1, 2. ¿Ima ruwanapaqmi Hebreos 13:4 texto yanapawanchis?

JEHOVÁ DIOSQA jatunchanapaq jinapunin, chaymi payqa munan jatunchananchista. Chayta ruwaqtinchisqa ancha allinpaqmi qhawariwasun (1 Sam. 2:30; Prov. 3:9; Apo. 4:11). Munallantaqmi juj runakunata autoridadkunatapas respetananchista (Rom. 12:10; 13:7). Jinaspapas ancha allinpaqmi qhawarinanchis casado kausayta.

² Apóstol Pablon qelqaran: “Casado kausaytaqa lliulla ancha allinpaq jap’ichunku, warmi-qhari puñuypas ama qhellichasqachu kachun”, nispa (Heb. 13:4). Chay textopi nisqan jina casado kausaytaqa respetananchismi, ancha allinpaqtaq qhawarinanchispas. ¿Chhaynatachu casado kausayta qhawarinchis?

3. ¿Ima importante consejotan Jesús qoran casarasqakunapaq? (Kay paginapi dibujota qhaway.)

³ Sichus casado kausayta respetanchis ancha allinpaqtaq qhawarinchis chayqa, Jesuspa ejemplontan qatikushanchis. Fariseokuna divorciomanta Jesusta tapuqtinkun,  payqa qallariypi casado kausaymanta Jehová Diospa nisqanta willaran. Niranmi: “Runaqa taytantapas mamantapas saqepunqa, iskayninkutaq juj aychalla kapunqaku”, nispa. Nillarantaqmi: “Chayrayku, Diospa jujllachasqantaqa ama pipas t’aqachunchu”, nispa (leey Marcos 10:2-12; Gén. 2:24).

4. ¿Imatan Jehová Dios munaran casarasqakunapaq?

⁴ Rikusqanchis jina, Jesusqa sut’itan willaran Jehová Dios casarakuyta qallarichisqanta, tukuy tiempo casarasqa kanankutapas. Diosqa manan Adanta Evatawanqa niranchu casarakusqaykichisqa divorciowanmi tukupunqa nispaqa, aswanpas payqa munaranmi tukuy tiempo ‘iskayninku’ kausanankuta.

5. ¿Imawanmi casado kausay tukukapun?

⁵ Adanpa juchallikusqanmantapachan casado kausaypi cambiokuna karan. Juchawantaq wañuy paqariran chayqa, wañuymi casarasqakunata t’aqanqa. Pablon cristianokunaman explicaran casado kausayqa wañuywan tukukapusqanta, chaymi sapallan qhepakuq viudo otaq viudaqa libre kashan jujmanta casarakunanpaq (Rom. 7:1-3).

6. ¿Imaynatan kamachikuy simipi reparanchis Dios casado kausaypi interesakusqanta?

⁶ Jehová Dios israelitakunaman kamachikuy simi qosqanmi astawan willashan casado kausaymanta. Diosqa manan prohibiranchu Israel runakuna askha warmiyoq kanankuta. Chay tiempopaqqa chay costumbreqa karanñan. Ichaqa kamachikuy simin warmikunata wawakunatapas yanaparan allin tratasqa kanankupaq. Ejemplopaq, sichus juj israelita kamachi warmiwan casarakusqan qhepaman juj esposayoq kapunman chayqa, ñaupaq  esposantapas mantenenanmi karan paywanpas puñunan karan. Diosmi kamachiran esposankuta cuidanankupaq (Éx. 21:9, 10). Noqanchisqa manaña kamachikuy simiman jinañachu kausanchis chaypas, reparanchismi Diosqa casado kausaypi interesakusqanta, chaymi yanapawanchis pay jina valorananchispaq.

7, 8. a) Deuteronomio 24:1 textopi nisqan jina, ¿ima niranmi kamachikuy simi divorciakuymanta? b) ¿Imaynatan Jehová Dios divorciakuyta qhawarin?

⁷ ¿Imaniranmi kamachikuy simi divorciakuymanta? Diosqa ancha allinpaqña casarakuyta qhawariran chaypas, manan jark’aranchu israelitakuna divorciakunankuta (leey Deuteronomio 24:1). Juj runaqa atinmanmi karan divorciakuyta sichus esposanpi “mana allin ruwayninta” tariqtin. ¿Imataq chay ‘mana allin ruwayri’? Kamachikuy simiqa manan willanchu. Ichaqa sinchi p’enqay ruwaychá karan (Deut. 23:14). Jesuspa tiemponpiqa askha judiokunan ima jawallapas divorciakuqku (Mat. 19:3). Noqanchisqa amapuni paykuna jinaqa kasunchu.

⁸ Profeta Malaquiaspa tiemponpi runakunaqa divorciakullaqkun esposankumanta, yaqapaschá Diosta mana serviq sipaskunawan casarakunankupaq. Malaquiasmi willaran imaynatas Dios chayta qhawarisqanta, niranmi: “Noqaqa cheqnikunin t’aqanakuytaqa [divorciakuytaqa]”, nispa (Mal. 2:14-16). Chayqa tuparanmi ñaupaq matrimoniomanta Diospa nisqanwan, ninmi: “Runaqa taytantapas mamantapas saqepunqa, jinaspan warminman jujllachaykakapunqa, juj aychallataq kapunqaku”, nispa (Gén. 2:24). Jesuspas Taytan jinan nillarantaq: “Diospa jujllachasqantaqa ama pipas t’aqachunchu”, nispa (Mat. 19:6).

9. ¿Imatan Jesús nisharan Marcos 10:11, 12 textopi?

⁹ ¿Kanchu ima razonpas juj cristiano divorciakuspa jujmanta casarakunanpaq? Jesusmi divorciakuymanta niran: “Pipas esposanmanta t’aqakuspa jujwan casarakunman chayqa, esposanpa contranpin pantay juchaman urmashanman, juj warmitaqchus qosanmanta t’aqakuspa jujwan casarakunman chayqa, pantay juchamanmi urmashallanmantaq”, nispa (Mar. 10:11, 12; Luc. 16:18). Rikusqanchis jina, Jesusqa ancha allinpaqmi casado kausayta qhawariran, munarantaqmi jujkunapas chay jinata qhawarinankuta. Sichus pipas yanqallamanta parejanmanta divorciakuspa jujwan casarakun chayqa pantay juchamanmi urman. ¿Imarayku? Diospa qhawarinanpaqqa divorciakunmanña chaypas, casarasqallan kashan. Arí, ñawinpaqqa ‘juj aychallan’ kashanku. Jinaspapas Jesuspa nisqanman jina, divorciakuq qosaqa pantay juchamanmi  esposanta tanqaykun. ¿Imaynapi? Chay tiempopi divorciasqa warmiqa mana mantenekuyta atispas jujwan casarakuq. Chay qhepa kaq matrimonionqa pantay juchañan karan.

10. ¿Ima kallaqtinmi juj cristiano divorciakunman jinaspa jujmanta casarakapunman?

¹⁰ Jesusqa willallarantaqmi ima razonmi kan divorciakunapaq chayta, ninmi: “Pipas esposan qhelli juchaman mana urmashaqtin paymanta t’aqakuspa jujwan casarakunman chayqa, pantay juchamanmi urmashanman”, nispa (Mat. 19:9). Chay jinatan orqo patapipas yachachiran (Mat. 5:31, 32). Iskaynin kutipin ‘qhelli juchamanta’ rimaran, chay juchatan griego rimaypiqa pornéia ninku. Chay juchaqa kaykunan: casado kashaspa jujwan pantay, prostitucionpi puriy, mana casarasqa kashaspa warmi-qhari puñuy, qharipura otaq warmipura puñuy, animalwan qhelli jucha ruway ima. Chhaynaqa, sichus juj qosa qhelli juchaman urmanman chayqa, esposanmi decidinan kanqa divorciakunqachus icha manachus chayta.

11. Juj cristianoqa Bibliaq nisqanman jina atinmanña divorciakuyta chaypas, ¿imaraykun decidinman mana divorciakuyta?

¹¹ Jesusqa manan niranchu jujninku qhelli juchaman urmaqtinqa divorciakunanpuni kasqantaqa. Ejemplopaq, juj esposan decidinman mana divorciakuyta jinaña qosan qhelli juchaman urmanman chaypas. Yaqapaschá qosanta munakusqanrayku perdonapuyta munanman, jinaspa kuska kallpachakunkuman sumaqta kausanankupaq. Ichaqa, sichus esposa divorciakuspa manaña jujmanta casarakunmanchu chayqa, kaykunapin piensanan: ¿Imatan ruwanqa mantenekunanpaq, jinallataq warmi-qhari puñuyta necesitaspa? ¿Imatan ruwanqa sapallan sientekuspa? Wawankuna kaqtinri, ¿atinqachu Diospa nisqanman jina uywayta? (1 Cor. 7:14.) Manaraq divorciakushaspan chay tapuykunapi allinta piensanan.

12, 13. a) ¿Iman pasaran Oseaspa matrimonionpi? b) ¿Imaraykun Oseas Gomerta wasinman jujmanta apapuran? c) ¿Imatan chaymanta yachasunman?

¹² Profeta Oseasmanta yachasun. Diosmi Oseasta kamachiran Gómer sutiyoq warmiwan casarakunanpaq. Niranmi: “Rispa rabona warmiwan casarakamuy”, nispa. Chay warmiq wawankunapas “wasanchaq warmiq wawankuna” nisqan kananku karan. Gomerqa juj wawatan Oseaspaq onqokuran (Os. 1:2, 3). Qhepamantaq juj warmi wawata qhari wawatawan onqokuran, paykunaqa juj qhariq wawankunan kankuman karan. Chay warmiqa askha kutipiña jujwan pantaran chaypas, Oseasqa manan divorciakapuranchu. Ichaqa Gomermi pasapuran, chaymantataq kamachi kapuran. Chaywanpas Oseasqa payta rantikapuran (Os. 3:1, 2). Chaykunawanmi Jehová Dios rikuchiran askha kutipi Israel nacionpa juchallikusqanta perdonasqanta. ¿Imatan chaymanta yachasunman?

¹³ Jesuspa nisqanman jina, mana juchayoq kaqqa razonninpin kashan divorciakuspa jujmanta casarakunanpaq. Ichaqa munaspaqa perdonanmanmi, chay ruwasqanqa manan juchachu. Bibliaq  nisqan jina, Oseaspas Gomertan perdonaspa wasinman apapuran. Chaymantapachan manaña pi qhariwanpas pantay ñanpi puriranchu. Oseaspas manañan paywan puñuranchu (Os. 3:3). Tiempowanmi ichaqa Oseasqa paywan puñuran. Oseaspa ruwasqanmi rikuchiran Jehová Dios llaqtanta jujmanta chaskipusqanta (Os. 1:11; 3:3-5). ¿Imatan chaymanta yachanchis? Sichus jujmanta warmi-qhari puñuyninku kanman chayqa, chaypin rikuchin perdonapusqanta (1 Cor. 7:3, 5). Chhaynapin manaña divorciakuyta atinmanchu. Jinaspan iskayninku kallpachakunanku Jehová Dios jina matrimonionkuta qhawarinankupaq.

14. 1 Corintios 7:10, 11 nisqan jina, ¿imapin wakin casarasqakuna tarikunkuman?

¹⁴ Jehová Dios jina Jesús jinan llapa cristianokuna respetananchis casado kausayta. Ichaqa juchayoq kasqanchisrayku mana chayta ruwanchischu (Rom. 7:18-23). Chaymi ñaupa cristianokunapas problemakunapi tarikuranku. Apóstol Pablon niran: “Esposaqa ama qosanmanta t’aqakuchunchu”, nispa. Mayninpin ichaqa t’aqanakurankupuni (leey 1 Corintios 7:10, 11).

15, 16. a) Problemakunapi tarikuspa, ¿imatan ruwananku casarasqakuna, imarayku? b) Diosta mana serviqwan casarasqakunari, ¿imatan ruwananku?

¹⁵ Pabloqa manan willaranchu imarayku chay tiempopi t’aqanakuykuna kasqanta. Ichaqa manan qhelli jucha kasqanraykuchu t’aqanakuranku, chhayna kaqtinqa atinkumanmi karan divorciakuyta. Pabloq nisqan jina, sichus juj esposa qosanmanta t’aqakapun chayqa manan jujwanqa casarakunanchu, casarakuyta munaspaqa qosanwanmi kutinakapunan. Diospaqqa juj aychallan kasharanku. Chaymi apóstol Pablo casarasqakunata consejaran ima problemaña kaqtinpas sumaqta allichanankuta. Chaymantapas umalliqkunaq yanapaynintan mañakunanku karan. Umallikunataq iskayninkuta Bibliaq nisqanman jina yanapananku karan.

¹⁶ Yaqapaschá aswan sasa karan juj cristiano Diosta mana serviq runawan casarasqa kaqtin. Problemakunapi tarikuspa, ¿atinkumanchu t’aqanakuyta? Bibliaqa manan willanchu ima jawallamantapas t’aqanakunankuta aswanpas qhelli juchaman urmallaqtinmi divorciakuytaqa atinman. Pablon niran: “Mayqen panapas  mana iñiq qosayoq kanman, qosantaqchus paywan tiyashallayta munanman chayqa, ama qosanta saqechunchu”, nispa (1 Cor. 7:12, 13). Chay nisqanqa kay tiempopipas yanapawanchismi.

17, 18. ¿Imaraykun wakin iñiqmasinchiskuna decidinku mana t’aqanakuyta?

¹⁷ ¿Imaynapin mana iñiq qosa rikuchinman esposanwan mana tiyay munasqanta? Yaqapaschá k’irinankama nishuta maqaspa, familianta mana manteneyta munaspa otaq manapuni munanmanchu Bibliamanta yachananta. Chaykuna pasaqtinmi wakin cristianakunaqa repararanku qosanku manaña paywan ‘tiyayta munasqanta’, chayraykun t’aqanakapunku. Wakin cristianakunan ichaqa chay jinapi tarikuspa mana t’aqanakunkuchu. Aswanpas aguantankun jinaspa tukuy atisqankuta ruwanku problemankuta allichanankupaq. ¿Imaraykun chayta ruwanku?

¹⁸ T’aqanakunkumanña chaypas casarasqallan kashanku jinaspapas 11 parrafopi yachasqanchis jina sasachakuykunapi rikukunkuman. Chaymantapas Apóstol Pablon niran: “Mana iñiq runaq casarakuyninqa esposanraykun ch’uyanchasqa kapun, jinallataq mana iñiq warmiq casarakuyninpas qosanrayku ch’uyanchasqa kapun; mana chayqa wawankunachá qhelli kankuman, kunanmi ichaqa ch’uyanchasqaña kapunku”, nispa (1 Cor. 7:14). Wakin iñiqmasinchiskunaqa sasachakuypiña tarikuspapas mana iñiq qosanwan otaq esposanwanpas tiyashanallankupaqmi decidinku. Chay ruwasqankumantan kusikunku, astawanqa qosanku otaq esposanku Diosta serviyta qallariqtin (leey 1 Corintios 7:16; 1 Ped. 3:1, 2).

19. ¿Imaraykun iñiq t’aqakunapi rikukun askha casarasqa iñiqmasikuna sumaqta kausasqankuta?

¹⁹ Jesusmi divorciomanta consejokunata qoran, apóstol Pablotaq t’aqanakuymanta. Iskayninkun munaranku Dios serviqkuna casado kausayta respetanankuta. Kay tiempopiqa mundontinpin iñiq t’aqapi askha casarasqa iñiqmasikuna sumaqta kausashanku. Chaytapunin iñiq t’aqanchispipas rikunchis, junt’aq sonqo qosaqa esposantan munakun, esposanpas munakun respetan iman. Chhaynapin paykuna sut’ita rikuchinku matrimoniota respetayta atikusqanta. Kusikunapaqmi millonninpi qosakuna esposakuna ima Jehová Diospa nisqanman jina kausasqankuqa. Diosmi niran: “Qosakuna, sapankaykichis esposaykichista qankuna kikiykichista jinapuni munakuychis; jinallataq qankunapas, esposakuna, qosaykichista anchata respetaychis”, nispa (Efes. 5:31, 33).