Diospa siervonkunataqa jatun Babilonian presota jap’iran 100 wata pasasqanmanta 1919 watakama. Chayqa manan ñaupaqkunapi willasqanchis jinachu, ¿imanaqtinmi cambiakushan?

Ajllasqa cristianokunaqa 1919 watapin jatun Babiloniamanta kacharichisqa karanku, chaymantapachataq ch’uya llaqtapi juñusqa kapuranku. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Diosta serviqkunan pruebakunapi tarikuranku 1914 watapi Diospa gobiernon qallariqtin, pisi-pisimantataq pantasqa yachachikuykunata saqepuspa ch’uyayachisqa kapuranku (Mal. 3:1-4). * 1919 watapin ‘allin yuyayniyoq junt’aq kamachita’ Jesús churaran, ‘tiempollanpi’ ch’uyayachisqa kamachinkunaman ‘mijunata qonanpaq’ (Mat. 24:45-47). Chay watapin Diospa siervonkunaqa jatun Babiloniamanta otaq pantasqa religionkunamanta kacharichisqa karanku (Apo. 18:4). Ichaqa, ¿jayk’aqmantapachan preso karanku?

Antesqa niranchis jatun Babilonia 1918 watapi pisi tiempolla Diospa siervonkunata preso jap’isqantan. Ejemplopaq, 1992 wata 15 marzo La Atalaya revistan niran: “Imaynan ñaupa tiempopi Diospa llaqtanta Babilonia llaqta pisi tiempolla presota aparan, kaqllataqmi karan 1918 watapipas, jatun Babilonian Jehová Diospa siervonkunata presota jap’iran”, nispa. Astawan estudiaspan ichaqa cuentata qokuyku mana chhaynachu kasqanta, aswanpas Diospa llaqtan preso kasqanqa qallariran ñaupa cristianokunaq tiemponpiraqmi.

Ezequielmi willaran Diospa siervonkuna preso kasqankuta, chaymantataq kacharichisqa kasqankuta. Paymi juj rijuriypi rikuran wañusqa runakunaq tullunkunata, chayqa ‘Israel llaqtan’ karan (Ezeq. 37:1-14). Chay ‘llaqtaqa’ representaran ñaupa Israel llaqtatan, Diospa ‘cheqaq Israel’ llaqtantawan; chayqa ajllasqa cristianokunan (Gál. 6:16; Hech. 3:21). Ezequielmi willan chay tullukuna runaman tukuspa jatun ejercitoman tukupusqanta. Chaytaqmi representan 1919 watapi Diospa siervonkuna jatun Babiloniamanta kacharichisqa kasqankuta. Ichaqa,  ¿imanaqtinmi ninchis Diospa siervonkuna askha tiempo preso kasqankuta?

Chaytaqa ninchis ‘mullpha tullukuna’ nisqanwanmi (Ezeq. 37:2, 11). Tullu mullphayananpaqqa askha watakunan pasanan. Chaymantapas chay wañusqa runakunaqa pisi-pisimantan kausariranku. ¿Imaynapi? Ezequielmi ‘chhaqaqaqaqta’ uyariran, chayqa tullukuna kuyurispa juñukusqankun karan. Chaymantataq chay tullukunaman jank’ukuna aychakunapiwan wiñayta qallariran. Jinamantaq ‘kausay’ samayta chaskiranku, chaymi ‘kausariranku’. Chay runakuna kausariqtinkutaq Diosqa dejallaran llaqtankupi tiyanankuta. Tukuy chaykunaqa askha watakunapin pasanan karan (Ezeq. 37:7-10, 14).

Israel llaqtaqa askha watakunan preso karanku. Chaymi qallariran 740 watapi (m.J.j.), chay watapin Israel llaqta chunka ayllukunantin allpankuta saqenankupaq obligasqa karanku. 607 watapitaq (m.J.j.) Jerusalenta Babilonia llaqta thuniran, Judá, Benjamin ayllukunataq apasqa karanku. ¿Jayk’aqmi kacharichisqa karanku? 537 watapin (m.J.j.). Chay watapin wakin judío runakuna Jerusalén llaqtaman kutispa templota wajmanta sayarichispa Diosta adoraranku.

Chhaynaqa, manan 1918 watamanta 1919 watakamallachu ajllasqa cristianokunata pantasqa religionkunaqa presota jap’iran, aswanpas unay watakunan. Jesuspas chaytan niran “trigomanta” rimaspa, niranmi mana allin qorawan kuska wiñanankuta. Chayqa representan ‘janaq pacha wawakunawan’ falso cristianokunawan unay tiempo kuska kasqankutan (Mat. 13:36-43). Chay tiempopiqa pisichallan cheqaq cristianokunaqa karanku, yaqa llapa cristiano jina kaqkunan cheqaq kaqta rechazaspa pantasqa religionkunaq yachachisqanta aceptaranku. Chayraykun nikun Diospa siervonkuna pantasqa religionkunaq preso jap’isqan kasqankuta. Chaymi karan 100 wataq pasasqanman, kacharichisqataq karanku tukukuy p’unchaykunapi Diospa espiritual templon limpiasqa kaqtin (Hech. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19).

Askha watakunan religioso umallikuna, político runakunapiwan lliu runata kamachiyta munaranku. Ejemplopaq, manan munarankuchu Bibliayoq kanankuta nitaq entiendesqanku simipi leenankutapas. Chayta ruwaqkunataqa kausashaqllatan kanaqku, religioso umallikunaq yachachisqankunata criticaqkunatataq millayta  castigaqku. Chaymi Diosmanta yachaypas jujkunaman yachachiypas nishu sasapuni karan.

Ezequielqa willallarantaqmi Diospa llaqtan wajmanta rijurimunanta, pantasqa religionmanta pisi-pisimanta lloqsimpunantapas. Ichaqa, ¿imaynapin chaykuna junt’akuran? Ezequielpa nisqan jina ‘chhaqaqaqaqtan’ uyarikunan karan, chayqa junt’akuran manaraq tukukuy p’unchaykuna qallarishaqtinmi. Chay tiempopin Dios sonqo runakuna pantasqa yachachikuykuna ukhupiña kasharanku chaypas, Bibliata estudiaspa Diosta serviyta qallariranku. Jinaspapas Diosmantan willayta qallariranku, wakintaq Bibliata juj simikunaman t’ijraranku.

Ezequielmi willaran tullukunapi aycha wiñananta, chaymi junt’akuran 1870 watapi jina. Chay watapin Charles Taze Russell amigonkunapiwan Bibliata allinta estudiaranku, chhaynapin Diosta serviyta qallariranku. Chaymantapas askha runakunatan yachachiranku Qhawaq revistawan juj qelqakunawanpas. Diospa siervonkuna allin iñiyniyoq kanankupaqtaq askha yanapaykunata ruwaranku. Ejemplopaq, 1914 watapin “Foto-Drama de la Creación” nisqata ruwamuranku, 1917 watapitaq “El misterio terminado” nisqa librota ruwaranku inglés simipi. Chaykunawanmi nisunman Diospa llaqtanqa 1919 watapi wajmanta rijurimusqanta otaq kausarimusqanta. Chay tiempomantapachan kay pachapi tiyanankupaq suyakuq cristianokuna ajllasqa cristianokunawan kuska juj nisqalla Jehová Diosta adorashanku, chhaynapin ‘mana yupay atiy soldadokuna’ jina kashanku (Ezeq. 37:10; Zac. 8:20-23). *

Yachamusqanchis jina, Diospa siervonkunataqa jatun Babilonia otaq pantasqa religionkunan presota jap’iran 100 watapi jina. Chay watakunapin Diosta serviyqa nishu sasa karan, imaynan Israel runakuna Babilonia llaqtapi preso karanku jinata. Kunanmi ichaqa pachantinpi predicakushan. Biblian nin: “[Entiendeqkunaqa] janaq pacha k’anchay jinan k’anchanqaku”, nispa. Nillarantaqmi: “Askhan probasqa kaspanku ch’uyanchasqapuni mana qhelliyoq kanqaku”, nispa (Dan. 12:3, 10). Maytan kusikunchis kay tiempopi kausasqanchismanta.

Manan sut’itapuniqa yachanchischu. ¿Imaraykun chayta ninchis?

Mateopas Lucaspas allintan willawanchis Saqra imaynatachus Jesusta tentasqanta. Mateon willan Saqraqa Jesusta Jerusalenman ‘pusasqanta’, jinaspa templo pataman ‘sayaykachisqanta’ (Mat. 4:5). Lucastaq nin ‘Saqraqa Jerusalén llaqtaman Jesusta pusasqanta, jinaspa Dios yupaychana wasi pataman sayaykachisqanta’ (Luc. 4:9).

Unay watakunan qelqanchiskunapi nimuranchis Jesusta tentananpaq temploman Saqraq apasqanqa rijuriylla kasqanta. Ejemplopaq, 1961 wata 15 julio Qhawaq revistan niran: “Saqraqa manan cheqaqtapunichu Jesusta jatun orqoman apanman karan ‘lliu suyukunata lliu jatun atiyninkunatawan’ rikuchinanpaq, aswanpas juj rijuriyllan karan tukuy chaykunata rikuchinanpaq jatun orqo mana kasqanrayku. Chhaynallataqmi  Jesusta tentananpaq temploman Saqraq apasqanqa, chayqa rijuriyllan karan. Manan necesariochu karan cheqaqpaqpuni temploman apaspa tentananpaqqa”, nispa (español simipi). Ichaqa chayllaraq lloqsimuq Qhawaq revistakunaq nisqan jina temploq altonmanta Jesús cheqaqtapuni saltaykuspaqa wañunmanmi karan.

Wakin runakunan ninku: “Jesusqa manan templo patamanpuniqa seqayta atinmanchu karan”, nispa. ¿Imanaqtin? Kamachikuy simin jark’aran Jesús mana levita runa kasqanrayku. Chaymi piensanku Jesusta tentananpaq Saqraq apasqanqa juj rijuriylla kasqanta, imaynan profeta Ezequielpas juj rijuriyllapi temploman apasqa karan jinata (Ezeq. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2).

Sichus Jesusta juj rijuriyllapi Saqra temploman apanman karan chayqa, wakinmi piensankuman:

• “Rijuriylla kaqtinqa Jesusqa manan tentasqachu sientekunman karan”

• “Saqraqa Jesustan niran cheqaq rumikunata t’antaman tukuchinanta, cheqaqpaqpuni qonqoriykuspa adoranantapas. ¿Manachu chhaynallatataq temploq altonmanta saltaykunanpaq Jesusta tentaran?”

Ichaqa cheqaq templomanpuni Jesusta Saqra apanman karan chayqa, wakinmi piensallankumantaq:

• “¿P’akiranchu kamachikuy simita templo pataman Jesús wichaspa?”

• “¿Imaynatan ch’inneq pampamanta Jerusalén temploman Jesús rinman karan?”

Yachasun kay iskay tapuykunamanta.

Allinta estudiaq runakunan ninku templomanta Mateopas Lucaspas qelqaspankuqa mana levitakunaq jaykusqanku partekunamantachu rimasqankuta. Templopiqa karanmi llapa runaq jaykunanpaq partekuna, jujninmi karan temploq uray ladon esquina; chayqa aswan alton karan 40 pisoyoq edificio jina. Saqraqa yaqapaschá Jesusta chayman aparan. Josefo historiadorpas ninmi chay altopi pipas sayaqtinqa uman muyusqanta. Chhaynaqa Jesusqa manan jark’asqachu kasharan chay esquinaman wichananpaq, chaymi kamachikuy simita mana p’akisharanchu.

Ichaqa, ¿imaynatan ch’inneq pampamanta Jerusalén temploman Jesús rinman karan? Manan sut’itapuniqa yachanchischu. Bibliaqa kayllatan nin: “Jinan Saqraqa Jerusalén llaqtaman Jesusta pusaran”, nispa. Ichaqa manan ninchu Jerusalenmanta karupichus icha qayllallapichus Jesús kashasqanta, nitaq ninchu jayk’a tiempochus Saqra tentaran chaytaqa. Chhaynaqa, chakipipaschá Jesusqa Jerusalenman riran.

“Kay pacha lliu suyukunata lliu jatun atiyninkunatawan” Jesusman Saqra qhawarichispaqa juj rijuriypin qhawarichinman karan. ¿Imanaqtinmi chayta piensanchis? Manan maypipas jatun orqoqa kanchu chaymanta lliu suyukunata qhawachinanpaqqa. Saqraq ruwasqanta comparasun juj ladokunamanta fotokunata pantallapi qhawachiywan. Rijuriywanña Saqra tentaran chaypas, munaranpunin Jesús qonqorikuspa adorananta (Mat. 4:8, 9). Chaymi nisunman: “Yaqapaschá Saqraqa cheqaqpaqpuni temploman Jesusta aparan, chay patamanta p’itaykunantataq munaran chhaynapi wañunanpaq”, nispa. Jesusmi ichaqa mana wañuy patapi tarikuyta munaranchu, chaymi Saqrata mana kasuranchu. Sichus rijuriyllapi templota qhawachinman karan chayqa, manachá cheqaq tentacionchu kanman karan.

Chhaynaqa, yaqachus jina Jesusqa cheqaqpaqpuni Jerusalén temploman riran, temploq aswan alto kaq patamantaq seqaran. Ichaqa manan seguropunichu kashanchis chhayna kasqanmantaqa. Seguron kashanchis Jesusta askha kutipi Saqraq tentasqanmanta, mana mayqenpipas urmasqanmanta.