1, 2. a) ¿Imatan Jesús mañakuran apostolninkunawan kuska última vezta cenashaspa? b) ¿Imaraykun chayta mañakunman karan?

JESUSQA discipulonkuna jujlla kanankutan munan, chaymi apostolninkunawan última vezta cenashaqtinkupas Diosmanta mañakuran imaynan paykunaqa jujlla kanku chhaynata discipulonkunapas jujlla kanankupaq (leey Juan 17:20, 21). Paykunaq jujlla kasqankun rikuchinan karan Jesusqa Diospa kachamusqan kasqanta. Arí, munanakusqankupin rikuchinanku karan Jesuspa cheqaq discipulonkuna kasqankuta (Juan 13:34, 35).

² Apostolkunapiqa manan kasharanchu jujlla kausay, chaymi Jesusqa Diosta valekuran paykuna jujlla kanankupaq. Cenasqanku tutapas sinchitan discutiranku mayqenninkuchus kuraq karanku chaymanta. Manataqmi chay kutillapichu chaytaqa ruwasharanku (Luc. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Juj kutipipas Santiagowan Juanpiwanmi Jesusta valekuranku  gobiernonpi allin puestokunata qonanpaq (Mar. 10:35-40).

3. a) ¿Imakunamantan Jesuspa discipulonkuna cuidakunanku karan jujlla kanankupaq? b) ¿Imakunamantan kaypi yachasun?

³ Rikusqanchis jina autoridadniyoq kayta munaymi Jesuspa discipulonkunata t’aqanakuyman apasharan. Chaymantan allinta cuidakunanku karan. Ichaqa manan chayllachu. Chay tiempopi runakunaqa imaymanapin t’aqanasqa kasharanku. Cheqninakuqku qhawanakuqku iman paykunaqa. Chaykunamantan cuidakunallankutaq karan. Chayrayku, ¿imatan Jesús ruwaran lliutapas igualta rikunanpaq? ¿Imaynatan discipulonkunata yachachiran ama qhawanakunankupaq jujlla kanankupaqwan? ¿Imatan ruwasunman Jesuspa yachachisqanman jina jujlla kananchispaq? Chaykunamantan kaypi yachasun.

4. ¿Imaynatan runakuna Jesusta qhawariqku?

⁴ Jesusmantaqa mana allintan wakinqa piensaqku. Juj kutinmi Felipe Natanaelman willaran Jesusmanta, Natanaelmi ichaqa niran: “¿Kanmanchu Nazaret llaqtamanta ima allinpas?”, nispa (Juan 1:46). ¿Imaraykun chayta ninman karan? Natanaelqa yaqapaschá yacharan Mesiasqa Belenpi nacenanta; chaytan willashan Miqueas 5:2 textopi. Chaypaschá niran chaytaqa. Natanael jinan Judeamanta wakin runakunapas Jesustaqa pisipaq qhawariqku; astawanqa Galileamanta jamusqanraykun chhaynata qhawariqku (Juan 7:52). Judiokunaqa Galilea runakunamanta aswan allinpaqmi creekuqku. Chaymantapas Jesustaqa “samaritano” nispan niqku (Juan 8:48). Chhaynatan pisichaqku Samariamanta runakunata. Nishutapunin judiokunaqa cheqnikuqku Samariamanta runakunata (Juan 4:9).

5. ¿Imakunatan aguantaranku Jesuspa discipulonkuna?

⁵ Judiokunaqa manan Jesusllatachu cheqnikuqku; cheqnikuqkun discipulonkunatapas. Paykunatan pisichaqku ñakaqku ima (Juan 7:47-49). Chaymantapas escuelankupi mana estudiasqankumanta, costumbrenkuta mana ruwasqankumanta iman nishuta paykunataqa cheqnikuqku; mana imapaq valeqta jinan qhawariqkupas (Hech. 4:13). ¿Imaraykun chaykuna pasaq? Chay tiempopi runakunaqa nishutan creekuqku religionninkuwan, imachus kasqankuwan, ima razachus kasqankuwan ima. Discipulokunapas chhaynan kasharanku, chaymi chayta cambiananku karan.

6. ¿Imaynatan wakin hermanokuna qhawariqku runamasinkuta? Ejemplokunata willay.

⁶ Kunan tiempopas lliupin kan cheqninakuy. Yaqapaschá noqanchispas cheqnisqa qhawasqa ima kasunman. Australia ladomanta juj precursoran nin: “Yuraq runakunaqa nishutan sufrichiqku yana runakunata,  noqapas nishu maltratasqan karani. Chaywanmi sonqoy nanawaq, chaymi cheqnikuq kani yuraq runakunataqa”, nispa. Canadá ladomanta juj hermanon nillantaq: “Kaypiqa francesta inglesta iman rimakun. Noqaq piensasqayman jinaqa francés rimaqkunan aswan mejor kaqku. Chaymi pisichaq kani inglés rimaqkunata”, nispa.

7. ¿Imaynatan Jesús qhawariq runakunata?

⁷ Jesuspa tiemponpi jinan kunan tiempopi runakunapas nishuta cheqninakunku qhawanakunku ima. ¿Imatan Jesús ruwaran chhayna runakuna ukhupi kausashaspa? Ñaupaqta: Jesusqa manan pitapas cheqnikuqchu. Igualtan predicaq wajchamanpas qhapaqmanpas, judío runamanpas Samariamanta runamanpas, impuesto cobraqmanpas juchasapa runamanpas. Iskaypi: Ejemplonwanmi Jesusqa rikuchiran lliutapas igualta rikuna kasqanta. Manan pitapas cheqnikunachu, manataqmi imaraykupas qhawanachu.

8. ¿Imaraykun jujlla kananchis? Explicay chayta.

⁸ Jujlla kananchispaqqa Jesuspa nisqantan yuyayninchispi sonqonchispi ima allinta jap’ikunanchis. Paymi discipulonkunata niran: “Llapaykichispas wayqe-panallantinmi kankichis”, nispa (leey Mateo 23:8, 9). ¿Imaynapin wayqe-panantin kanchis? Ñaupaqta: Adanpa wawankuna kasqanchisrayku (Hech. 17:26). Iskaypi: Sapallan papanchis Jehová Diosta servisqanchisrayku (Mat. 12:50). Jinaspapas noqanchisqa maymantaña kanchis chaypas juj familiallan kanchis. Chaychá apostolkunapas cartakunata apachispankuqa “wayqe-panaykuna” nispa niqku (Rom. 1:13; 1 Ped. 2:17; 1 Juan 3:13).

9, 10. a) ¿Imaraykun judiokuna mana creekunankuchu karan piqpa wawanchus kasqankumanta? b) ¿Imaynatan Jesús yachachiran jujkuna munakuyta? (9 paginapi ñaupaq kaq dibujota qhaway.)

⁹ Kaypi yachasqanchis jina Jesusqa discipulonkuna wayqe-panantin jina kanankutan munaran. Chaymantapas humilde sonqo kanankutan munallarantaq (leey Mateo 23:11, 12). ¿Imarayku? Orgulloso kaymi paykunata t’aqanachishallarantaq. Runakunapas chay tiempopiqa nishu orgulloson kaqku. Judiokunapas Abrahanpa wawankuna kasqankuwanmi jujkunamanta aswan allinpaq creekuqku. Ichaqa manan imaraykupas chaywanqa creekunankuchu karan, bautizaq Juanpa nisqan jina ‘Diosqa atiyniyoqmi rumikunamantapas Abrahanpaq wawakunata jatarichinanpaq’ (Luc. 3:8).

¹⁰ Jesusmanqa manapunin gustaqchu runakunaq chhayna kasqankuqa. Chaymi juj samaritano runamanta juj willakuytapas willaran. Chaytan willaran juj runa “¿pipunitaq runamasiyri?”, nispa tapuqtin. Chaypi willasqanman jinaqa ñanpis juj judío runata suwakuna jap’ispa maqayusqaku. Chaynintas pasasqaku wakin judío runakunapas ichaqa manas yanaparisqakuchu. Samaritano runañas yanapasqa. Chaymantataq tapuqnin runata niran: “Qanpas chay samaritano jinan kanayki”, nispa (Luc. 10:25-37). Chhaynatan Jesusqa llapa judío runakunaman yachachiran imaynas cheqaq munakuy chayta.

11. a) ¿Imaraykun Jesuspa discipulonkuna sonqonkumanta wijch’unanku karan cheqnipakuyta orgulloso kayta ima? b) ¿Imaynatan Jesús discipulonkunata yanaparan lliu runamanpas igualta predicanankupaq?

 ¹¹ Manaraq janaq pachaman kutipushaspan Jesusqa discipulonkunata kamachiran ‘Jerusalenpi, lliu Judeapi, Samariapi, kay pachaq k’uchunkunapi’ ima paymanta willanankupaq (Hech. 1:8). Chayta ruwanankupaqmi ichaqa sonqonkumanta orqonanku karan cheqnipakuyta orgulloso kayta ima. Arí, manan pitapas cheqnikunankuchu karan. Chayta yachanankupaqmi Jesusqa allinta rimaq waj llaqtayoqkunamanta. Juj soldadomantapas allintan rimaran (Mat. 8:5-10). Chaymantapas willaranmi imaynas Jehová Diosqa Sarepta llaqtapi juj viudata yanaparan chayta, imaynas Naamantapas yanaparan chaytawan (Luc. 4:25-27). Jinaspapas Jesusqa iskay p’unchaymi Samariapi qhepakuran runakunaman Diosmanta yachachispa. Chay kutipin unuman jamuq warmitapas yanaparan (Juan 4:21-24, 40).

12, 13. a) ¿Imaynatan apostolkuna qhawariranku Jesús samaritana warmiwan rimasqanta? (9 paginapi iskay kaq dibujota qhaway.) b) ¿Imaraykun nisunman “Santiagowan Juanpiwanqa manan entienderankuchu Jesuspa imachus yachachisqanta” nispa?

¹² Apostolkunapaqqa manan facilchu karan lliutapas igualta rikuy. Jesús Samariamanta juj warmiwan rimashaqtinpas admirasqan qhawaykuranku (Juan 4:9, 27). ¿Imaraykun chhayna kankuman karan? Chay tiempopi religiosokunaqa manan runa qayllapiqa pi warmiwanpas rimaqkuchu. Samariamanta warmikunataqa astawanraqmi cheqnikuqku. Jesusmi ichaqa mana chhaynachu karan. Apostolkuna mijunata munachiqtinkupas samaritana warmiwan rimaypin yuyayninqa kasharan. Paypaqqa Diospa munayninta ruwaymi aswan importante karan. Chaymantapas payqa manan runataqa ajllaqchu rimapayananpaq (Juan 4:31-34).

¹³ Santiagowan Juanpiwanqa manapaschá allintachu chayta entienderanku. ¿Imaraykun chayta ninchis? Juj kutinmi paykunaqa Samaria llaqtanta pasashaspa juj llaqtachapi alojakuyta munaranku. Runakunan ichaqa mana chaskirankuchu. Jinan Santiagowan Juanpiwanqa cielomanta nina uraykamuspa chay llaqtata ruphananta munaranku. Jesusmi ichaqa phiñarikuran paykunata (Luc. 9:51-56). Kaypi piensasun, ¿imatan ruwankuman karan llaqtankupi chay pasaqtin? ¿Igualtachu nina uraykamunanta munankuman karan? Manachá. Yaqapaschá paykunaqa samariapi runakunata cheqnikuspa nina ruphananta munaranku. Tiempoq pasasqanman jinan Juanqa chay llaqtakunata predicaq riran. Chay kutipiqa sumaqtan chaskiranku. P’enqasqachá payqa kasharan ñaupaqpi mana allinta piensasqanmanta (Hech. 8:14, 25).

14. ¿Iman pasaran Pentecostés fiesta pasayta? ¿Imaynatan chayta allichakuran?

¹⁴ 33 watapi Pentecostés fiesta pasayllatan cristianopurapi qhawanakuy karan. Griego rimaq viuda cristianakunamanmi mana allintachu qosharanku yanapayta (Hech. 6:1). Yaqapaschá chayqa pasaran chay viudakuna griego rimaq kasqankurayku. Chayta yacharuspa jinan apostolkunaqa  Griego sutiyoq allin yuyayniyoq runakunata nombraranku alimentokunata rakinankupaq. Paykunawanqa contentochá karanku chay viudakunaqa.

15. ¿Imaynatan apóstol Pedro yacharan llapa runata munakuyta? (9 paginapi kinsa kaq dibujota qhaway.)

¹⁵ 36 watamantapachan Diosmanta willayqa lliu llaqtakunaman chayaran. Apóstol Pedromanta yachasun. Pedroqa judiokunallawanmi puriq. Ichaqa Diosmi yanaparan lliu runakunata munakunanpaq. Chaymi Cornelio sutiyoq Roma soldadomanpas yachachiran Diosmanta (leey Hechos 10:28, 34, 35). Chaymantapachan Pedroqa “gentil” nisqa runakunawan otaq mana judío runakunawan tiempota pasaq mijuq ima. Ichaqa Antioquía llaqtapi kashaspan mana judío runakunamanta t’aqakuspa judío runakunallawan juñukuyta qallariran (Gál. 2:11-14). Chayta reparaspan Pabloqa payta corregiran. Pedroqa allintan chaskikuran chayta. Chaychá “Asia Menor” nisqa ladopi judío hermanokunaman mana judío hermanokunamanwan ñaupaq cartata apachishaspapas niran: “Llapa iñiqmasikunata munakuychis”, nispa (1 Ped. 1:1; 2:17).

16. ¿Imayna qhawarisqan karanku cristianokuna?

¹⁶ Jesuspa ejemplonta qatikuspan apostolkunaqa yacharanku lliu runa munakuyta (Juan 12:32; 1 Tim. 4:10). Arí, manaña facilchu karan chaypas, cambiarankun imaynachus piensasqankuta. Lliu runan paykunataqa qhawariqku munanakuq runakunata jina. Chay tiempokunamanta qelqaq Tertuliano sutiyoq runaq nisqan jina, chay tiempopi runakunas niqku: “Qhawariychis imayna munanakusqankuta. Paykunaqa manan wañuytapas manchakunkumanchu hermanonkunaraykuqa”, nispa. ‘Mosoq runa kaywan p’achawan jina churakusqankuraykun’ paykunaqa lliu runatapas Dios jina qhawariqku (Col. 3:10, 11).

17. ¿Imatan ruwasunman sonqonchispi ama ima cheqnipakuypas ni qhawanakuypas kananpaq? Ejemplokunata willay.

 ¹⁷ Noqanchispaqpas manapaschá facilchu cheqnipakuyta qhawanakuyta ima sonqonchismanta orqoy. Francia ladomanta juj hermanapaqpas chhaynas, paymi nin: “Jehová Diosmi yachachiwaran jujkunawan sumaq kausayta, jujkunawan kuska mijuyta, llapa runa munakuyta ima. Chaywanpas cheqnipakuytaqa manapuniraqmi llapantachu sonqoymanta orqoshani. Chaymi mañakushallani Diospa yanapayninta”, nispa. Españamanta juj hermanapas yaqa chhaynatan nillantaq, paymi nin: “Nishutan cheqnikuq kani juj raza runakunata. Kunanqa ñan venceshaniña chayta, chaywanpas kallpachakushaniraqmi. May kusisqan kashani Diospa llaqtanpi kasqaymanta”, nispa. Sapankan tapukunanchis: “¿Cheqnipakushaniraqchu pitapas?”, nispa.

18, 19. a) ¿Imaraykun sumaqta chaskinanchis runamasinchiskunata? b) ¿Imaynatan chayta ruwasunman?

¹⁸ Yachasqanchis jina noqanchisqa karupin kasharanchis Diosmantaqa (Efes. 2:12). Paymi noqanchistaqa munakuywan llaqtanman pusamuwaranchis (Os. 11:4; Juan 6:44). Cristotaq punkuta kichawaranchis Diospa familianmanta kananchispaq (leey Romanos 15:7). Chhaynatataq Dios pusamuwaranchis chayqa, ¿imaynapitaq noqanchisri jujkunata cheqnipakusunman?

¹⁹ Kay millay kausaypa tukunan p’unchay chayamunankamaqa astawanraqmi kanqa t’aqanakuy, cheqninakuy qhawanakuy ima (Gál. 5:19-21; 2 Tim. 3:13). Chaymi noqanchisqa maskhananchis Diosmanta jamuq yachayta. Chaypiqa manan kanchu t’aqanakuypas ni qhawanakuypas (Sant. 3:17, 18). Kusikunapaqmi kanan juj ladokunamanta hermanokunawan reqsinakuyqa rimasqanku simita yachaypas. Chayta ruwasun chayqa thajmi kausasun; chanin kaypas may jatunmi Diospa llaqtanpiqa kanqa (Is. 48:17, 18).

20. ¿Iman kanqa sonqonchispi yuyayninchispipas munakuy kaqtin?

²⁰ Soqta parrafopi rimamusqanchis Australiamanta hermanan nin: “Bibliata estudiaqtiyñan ñawiykuna kicharikuran. Chayraqmi sonqoyta yuyayniyta cambiarani. Chhaynapin pisi-pisimanta cheqnipakuyqa noqamanta chinkapuran”, nispa. Canadamanta hermanotaq nin: “Ignorante kaymi runataqa razamanta qhawanakuyman apan. Runaqa manan maypichus nacenki chaywanchu allin kanki”, nispa. Chaymantapas payqa inglés rimaq hermanawanmi casarakuran. Chay experienciakunan rikuchin munakuy kaqtinqa mana imapas sasachu kasqanta. Arí, munakuyqa cheqninakuytapas vencenmi (Col. 3:14).