1. Bibliaq nisqanman jina, ¿iman wanachiy?

¿IMAPIN piensanki “wanachiy” nisqa simita uyarispa? Yaqapaschá soq’api. Ichaqa, Bibliapi “wanachiy” nispaqa nishan manan soq’allamantachu aswanmi yachachiymanta, yuyaychaymanta, corregiymanta ima. Chaymantapas Bibliaqa allin yuyaywan, yachaywan kuskatan wanachiytaqa churan (Prov. 1:2-7; 4:11-13). Ichaqa, pitapas wanachinapaq mayninpi castiganaña chaypas manan chayqa nishuchu kanan. Bibliapi “wanachiy” nispaqa yachachiymantan mastaqa rimashan. Chayqa juj tayta wawanta yachachisqanmanmi comparakunman. Diosqa munakuwaspanchismi wanachiwanchis; chaymantapas payqa wiñaypaq kausananchistan munan (Heb. 12:6).

2, 3. ¿Imatan ruwana pitapas wanachinapaq? (Kay paginapi fotokunata qhaway.)

² Carlitosmanta yachasun. Juj kutinsi Carlitosqa wasin ukhupi pelotawan pujllashasqa, chaysi mamanqa nisqa: “Carlitos, aman wasi ukhupiqa pujllankichu, paqtataq imatapas  p’akiruwaq”, nispa. Paysi ichaqa mana kasukuspa pujllashallasqa, chayllamansi pelotaqa qonqaylla maseteroman chayarusqa. Chaysi mamanqa Carlitos wanananpaq yuyaychasqa castigasqa ima. ¿Imaynata? Ñaupaqtaqa allintas explicasqa imaraykus chay ruwasqan mana allinchu karan chayta. Imaraykus tayta-mamantaqa kasukunanpuni chaytawan. Chaymantataqsi pelotanta qechusqa, chhaynatas castigasqa. Carlitosman manaña gustaranchu mamanpa chay ruwasqan chaypas, chaywansi yachasqa kasukuq kayta.

³ ¿Imatan chaymanta yachasunman? Noqanchisqa Diospa wasinpin kashanchis (1 Tim. 3:15). Chaymi payqa papanchis jina niwanchis imatas ruwananchis imatas mana ruwananchischu chayta, mana kasukuqtinchistaq corregiwanchis. Chayraykun kasukunanchispuni Diostaqa mana chayqa imaymana llakikunapin tarikusunman (Gál. 6:7). Chaymantapas Diosqa munakuwasqanchisraykun mana munanchu sufrinanchista (1 Ped. 5:6, 7).

4. a) ¿Imaynatan jujkunata yachachinanchis? b) ¿Imakunamantan kaypi yachasun?

⁴ Diospa yuyaychasqan kaspan wawakunapas Biblia estudiaqkunapas Jesuspa discipulonkuna kashanku. ¿Maypin kashan chay yuyaychay? Bibliapin. Bibliaq yanapayninwanmi runakunaqa Diosmanta imaymanata yachashanku. Chay Bibliawanmi paykunaqa ‘wanachisqa’ kashanku chhaynapi Jesuspa kamachisqankunata kasukunankupaq (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20). Pipas Jesuspa discipulon kananpaqqa chhayna yachachisqapunin kanan, chaytan Diospas munan (leey Tito 2:11-14). Ichaqa, ¿imaraykun nisunman “Diosqa munakusqan runatan wanachin” nispa? ¿Imatan yachasunman Diospa wanachisqan runakunamanta? ¿Imatan ruwasunman Dios jina Jesús jina pitapas yuyaychananchispaq correginanchispaqpas? Chay kinsantin tapuykunamantan kaypi yachasun.

5. ¿Imaynatan Jehová Dios yuyaychawanchis corregiwanchispas?

⁵ Diosqa munakuwanchismi, wiñaypaq kausananchistataqmi munanpas, chaymi yuyaychawanchis corregiwanchis ima (1 Juan 4:16). Ichaqa manan payqa k’amikunchu ni mana valeqpaqchu pitapas qhawarin (Prov. 12:18). Aswanmi sonqonchista qhawawanchis. Valoranmi kallpachakusqanchista, respetanmi libre kasqanchistapas. Chaymi Bibliaña, mayqen qelqanchisña, taytanchisña, umalliqkunaña imapipas yuyaychawasun chaypas,  Diospa yuyaychayninta jinan chaykunataqa qhawarinanchis. Umalliqkunaqa ‘mana reparakuspa pantaqkunatan’ yanapashanku. Munakuywan pacienciawan imataqmi chaytaqa ruwanku, chhaynapin rikuchinku Jehová Dios jina kasqankuta (Gál. 6:1).

6. ¿Imaraykun nisunman “pitapas correginapaq privilegionta qechuspaqa Diospa munakuyninta rikuchikushan” nispa?

⁶ Pipas jatun juchaman urmaqqa manapaschá yuyaychasqallaqa allinchu kanqa, yaqapaschá chay runataqa corregina kanqa. ¿Imaynata? Yaqapaschá congregacionpi ima ruwanantapas qechuna kanqa. Chaychus pasanman chayqa Diospa munakuynintan chay runaqa chaskishanman. ¿Imaynapi? Imapas ruwananta pierdespaqa yaqapaschá imaraykus juchapi tarikuran chaymanta cuentata qokunqa. Manapaschá Bibliata estudiasharanchu ni Diosmantapas mañakusharanchu. Chaykunapi piensasqanmi paytaqa yanapanqa (Sal. 19:7). Tiempowanqa yaqapaschá wajmanta imaymanapi yanapakunqa. Pipas expulsasqa kanman chaypas Diospa munakuyninmi chaypiqa kashallantaq; chaywanmi Diosqa rikuchishan llaqtan cuidasqanta (1 Cor. 5:6, 7, 11). Expulsasqa runapas yaqapaschá juchanmanta cuentata qokuspa Diosman kutimpunqa (Hech. 3:19).

7. a) ¿Pin karan Sebná? b) ¿Imayna runamanmi tukusharan?

⁷ Jehová Diosqa allinninchispaqmi corregiwanchis. Chaypaq yachasun ñaupa tiempopi Sebná sutiyoq runamanta Graham iñiqmasinchismantawan. Ñaupaqta Sebnamanta yachasun. Payqa rey Ezequiaspa mayordomonmi karan. Chay tiempopi mayordomokunaqa allin autoridadniyoqmi karanku (Is. 22:15). Tiempowanmi ichaqa orgullosoman Sebnaqa tukupuran. Payllapaqmi imatapas munaq allin carretakunallapin puriqpas. Maypichus p’ampasqa kanan karan chaytapas may munaytan munaychasqa (Is. 22:16-18).

8. ¿Imaynatan Dios wanachiran Sebnata? ¿Imaynatan chaskikuran Sebná chay wanachiyta?

 ⁸ Sebnaqa jatunchakusharantaq chayqa, Eliaquimmanmi Diosqa puestonta qopuran (Is. 22:19-21). Chayqa pasaran Asiria llaqtapi rey Senaquerib Jerusalén llaqta runakunawan maqanakuyta munashaqtinmi. Chay tiempopin rey Senaquerib Ezequiasman kachasqa juj grupo autoridadkunata soldadokunatawan (2 Rey. 18:17-25). Paykunawan tupaqtan Ezequiaspas kachallasqataq Eliaquimta juj grupo runakunatawan. Chay grupo runakuna ukhupin kasharan Sebnapas. Payqa secretarion chay tiempopaqqa kasharan. Chayqa mayordomo kaymanta aswan menosmi karan. Chaywanpas Sebnaqa tukuy sonqon llank’asharan chay mosoq llank’ananpi. Chaywanmi payqa rikuchiran humilde sonqo kasqanta. Arí, payqa manan sintipakuranchu ni phiñakuranchu. ¿Imatan chaymanta yachasunman?

9-11. a) ¿Imakunatan yachasunman Sebnapa ejemplonmanta? b) ¿Ima niwaqmi imaynatachus Dios Sebnata yanaparan chaymanta?

⁹ Juj. Proverbios 16:18 nisqan jina “uma oqariqqa qhepamanmi waqllinqa, anchaykachaq sonqoqa qhepamanmi urmanqa”. Chayrayku ima ruwaymantapas encargasqa kashanki chayqa, ¿k’umuykuq sonqollachu kanki? Piña alabasunki chaypas, ¿Jehová Diosmanchu chay alabayta pasachinki? (1 Cor. 4:7.) Apóstol Pablon niran: “Ama sinchi allinpas kawaqchis jinaqa qhawarikuychischu, aswanpas sapankaykichis allin yuyayniyoq kaychis”, nispa (Rom. 12:3).

¹⁰ Iskaypi. Sebnata imachus ruwananmanta orqosqanwanmi Diosqa rikuchisharan paypi confiasqanta (Prov. 3:11, 12). ¿Imatan chaymanta yachankuman Diospa llaqtanpi ima ruwanankutapas pierdeqkuna? Manan jayk’aqpas phiñakunankuchu ni sintisqachu purinanku. Aswanmi imaynapiña tarikuspapas servishanallanku Diosta. Yachasqanchis jina Diosqa munakusqan runatan corrigen, bendecinmi humilde sonqokunatapas (leey 1 Pedro 5:6, 7). Llamp’u t’uru jinan kananchis, chhaynapin Diosqa munayta sumaq sonqo runaman tukuchiwasun.

¹¹ Kinsapi. Jehová Dios cheqnikunña mana allin ruwayta chaypas manan mana valeqta jinachu pitapas qhawarin. Payqa allin cosaskunatan runakunaq sonqonpi maskhan. Chaytan rikuchillantaq Sebnapa ejemplon. Chayrayku, tayta-mamakuna, ¿Dios jinachu wawaykichista yanapashankichis? Umalliqkuna, ¿Dios jinachu pitapas yanapashankichis? (Jud. 22, 23.)

12-14. a) ¿Imatan wakin hermanokuna ruwanku wanachisqa kaspa? b) ¿Imaynatan juj hermanota Biblia yanaparan? ¿Iman chaymanta pasaran?

¹² Wakin hermanokunaqa manan gustowanchu chaskikunku Diospa wanachiyninta. Aswanmi sintikapunku jinaspa Diospa llaqtanmanta karunchakapunku (Heb. 3:12, 13). Chhaynaña kaqtinpas, ¿atikunmanraqchu chay runakuna yanapayta? Chaypaq yachasun Graham hermanomanta. Payqa Diospa llaqtanmantan expulsasqa kasqa; chaymantaqa kutimpullasqan. Tiempowanmi ichaqa chiriyapusqa. Unaysi jinalla kasqa, tiempoq pasasqanman jinas ichaqa juj umalliqta valekusqa paywan Bibliata estudiananpaq.

¹³ Chay yanapaq umalliqmi nin: “Grahamqa  nishu orgulloson kasqa, chaymi paypiqa problema kasharan. Expulsaqnin umalliqkunamantan malta rimaq. Chaymi estudiasqaykupiqa ima ninchus Biblia orgullomanta chayta masta rimaq kayku. Estudiasqaykuman jinan payqa cuentata qokuq orgulloso kayqa mana allin kasqanmanta. Chhayna kayninmi paypa yuyaynintaqa tutayachisharan manan expulsasqa kasqanchu ni imachu. Jinan cuentata qokusqanman jina chhayna orgulloso kayninta cambiaran. Juñunakuykunamanpas mana faltakuspan jamuyta qallariran, gustowanmi Bibliatapas estudiaq, sapa p’unchaymi Diospa yanapaynintapas mañakuq. Esposantapas wawankunatapas sumaqtan atiendeyta qallaripuran”, nispa (Luc. 6:41, 42; Sant. 1:23-25).

¹⁴ Chay hermanon nillantaq: “Juj kutinmi Grahamqa niwan: ‘Unayñan Testigo kashani, precursor imaraqmi karanipas. Ichaqa manan jayk’aqpas kunan jinaqa Diosta munakuranichu’, nispa. Chayta niwaqtinmi weqeykunaraq lloqsiramuran. Pisi tiempollapin payqa micro apaypi imaña yanapakusharan, kusisqan chayta ruwaq. Kay ejemplowanmi allinta yachani: Pipas Diospa ñaupanpi k’umuykukuqqa corregisqa kaytapas sumaqta chaskikuqqa bendecisqapunin kanqa”, nispa.

15. ¿Imaynan kananchis jujkuna consejo qosqanchista chaskikuwananchispaq?

¹⁵ Bibliamanta allin yachachiq kanapaqqa noqanchismi allinta Bibliata estudiananchis (1 Tim. 4:15, 16). Chhaynallataqmi pitapas correginapaqqa noqanchis ñaupaqta Diospa yanapayninta chaskikunanchis. Chaypaqmi ichaqa humilde sonqo kana. Humilde sonqo kasun chayqa faciltan pipas ima consejotapas chaskikuwasun. Chayta allinta entiendenapaq yachasun Jesusmanta.

16. ¿Imaynatan Jesús jujkunata yachachiq yuyaychaqpas? ¿Imatan chaymanta yachasunman?

¹⁶ Jesusqa sasachakuykunapiña tarikuran chaypas papanta kasukuspan kausaq (Mat. 26:39). Imataña ruwaq o yachachiq chaypas lliumanmi willaq chaykunaqa Diosmanta jamusqanta (Juan 5:19, 30). Chhayna humilden payqa karan, chaymi jujkunatapas munakuywan khuyapayaywan ima yachachiq. Runakunapas contenton paywanqa kaqku (leey Lucas 4:22). Llakipi tarikuq runakunatapas imaymanawan sufriq runakunatapas sumaqtan yanapaq (Mat. 12:20). Apostolninkuna ambicioso runakuna jina rimaqtinkupas manan phiñarikuqchu, aswanmi pacienciakullaq. Yuyaychaspapas sumaq sonqollawanmi yuyaychaq (Mar. 9:33-37; Luc. 22:24-27).

17. ¿Imatan umalliqkuna ruwananku Diospa ovejankunata allinta michinankupaq?

¹⁷ Umalliqkunaqa Jesús jinan kananku. Bibliaq nisqanman jinan consejotapas  qonanku. Chhaynapin rikuchinqaku Dioswan Jesuswan ima pusachikusqankuta. Apóstol Pedron niran: “Diospa ovejankunata allinta michiychis, [...] ichaqa aman obligasqa jinachu [...], aswanpas Diospaq jinan ganaswan michinkichis, chaymantapas aman imatapas ganayta munaspachu [...], aswanpas tukuy sonqowan llank’aspan michinkichis. Amallataqmi dueñochakuspachu michinkichisqa, aswanpas allin ejemplon paykunapaqqa kankichis, paykunaqa qankunaman encargasqa Diospa ovejankunan kanku”, nispa (1 Ped. 5:2-4). Umalliqkuna chayta kasukunqaku chayqa paykunan kusisqa kanqaku, michisqan ovejakunapas allin cuidasqan kanqaku (Is. 32:1, 2, 17, 18).

18. a) ¿Ima encargotan Dios qon tayta-mamakunaman? b) ¿Imaynatan Dios yanapanqa tayta-mamakunata?

¹⁸ Ima nisunmanmi familiamanta, ¿kananchu chaypi wanachiy icha manachu? Biblian nin: “Ama wawaykichista colerachiychischu, aswanpas sumaqta uywaychis Jehová Diospa nisqanman jina wanachispa, yachachispa ima”, nispa (Efes. 6:4). ¿Wanachinapunichu wawakunata? Proverbios 19:18 texton nin: “Churiykita wanachiy tiempo kashaqtinraq, ama wañunanta munaychu”, nispa. Tayta-mamakunaqa kasukunankun chayta, mana chayqa Diosmi cuentata mañanqa paykunamanta (1 Sam. 3:12-14). Ichaqa manan sapankuchu kashanku. Diosmi paykunaman yuyayta espiritunta ima qonqa wawankuta allinta uywanankupaq (leey Santiago 1:5).

19, 20. a) Jehová Diospa wanachiyninta chaskikusun chayqa, ¿imaynan kausayninchis kanqa? b) ¿Imakunamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁹ Kaypi yachasqanchis jina, chaskikunanchismi Jehová Diospa wanachiyninta. Jujkunata corregispapas paypa ejemplonta Jesuspa ejemplonta iman qatikunanchis. Chayta ruwasun chayqa sumaqtan kausasun familiapipas iñiqmasikunawanpas. Llapanchismi kasunchis munasqa valorasqa ima. Chaykunan paraisopiqa astawan kanqa (Sal. 72:7). Diospa wanachiyninqa juj familia jina wiñaypaq kausananchispaqmi preparawashanchis (leey Isaías 11:9). Chaytan umanchisman sonqonchisman churakunanchis. Chayta ruwasun chayqa Diospa munakuyninta jinan ima wanachiytapas correcciontapas qhawarisun.

²⁰ Familia ukhupipas congregación ukhupipas kananpunin wanachiyqa, chaymantan astawan yachasun qatimuq estudiopi. Yachallasuntaqmi imaynatas noqanchis kikinchista corregikusunman chayta, imas wanachiymantapas astawanraq sonqonchista nanachinman chaytawan.