1. ¿Imatan yachasunman Eclesiastés 3:7 textomanta?

WAKINNINCHISMANQA gustawanchismi parlayqa, jujkunan ichaqa pisillata parlanku. Kay yachachikuypaq textoq nisqanman jina, “kanmi upallakuna tiempo, rimana tiempopas” (leey Eclesiastés 3:7). Chhaynaña kaqtinpas mayninpiqa munanchismi wakin hermanonchiskuna astawan rimanankuta wakintaq pisita rimanankuta.

2. ¿Pillan kamachiwananchis imaynatachus jayk’aqchus rimananchista?

² Jehová Diosmi kamawaranchis rimay atiqta (Éx. 4:10, 11; Apo. 4:11). Bibliapitaq yachachiwanchis imaynatachus rimananchista. Kaypin yachasun Bibliaq willasqan wakin runakunamanta, paykunamanta yachayqa yanapawasunmi jayk’aq rimananchista upallakunanchistapas. Yachallasuntaqmi Jehová Dios jujkunawan rimasqanchista qhawamushasqanta. Ñaupaqta yachasun jayk’aqchus rimananchismanta.

3. Romanos 10:14 textopi nisqanman jina, ¿imaynan kashananchis Jehová Diosmanta gobiernonmantawan willananchispaq?

³ Jehová Diosmanta gobiernonmantawan rimananchispaqqa listollapunin kashananchis (Mat. 24:14; leey Romanos 10:14). Chayta ruwaspan Jesusta qatikushanchis. Payqa kay pachamanqa jamuran cheqaqta Papanmanta willananpaqmi (Juan 18:37). Ichaqa yachananchismi imayna rimayta. Chaymi juj runakunaman Jehová Diosmanta willashaspaqa “llamp’u sonqowan ancha respetowan” rimananchis, respetananchistaqmi imachus piensasqankuta imapi creesqankutapas (1 Ped. 3:15). Jinan yachachisqanchista uyariwasunman sonqonkumanpas chayasunman.

4. Proverbios 9:9 textopi nisqanman jina, ¿imaynatan rimasqanchis jujkunata yanapanman?

 ⁴ Sichus umalliqkuna reparanku mayqen iñiqmasipas mana allinta ruwashasqanta chayqa rimapayanankun. Ichaqa qhawarinankun imay ratopi maypi rimanankuta, chhaynapi ama p’enqasqa tarikunanpaq. Jinaspapas sonqonta mana k’iriq jinan rimapayananku. Ichaqa manan manchakunankuchu Bibliaq kamachisqanta kasukunanpaq niytaqa, chaymi yanapanqa allin kaqta ruwashanallanpaq (leey Proverbios 9:9). ¿Imanaqtinmi piwanpas mana manchakuspa rimananchis mana allinta ruwaqtin? Chaypaq yachasun Bibliapi willasqan iskay runakunamanta. Ñaupaqta yachasun wawankunata mana wanachiq taytamanta, yachallasuntaq rey kananpaq Jehová Diospa ajllasqan runawan rimaq warmimantawan.

5. ¿Jayk’aqmi Elí rimanan kashaqtin mana rimaranchu?

⁵ Uma sacerdote Eliqa iskay wawakunayoqmi karan, paykunatan munakuran. Wawankunaqa Jehová Dios yupaychana karpapin sacerdote karanku, chaywanpas Diostan mana respetarankuchu. Jehová Diosman jaywakusqan sacrificiokunatan pisicharanku, mana p’enqakuspataq qhelli juchakunata ruwaranku (1 Sam. 2:12-17, 22). Diospa kamachikuyninman jinaqa wañuchisqan kananku karan, Elimi ichaqa qhawallaran Diospa karpanpi llank’anankuta (Deut. 21:18-21). Chaymi Jehová Diosqa Elita niran: “¿Imanaqtinmi noqamanta aswanta churiykikunata jatunchanki?”, nispa. Jinaspan chay iskaynin wawankunata wañuchiran (1 Sam. 2:29, 34).

6. ¿Imatan yachasunman Elipa ruwasqanmanta?

⁶ ¿lmatan Elimanta yachasunman? Sichus mayqen familianchispas otaq amigonchispas Diospa kamachikuyninkunata mana kasukushanchu chayqa, paymanmi sut’ita mana kasukusqanta ninanchis. Chaymantapas ninanchismi umalliqkunaq yanapayninta maskhananpaq (Sant. 5:14). Manan sacerdote Elí jinaqa familianchiskunata amigonchiskunata Jehová Diosmanta mastaqa munakunanchischu. Sichus jujkunaq mana allin ruwasqanta reparanchis chayqa, mana manchakuspan paykunawan rimananchis. Ichaqa, ¿imapin jujniray karan Elipa ruwasqan Abigailpa ruwasqanwan?

7. ¿Imaraykun Abigail Davidwan rimaq riran?

 ⁷ Abigailqa Nabalpa esposanmi karan, Nabalqa qhapaq runan karan allpankunapas askhan karan. David runankunapiwan rey Saulmanta ayqekushaspan Nabalpa uywankunata qhawaysiranku suwakuna ama apananpaq. Nabalmi ichaqa chay ruwasqanmanta mana agradecekuranchu. David runankunapaq mijunata mañakuqtinmi Nabalqa mana qoranchu, millaytataq Davidpa runankunata phiñarikuran (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14). Chaymi Davidqa Nabalta runankunatawan wañuchinanpaq alistakuran (1 Sam. 25:13, 22). Abigailmi ichaqa chayta yacharuspa usqhaylla Davidwan rimaq riran, Davidqa 400 runankunawanmi jamusharan, paykunaqa yarqasqa phiñasqa armantinkaman jamusharanku.

8. ¿Imatan yachasunman Abigailpa ruwasqanmanta?

⁸ Abigailqa mana manchakuspan sonqoman chayaqta Davidwan sumaqllata rimaran. Manaña Abigailchu juchayoq karan chaypas perdontan mañakuran, nirantaqmi Davidta sumaq sonqo khuyapayakuq kasqanta, confiarantaqmi Jehová Dios yanapananpi (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34). Abigail jinan noqanchispas iñiqmasinchiskunawan rimananchis manaraq jatun juchaman urmashaqtinku (Sal. 141:5). Ichaqa respetowanmi rimananchis. Pitapas sumaqllata mana allin ruwasqanmanta rimapayasun chayqa, pay munakusqanchistan rikuchisun (Prov. 27:17).

9, 10. ¿Imakunatan umallikuna yuyarinanku pitapas rimapayanankupaq?

⁹ Umalliqkunan astawanqa yanapananku mana reparakuspalla mana allin ruwaqkunata (Gál. 6:1). Umalliqkunaqa k’umuykukuqmi kanku, yachankutaqmi paykunapas  mayninpi mana allinta ruwaqtinku yanapana necesitasqankuta. Ichaqa manan chayraykuchu yanapana necesitaqkunata mañana yanapankuchu (2 Tim. 4:2; Tito 1:9). Paykunaqa anchatan iñiqmasikunata munakunku, chaymi pitapas yanapaspaqa sumaqllata Bibliaq nisqanman jinapuni yanapanku (Prov. 13:24). Chaytaqa astawanqa ruwanku Jehová Diosta kamachikuyninkunatapas munakusqankurayku, iñiqmasikunata cuidanankurayku ima (Hech. 20:28).

¹⁰ Kaykama yacharunchis jayk’aqchus rimananchista. Mayninpin ichaqa upallakuy aswan allin kanman. Ichaqa, ¿imaraykun mayninpi sasa kanman upallakuy?

11. ¿Imawanmi Santiago tupanachiran rimasqanchista? ¿Imaraykun chay tupanachiy allinpuni?

¹¹ Mayninpiqa sasatan upallakusunman. Chaymi Santiago librota qelqaq nin: “Pipas rimasqanpi mana pantaqqa mana ima juchayoqchá chay runaqa, cuerpontapas allintachá dominan. Caballokunawan kasuchikunapaqqa frenotan siminman churakun ¿riki? Chay frenowanmi llapa cuerpontapas dominakun”, nispa (Sant. 3:2, 3). Chaypin Santiago rimasqanchista tupanachiran caballoq siminman frenota churaywan. Juj runa caballonta sillakunanpaqqa siminmanmi frenota churan. Mana chayta ruwaqtinqa yaqapaschá caballoqa comunta phawaspa qaqapaypunman dueñonpas mana allinpi tarikunman. Chhaynallataqmi imachus rimasqanchiswanpas pasanman, sichus comunta rimasun chayqa kikinchista jujkunata iman mana allinta ruwasunman. Qatimuqpin yachasun jayk’aq upallakunanchismanta.

12. ¿Jayk’aqmi upallakunanchis?

 ¹² Sichus mayqen iñiqmasinchispas jujkunaq mana yachananta yachanman chayri, ¿tapunanchischu willawananchispaq? Manan. Yaqapaschá juj hermanonchis Jehová Diosta servinankupaq jark’asqanku llaqtapi tiyan. Noqanchisqa munakunchismi paykunata chaymi sutinmantakama paykunapaq Diosmanta mañapunchis. Chaymi chay iñiqmasiwan parlashaspaqa mana tapunanchischu: “¿Imaynatan chay llaqtapi Diosta servishankichis?”, nispaqa. Sichus tapupayasunman willawananchispaq chayqa, manan payta munakushasunmanchu nitaq chay llaqtapi iñiqmasikunatapas. Manan munasunmanchu chay llaqtapi iñiqmasinchiskuna aswan sasachakuypi tarikunankuta. Chaymantapas Diosta servinankupaq jark’asqa llaqtapi tiyaq hermanokunaqa manan jujkunaman willanankuchu imayna juñunakusqankuta imaynata Diosmanta willasqankutapas.

13. Proverbios 11:13 textopi nisqan jina, ¿imatan umalliqkuna mana ruwanankuchu, imarayku?

¹³ Umalliqkunan astawanqa Proverbios 11:13 (leey) textopi nisqanta kasukunanku. Chaytaqa ruwanku jujkunaq mana yachanankuta mana pimanpas willaspankun. Chayta kasukuyqa aswan sasan kanman casarasqakunapaq. Paykunaqa astawanqa munanakunku imachus sonqonkupi kasqanta willanakuspankun. Umalliqkunan ichaqa esposankuman mana willanankuchu iñiqmasikunamanta jujkunaq mana yachananta. Sichus willankuman chayqa, iñiqmasikunan manaña paypi confiankumanchu mana allin qhawarisqataq kanman. Diospa llaqtanta pusariqkunaqa “manan iskay uyachu kananku” (1 Tim. 3:8). Manan jujkunaman willanankuchu nitaq cuento q’epichu kananku. Sichus juj umalli esposanta munakun chayqa, manan mana yachanantaqa willanqachu.

14. ¿Imaynatan umalliqkunaq esposan yanapakunkuman qosanku allin qhawarisqa kanankupaq?

¹⁴ Umalliqpa esposanqa qosantan yanapanman allin qhawarisqa kananpaq, chaypaqqa manan tapupayananchu jujkunaq mana yachanantaqa. Chayta ruwaspan respetashan qosanpi confiaq iñiqmasikunata. Astawanqa Jehová Diospa sonqontan kusichin, yanapakushantaq iñiq t’aqapi sumaq kausay kananpaq (Rom. 14:19).

15. ¿Imaraykun Jehová Dios phiñakuran Elifazpas Bildadpas Zofarpas Jobta imayna rimapayasqankumanta?

¹⁵ Job librota estudiaspan yachasunman jayk’aqchus imaynatachus rimananchista. Job imaymana llakikunapi tarikusqan qhepamanmi tawa runakuna payta rimapayaq jamuranku. Askha p’unchaykunan mana imatapas nirankuchu. Chay qhepamanmi Elifaz, Bildad, Zofarpiwan rimayta qallariranku, Jobta yanapanankumantaqa mana allinta piensaykuspan comunta rimaranku. Jobtan juchallikuq runata jina qhawarichiyta munaranku. Wakin nisqanku allinña karan chaypas Jobmanta Jehová Diosmanta rimaspaqa manan cheqaqtachu rimaranku. Mana khuyapayaspan Jobmanta millayta rimaranku (Job 32:1-3). ¿Imaynatan Jehová Dios qhawariran chhayna rimasqankuta? Sinchitan paykunapaq phiñakuran, nirantaq: ‘Mana yuyayniyoq jinan rimarankichis, Jobta nimuychis qankunarayku mañakunanpaq’, nispa (Job 42:7-9).

16. ¿Imakunatan yachasunman Elifazpas Bildadpas Zofarpas mana allin ruwasqankumanta?

 ¹⁶ Imaymanatan yachasunman Elifazpa, Bildadpa, Zofarpa ruwasqankumanta. Ñaupaq kaq, manan iñiqmasinchiskunata juzgananchischu (Mat. 7:1-5). Aswanpas manaraq imatapas nishaspan tukuy yuyaywan uyarinanchis. Chayta ruwaspallan imaynapi tarikusqankuta yachasun (1 Ped. 3:8). Iskay kaq, iñiqmasinchiskunawan rimashaspaqa sumaqllata sut’illantan rimananchis (Efes. 4:25). Kinsa kaq, Jehová Diosqa rikumushanmi imaynatachus jujkunawan rimasqanchista.

17. ¿Imatan yachasunman Elihupa ruwasqanmanta?

¹⁷ Jobta visitaq tawa kaq runaqa Elihumi karan, payqa Abrahanpa mirayninmi karan. Jobpa rimasqanta kinsantin visitaqninkunaq rimasqankutapas Elihuqa uyarisharanmi. Tukuy yuyaywanmi uyariran rimasqankuta, chaymi Jobta sumaq simikunawan rimapayaran yanaparantaq mana allin piensasqanta cambiananpaq (Job 33:1, 6, 17). Elihuqa Jehová Diostan astawanqa jatuncharan manan pay kikintachu nitaq jujkunatachu (Job 32:21, 22; 37:23, 24). Elihuq ruwasqanmi yachachiwanchis mayninpiqa upallakuspa uyarinanchis kasqanta (Sant. 1:19). Pitapas rimapayasun chayqa, Jehová Diosta jatunchananchispaq jinan rimananchis manan jatunchakunanchispaqchu.

18. ¿Imaynatan Jehová Diosta agradecekusunman rimay atisqanchismanta?

¹⁸ Rimayta atisqanchismanta Diosta agradecekunapaqqa jayk’aqchus imaynatachus rimananchispaq Bibliaq nisqantan kasukunanchis. Rey Salomonmi qelqaran: “Qolqepi ch’olqochisqa qori manzana jinan tiemponpipuni rimasqa simiqa”, nispa (Prov. 25:11). Sichus jujkunata tukuy yuyaywan uyarisun rimananchispaqpas allinta piensasun chayqa, chay qori manzana jinan rimasqanchisqa kanqa, ancha valorniyoq jujkunaq uyarinanpaq jina. Jinaspapas pisitaña askhataña rimasunman chaypas jujkunatan kallpachasun Jehová Diostataq kusichisun (Prov. 23:15; Efes. 4:29). Chayta ruwaspan Jehová Diosta agradecekusun rimay atisqanchismanta.