1, 2. a) ¿Imapin tarikunku waj llaqtayoqkunaq wawan? b) ¿Imakunamantan kaypi yachasun?

HERMANO Joshuan nin: “Papaypas mamaypas waj llaqtayoqmi kanku. Juch’uyllaraq kashaspayqa paykunaq rimasqanku simitan wasipipas juñunakuypipas rimaq kani. Escuelaman jaykupuqtiymi ichaqa chaypi rimasqanku simiñataq gustarapuwaran, chay simillatañan rimaq kani. Tiempoq pasasqanman jinaqa manañan tayta-mamaypa rimasqan simitaqa entiendeqchu kani, manañan juñunakuypipas ni imatapas entiendeqchu kani”, nispa. Chayqa maypipas pasanpunin.

² Kunan tiempoqa 240 millón más runakunan nacesqanku llaqtamanta ripuspa juj llaqtakunapi tiyanku. Qanpas juj llaqtayoq kanki chayqa, ¿imaynatan wawaykita yanapawaq allin ñanpi purinanpaq Jehová Diostapas munakushanallanpaq? (3 Juan 4.) ¿Imaynatan noqanchispas yanapasunman waj llaqtayoqkunaq wawankunata? Chaykunamantan kaypi yachasun.

3, 4. a) ¿Imaynatan tayta-mamakuna allin ejemplo kankuman wawankupaq? b) ¿Imatan tayta-mamakuna mana ninankuchu?

³ Tayta-mamakuna, qankunan wawaykichispaq ejemplo kanaykichis. Arí, qankunan “Diospa gobiernonta” ñaupaqta maskhanaykichis chhaynapin paykunapas kaqta ruwallanqakutaq (Mat. 6:33, 34). Kay pachapi imatapas maskhanaykichismantaqa Diosta ñaupaqtaqa maskhaychis. Kapuqnillaykichiswan kusisqa kausaychis, amataq pimanpas manuqa kaychischu. Chaymantapas “runakunaq jatunchasqan” kayta maskhaymantaqa, Diospa allin qhawarisqan kayta maskhaychis (Juan 12:43; leey Marcos 10:21, 22).

⁴ Jinaspapas wawaykichiskunapaqqa orqonaykichispunin tiempota. Paykuna Jehová Diosta ñaupaqta maskhashanku chayqa, niychis: “Allintan ruwashanki waway”, nispa. Aman jayk’aqpas ninkichischu “wawaymi noqataqa manteniwanan” nispaqa. Bibliaq nisqan jina manan wawakunachu tayta-mamankupaqqa llank’ananku aswanpas tayta-mamakunan wawankupaq llank’ananku (2 Cor. 12:14).

5. ¿Imaraykun tayta-mamakuna wawankuman Diosmanta rimapayashanallanku?

⁵ Bibliaq nisqan jina “imaymana rimay rimaqkunamanta” runakunan Diospa llaqtanman jaykumushanku (Zac. 8:23). Chaymi tayta-mamakunaqa kallpachakunanku ima simipichus wawanku masta rimanku chay simipi Diosmanta yachachinankupaq. Paykunapin masta interesta churananku. Jehová Diosta reqsinkuchus icha manachus chaymantan kanqa kausayninkuqa (Juan 17:3). Sapa kutillanmi paykunamanqa Jehová Diosmanta rimapayananku (leey Deuteronomio 6:6, 7).

6. ¿Imaraykun wawakuna tayta-mamankuq rimasqan simita yachananku? (9 paginapi fotota qhaway.)

⁶ Juj lado llaqtapitaq kashasunman chayqa, wawakunaqa yachanqakupunin chay llaqtapi ima simitachus rimasqankutaqa. Wawayki rimasqayki simita rimananta munanki chayqa sapa p’unchaymi rimapayanayki chay simipi. Chay simita yachanqaku chayqa faciltan paykunawan rimanki. Chaymantapas iskay kinsa simikunata rimayta yachanqaku chayqa yuyayninkun allinta kicharikunqa, faciltan jujkunata entiendenqaku, yanapanqataqmi Diosta servinankupaqpas. Waj llaqtayoqkunaq ususin Carolinan nin: “Juj simita rimasqanku juñunakuyman risqayqa allintan yanapawashan. Gustawanmi maypichus predicaqkunata munashanku chaypi yanapakuy”, nispa.

7. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwananku wawankuman Diosmanta yachachinankupaq?

⁷ Wakin wawakunaqa tiempoq pasasqanman jinan maypichus tiyashanku chay  llaqtapi rimasqanku simiman yachakapunku, manataqmi yuyankupasñachu tayta-mamankuq rimasqan simitaqa. Wawaykichus chhaynapi tarikushan chayqa, ¿manachu chay llaqtapi rimasqanku simita pisillatapas yachawaq? Chayta ruwanki chayqa facilmi kanqa paykunaman Diosmanta yachachiy. Chaymantapas yachankin imapichus piensanku, imakunawanchus kusirikunku, imaynachus escuelapi kashanku chayta. Ichaqa sasapaschá kanqa juj simita yachayqa, chaymi kallpachakunayki kanqa. Kaypi piensay, ¿imatan ruwawaq wawayki roqt’uman tukupuqtin? ¿Jinallatachu qhawawaq? ¿Manachu kallpachakuwaq imaynamantapas paywan rimanaykipaq? Chhaynatan ruwana juj simi rimayman yachasqa wawakunawanpas. *

8. Wakin tayta-mamakuna manaña allintachu yachanku wawankuq rimasqan simita chaypas, ¿imaynatan paykunata yachachinkuman?

⁸ Wakin tayta-mamakunapaqqa manapaschá facilchu kanqa wawankuq rimasqan simipi rimayqa. Chhayna kaqtinqa manapaschá wawankuman ‘ch’uya qelqakunamanta’ yachachiyta atinqakuchu (2 Tim. 3:15). Chhaynaña kaqtinpas atiwaqmi wawaykiman Diosmanta yachachiyta. Juj hermanon nin: “Mamayqa sapallanmi uywawaranku, payqa manan allintachu rimaq noqaykuq rimasqayku simita, noqaykupas manan allintachu entiendeq kayku payta. Ichaqa tukuy atisqantan kallpachakuq preparakunanpaq, Diosmanta mañakunapaq yachachiwanankupaq ima, chayta rikuspan yacharayku Diosta reqsiyqa may allinpuni kasqanta”, nispa. Chay hermanoq sutinmi Shan, payqa umalliqmi kashan.

9. ¿Imaraykun wakin wawakuna iskay simipi Diosmanta yachananku?

⁹ Wakin wawakunaqa escuelapin juj simita rimanku wasipitaq jujta. Chhayna kaqtinqa yaqapaschá paykunamanqa iskay simipi Diosmanta yachachina kanqa. Chayta ruwanankupaqmi wakin tayta-mamakunaqa wawankuq iskaynin rimasqanku simipi revistakunata leenanku, videokunatapas qhawananku, grabacionkunatapas uyarinanku. Waj llaqtayoq tayta-mamakunaqa kallpachakunankupunin wawankuta Diosmanta yachachinankupaq.

10. a) ¿Pin decidinan mayqen iñiq t’aqamanchus familia rinqa chayta? b) ¿Imatan familiapi umalliq ruwanan allinta imatas decidinanpaq?

¹⁰ Waj llaqtayoqkunaq tiyasqanku cercapi mana kanchu rimasqanku simipi iñiq t’aqa chayqa, ima simi rimaypichus chay cercapi juñukunku chayllamanmi rinanku (Sal. 146:9). Ichaqa tiyasqanku cercapi rimasqanku simipipas juñunakuy kan chayqa, familiapi umalliqmi decidinan mayqenmanchus rinqaku chayta. Manaraq chay decisionta ruwashaspan ichaqa Diosmanta mañakuspa allinta chaypi piensanan, esposantapas wawankunatapas tapurinanmi (1 Cor. 11:3). Ichaqa, ¿imakunapin piensanan? ¿Bibliapi ima textokunan yanapanman? Chaykunamanta kunan yacharisun.

11, 12. a) ¿Imaraykun wawakuna entiendesqanku simipi juñunakuykunaman rinanku? b) ¿Imaraykun wakin wawakuna mana yachayta munankuchu tayta-mamankuq rimasqanku simita?

 ¹¹ Tayta-mamakunaqa allintan reparananku imatachus wawanku necesitanku chayta. Wawakunaqa manan iskay kinsa horallapichu Diosmanta yachanqaku, chaymi allinta reparananku ima simipichus Diosmanta allinta yachankuman chayta. Wawankuq rimasqanku simipi juñunakuykunaman rinqaku chayqa, yaqapaschá mana piensaylla astawan Diosmanta yachanqaku (leey 1 Corintios 14:9, 11). Wawallaraq kashaqtinkuqa yaqapaschá tayta-mamankuq rimasqan simi sonqonkuman chayaq, kunanqa juj simiwantaq wiñarunku chayqa manañapaschá ñaupaqpi rimasqanku simiqa sonqonkuman chayapunñachu. Chaymi pasan juñunakuykunapi. Paykunaqa yaqapaschá wawa kaspa rimasqanku simipi demostracionkunata ruwanqaku comentariokunatapas qonqaku, ichaqa manañapaschá sonqomantachu chayta ruwanqaku.

¹² Chaymantapas wawakunaqa manan rimasqanku simillawanchu apachikunku. Joshuaq kuraq pananmi nin: “Wawakunaqa tayta-mamankuq costumbrenman, religionninman, rimasqanku simiman iman yachakunku”, nispa. Chhaynaqa manachus wawakuna tayta-mamankuq costumbrenman yachakunqa chayqa, manan rimasqan simitapas ni religionnintapas aceptayta munanqachu.

13, 14. a) ¿Imaraykun juj tayta-mamakuna llapa familiantin juj iñiq t’aqaman ripuranku? b) ¿Imatan ruwaranku Diosta allinta servinankupaq?

¹³ Tayta-mamakunaqa manan paykunaq munaynillankupichu piensananku, aswanpas wawankupin piensananku (1 Cor. 10:24). Joshuaq, Esterpa papanku Samuelmi nin: “Esposaywan kuskan allinta qhawarisharayku ima simipis wawayku Diosmanta allinta yachashanku chayta. Chaymantapas Diosmantan mañakusharayku allin yuyayta qowanankupaq. Chaypin repararayku mana noqaykuq rimasqayku simipiqa allintachu entiendesqankuta, chaymi ripurayku paykunaq entiendesqanku iñiq t’aqaman. Paykunawan kuskan juñunakuykunamanpas predicaqpas riq kayku. Chaymantapas juj hermanokunatan invitaq kayku paseaq rinaykupaq mijunaykupaq ima. Chaykunata ruwaspan wawaykutaqa yanaparayku hermanokunata allinta reqsinankupaq, Jehová Diostapas papankuta jina amigonkuta jina qhawarinankupaq. Noqaykupaqqa wawaykuman Diosmanta yachachiymi aswan allin karan rimasqayku simita yachanankumantaqa”, nispa.

¹⁴ Hermano Samuelmi nillantaq: “Diosta allinta servinaykupaqqa, esposaywan kuskan rimasqayku simipi juñunakuykunaman riq kayku. Mayninpiqa manan facilchu chaykuna ruway kaq, chaywanpas Jehová Diospa yanapayninwanmi kallpachakuq kayku, chaymi paytapas ‘gracias’ niyku. Kunanqa kinsantin wawaykun tukuy tiemponkuwan Diosta servishanku”, nispa.

15. ¿Imaraykun juj hermana ripuran juj iñiq t’aqaman?

¹⁵ Wakin wawakunaqa yaqapaschá wiñasqankuman jina mayqen iñiq t’aqapichus  allinta entiendenku chayman ripuyta munanqaku. Sichus wawayki chayta ruwanqa chayqa ama phiñakuychu. Chaymi pasaran Kristina sutiyoq hermanawanpas, paymi nin: “Tayta-mamaypa rimasqan simitaqa chikallantan entiendeq kani, juñunakuykunapipas manan allintachu entiendeq kani. Juj kutinmi 12 wataypi kashaspa escuelaypi yachasqay simipi asambleaman rirani, ¡chayraqmi Diosmanta allinta entienderani! Chaymantapas chay yachasqay simipin Diosmanta mañakuyta qallarirani, ¡chayraqmi sonqomanta Dioswan rimasharani! (Hech. 2:11, 41). Chaymi 18 watayman chayaspa tayta-mamaywan rimarani allinta entiendesqay iñiq t’aqaman ripunaypaq. Chay yachasqay simin yanapawaran Diosta astawan reqsinaypaq”, nispa. Tiempoq pasasqanman jinan Kristinaqa precursora kapuran chaywanmi payqa kusisqa kashan.

16. ¿Imaraykun Nadia kusisqa kashan tayta-mamanpa juñukusqan iñiq t’aqallapi qhepakusqanmanta?

¹⁶ Wayna-sipas, ¿imaraykun qan munawaq tayta-mamaykiq juñukusqan iñiq t’aqamanta ripuyta? (Sant. 4:8.) ¿Jehová Diosta allinta reqsiyta munaspachu icha tayta-mamayki controlananta mana munaspachu? Nadia sutiyoq hermanan nin: “Ñañaykunawan turaywan ima, wayna-sipasllaraq kashaspaykuqa juj iñiq t’aqamanmi ripuyta munasharayku, tayta-mamaymi ichaqa mana munarankuchu. Paykunaqa allinpichus Dioswan kasaqku icha manachus chaytan qhawarisharanku. Maytan paykunata ‘gracias’ niyku rimasqanku iñiq t’aqallapi qhepachiwasqankumanta, rimasqanku simitapas yachachiwasqankumanta. Chaykunan yanapawaranku Jehová Diosmanta jujkunaman yachachinaykupaq” nispa. Nadiaqa Betelpin kunanqa Diosta servishan.

17. a) ¿Pikunan wawakunaman Diosmanta yachachinanku? b) ¿Imatan tayta-mamakuna ruwananku yanapanata munaspanku?

¹⁷ Bibliaq nisqan jina tayta-mamakunan wawankutaqa Jehová Diosmanta yachachinanku manan abuelonkunachu ni jujkunachu (leey Proverbios 1:8; 31:10, 27, 28). Ichaqa yaqapaschá wakin tayta-mamakunaqa manaraq allintachu rimanku tiyasqanku llaqtapi rimakusqan simita. Chhayna kaqtinqa mañakunkumanmi yanapayta wawankuta ‘Jehová Diospa nisqanman jina wanachinankupaq, yachachinankupaqwan’ (Efes. 6:4). Yaqapaschá umalliqkunata tapurikunkuman imaynatas familiapi Diosta adorayta aparinkuman chayta, imaynatas wawankunapaq amigokunata taripunkuman chaytapas.

18, 19. a) ¿Imaynatan juj iñiqmasikuna yanapankuman wayna-sipaskunata? b) ¿Imatan ruwashanallanku tayta-mamakuna?

¹⁸ Tayta-mamakunaqa yaqapaschá juj familiakunata invitankuman familiapi Diosta adoranankupaq. Wayna-sipaskunapas yaqapaschá juj hermanokunawan predicaq lloqsinkuman, paykunawan kuskataq imatapas ruwankuman, chaykunan paykunataqa yanapanqa allin Testigo kanankupaq (Prov. 27:17). Ñaupaqpi yachamusqanchis Shan hermanon nin:  “Noqaqa manan qonqanichu yanapawaqniy iñiqmasikunata. Juñunakuypi ima ruwanataña qowaqtinkupas sumaqtan paykunaqa yanapawaqku. Mayninpiqa wakin iñiqmasikunawanmi juñukuq kayku kusirikunaykupaq”, nispa.

¹⁹ Waj llaqtayoqkunaq wawankunata yanapaq iñiqmasikunaqa, kallpachanankun chay wawakunata tayta-mamankuta respetanankupaq. ¿Imaynatan chayta ruwankuman? Paykunamanta respetowan rimaspa. Chaymantapas chay iñiqmasikunaqa allin yuyaywanmi imatapas ruwananku, mana chayqa yaqapas wakinqa imapas ruwasqankuta malpaq piensankuman (1 Ped. 2:12). Juj iñiqmasikunaña wawakunata Diosmanta yachachiypi yanapankuman chaypas tayta-mamakunan responsable kanku wawankumantaqa. Qhawashanallankun imaynatachus wawankuta yanapashanku chayta.

20. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuta yanapankuman tukuy sonqowan Diosta servinankupaq?

²⁰ Tayta-mamakuna Jehová Diosmanta mañakuspa tukuy atisqaykichista kallpachakuychis wawaykichista yanapanaykichispaq (leey 2 Crónicas 15:7). Arí, kallpachakuychis Jehová Diospa palabranta sonqonkuman churanaykichispaq, chhaynapin paykunaqa tukuy sonqonkuwan Diosta munakunqaku. Tukuy atisqaykichistachus kallpachakunkichis, allin ejemplotaqchus kankichispas chayqa servillanqakun Diostaqa. Chhaynapin qankunapas apóstol Juan jina kusisqa ninkichis: “Noqaqa wawaykuna cheqaq kaqpi allinta purishasqankuta yachaspaymi imamantapas astawanqa kusikuni”, nispa (3 Juan 4).