Tawa watayoq wawan rikusqa juj fabricaq chimeneanmanta q’osñi phuyu jina lloqsimusqanta. Chayta rikuspan piensasqa phuyu fábrica kananpaq. Chhaynata juj wawaq mana allinta entiendesqanqa yaqapaschá asikunapaq kanman. Ichaqa aswan importante temakunamanta mana allinta entiendeyqa vidanchispin afectawasunman. Ejemplopaq, juj medicamentoq sutinta mana allinta leesunman chayqa wañusunmanpaschá.

Sichus Bibliapi yachachikuykunata mana allintachu entiendesunman chayqa, aswan mana allinraqmi kanman. Ejemplopaq, Jesuspa tiemponpi wakin runakunan mana allintachu entienderanku yachachisqanta (Juan 6:48-68). Astawan yachanankumantaqa manan uyariyta munarankuchu. ¡Llakikunapaqmi chayqa!

¿Leenkichu Bibliata yanapayta tarinaykipaq? Chayqa allinpunin. Ichaqa leesqaykita pantasqata entiendewaq chayri, ¿iman kanman? Wakinmanta yachasunchis.

• Wakinqa pantasqatan entiendenku “Diosta manchakuy” nisqa kamachikuyta (Eclesiastés 12:13). Diosqa sinchita mancharikunapaqpas kanman jinatan piensanku. Ichaqa Diosqa manan munanchu serviqninkuna chhayna sientekunankuta. Pay kikinmi niwanchis: “Ama manchakuychu, qanwanmi noqaqa kashani, ama pisipaychu, noqaqa Diosniykin kani, noqan kallpachasqaykipas yanapasqaykipas”, nispa (Isaías 41:10). Diosta manchakuy nispaqa rimashan payta jatunpaq qhawariymanta anchata respetaymantan.

• Biblian nin: “Imaymanapaqmi tiempo kan, [...] Kanmi nacena tiempo, wañuna tiempopas”, nispa (Eclesiastés 3:1, 2). Chaytan wakin runakuna mana allinta entiendellankutaq. Piensankun sapanka runapas Diospa destinasqan kananchispaq. Ichaqa chay textoqa runakunaq kausasqan tiempomantan rimashan, wañuyqa lliumanpas chayamuwasqanchismantawan. Chaymantapas Bibliaqa yachachinmi vidanchispi imakunapas decidisqanchis kausananchis tiempota afectasqanta. Ninmi: “Diosta manchakuyqa unaytan kausachin”, nispa (Proverbios 10:27; Salmo 90:10; Isaías 55:3). ¿Imaynapi? Diosta respetaspaqa manan mana allinkunata ruwasunchu. Chaykunan kanman alcohol ujay qhelli juchapi puriy ima (1 Corintios 6:9, 10).

• Wakintaq Bibliapi qelqasqa kasqanman jinapuni entiendenku, “cielopas kay pachapas ninapaq waqaychasqa kashan” nisqa simikunata (2 Pedro 3:7). Ichaqa Diosqa prometeranmi kay allpa pacha mana jayk’aqpas chinkachisqa kananta. Diosqa ‘kay pachatan allinta teqsicharan sayashasqanmanta ama jayk’aqpas kuyurinanpaq’ (Salmo 104:5; Isaías 45:18). “Kay pacha” nispaqa kay tiempopi millay kausay chinkananmantan rimashan, ninawanpas kanaykusqa kanman jina. Manan allpa pacha chinkapunanmantachu rimashan. Chaymantapas “cielo” nispaqa altopi kaq tukuy kaqkunamantan rimashan: universo, ch’askakuna otaq Diospa tiyasqan. Tukuy chaykunaqa manan ch’usaqyachisqachu kanqa.

Ñaupaq ejemplokunan rikuchiwanchis Bibliapi wakin partekunata runakuna pantasqata entiendesqankuta. Ichaqa, ¿imaraykun Dios chay pasananta jinallata qhawan? Yaqapaschá wakinqa piensankuman: “Diosqa ancha yachayniyoqtaq chayqa, ¿imaraykutaq mana qelqachiranchu lliu runapas facil-llata entiendenanpaq jina?”, nispa. Qhawarisunchis kinsa razonkunata imarayku mana allinta entiendesqankumanta.

1.   Bibliaqa entiendeyta munaq humilde runakunapaqmi qelqakuran. Jesusmi taytanta niran: “Yayáy, janaq pachaq kay pachaq Señornin, llapa runakunaq ñaupanpin jatunchayki, qanmi allintapuni kaykunata pakaranki yachayniyoq, allin umayoq runakunamanta, jinaspa wawa jina kaqkunaman entiendechiranki”, nispa (Lucas 10:21). Bibliaqa Diospa palabranta entiendeyta munaq runakunapaqmi qelqasqa karan. “Yachayniyoq, allin umayoq” runakunaqa jatunchakuq kaspan Bibliaq nisqanta pantasqasta entiendenku. Ichaqa humilde runakunan entiendeyta atinku, “wawa jina” astawan yachayta munasqankurayku. Arí, Bibliata Dios imayna qelqachisqanqa anchata admirakunapaqmi.

2. Bibliaqa Diospa yanapayninwan entiendey munaqkunapaqmi qelqakuran. Jesusmi niran Bibliata entiendenankupaqqa runakuna yanapayta necesitanankuta. ¿Imaynapin chaskinkuman? Jesusmi explicaran: “Yanapaq santo espiritun tukuy imaymanata yachachisunkichis, [...] chay espiritutan Yayaqa sutiypi kachamunqa”, nispa (Juan 14:26). Chhaynaqa runakuna Bibliata entiendenankupaqmi Dios santo espiritunta qon. Ichaqa yanapayninta mana maskhaqkunamanqa manan qonchu. Chaymantapas santo espiritun Bibliamanta yachaq cristianokunata pusarin astawan yachayta munaq runakunata yachachinankupaq (Hechos 8:26-35).

3. Bibliapi wakin versiculokunaqa tiempo chayamullaqtinmi entiendekun. Ejemplopaq, profeta Danieltan kamachiran juj willakuyta jamuq tiempopaq qelqananpaq. Juj angelmi niran: “Daniel, p’uchukay tiempokama qelqa k’uyuta k’uyuy, sellowanpas wisq’aykuy”, nispa. Unay tiempomantañan runakuna Daniel librota leeranku, ichaqa manan entienderankuchu. Jinaspapas Daniel kikinmi mana entienderanchu leesqanta. Niranmi: “Ñoqan rimasqanta uyarirani, ichaqa manan entienderanichu”, nispa. Tiempowanmi runakuna entiendenanku karan Diospa qosqan profeciata. Ichaqa Diospa ajllasqan tiempopin entiendenanku karan. Angelmi explicaran: “Ripuy, Daniel, chay simikunaqa p’uchukay tiempokaman pakasqa kashan, sellowan wisq’asqa kashan”, nispa. ¿Pikunan entiendenkuman? “Millay runakunaqa [...] manan mayqenninkupas imachus kashasqanta entiendenqakuchu, jamaut’akunan ichaqa chayta entiendenqaku” (Daniel 12:4, 8-10). Chhaynaqa Diosqa manan willanchu imachus significasqanta chaypaq tiempo chayamunankama.

Jehová Diospa Testigonkunari, ¿jayk’aqllapas manaraq tiemponpi pantasqata entienderankuchu? Arí. Ichaqa tiempo chayamuqtinmi Dios sut’incharan wakin temakunata, chaymi kaq rato corregiranku creesqankuta. Chhaynapin Jesuspa apostolninkunata qatikunku. Paykunaqa humilden karanku, chaymi pantashasqankuta reparachiqtin imayna piensasqankuta cambiaranku (Hechos 1:6, 7).

Qallariypi rimamusqanchis wawaq mana allinta entiendesqanqa asikunapaqmi karan. Ichaqa Bibliaq yachachisqanqa ancha importanten noqanchispaq, chaymi yanapayta maskhananchis allinta entiendenanchispaq. Chhaynaqa kallpachaykikun yanapayta maskhanaykipaq. Bibliata estudiaqkunata maskhay, Diospa espiritunwan pusachikuqkunata. Diosqa munanmi lliu runapas palabranta entiendenankuta, chaytan paykunaqa allinta yachanku. Munanki chayqa, Jehová Diospa testigonkunawan rimay. Otaq paykunaq investigasqankuta estudiay, chayqa jw.org nisqapin kashan. Biblian prometen: “Allin reparayta chaskinaykipaq mañakuy, [...] chaymi Señor Dios manchakuyta yachanki, paytapas reqsinki”, nispa (Proverbios 2:3-5).