SARAQA wasinpin kashan muyuriqninpi kaqta qhawarispa. Payqa munay rijch’ayniyoq ch’aska ñawi sipasmi kanman karan, Oriente Medio ladomanta warmikuna jina. Yaqapaschá llakisqa jina kashan. Chaytaqa entiendekunmi, payqa qosan Abrahanwanmi unayña chay wasipi sumaqta tiyakuranku. *

Paykunaqa Ur llaqtapin tiyaranku, chay llaqtaqa jatunmi karan, askhan karanku artesanokuna comerciantekunapas. Imaymana kaqniyoqchá karanku. Ichaqa Saraqa manan cosasninkunata waqaychananpaq jinallachu wasinta qhawariran. Payqa qosanwanmi askha watakuna chaypi tiyaranku, kusisqa mayninpitaq llakisqa ima. Chay wasipiqa askha kutipichá munakuq Jehová Diosninkumanta mañakuranku. Chayraykun Saraqa tiyasqan llaqtaman anchata yachakuran.

Chhaynaña kaqtinpas, liston kasharan tukuyta saqepunanpaq. 60 watanpi jinaña kasharan chaypas, mana reqsisqan llaqtakunamanmi rinan karan, problemakunapitaq tarikunan karan. ¡Manañan jayk’aqpas wasinman kutinanchu karan! ¿Imaraykun chhayna jatun cambiota ruwaran? ¿Imatan yachasunman chay iñiyniyoq warmimanta?

Saraqa Ur llaqtapin wiñanman karan. Kunanqa raqay-raqay ch’usaq pampan chay llaqtaqa kapun. Chay tiempopin ichaqa comerciantekunaq barconku Éufrates mayunta puriq, tukuy ladokunamanta imaymana mercaderiakuna cargaykusqa; Ur qhapaq llaqtamanmi chayaqku. Askha runan chay q’ewi-q’ewi ñañu callekunanta puriqku. Barcokunaqa junt’an muellepi rikukuq, tiendakunataq junt’a kasharan. Sarapas familiankunapas chay llaqtapin tiyaranku. Jinaspapas askha runawanchá reqsinakuran, sutinkutapas yacharan. Paykunapas reqsirankun Sarata, ¡pitaq qonqanman chhayna munay rijch’ayniyoq warmitari!

Bibliapiqa allin iñiyniyoq kasqanmantan Saraqa reqsisqa. Ichaqa manan killa diospichu iñiran, aswanpas cheqaq Diostan adoraran Jehová sutiyoqta. Chay llaqtapiqa yaqa llapa runan killa diosta adoraq, chaypaqmi jatun torretaraq sayarichiranku. Bibliaqa manan ninchu imaynapi Sara allin iñiyniyoq kasqanta. Yachakunmi papanqa juj tiempo idolokuna adorasqanta. Imaynapichá kanpas, Saraqa Abrahanwanmi casarakuran, payqa chunka wata kuraqninmi karan, qhepamantaq payqa “llapa chaninpaq jap’isqa kaqkunaq taytan kapuran” (Génesis 17:17; Romanos 4:11). * Paykunaqa allin ejemplon karanku casado kausayninkupi, respetoyoq allin rimanakuq ima. Sasachakuykunapi tarikuspapas iskayninkumantan allichaqku. Astawanqa Diosta munakuymi paykunapiqa rikukuran.

 Saraqa anchatan munakuq qosanta, paywanmi wasinta sayarichiran familiankunaq cercallanpi Ur llaqtapi. Ichaqa qhepallamanmi juj llakipi tarikuranku. Saraqa manan atiranchu wawayoq kayta (Génesis 11:30). Chay tiempopi mana wawayoq kayqa juj desgracia jinan karan. Chaywanpas junt’aq sonqon karan Diosninpaq qosanpaqpas. Sobrinon Lotpa papanmi wañupuran, chayraykun paykunapaqqa wawanku jina kapuran. Ichaqa juj p’unchaymi qonqaylla vidanku cambiaran.

Adorasqanku Diosmi juj angelwan Abrahanman rimaykuran. Payqa manan creeytapas atiranchu. Chaymi Saraman willaq riran, Saraqa qosanta qhawaykuspan ancha kusikuywan tapun: “¡Chayri, ¿ima nirasunkitaq?!”, nispa. Yaqapaschá Abrahanqa ñaupaqta piensaykuranraq, jinaspa willaran “llaqtaykita parienteykikunatawan saqespa ripuy noqa rikuchimusayki chay allpaman” niwanmi nispa (Hechos 7:2, 3). Kusikuymanta tranquilizakuspañan piensaranku Diospa qosqan kamachikuypi. Saqepunankun karan qhapaq kausayninkuta, forastero jina juj-juj llaqtakunapi tiyanankupaq. ¿Ima ninmanmi Sara? Abrahanqa makillachá qhawaran ima nisqanta yachananpaq. ¿Munanmanchu qosan yanapayta?

Sara chay jinapi tarikusqantaqa juj niraqtapaschá qhawariwaq. Yaqapaschá niwaq: “Diosqa manan jayk’aqpas noqaykutaqa mañawarankuchu chay jinata ruwanaykupaq”, nispa. Ichaqa, mayninpiqa paykuna jinan decidikunanchis. Kay tiempopi runakunaqa qhapaq kaykuna maskhayllapin kashanku, chaymi tanqawanchis qhapaq kaykunataraq, kikinchispa allinninchistaraq ñaupaqta maskhananchispaq. Biblian ichaqa niwanchis juj ruwayta ajllakunanchispaq. Diospaq ruwaykunataraq ñaupaqman churananchispaq, chhaynapi munayninta ruwananchispaq (Mateo 6:33). Saraq ejemplonpi piensaspan tapurikusunman: “¿Ima ruwaytan vidaypi ajllakusaq?”, nispa.

Viajanankupaq preparakushaspan Saraqa ajllanan kanqa imakuna apananta. Asnopi otaq camellopi apayta atikuq cosaskunallatan apananku karan. Askha kaqninkunatachá vendepunan otaq regalanan karan. Chaymantapas saqepunanmi karan llaqtanpi qhapaq kausayninta. Chaykunan kanman: mercadoman otaq tiendakunaman rispa cerealkunata, aychata, frutakunata, p’achakunata rantikuy.

Sarapaqqa aswan sasaraqchá karan wasinta saqey. Sichus wasin Ur llaqtapi arqueologokunaq tarisqanku wasikuna jina karan chayqa, qhapaq kausaynintan pierdenan karan. Wakin wasikunaqa unu pilakunayoqmi karan, 12 más cuartokunayoq ima. Pobre runakunaq wasinpas allin techoyoq perqayoqmi karan, punkunkunapas seguroyoqmi  karan. ¿Chhayna segurochu sientekunman karpapi tiyaspa? Manan, aswanpas cuidakunanmi kanqa suwakunamanta, phiña leonkunamanta, osokunamanta, atoqkunamanta ima. Chay animalkunaqa askhan chay tiempopi karan.

¿Pikunamantan Sara despedikunan karan? Llaqtanta parientenkunatawan saqespa karuta ripunankupaq Diospa kamachisqanqa manan facilchu kanman karan. Munakuq sonqo warmitaq karan chayqa, yachasqachá karan hermanonkunaman, sobrinonkunaman, tionkunamanpas, paykunawanqa manañapaschá jayk’aqpas tupanmanchu. Chaywanpas payqa decidisqan kasharan. Sapa p’unchaymi ripunankupaq lliuta alistasharan.

Saraqa q’alatan alistaran ripunanku p’unchaypaq. Abrahanwan Sarawan kuskan rinallantaq karan familiapi tayta Taré, payqa 200 watanpi jinañan kasharan (Génesis 11:31). Familianta cuidaspaqa ocupasqachá Saraqa kashanman. Chaymantapas paykunawanmi rinallantaq karan Lot. Chhaynapin llapallanku ‘Caldea runakunaq llaqtanmanta lloqsinankupaq’ Diospa kamachisqanta kasukunanku karan (Hechos 7:4).

Juj grupo runakunan camellokunantin puririranku Éufrates mayu patantakama. Ñaupaqtaqa wichay ladopi tarikuq Harán llaqtamanmi chayaranku 960 kilometrota jina purispa. Chaypin juj tiempo quedakuranku, yaqapaschá Taré sinchi onqosqa kasqanrayku. Chaypin tiyaranku 205 watanpi Taré wañukapunankama. Manaraq viajayta qallarishaqtinkun Jehová Dios Abrahanta niran chay llaqtamantañataq lloqsinanpaq, jinaspa rikuchisqan llaqtaman rinanpaq. Kay kutipin ichaqa juj sumaq promesata qoran: “Mirayniykikunatan ancha jatun suyuman tukuchisaq”, nispa (Génesis 12:2-4). Haranmanta lloqsiqtinkun Abrahanqa 75 watayoq kasharan Sarataq 65 watayoq, mana wawayoqtaqmi karanku. Chhaynaqa, ¿imaynapin Abrahanmanta jatun nación paqarinman? ¿Juj esposatachu yaqapas conseguikunman? Chay tiempopi runakunaqa atirankun askha esposayoq kayta, chayraykun Sarapas chayta piensanman karan.

Chaywanpas, ripurankun Haranmanta. Ichaqa, ¿pikunan paykunawan rillarankutaq? Biblian willan Abrahán familianpiwan lloqsisqanta, “Haranpi lliu tarisqankunatapas” aparikuspa. Chaymantapas wakin runakunan rillarankutaq (Génesis 12:5). Paykunaqa sirvientenkunan kankuman karan. Chay versiculomanta ñaupa tiempo judiokunaq willakusqanman jinaqa, chay runakunaqa Jehová Dios adoraytan qallariranku Abrahanwan Sarawan kuska. Chhayna kaqtinqa, Saraq iñiyninqa allinchá karan, Diosninmanta suyakuyninmanta ima uyariqnin runakunata convencenanpaq. Abrahanwan Sarawanqa rimarankuchá iñiyninkumanta uyarikuq lliu runakunawan. Ejemplonpi piensayqa allinpunin, kay tiempopi runakunaqa manaña iñiyniyoqchu nitaq suyakuyniyoqchu kasqankurayku. Qanrí, ¿willankichu jujkunaman Bibliamanta juj sumaq willakuyta yachaspayki?

Éufrates mayuta chimpamusqanku qhepatan, yaqapaschá 1943 wata 14 nisán p’unchaypi Diospa prometesqan allpaman uraykuyta qallariranku (Éxodo 12:40, 41). Saraqa qhawariranchá muyuriqninpi sumaq q’omer pampakunata, repararanchá q’oñi clima kasqantapas. Shehem cercapi jatun sach’akunaq kasqanpin Jehová Dios Abrahanman rijurillarantaq, jinan niran: “Mirayniykimanmi kay allpata qosaq”, nispa. Chay nisqanqa sonqonmanmi chayaran. Ratullachá Edén huertata yuyariran, chaypin Jehová Dios prometeran juj miray qhepaman Satanasta ch’usaqyachipunanta. Diosqa ñan Abrahanta nisqaña paymanta paqariq nación pachantinpi runakunaman bendicionkuna apamunanta (Génesis 3:15; 12:2, 3, 6, 7).

Chaywanpas, familianqa problemakunapin tarikuran. Canaanpin yarqay karan, chaymi Egiptoman jaykuranku. Chaypin Abrahán juj peligrota reparaspa Sarata niran: “Qanqa sumaq rijch’ayniyoqmi kanki, Egipto runakunan qanta rikuspa ninqaku: ‘Warminmi’, nispa, jinaspanmi noqata wañuchiwanqaku, qantataq mana wañuchisunkikuchu. Chhaynaqa, ninkin panay kasqaykita, qanrayku noqa allin rikusqa kanaypaq, ajinapi mana wañuchiwanankupaq”, nispa (Génesis 12:10-13). ¿Imaraykun Abrahán esposanta chay jinata niran?

 Manan jujkunaq nisqanman jinachu Abrahanqa manchali otaq llulla kaspa chaytaqa niran. Cheqaqtan Saraqa papallanmanta hermanan karan. Iskayninkun allinta yacharanku Diospa munaynin junt’akunanpaq juj miray necesitakusqanta, Abrahanwan juj nación sayarinantapas. Chaymi Abrahanpa cuidakunanqa importante karan. Chaymantapas arqueologokunaq tarisqanpin yachakuran ñaupa tiempopi Egipto reykunaqa casada warmikunata jap’ikapunankupaq qosankuta wañuchisqankuta. Chaymi Abrahanqa yachaywan rimaran, Sarataq tukuy sonqowan kasukuran.

Pisi tiempollamantan Abrahanpa piensasqanqa pasaran. Egipto rey Faraonpa kamachikuqninkunan repararanku Saraqa edadniyoqña kashaspapas ancha munay rijch’ayniyoq kasqanta. Faraonman willaqtinkun palacionman apanankupaq kamachikuran. Abrahanqa llakikuranchá, Sarapas sinchi manchasqachá kasharan. Ichaqa manachus jina millaytachu trataranku, aswanpas juj invitasqa runata jinan. Faraonqa yaqapaschá qhapaq kayninkunata qhawarichiyta munaran, Sara admirakunanpaq. Qhepamantaq casarakunankupaq hermanon Abrahanwan rimananpaq (Génesis 12:14-16).

Sarapi piensay, payqa munay campokunatan palaciopi balconmanta qhawashan. Imaynachá sientekuran juj munay wasipi kaspa, sumaq añaka mijunakunata mijuspapas. ¿Tentasqachu sientekunman karan Ur llaqtamantapas aswan lujo wasita rikuspa? Satanasqa anchatachá kusikunman karan, sichus Sara Faraonwan casarakunanpaq qosanta wijch’upunman karan chayqa. Saran ichaqa qosanman junt’aq sonqo karan jinallataq Diosninmanpas. Kay mundopi qhelli kausay nishu kashaqtinpas, ¡may allinchá kanman llapan casado runakuna chhayna junt’aq sonqo kankuman chayqa! ¿Qatikuwaqchu Saraq ejemplonta familiaykita otaq amigoykikunata junt’aq sonqo kaywan trataspa?

Jehová Diosmi Sarataqa pakaykuran Faraonman imaymana plagakunata apachispa. Faraonqa yacharusqan Saraqa Abrahanpa esposan kasqanta, chaymi qosanman kutichipuran, kamachirantaq Egiptomanta ripunankupaq (Génesis 12:17-20). ¡Abrahanqa may kusisqachá sientekuran esposanta chaskikapuspaqa! Ñaupaqpin payqa nisqaña “qanqa sumaq rijch’ayniyoqmi kanki” nispa. Ichaqa esposantaqa astawan munakuran manan munay rijch’ayniyoq kasqanraykullachu. Saraqa sonqonpin sumaq warmi karan, chaytan Diosqa valoran (1 Pedro 3:1-5). Llapanchispas atisunmanmi pay jina sumaq sonqo kayta. Sichus qhapaq kaykuna maskhaymantaqa Diospaq ruwayninchiskunataraq ñaupaqman churasun, yachasqanchismanta jujkunawan rimasun, Kamaqninchispa ch’uya kamachikuyninkunatapas sonqomanta kasukusun chayqa, atisunmi Saraq ejemplon qatikuyta.