NOQAQA Estados Unidospi kaq Wichita llaqtapin nacerani, 1936 watapi 10 diciembre p’unchaypi. Papaypa sutinmi karan William, mamaypataqmi karan Jean. Paykunaqa tawa wawayoqmi karanku, noqataqmi kuraq wawanku karani. Tayta-mamayqa tukuy sonqonkuwanmi Jehová Diosta serviranku. Papayqa “siervo de compañía” nisqan karan (chhaynatan niqku umalliqkunaq llank’ayninpi yanapakuq umalliqta). Mamitaytaqa abuelayraqmi Jehová Diosmanta yachachisqa. Abuelayqa askha runakunatan yanaparan Jehová Diosta servinankupaq, jujninmi karan Gertrude Steele iñiqmasinchis, payqa Puerto Rico nacionpin misionera karan. Chhaynaqa askhan noqamanqa allin ejemplota qowaranku.

Pisqa wataypi kashaqtiymi juj kutin papaywan kuska revistakunata callepi munachisharayku. Chay tiempopiqa segunda guerra mundialmi kasharan, chaymi lliu runa chayta apoyasharanku, papaymi ichaqa mana chay guerraman chaqrukuranchu. Chaymi chay kutipi juj doctor papayman machasqa achhuykamuran, jinaspa k’amiyta qallariran, papaywan maqanakuyta munaspataq desafiaran: “Awer, saqmawayyá, churamuwayyá”, nispa. Noqaqa manchasqan kasharani.  Papaymi ichaqa mana kasuranchu, aswanmi chaypi kashaq runakunaman munachishallaran revistakunata. Chayllamanmi juj soldado rijurimuran, jinan doctorqa payta niran: “¿Manachu kay waqati runata imanaruwaqpas?”, nispa. Jinan soldadoqa machasqa kasqanta reparaspa doctorta niran: “¡Pasay wasiykita ripuy, machasqan kashanki!”, nispa. Chayraqmi chay doctorqa ripuran. Noqaqa anchatan Jehová Diosta agradecekurani chay kutipi papayta kallpachasqanmanta. Chay doctorqa papaypa reqsisqanmi karan, sapa kutillanmi papaywan chujchanta rutuchikuq.

Pusaq wataypi kashaqtiymi tayta-mamayqa wasinkuta, chujcha rutuna negocionkutapas vendepuranku, jinaspa carronkuta wasinkuman tukuchipuranku. Jinan Colorado llaqtaman ripurayku, chaypin astawan necesitakusharan predicaqkunata. Tayta-mamayqa precursormi karanku, mantienekuqkutaq chajrapi llank’aspa uywakunata uywaspa ima. Jehová Diospa yanapayninwan, tayta-mamaypa tukuy sonqo llank’asqankuwan iman chay llaqtapi juj iñiq t’aqa qallariran. 1948 watapi 20 junio p’unchaypin papay bautizawaran juj mayuchapi, chay p’unchaypin bautizallarantaq Billie Nichols hermanota señorantawan. Tiempowanmi paykunaqa iñiq t’aqakunata waturikuspa puriranku, paykunaq wawankupas watukuq umalliqmi kapuran.

Noqaykuqa Steele familiawanmi amigontin karayku, paykunaqa tukuy tiemponkuwanmi Diosta serviranku, paykunan karanku Donwan esposan Earlenewan, Davewan esposan Juliawan, Siwan esposan Marthawan. Paykunawanqa sumaqtan Bibliamanta rimaq kayku, paykunan allinta kallpachawaranku Diospa gobiernonta ñaupaqman churanaypaq, chhaynapi kusisqa kausanaypaq.

19 wataypi kashaqtiymi hermano Bud Hasty invitawaran paywan kuska juj llaqtapi precursor kanaykupaq. Jinan watukuq umalli niwaranku Louisiana ladopi Ruston llaqtachaman rinaykupaq, chaypin wakin iñiqmasikuna iñiyninkupi chiriyapusqaku. Chay umalliqmi kamachiwaranku manaña pipas jamuqtinpas sapa semana juñunakuykunata aparinaykupaq. Jinan juj localpi juñunakuykunata aparirayku, ichaqa juj tiempon mana pipas jamuqchu, iskaychallaykun chaypi karayku. Chaymi turnanakuspa discursokunata qoq kayku; jujniykun tapuykunata tapumuq jujniykutaq kutichiq, demostracionkunata ruwanayku kaqtintaq iskayniyku ñaupaqman wichaq kayku. Chaymantañan juj kuraq hermana jamuyta qallariran, tiempowantaq wakin estudiantekuna wakin chiriyapuq hermanokunapas jamuyta qallariranku, chhaynapin iñiq t’aqaman tukupurayku.

Juj kutinmi rimarayku juj religioso runawan, paymi mana yachasqay textokunamanta rimapayawaranku tapuwarankupas. Chay pasawasqanmi reparachiwaran astawan estudianay kasqanta. Chaymi chay semana tutakama estudiarani chay runaq tapukusqankunata. Chay ruwasqaywanmi astawan Jehová Diosta reqsirani, chaymi listo kasharani piwanpas rimanaypaq.

Chay qhepallamanmi watukuq umalliq niwaran El Dorado llaqtaman astakuspa chaypi kaq iñiq t’aqata yanapanaypaq. Chaypi kashanaykamaqa sapa kutillanmi Colorado llaqtata rinay karan cuartelmanta encargakuqkunaman presentakunaypaq. Juj kutinmi wakin precursorkunapiwan carroypi chay llaqtaman rishaqtiyku juj accidente pasawaranku, chaypin carroyqa malograkapuran. Jinan juj hermano jamuspa wasinman pusawaranku, chaymantataq juñunakuyman pusawaranku. Chay accidentemanta juñunakuypi willakamuqtinmi hermanokunaqa qolqechankuwan yanapawaranku. Chay pusawaqniyku hermanopas carroytan venderan 25 dolarespi.

 Chhaynapin chayarayku Wichita llaqtaman. Chaypin “Doc” nisqayku hermanowan tuparani, paymi karan E. F. McCartney. Chaypin payqa precursor jina llank’asharan. Paypa mellizo wawankunaqa kunankaman ancha munasqa amigoykuna kanku. Paykunaqmi karan juj ñaupa carrochanku, chaytan vendepuwaranku 25 dolarespi, chaymi karan accidentepi malograsqay carroq precion. Chaypin allinta rikurani Diospa gobiernonta ñaupaqta maskhasqayrayku Jehová Dios yanapawashasqanta. Chay kutipin McCartney familia reqsichiwaranku Bethel Crane hermanata. Paypa mamanqa tukuy sonqon predicaq Wellington llaqtapi. 90 más watanpiña kashaspapas payqa precursoran karan. 1958 watapin Bethelwan casarakurani, jinaspa kuska precursor jina llank’arayku El Dorado llaqtapi.

Noqaykuqa jujkunaq allin ejemplontan qatikuyta munarayku, chaymi allinta decidikurayku maymanchus Diospa llaqtan kachawankuman chayman rinaykupaq. Chaymi precursor especialta churawaqtinku Walnut Ridge llaqtaman ripurayku. 1962 watapitaq invitasqa karayku Galaad escuelaman, clase 37 nisqaman. Chaymanmi Don Steele hermanotapas invitasqaku. Chay escuelata tukuqtiykun Kenia nacionpi Nairobi llaqtaman kachawaranku. Llakisqan Nueva Yorkmantaqa ripurayku, Nairobi llaqtaman chayaqtiykun ichaqa hermanokuna aeropuertopi suyawashasqaku. Anchatan chaywan kusikurayku.

Kenia nacionmanqa ratollan yachakurayku, kusisqan predicaraykupas. Ñaupaq estudiachisqaykunan karan Chriswan señoran Marypiwan. Paykunaqa kunankaman tukuy tiemponkuwan Diosta servishanku chay nacionpi. Juj watamantan Uganda nacionpi Kampala llaqtamanñataq kachawaranku. Chaypiqa noqaykun ñaupaq misionerokuna karayku. Chay tiempopiqa askha runakunan Diosmanta yachayta munaranku, chaymi askha iñiqmasiyku kapuranku. Kinsa wata kuskanña chay África ladopi kashaqtiykun señoray  onqoq rijuripuran, chaymi Estados Unidosman kutipurayku. Nueva York llaqtamanta ripushaspa llakikusqaykumantapas astawanraqmi llakikurayku Africamanta ripushaspaqa. Anchatan munakurayku Africapi runakunata, munasharaykutaqmi jayk’aqllapas kutiyta.

Estados Unidosman chayaspaqa Colorado llaqtaq cercanmanmi ripurayku, chaypin tayta-mamaypas tiyasharanku. Chay qhepallatan ususiyku Kimberly naceran, 17 killamantataq Stephany ususiykuñataq naceran. Tukuy atisqaykutan kallpachakurayku paykunata yachachinaykupaq. Imaynan jujkunapas allin ejemplota qowaranku, chhaynatan noqaykupas ususiykuman allin ejemplota qoyta munarayku Jehová Diosta servinankupaq. Chaywanpas sapankamantan dependen Diosta serviyqa. Chaychá sullk’a wayqeypas panaypiwan Jehová Diosta saqerpariranku. May allinchá kanman tiempowan kutimpullankuman chayqa.

Ancha sumaqmi karan ususiykunata yachachiyqa, chaymi paykunawan kuska imaymanata ruwaq kayku. Colorado llaqtaq cercallanpitaq kasharayku chayqa, yacharuraykun “ski” nisqawan pujllayta. Chayta pujllaq rishaspan sumaqta ususiykunawan parlaq kani. Chaymantapas mayninqa campotan lloqsiq kayku chaypi karpakunaykupaq, chaypipas sumaqtan paykunawan parlaq kayku. Paykunaqa juch’uyllaraq kashaspapas tapuwaqkun: “¿Imatan ruwanay jatun kaspa? ¿Piwanmi casarakunay?”, nispa. Noqaykuqa tukuy atisqaykuman jinan yachachirayku Jehová Diosta munakunankupaq, kallpachaqpunin kayku wiñaspaqa tukuy tiemponkuwan Diosta servinankupaq. Nillaraykutaqmi chhaynata serviy munaqllawan casarakunankupaqpas. Chaymantapas 23 watankukamallapas solteralla kanankupaqmi kallpachaq kayku.

Tayta-mamaykuq ruwasqankuta jinan noqaykupas kallpachakurayku juñunakuykunaman rinaykupaq, predicacionmanpas llapayku lloqsinaykupaq. Chaymantapas tukuy tiemponkuwan Diosta serviq wakin iñiqmasikunatan wasiykupi alojaq kayku, sapa kutillataqmi misionero kaymanta sumaqta rimaq kayku. Rimaqpunin kayku jayk’aqllapas Africaman viajanaykumantapas, ususiykunataq anchata chaywan kusikuqku.

Noqaykuqa apariqpunin kayku familiawan estudiota. Chaypin paykunata actuachiq kayku imaynatas escuelankupi tapukuqninkuman kutichinkuman chayta. Chay ruwaymi paykunamanqa anchata gustaq, chaywanmi allinta preparakuranku jujkunaman kutichinankupaq. Wiñasqankuman jinan ichaqa mayninqa mana munaqkuchu estudiayta. Juj kutinmi sinchi llakisqa kaspa paykunata nirani: “Cuartoykichisman riychis, manan kunanqa estudiasunchu”, nispa. Jinan paykunaqa waqaspa niwaranku: “Ama, papáy, estudiallasunmi”, nispa. Chaywanmi señoraywan repararayku allinta  yachachishasqaykuta. Tiempowanqa anchatan paykunamanqa gustaran estudiay, mana manchakuspataqmi ima piensasqankutapas willawaqku. Mayninpi iskayarankuña Bibliapi wakin yachachikuykunamanta chaypas, sumaqta entiendechiqtiykuqa confiallarankun Jehová Diospi.

Noqaykupaqqa ratollan ususiykunata uywasqayku watakunaqa pasaran. Ichaqa Diospa yanapayninwanqa allintan yachachirayku Diosta munakunankupaq. Chaymi colegionkuta tukuspanku jina precursora kapuranku, yachallarankutaqmi juj oficiotapas chaywan mantienekunankupaq. Jinan iskay hermanakunawan Cleveland llaqtaman predicaq ripuranku. Anchataña paykunata extrañaq kayku chaypas, kusisqan kasharayku chhaynata Diosta servishasqankurayku. Jinan señoraywan wajmanta precursor karayku, tiempowantaq mayninpi reemplazaq kani watukuq umalliqta, jatun asambleakunapipas yanapakuqmi kani.

Manaraq Cleveland llaqtaman ripushaqtinkun ususiykunaqa Inglaterra nacionpi Betel wasita riranku, chaypin Stephanyyqa 19 watanpi kashaspa Paul Norton hermanowan reqsinakuran. Juj kutipi chayman viajaqtinkutaq Kimberlyyñataq reqsinakuran chay hermanoq Betelpi llank’aqmasinwan, sutinmi karan Brian Llewellyn. Jinan Stephanyy 23 watanman chayaspa Paulwan casarakapuran, qatiqnin watataq Kimberlyyñataq 25 watanpi kashaspa Brianwan casarakapuran. Chhaynapin 23 watakamallapas soltera karanku yachachisqaykuman jina. Anchatan kusikurayku allin hermanokunawan casarakusqankurayku.

Ususiykunaq niwasqankuman jinaqa allin ejemplo churasqaykuwan, tayta-mamaykuq allin ejemplonkuwan iman paykunaqa yacharanku pisichikuypi kashaspapas Diospa gobiernonta ñaupaqman churayta (Mat. 6:33). 1998 watapi abril killapin Paulwan Stephanywan Galaad nisqapi 105 escuelaman invitasqa karanku, chaymantataq Africapi Malawi llaqtaman kachasqa karanku. Chay tiempollapitaq Brianwan Kimberlywan Inglaterrapi Betelman invitasqa karanku, chaymantataq Malawi llaqtapi kaq Betelman kachasqa karanku. Anchatan kusikurayku ususiykuna chhaynata Diosta servishasqankumanta.

2001 watapi enero killapin hermano Marais telefonopi wajawaran qallariypi willasqay jina. Payqa “Servicios de Traducción” nisqamanta encargadon karan. Paypa willawasqanman jinaqa, juj cursotas preparakusharan pachantinpi qelqanchiskunata t’ijraqkunapaq, chay cursowansi t’ijraqkunata yanapakunan karan allinta inglesta entiendenankupaq. Chay cursota ruwanaykupaqsi wakin hermanokunata noqatawan preparayta munasharanku. Noqaqa 64 wataypiñan kasharani, chaymi señoraywan kuska Diosmanta mañakurayku, mamitaykutapas tapuraykun ima ninkus paykuna chaymanta chayta. Jinan paykunaqa edadniyoqña kashaspapas “rillaychis” niwaranku. Jinan hermano Maraisman willarayku mayman rinaykupaqpas listo kashasqaykuta.

Qonqayllan ichaqa mamitaypi cancerta tariranku. Chaymi payta nirani: “Manañan risaqchu, chhaynapi panay Lindapiwan qanta cuidanaykupaq”, nispa. Mamitaymi ichaqa niwaran: “Rillay. May llakisqachá kayman mana riqtiykiqa”, nispa. Panay Lindapas chhaynatan niwaran. Chaymi anchata agradecekuspa chay cursoman rirayku. Juj hermanokunapas yanaparankun mamitayta. Anchatan chaywan kusikurayku. Wasiykumanta ripusqayku paqaristin p’unchayllatan panay Lindaqa telefonopi willawaran mamitay wañukapusqanta. Chaywanpas kausashasparaq niwasqankuta yuyarispan  kallpachakurayku chay sumaq llank’anaykuta mana saqenaykupaq.

Preparayta tukuwaspankun Malawi llaqtapi Betelman kachawaranku, chaypin ususiykuna qosankupiwan servisharanku. ¡Ima munaymi karan paykunawan tupayqa! Chaymantan rirayku Zimbabue llaqtaman Zambia llaqtaman ima. Kinsa wata kuskanta chay cursota qosqay qhepamantaq Malawi llaqtaman kachawaranku chaypi tiyaq wakin hermanokunawan imachus pasasqanmanta qelqanaypaq. Paykunaqa qatikachasqan kasqaku politicaman guerraman ima mana chaqrukusqankumanta * (kay paginapi willakuyta qhaway).

2005 watapin wajmanta Africamanta ripunayku karan, chaymi Coloradopi kaq Basalt llaqtaman ripurayku, chaypin precursor llank’ayniykuwan seguirayku. 2006 watapin Brianwan Kimberlywan wasiykuq ladonman astakampuranku iskaynin ususinkuta uywanankupaq, paykunan kanku Mackenzie Elizabethpiwan. Paulwan Stephanywanqa Malawi llaqtallapin kashanku, Paulqa Sucursalmanta encargakuqkunamanta jujninmi. Noqaqa 80 wataymanñan chayashani, chaymi kunanqa wayna hermanokuna Diospa llaqtanpi wakin ruwanaykunata ruwashanku, anchatan chaywan kusikuni. Wawaykunarayku nietachaykunarayku iman jujkunaq allin ejemplonta qatikurayku, chhaynapin ancha kusikuyta tarirayku.