1, 2. ¿Imatan Jerusalenpi judiokuna ruwasharanku Zacarías qanchis kaq rijuriyta rikuyta tukuqtin?

ZACARÍAS qanchis kaq rijuriyta rikuyta tukuspaqa allintachá chaypi piensaran. Maytachá kusikuran mana allin runakunata Diospa castigananta yachaspapas. Ichaqa, chaytaña Dios willaran chaypas kaqllan runakunaqa mana allinkunata ruwasharanku. Diospa wasin ruwaytapas manan tukurankuchu. ¿Imaraykun chay runakuna ratolla qonqapuranku Diospa wasin ruwayta? ¿Wasinkuta chajrankuta ruwaqllachu kutimuranku Jerusalén llaqtaman?

² Zacariaspa willasqan jina, chay Judío runakunaqa Diosta munakusqankuraykun Jerusalenmanqa kutimuranku. Chaymantapas Bibliaq nisqan jina, Diosmi santo espiritunwan chay runakunaq “sonqonta kuyurichiran” wasinkuta negocio ruwayninkutawan saqespa Jerusalenman kutimunankupaq (Esd. 1:2, 3, 5). Paykunamanta wakinqa manan reqsirankupaschu Jerusalén llaqtataqa, chaywanpas Babilonia llaqtata  saqespan chay mana reqsisqanku llaqtaman kutimuranku. ¿Imaraykun chayta ruwaranku? Jehová Diospa wasinta ruwayta munaspan. Mana manchakuspan paykunaqa 1.600 kilometrota jina viajamuranku. Chay viajeqa manan facilchu karan.

3, 4. ¿Imakunapin tarikuranku Jerusalenman kutimuq judiokuna?

³ Babiloniamanta Jerusalenman viajamushanankukamaqa imaymanapichá judiokunaqa piensaranku. Maytachá rimaqku imaynachus mosoq wasinku kanqa chaymantapas. Kuraq runakunapas yuyariqkuchá imaynas Jerusalén llaqta karan chayta; imayna jatunsi templopas karan chayta (Esd. 3:12). Paykunawan kuska viajamusunman karan chayri, ¿imaynan sientekusunman karan Jerusalén llaqtata rikuspa? Yaqapaschá lliu raqay-raqayta rikuspa qoraq tukusqanta rikuspa llakisqa qhawaykusunman karan. Yaqapaschá Babiloniapi jatun perqakunata yuyarispa llakisqa nisunman karan “wau, imataq kayri” nispa. Chhaynaña kaqtinpas manan pisiparankuchu chay Judío runakunaqa. Viajenkupi cuidaq Diospin paykunaqa confiaranku. Chaymi temploq kasqanpi juj altarta ruwaranku Diosman ofrendata jaywanankupaq (Esd. 3:1, 2). Paykunaqa kallpachasqapunin kasharanku Diospa wasinta ruwanankupaq.

⁴ Ichaqa manan Diospa wasillantachu ruwananku karan. Jerusalén llaqtatapas wajmantan jatarichinanku karan. Chaymantapas wasinkuta chajrankuta iman ruwananku karan (Esd. 2:70). Imaymanakunan paykunaq ruwanankuqa kasharan. Chaykuna ruwayta qallarishaqtinkun enemigonkunaqa jark’akuyta qallariranku. 15 watan chay enemigokunaqa imaymanata ruwaranku judiokunata jark’anankupaq, jinan paykunaqa pisipapuranku (Esd. 4:1-4). Aswan llakiqa chayamuran 522 watapin. Chay watapin Persia llaqtapi rey prohibiran Jerusalenpi perqakuna perqanankuta. Mana tukurikuqpunin chay llaqta ruwayqa kasharan (Esd. 4:21-24).

5. ¿Imatan Jehová Dios ruwaran llaqtanta kallpachananpaq?

⁵ Jehová Diosqa yacharanmi chay Judío runakuna kallpachana kasqanta, chaymi Zacariasman rikuchiran pusaq kaq rijuriyta. Chaywanmi Diosqa rikuchiran paykuna munakusqanta imachus ruwasqankumanta agradecekusqantawan. Chaymantapas Diosqa munasharanmi paykuna yanapayta chaypaqmi ichaqa kamachisqan llank’anata tukunanku karan. Chaymi niran: “Chayqa kanqa Diosniykichis Señor Diospa siminta uyarispa kasukuqtiykichismi”, nispa (Zac. 6:15).

6. a) ¿Imaynatan qallariran Zacariaspa pusaq kaq rikusqan rijuriy? (21 paginapi dibujota qhaway.) b) ¿Iman rikuchin carretakuna mana igualchu kasqankuta?

⁶ Zacariaspa pusaq kaq rikusqan rijuriyqa kallpacharanchá judiokunata (leey Zacarías 6:1-3). Chaypin Zacariasqa tawa carretata rikusqa iskay cobre orqo chaupimanta lloqsimushaqta. * Chay carretakunata aysaq caballokunaqa sapankapas jujniray colormi kasqaku. Chaymi rikuchin carretakunaqa mana igualchu kasqankuta.  Chaykunata rikuspanmi Zacariasqa angelta tapuran: “Wiraqocháy, ¿imataq chaykunari?”, nispa (Zac. 6:4). Chaykunaqa noqanchispaqwantaq chayqa maytachá noqanchispas munashanchis chaykunamanta yachayta.

7, 8. a) ¿Imatan representan iskay orqokuna? b) ¿Imaraykun chay orqokuna cobremanta ruwasqa kashan?

⁷ Bibliapi orqokunamanta rimaspaqa gobiernokunamantan mayninpiqa rimashan. Profeta Danielpas rikuranmi Zacarías jina iskay orqokunata. Jujninmi representan Jehová Diospa autoridadninta juj kaqtaq Jesuspa gobiernonta (Dan. 2:35, 45). 1914 watapi Jesús gobiernayta qallarisqanmantapachan chay orqokunaqa kuska llank’ashanku Diospa munaynin ruwakunanpaq.

⁸ Ichaqa, ¿imaraykun chay orqokuna cobremanta ruwasqa kashan? Cobrepas qori jinan anchata valen. Chaymi Diosta yupaychana karpapi wakin partekunapas Jerusalén templopi wakin partekunapas cobremanta ruwasqa karan (Éx. 27:1-3; 1 Rey. 7:13-16). * Chay cobre jinan Diospa kamachikuyninpas Jesuspa gobiernonpas ancha valorniyoq. Manan chaykunamanqa imapas igualanmanchu. Chay iskay autoridadkunan runakunata yanapanqa kay pachapi sumaqta kausanankupaq.

9. ¿Pikunatan representan carretakunata manejaqkuna? ¿Imata ruwanankupaqmi Dios paykunata kachan?

⁹ ¿Imatan representan carretakuna carretakunata manejaqkunapas? Chaykunaqa angelkunatan representan (leey Zacarías 6:5-8). Paykunaqa ‘kay pachantinpi kamachiq Diospa ñaupanmantan lloqsinku’ imachus ruwanankuwan junt’anankupaq. Paykunatan lliu parteman Dios kachan llaqtanta cuidanankupaq. Astawanqa Babiloniamanta cuidanankutan munasharan, chay llaqtaqa wichay ladopin kasharan. Chay rijuriywanmi Diosqa rikuchisharan Judío runakunaqa manaña jayk’aqpas Babiloniapi preso kanankuta. Chay willakuykunata uyarispaqa maytachá Diospa wasinta ruwaq runakunaqa kusikuranku. Chaywanmi paykunaqa yacharanku enemigonkunaqa manaña jark’ananta.

10. ¿Imatan yachasunman Zacariaspa rikusqan carretakunamanta carretakunata manejaqkunamantapas?

¹⁰ Zacariaspa tiemponpi jinan kunan tiempopas Jehová Diosqa llaqtanta cuidashan angelninkunawan (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14). 1919 watamantapachan kay tiempopi Diospa llaqtanqa jatun Babiloniamanta librasqa kashan. Enemigonkunaña imaymanata ruwashanku chaypas Diospa llaqtanqa watakunaq pasasqanman jinan jatunman tukupushan (Apo. 18:4). Chaymantapas, angelkunataq yanapawashanchis chayqa manañan jayk’aqpas pantasqa religionqa presota jap’iwasunchu (Sal. 34:7). Aswanmi noqanchisqa kallpachakushallasun Diospa munayninman jina kausananchispaq. Chay iskay orqokunan  Diospa llaqtantaqa allinta cuidashan chaytan rikuchin Zacariaspa rikusqan profecía.

11. ¿Imaraykun mana manchakunachu Diospa llaqtanman phawaykamuqkunata?

¹¹ Pisi tiempollamantan kay pachapi llapa autoridadkuna juñukunqaku Diospa llaqtanman phawaykunankupaq (Ezeq. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Apo. 19:19). Profeta Ezequielpa nisqan jina chay runakunaqa phuyu jinaraqsi kay pachaman junt’aykunqaku. Chaymantapas caballokunapis paykunaqa sinchi phiñasqa Diospa llaqtanman phawaykunqaku (Ezeq. 38:15, 16). * ¿Manchakunachu paykunata? Manan. Jehová Diospa ejercitonmi noqanchiswan kashanqa. Manchay ñak’ariy tiempo chayamuqtinqa Diospa angelninkunan cuidawasun, paykunan llapa enemigonchiskunata chinkachinqa (2 Tes. 1:7, 8). ¡May kusikuymi chay p’unchayqa kanqa! Ichaqa, ¿pitaq Jehová Diospa ejercitontari umallinqa?

12, 13. a) ¿Imata ruwananpaqmi Dios kamachiran Zacariasta? b) ¿Imaynapin yachanchis Jesús “ch’ijchi” kasqanta?

¹² Zacariasllan rikuran chay pusaq rijuriykunata. Chaymantataq Jehová Dios Zacariasman willaran juj willakuyta. Chay willakuyqa kallpacharanchá judiokunata Diospa wasin ruwayta tukunankupaq (leey Zacarías 6:9-12). Jehová Diosmi  Zacariasta kamachiran Helemmanta, Tobiasmanta Jedaiasmantawan qorita qolqetawan mañakunanpaq. Paykunaqa chayraqmi Babiloniamanta chayamusharanku. Chay qoriwan qolqewanmi Zacariasqa juj “coronata” ruwanan karan (Zac. 6:11). ¿Pipaqtaq chay coronari karan? ¿Davidpa mirayninmanta gobernador Zorobabelpaqchu? Manan, aswanpas sacerdote Josuepaqmi. “Josueman churanki” nispan Diosqa Zacariasta kamachiran. Chayta rikuqkunaqa maytachá admirakuranku.

¹³ Chhaynaqa, ¿sacerdote Josuechu rey kanan karan? Manan. Payqa manan Davidpa mirayninmantachu karan. Chhaynaqa, ¿imaraykutaq chay sacerdoteri coronata chaskiran? Chay chaskisqanmi rikuchin qhepaman juj sacerdote rey kananta, paytan nikullantaq “ch’ijchi” nispa. ¿Pitaq payri? Jesusmi, chhaynatan kikin Biblia nin (Is. 11:1; Mat. 2:23, willakuy).

14. ¿Imakunatan Jesús ruwashan rey jina sacerdote jina?

¹⁴ Yachasqanchis jina, Jesusmi reypas uma sacerdotepas. Paymi Jehová Diospa ejercitonta umallishan. Chaymantapas paymi Diospa siervonkunata kay millay pachapi cuidashan (Jer. 23:5, 6). Pisi tiempollamantan Jesusqa kay pachapi gobiernokunata chinkachinqa, chhaynapin rikuchinqa Diospa autoridadnin apoyasqanta. Jinaspapas llaqtantan pakaykunqa (Apo. 17:12-14; 19:11, 14, 15). Manaraq chay p’unchay chayamushaqtinmi ichaqa imaymanakunataraq Jesusqa ruwanqa.

15, 16. a) ¿Pin Diospa llaqtanta limpiaran? ¿Imaynatan chayta ruwaran? b) ¿Imaynan kay pachapi kausay kanqa waranqa wata tukuyta?

¹⁵ Jesusqa manan rey kananpaq uma sacerdote kanallanpaqchu nombrasqa karan, ‘Diospa wasinta wasichananpaqwanmi’ payqa nombrasqa karan (leey Zacarías 6:13). 1919 watapin payqa Diospa llaqtanta jatun Babiloniamanta libraran. Chay llaqtata allinta limpiaruspataq chayman churaran “allin yuyayniyoq junt’aq kamachita”. Chay allin yuyayniyoq junt’aq kamachin kay pachapi Diospa llaqtanta pusarishan (Mat. 24:45). Arí, chay tiempomantapachan Jesusqa Diospa llaqtanta limpiota ch’uyata purichishan, chhaynapi ch’uya concienciawan Diosta adoranankupaq (Mal. 3:1-3).

¹⁶ Chaymantataq Jesusqa 144.000 reykunawan sacerdotekunawan kuska waranqa  wata gobiernanqaku. Paykunan Diosta serviqkunata yanapanqaku ch’uya runa kanankupaq. Chay qhepamanqa lliu runapas ch’uyan kapunqaku chhaynapin lliupas Jehová Diosllata adorasunchis.

17. a) ¿Ima niranmi Jehová Dios judiokunata? b) ¿Kallpacharanchu paykunata chay willakuy?

¹⁷ ¿Yanaparanchu judiokunata Zacariaspa willasqan? Arí, yanaparanmi. Kaypi yachasqanchis jina Jehová Diosmi paykunaman prometeran yanapananpaq cuidananpaq ima. Ichaqa yaqapaschá tapukusharanku: “¿Imaynatataq noqallanchisri kay ruwayta tukusun?”, nispa. Ama chaymanta llakikunankupaqmi Diosqa Zacariaswan juj willakuytawan willachiran. Niranmi: “Karupi kaqkunan jamunqaku, jinaspan Señor Diospa wasinta perqaysikunqaku”, nispa (leey Zacarías 6:15). Helempas, Tobiaspas Jedaiaspas yanapakunankun karan. Chayta uyarispaqa astawanchá judiokunaqa kallpachakuranku. Chaymi paykunaqa Persiapi reyña prohibiran chaypas wajmanta Diospa wasin ruwayta qallariranku. Chaymantaqa Diosmi encargakuran reypa prohibisqan anulakapunanpaq, chhaynapin judiokunaqa 515 watapi tukuranku Diospa wasin ruwayta (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7). Ichaqa manan chay tiempollapaqchu Diospa willachisqanqa karan, kunan tiempopaqwanmi chayqa kashan.

18. ¿Imaynatan kunan tiempopi junt’akushan Zacarías 6:15 textopi willasqan?

¹⁸ Kunan tiempopas millonninpi runakunan ‘tukuy kaqninkuwan’ Diosta servishanku. Arí, paykunaqa tiemponkuta, qolqenkuta, kallpankuta iman Diosman qoshanku (Prov. 3:9). Chhaynapin yanapakushanku Diospa llaqtanpi. Diosqa may kusisqachá chaywan kashan. Ñaupaqpi yachamusqanchis jina Helempas Tobiaspas Jedaiaspas qorinkuta qolqenkutawanmi Zacariasman qoranku coronata ruwananpaq. Chay coronaqa paykunata “yuyarinapaqmi” Diospa wasinpi karan (Zac. 6:14). Chhaynatan Diosqa manapuni qonqanqachu sutinrayku tukuy ima ruwasqanchistapas (Heb. 6:10).

19. ¿Imata ruwananchispaqmi kallpachawanchis Zacariaspa willasqankuna?

¹⁹ Diospa yanapayninwan Jesuspa yanapayninwan iman kay tiempopiqa imaymanapi Diospa llaqtan wiñarishan. Chaymantapas chay llaqtaqa manan común llaqtachu, aswanpas allin sayasqan kashan, wiñaypaqtaqmi kanqapas. Zacariaspa willasqan jina Diospa munayninqa junt’akunqapunin. Chhaynaqa, valorasun Diospa llaqtanpi ima ruwananchistapas, kasukusuntaq Diospa simintapas. Chayta ruwasun chayqa reyninchis uma sacerdoten angelninkunapiwan cuidawasun. Chaymantapas tukuy atisqanchistan ruwananchis Diospa llaqtanta apoyananchispaq. Chhaynapin Diospas wiñay-wiñaypaq cuidawasun.