1, 2. ¿Iman runakunata astawan dañota ruwashan, pin chaypaq juchayoq?

RUNAKUNAQA imaymanatan ruwaranku: telefonota, focota, carrota, refrigeradorata, chaykunaqa runakunaq allinninpaqmi karan. Ichaqa ruwallarankutaqmi polvorata, bombakunata, cigarrota, jatun bombakunatapas, chaykunaqa runakunaq mana allinninpaqmi kashan. Ichaqa, ¿iman runakunata astawan dañota ruwashan? ¡Llullakuymi! Llullakuq runaqa yachashaspan jujkunata engañan. ¿Pin ñaupaqta llullakuran? Satanasmi, chaymi Jesusqa payta niran: “Llullakunaq taytan”, nispa (leey Juan 8:44). ¿Jayk’aqmi Saqra llullakuran?

² Chayqa pasaran waranqa watakuna ñaupaqta Edén huertapi. Chay huertapin Adanwan Evawanqa kusisqa tiyasharanku. Diosmi ichaqa niran: ‘Allin kaqta mana allin kaqta reqsichiq sach’a ruruta mijunkichis chayqa, wañunkichispunin’, nispa. Satanasqa allintan chaytaqa yacharan, chaywanpas mach’aqwayta utilizaspan Evata niran: “Manapunin wañunkichischu. Diosqa yachanmi chayta mijuqtiykichis jina  ñawiykichis kicharikunanta, jinaspa Dios jina allin kaqta mana allin kaqta reqsiq kanaykichista”, nispa (Gén. 2:15-17; 3:1-5). Chayta nispan llullakuyta qallarichiran.

3. a) ¿Imata yachashaspan Satanasqa Evata engañaran? b) ¿Iman pasaran Satanaspa llullakusqanrayku?

³ Satanasqa yacharanmi chay sach’aq rurunta Eva mijuspaqa wañunan kasqanta, chaywanpas Evatan engañaran. Chaymi paypas Adanpas Diosta mana kasukusqankumanta wañupuranku (Gén. 3:6; 5:5). Chaymantapas Adanpa juchallikusqanraykun “wañuyqa llapa runaman chayaran” ‘rey jinataqmi llapa runata kamachishan, manaña Adán jinachu runakuna juchallikuranku chaypas’ (Rom. 5:12, 14). Chaymi runakunaqa 70 otaq 80 watakunallata kausanchis, jinaspapas chay watakunapi kausayqa uma nanaymi (Sal. 90:10). ¡Tukuy chaykunan pasaran Satanaspa llullakusqanrayku!

4. a) ¿Ima tapuykunamantan yachasunchis? b) Salmos 15:1, 2 nisqanman jina, ¿pikunallan Jehová Diospa amigon kankuman?

⁴ Jesusmi Satanasmanta niran: “T’aqakapuranmi cheqaq kaqmantapas, cheqaq kaq paypi mana kasqanrayku”, nispa (Juan 8:44). Satanasqa kaqllan runakunata engañashan (Apo. 12:9). Noqanchistapas engañawasunmanmi, chaymi cuidakunanchis. Chaypaqmi kinsa tapuymanta yachasunchis. ¿Imaynatan kunan tiempopi runakunata engañan? ¿Imaraykun runakuna llullakunku? ¿Iman yanapawasun sut’illanta rimananchispaq, chhaynapi Diosmanta ama t’aqakunanchispaq? (Leey Salmos 15:1, 2.)

5. ¿Imaynatan kunan tiempopi Satanás runakunata engañan?

⁵ Noqanchisqa allintan yachanchis imaynatachus Satanás engañawasunman chayta. Chaymi Satanasmanta cuidakuyta atinchis (2 Cor. 2:11). Yachasqanchis jina kay pachaqa Satanaspa makinpin kashan, chaymi controlan pantasqa religionkunata, gobiernokunata, negocio ruwaq jatun empresakunatapas (1 Juan 5:19). Chaymi Satanaspas supaykunapas chaykunamanta encargakuq runakunata tanqanku llullakunankupaq (1 Tim. 4:1, 2). Ejemplopaq, wakin negocio ruwaq runakunaqa dañota ruwaq cosaskunata vendenankupaqmi llullakunku otaq engañanku.

6, 7. a) ¿Imaraykun pantasqa religionpi umalliqkunaq ruwasqan mana allinpuni? b) ¿Ima llulla yachachikuykunatan pantasqa religionpi umalliqkunamanta uyariranki?

⁶ Pantasqa religionkunapi umalliqkunaq ruwasqanqa mana allinpunin. Llullakuspa yachachisqankuraykun runakunaqa Diospa cheqnikusqanta ruwanku, chhaynapin jark’anku wiñay kausayman aypanankuta (Os. 4:9). Jesusqa yacharanmi religionpi umalliqkuna runakunata engañasqankuta, chaymi niran: “¡Ay qankunamanta, iskay uya fariseokuna, kamachikuy simita yachachiqkuna! Lamar-qochanta ch’aki allpanta imaraqmi purinkichis juj runallatapas t’aqaykichisman jaykuchinaykichispaq, t’aqaykichisman jaykuqtintaq Gehenapaq tukuchipunkichis [otaq wiñaypaq wañuyman qaraykunkichis]”, nispa (Mat. 23:15). Jesusmi nillarantaq: ‘Qankunaqa taytaykichis Saqramantan jamunkichis,  payqa runa wañuchiqmi’, nispa (Juan 8:44).

⁷ Pantasqa religionpi yachachiq umalliqkunaqa askhan kanku, imaymana sutiyoqtaqmi kanku, wakinmi kaykuna: pastor, padre, cura, yachachikuq. Paykunaqa Diosmanta cheqaqta yachachinankumantaqa pantasqatan yachachinku (Rom. 1:18, 25). Kaykunatan yachachinku: “Señorpi creenki chayqa, salvasqañan kanki, almaqa manan wañunchu, Diosqa aceptallanmi warmiman tukuqkunata, qhariman tukuqkunata, paykunapura casarakusqankutapas”, nispa.

8. ¿Imatan pisi tiempollamanta gobiernaq runakuna ninqaku? Ichaqa, ¿imaraykun mana chayta creenanchischu?

⁸ Gobiernokunapas engañankun runakunata. Pisi tiempollamantan paykunaqa llullakuspa ninqaku: “¡Kunanmantaqa thajmi kasunchis, allin waqaychasqan kasunchispas!”, nispa. Chayllamanmi ichaqa “qonqaylla ch’usaqyachisqa kanqaku”. Chaywanqa manan engañachikunanchischu, paykunaqa yachashaspan pakanqaku kay pachapi kausay aswan millayman tukupusqanta. Noqanchisqa yachanchismi “Diospa p’unchayninqa imaynan suwapas tutalla jamun chhaynata chayamunanta” (1 Tes. 5:1-4).

9, 10. a) ¿Imaraykun runakuna llullakunku? ¿Imaynan kausay kashan runakunaq llullakusqanrayku? b) Ichaqa, ¿imatan mana qonqananchischu?

⁹ Kay tiempopiqa yaqa llapa runakunan llullakunku. Allin reqsisqa revistan nin: “Runakunaqa manan mana llullakuspaqa kankumanchu, paykunapaqqa comunmi llullakuyqa”, nispa. Chaypi nisqan jina runakunaqa llullakunku mana allin ruwasqankuta pakanankurayku, askha qolqeta gananankurayku, cuidakunankurayku, jujkunarayku ima. Chay revistan nillarantaq: “Wakin runakunaqa manan manchakunkuchu llank’aqmasinkuman, amigonkuman, familiankumanpas llullakuyta”, nispa.

¹⁰ ¿Imaynan kausay kashan runakunaq llullakusqanrayku? Manañan runamasinkupi confiankuchu, casarasqakunapas manan allintachu kausanku. Ejemplopaq, kunan tiempopiqa askha warmikunan qosankuta jujwan engañanku, chhaynapi tarikuq qharikunaqa llakisqan sientekunku. Wakin qharikunataq allin qosapaq jina qhawarichikunku, wasinkupin ichaqa esposanta wawankunatapas maltratanku. Chay runakunaqa runamasinkutan engañanku, Jehová Diostan ichaqa mana engañankuchu. Biblian nin: “Diospa ñawinpaqqa manan ima kamasqapas pakasqachu kashan”, nispa (Heb. 4:13).

11. ¿Imatan yachanchis Ananías Safira llullakusqankumanta? (3 paginapi dibujota qhaway.)

¹¹ Biblian willashan ñaupaq tiempopi juj casarasqa cristianokuna llullakusqankumanta. Paykunaq sutinmi karan Ananías  Safira. Apostolkunatan engañayta munaranku. ¿Imaynatan chayta ruwaranku? Allpankuta vendesqanku qolqetan wakillanta apostolkunaman aparanku. Paykunan ichaqa niranku: “Llapa qolqetan qoshayku”, nispa. Jehová Diosmi ichaqa yacharan llullakushasqankuta, chaymi paykunata castigaran(Hech. 5:1-10).

12. ¿Iman pasanqa mana arrepientekuq llulla runakunata? ¿Imaraykun chayta ruwanqa?

¹² ¿Imatan Jehová Dios ruwanqa llullakuqkunawan? Mana arrepientekuq llulla runakunaqa Satanaswan kuskan “nina qochaman wijch’uykusqa” kanqaku. Chaywanqa nishan wiñaypaq wañunankutan (Apo. 20:10; 21:8; Sal. 5:6). Jehová Diosqa millakunapaq ruwayta jinan llullakuytaqa qhawarin, chaymi llullakuq runakunataqa wiñaypaq wañuchipunqa (Apo. 22:15).

13. ¿Imaynan Jehová Diosninchis? Chhayna kasqan, ¿imata ruwananchispaqmi kallpachawanchis?

¹³ Jehová Diosqa “manan runaq churinchu” llullakunanpaq ‘manataqmi jayk’aqpas llullakunmanchu’ (Núm. 23:19; Heb. 6:18). Jinaspapas ‘cheqnikunmi’ llullakuyta (Prov. 6:16, 17). Diosta kusichiyta munanchis chayqa, cheqaqllatan rimananchis. Chaymi mana llullanakunanchischu (Col. 3:9).

14. a) ¿Imapin jujniray kanchis pantasqa religionkunamanta? b) Lucas 6:45 textopi nisqanta explicay.

¹⁴ ¿Imapin jujniray kanchis pantasqa religionkunamanta? Diospa serviqninkunaqa ‘cheqaq kaqllatan rimanchis’ (leey Zacarías 8:16, 17). Apóstol Pablo niran: “Imaymanakunawan rikuchiyku Diospa kamachinkuna kasqaykuta”, nispa (2 Cor.  6:4, 7). Jesusmi niran: “Simiqa riman imachus sonqopi kasqantan”, nispa (Luc. 6:45). Sonqonchispi allin kaqkuna junt’a kanqa chayqa sut’illantan rimasun llank’aqmasinchiskunawan, amigonchiskunawan, familianchiskunawan, juj runakunawanpas. ¿Imakunapi tarikuspan sut’illanta parlananchis? Qatimuqpi chaymanta yachasun.

15. a) ¿Imatan wakin wayna-sipaskuna ruwanku, ichaqa imaraykun chay ruwasqanku mana allinchu? b) ¿Ima texton wayna-sipaskunata yanapanman allinta portakunankupaq? (Willakuypi nisqanta explicay.)

¹⁵ Wakin wayna-sipaskunaqa allintan comportakunku tayta-mamankuwan kaspa iñiq t’aqapi kaspapas. Colegiopi compañeronkunawan internetpi amigonkunawan kaspan ichaqa jujnirayta comportakunku. Paykuna jinan mana allinta rimanku, millayta p’achakunku, millay takikunata uyarinku, machanku, drogakunku, pakallapi chicakunawan purinku otaq juj millay ruwaykunatapas ruwanku. Chaykunata ruwaspan Diosmanta burlakushanku, engañashankutaq tayta-mamankuta hermanokunatapas (Sal. 26:4, 5). Jehová Diosqa yachanmi chhaynata kausaq wayna-sipaskunaqa simillankuwan payta adorasqankuta, sonqonkun ichaqa karupi kashan (Mar. 7:6). Bibliaq kay nisqantan kasukunanchis, ninmi: “Ama juchasapakunata envidiakuychu, aswanpas Señor Diosta manchakushallaypuni”, nispa (Prov. 23:17). *

16. ¿Imaynatan tukuy tiempowan Diosta servinanchispaq solicitudta junt’ananchis?

¹⁶ Sichus precursor regular kayta munanki otaq tukuy tiempoykiwan Diosta serviyta munanki chayqa, chaykunapaq kaq solicitudtan junt’anayki. Chay solicitudta junt’ashaspaqa sut’illanta willakunayki saludniykimanta, imakunawan kusirikusqaykimanta, imayna comportamientoyoq kasqaykimantapas (Heb. 13:18). Sichus Jehová Diospa cheqnikusqanta ruwaranki chayqa, umalliqkunaq yanapayninta mañakuy chayta ruwaspaqa allin concienciawanmi Diosta servinki (Rom. 9:1; Gál. 6:1).

17. ¿Imatan ruwananchis autoridadkuna hermanonchiskunamanta tapuwaqtinchis?

¹⁷ Sichus autoridadkuna predicasqanchista jark’ankuman, jinaspa presota jap’iwaspanchis hermanonchiskunamanta tapuwasunman chayri, ¿willananchischu sutinta maypi tiyasqankutapas? Chhaynapi tarikuspaqa Jesuspa ruwasqantan qatikunanchis, Roma llaqtapi kamachikuq  tapuqtinmi Jesusqa Bibliaq nisqanman jina ruwaran, chaypin nin: “Kanmi upallakuna tiempo, rimana tiempopas”, nispa (Ecl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14). Chhaynaqa allinta yuyaykuspan kutichinanchis, chhaynapin hermanonchiskunaq vidanta mana peligropi churasunchu (Prov. 10:19; 11:12).

18. ¿Imatan ruwananchis juchallikuq hermanomanta umalliqkuna tapuwaqtinchis?

¹⁸ Umalliqkunaqa kallpachakunkun iñiq t’aqapi hermanokuna limpio kausanankupaq. Mayninpi ichaqa pi hermanopas jatun juchaman urmanman, jinaspa yachasunman chay jucha ruwasqanmanta. Yaqapaschá chay juchallikuq runaqa familianchis otaq amigonchis kanman. Umalliqkunataq tapuwasunman chay juchamanta yachasqanchista. ¿Imatan ruwasunman chhaynapi tarikuspa? Biblian niwanchis: “Cheqaqkaqta rimaqqa chanin kaqllatapunin sut’inchan”, nispa (Prov. 12:17; 21:28). Chay jinaqa mana imata pakaspan willananchis, chhaynapin umalliqkuna juchallikuq runata yanapanqaku Diosman kutirikunanpaq (Sant. 5:14, 15).

19. ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasunchis?

¹⁹ Davidqa Jehová Diosmanta mañakuspa niran: “Qanqa runaq sonqonpi cheqaq kaytan munakunki”, nispa (Sal. 51:6). Davidqa allintan entienderan sut’illanta rimayqa allin kasqanta. Chaymi cristianokunaqa ‘runamasinchiswan cheqaq kaqta rimananchis’. Jinaspapas Diosmanta yachachispaqa cheqaqllatan willananchis. Chaypin rikuchillanchistaq pantasqa religionkunamanta jujniray kasqanchista. Chaymantan qatimuq estudiopi yachasunchis.