1. ¿Ima ninmi Biblia Jehová Diosmanta? ¿Imaraykun chayta yachay kusikunapaq kanman?

KAY tiempopi runakunaqa imaymanamantan runamasinkuta juzganku, wakintaqa juzganku imayna colorniyoq kasqankurayku, maymantachus kasqankurayku, jatunchus juch’uychus kasqankurayku ima. Jehová Diosmi ichaqa mana chhaynachu, payqa manan runaq rijch’ayninta qhawaspallachu juzgan. ¡Chayta yachayqa anchatapunin kusichiwanchis! Israelpi rey kananpaqmi Jehová Dios Samuelta kamachiran Jesé runaq wawankunamanta jujninta ajllananpaq. Samuelqa Jesepa churin Eliabta rikuspan niran: “Kaytapunichá Señor Diosqa reypaq ajllakuran”, nispa. Chaytaqa niran Eliabqa allin sayayniyoq, rey jina rijch’ayniyoq kasqanraykun, Jehová Diosmi ichaqa Samuelta niran. ‘Aman qhawankichu rijch’ayninta, jatun kaynintapas, manan paytaqa munanichu. Manan noqaqa runa jinachu jawallanta qhawani, runallan rijch’aynintaqa qhawan, noqan ichaqa sonqonta qhawani’, nispa (1 Sam. 16:1, 6, 7). ¿Imatan chaymanta yachasunman?

2. Juan 7:24 nisqan jina, ¿imaraykun mana jujkunaq rijch’aynillantachu qhawananchis?

² Juchasapa kasqanchisraykun mayninpiqa runakunaq rijch’ayninta qhawaspalla jujkunata juzgasunman (leey Juan 7:24). Runakunaq rijch’aynillanta qhawaspaqa manan tukuytaqa jujkunamanta yachasunmanchu. Kaypi piensasun, allin yachayniyoqña juj doctor kanman chaypas, pitapas janpinanpaqqa manan uyanta qhawaspallachu yachanqa imamantachus onqoshan chayta, aswanpas tapunanpunin kanqa imayna sientekusqanta imanchus nanasqantapas. Chaymantapas doctorqa ninqapaschá ukhunpi  imayna kasqanta yachananpaq radiografía nisqata orqochikunanpaq, tukuy chaykunata ruwaspañan yachanqa imamantachus chay runa onqoshan chayta. Noqanchispas iñiqmasinchiskunata allinta reqsinanchispaqqa manan riqch’aynillankutachu qhawananchis, aswanpas kallpachakunanchismi imayna runa kasqankuta yachananchispaq. Jehová Diosqa yachanmi iñiqmasinchiskunaq sonqonku imayna kasqanta, noqanchismi ichaqa mana yachasunmachu. Chhaynaña kaqtinpas kallpachakunanchismi Jehová Dios jina iñiqmasinchiskunata qhawarinanchispaq.

3. ¿Imakunamantan kaypi yachasunchis?

³ Jehová Diosqa uyarinmi kamachinkunata, yachanmi imayna kasqankuta, imakunapi tarikusqankutapas, chaymantapas payqa khuyapayakuqmi. Chaytan rikuchiran Eliaswan, Agarwan, Lotwan ima. ¿Imaynatan noqanchispas Jehová Dios jina chayta ruwasunman? Chaykunamantan kaypi yachasunchis.

4. ¿Imaraykun yaqapas mana allinta piensasunman Jonasmanta?

⁴ Jehová Diosmi Jonasta kamachiran Nínive llaqtata rispa juicionmanta willamunanpaq, Jonasqa manan chay kamachisqanta kasukuranchu, aswanpas Tarsis ladomanmi ayqekuran (Jon. 1:1-3). Chaywanqa yaqapaschá noqanchisqa manaña paypi confiasunmanchu karan. Jehová Diosmi ichaqa jujmanta kamachiran juicionta willamunanpaq (Jon. 3:1, 2).

5. Jonás 2:1, 2, 9 nisqan jina, ¿imatan Jonasmanta yachasunman?

⁵ Jonás challwaq wijsanpi kashaspa imaynatachus mañakusqanpin yachakun imayna runa kasqanta (leey Jonás 2:1, 2, 9). Chay mañakuyninpin reparanchis payqa juch’uyaykukuq, agradecekuq kasqanta. Jinaspapas sonqomantan Jehová Diosta kasukuyta munaran. Chaychá Jehová Diosqa confiashallaran paypi. Chaymantapas uyarimuranmi mañakusqanta, profetallantaqmi kasharanpas.

6. ¿Imaraykun jujkunata tukuy yuyaywan uyarinanchis?

⁶ Jujkunata tukuy yuyaywan uyarinanchispaqqa juch’uyyaykukuq pacienciayoqmi kananchis, ¿imaraykun chay ancha allinpuni? Ñaupaqta, chhayna kasun chayqa, manan jujkunamanta mana allintachu piensasun. Iskaypi, entiendesunmi iñiqmasinchiskuna  imayna sientekusqankuta imaraykuchus imatapas ruwasqankuta, chaytaq yanapawasun paykunata khuyapayananchispaq. Kinsapi, jujkunata sumaqta uyarisun chayqa, yaqapas paykunallataq reparakunkuman imayna kashasqankuta. Wakinqa jujkunawan rimaspañan reparakunku imaynachus sonqonku kashan chayta (Prov. 20:5). Asia nacionmanta juj umalliqmi nin: “Juj kutinmi juj hermanata nirani juñunakuykunapi tapuykunaman aswan allinta kutichinanpaq. Ichaqa manan allintachu leeyta atisqa, chaytan qhepamanña yacharani, chayraykun paypaqqa sasa kasqa tapuykunaman kutichiy”, nispa. Umalliqkunaqa kallpachakunankun manaraq pimanpas consejota qoshaspa allinta imatapas yachanankupaq (Prov. 18:13).

7. ¿Imatan yachasunman Jehová Dios Eliasta imayna yanapasqanmanta?

⁷ Wakin iñiqmasinchiskunapaqqa maymantachus kasqankurayku imayna uywasqa kasqankuraykun sinchi sasapuni sonqonkupi imayna kasqakuta willakuy. Chhaynaqa, ¿imatan ruwasunman imaynas kashanku chayta yachananchispaq? Chaypaq qhawarisunchis imaynatas Jehová Dios Eliasta yanaparan chayta. Eliasqa reina Jezabelmantan ayqekusharan. Askha p’unchay pasaqtinñan Jehová Diosman willakuran imayna tarikusqanta, Jehová Diostaq tukuy yuyaywan uyariran paypa willakusqanta. Chaymantapas kallpacharanmi, juj sumaq llank’aytataq qoranpas (1 Rey. 19:1-18). Iñiqmasinchiskunapaqpas yaqapaschá sasa kanman imayna tarikusqankuta willakuy. Ichaqa Jehová Dios jinan pacienciakunanchis, tiempowanqa yaqapaschá willawasun imaynas kashanku chayta. Willawaqtinchisqa tukuy yuyaywanmi uyarinanchis.

8. Génesis 16:7-13 nisqan jina, ¿imaynatan Jehová Dios Agarta yanaparan?

⁸ Agarqa Abranmantan onqoq rijuriran, chaymi Saraita pisichayta qallariran. Jinan Saraiqa Agarta castigaran, chayraykun Agarqa ayqekapuran (Gén. 16:4-6). Yaqapaschá juchasapa kasqanchisrayku nisunman: “Allinpunin karan Sarái Agarta jatunchakuq kasqanmanta castigasqanqa” nispa. Jehová Diosmi ichaqa mana chhaynatachu Agarta qhawariran, chaymi juj angelninta kacharan Agarta yanapananpaq bendecinanpaq ima. Agarqa repararanmi Jehová Dios cuidashasqanta, sasachakuykunapi tarikusqanta entiendesqantapas, chaymi Jehová Diosta sonqomantapuni niran: ‘Rikuqniy Diosmi kanki’, nispa (leey Génesis 16:7-13).

9. ¿Imakunatan Jehová Dios yacharan Agarmanta?

⁹ Jehová Diosqa yacharanmi Agar maymanta kasqanta imayna kausasqantapas (Prov. 15:3). Agarqa Egipto nacionmantan karan, ichaqa hebreo familiawanmi tiyaran. Yaqapaschá payqa sapallan sientekuran, jinaspapas llaqtanman ripuytapaschá munasharan. Chaymantapas Agarqa Abranpa jujnin esposanmi karan. Chhayna familiapi kausayqa sasan, kanpunin qhawanakuy phiñachinakuypas. Chaymi Jehová Diosqa Adanta kamashaspaqa mana munaranchu askha warmikunayoq kananta (Mat. 19:4-6). Saraita Agar pisichasqantaqa manan allinpaqchu Jehová Diosqa qhawariran, chaywanpas entienderanmi Agar imayna sientekusqanta sasachakuykunapi tarikusqantapas.

10. ¿Imakunatan ruwananchis iñiqmasinchiskunata astawan reqsinapaq?

 ¹⁰ Jehová Dios jinan iñiqmasinchiskunata allinta reqsinanchis. Chaypaqmi manaraq juñunakuy qallarishaqtin, juñunakuy tukuyta, Diosmanta willaq rispa ima paykunawan parlarinanchis. Atikuqtinqa yaqapaschá invitasunman imallatapas mijunapaq. Chayta ruwasun chayqa, yaqapaschá reparasun mana rimaykuq iñiqmasinchisqa p’enqali kasqanta, qolqe sonqopaq qhawarisqanchis iñiqmasinchispas qoykukuq kasqanta, juñunakuykunaman tardeta chayamuq familiapas sasachakuykunapi tarikushasqankuta (Job 6:29). Manaña iñiqmasinchiskunaq vidanman chapukuyta munanchischu chaypas, kallpachakunanchismi iñiqmasinchiskunata allinta reqsinanchispaq, imaynapi tarikusqankuta yachananchispaqpas (1 Tim. 5:13).

11. ¿Imaraykun umalliqkuna kallpachakunanku iñiqmasikunata allinta reqsinankupaq?

¹¹ Umalliqkunan astawanqa kallpachakunanku iñiqmasikunata allinta reqsinankupaq. Watukuq umalli Arturmanta yachasun, paywan juj umalliqpiwanmi visitasqaku p’enqali mana rimaykuq jina qhawarisqanku hermanata. Iñiqmasinchis Arturmi nin: “Pisi watakunallaraq casarasqa kashaqtinsi qosanqa wañupusqa. Chhaynapiña tarikuspapas yachachisqan wawankunata Jehová Diosta munakunankupaq. Ñawinpas manañan allintachu rikusqa, jinaspapas depresión onqoyniyoqmi kasqa. Chaywanpas Jehová Diostaqa munakushallanmi iñiyninpipas allinmi kashan. Chaykunata yachasqaykun kallpachawaranku pay jina kanaykupaq”, nispa (Filip. 2:3). Chayta ruwaspan chay watukuq umalliqa kallpachakusharan Jehová Dios jina iñiqmasikunata entiendenanpaq, imayna tarikusqankutapas yachananpaqwan (Éx. 3:7). Umalliqkunapas kallpachakunankun iñiqmasikunata allinta reqsinankupaq, chhaynapin paykunata entiendenqaku atinqakutaqmi yanapaytapas.

12. ¿Imatan Yip Yee hermananchis ruwaran? ¿Imaraykun chayta ruwasqan allinpuni karan?

¹² Yaqapaschá mayqen iñiqmasinchispas sapa kutilla phiñachiwasunman, ichaqa kallpachakunanchismi paykunata entiendenanchispaq. Chaytan ruwaran Asia naciomanta Yip Yee hermana, paymi nin: “Iñiq t’aqaymanta juj hermanan alto kunkuwan imatapas rimaq. Chaymi payta qhawariq kani mana respetoyoqta jina. Ichaqa paywan  Diosmanta willaq lloqsispan yacharani mercadopi tayta-mamanta challwakunata vendespa yanapasqanta, chaypis payqa kunkawan wajakuq”, nispa. Nillantaqmi: “Chaywanmi yacharani iñiqmasikunata allinta reqsinay kasqanta”, nispa. Chay ruway sasaña kanman chaypas kallpachakunanchismi Jehová Dios jina ‘llapa runakunata’ entiendenanchispaq (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Génesis 19:15, 16 nisqanman jina, ¿imatan Jehová Diospa angelninkuna ruwaranku? ¿Imaraykun chayta ruwaranku?

¹³ Jehová Diosmi angelninkunawan Lotman willachiran tiyasqan llaqtamanta familianwan lloqsinanpaq, paymi ichaqa mana usqhayllachu kasukuran (Gén. 19:12, 13). Qhepantin p’unchaypas wasillapiraqmi kasharanku Lotpas familianpas. Chaymi angelkunaqa jujmanta niranku lloqsinankupaq, chaywanpas paykunaqa ‘manan usqhayllachu’ lloqsiranku. Chaywanqa yaqapaschá nisunman: “Lotmanqa manachá imapas qokuranchu chaychá mana usqhaychu kasukuran”, nispa. Jehová Diosmi ichaqa khuyapayaspa angelninkunawan Lot-tapas familiantapas chay llaqtamanta orqochimuran (leey Génesis 19:15, 16).

14. ¿Imaraykun Jehová Dios Lot-ta khuyapayaran?

¹⁴ ¿Imaraykun Jehová Dios Lot-ta khuyapayaran? Yaqapaschá Lotqa jawapi runakunata manchakuran, chaypaschá mana munaranchu Sodoma llaqtamanta lloqsiyta. Chaymantapas yaqapaschá yacharan Sodoma qaylla wayq’opi iskay reykuna brea pozokunaman urmasqankuta (Gén. 14:8-12). Jinaspapas llakikuranchá familianta imayna uywananmanta, chaymantapas payqa qhapaqmi karan (Gén. 13:5, 6). Manaña usqhaychu Lot Jehová Diosta kasukuran chaypas, Jehová Diosqa manan chaypichu yuyayninta churaran, aswanpas ‘chanin runa’ kasqanpin (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Imata ruwananchispaqmi kallpachakunanchis?

¹⁵ Jujkunamanta mana allinta piensananchismantaqa, kallpachakunanchismi imaynas  kashanku chayta yachananchispaq. Chayta ruwananpaqmi Europa ladomanta iñiqmasinchis Veronicapas kallpachakusqa, paymi nin: “Juj hermanatan phiñasqata jina qhawariq kani, manan piwanpas puriqchu nitaq rimaqchu, chaymi mayninpiqa manchakuq kani paywan rimayta. Ichaqa kallpachakuranin amigan kanaypaq, chaymi achhuykuspa tapurani ‘imaynan kashanki’, nispa. Jinan payqa willawaran imaynapi tarikushasqanta. Kunanqa reqsiniñan payta”, nispa.

16. ¿Imaraykun Jehová Diospa yanapayninta mañakunanchis khuyapayakuq kananchispaq?

¹⁶ Jehová Diosllan runakunaq sonqontaqa allinta reqsin (Prov. 15:11). Chaymi Jehová Diospa yanapayninta mañakunachis iñiqmasinchiskunata entiendenanchispaq khuyapayananchispaqpas. Iñiqmasinchis Anzhelan nin: “Iñiq t’aqapi juj hermanan phiñasqa jina kapuran. Noqapaqqa yaqapaschá aswan allin kanman karan paymanta t’aqakuy. Ichaqa payta entiendenaypaqmi Jehová Diospa yanapaynintan mañakurani, chaymi juj kutin Diosmanta willasqayku qhepaman unayta parlarayku. Khuyapayakuywanmi uyarirani. Kunanqa astawanmi payta munakuni yanapaytataqmi munanipas”, nispa.

17. ¿Imata ruwananchispaqmi kallpachakunanchis?

¹⁷ Llapanchispas imaymana sasachakuykunapin tarikunchis, wakin sasachakuykunataqa kikinchismi maskakunchis Jonás, Elías, Agar, Lot jina. Chaymi llapa iñiqmasinchiskunawan khuyapayakuq kananchis, chay ruwananchistan Jehová Diosqa munan (1 Ped. 3:8). Khuyapayakuq kasun chayqa, juj familia jinan pachantinpi iñiqmasinchiskunawan sumaqta kausasun. Chhaynaqa kallpachakunanchismi jujkunata tukuy yuyaywan uyarinanchispaq, entiendenanchispaq, khuyapayananchispaqpas.