1. ¿Ima pasaqtinmi Jesús ñaupaq kaq milagrota ruwarqan?

 YACHASUN 29 wata tukuypi imachus pasasqanmanta. Chay watapin Jesusqa Diospaq llank’ayta qallarirqan. Chay kutipin Jesustapas, maman Mariatapas, wakin discipulonkunatapas Caná llaqtapi juj casarakuyman invitarqanku. Chay llaqtaqa kasharqan Nazaret llaqtaq wichay ladonpin. Mariaqa casarakuqkunaq reqsisqanmi karqan, chaymi chaypi yanapakusharqan. Chayllamanmi ichaqa vino tukurakapurqan, chayqa yaqapaschá pasarqan askha runakunaq jamusqankurayku. Vino mana kaqtinqa chayllaraq casarasqakunapas familiankunapas p’enqaypin qhepankuman karqan. b Chaymi Mariaqa Jesuspa kasqanman rispa nirqan: “Manan vinonku kanñachu”, nispa (Juan 2:1-3). Jinan Jesusqa juj milagrota ruwarqan; unutan “ancha allin kaq vinoman” tukuchirqan (Juan 2:9, 10).

2, 3. a) ¿Imatan Jesús ruwarqan atiyninwan? b) ¿Imapin yanapawasunman Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta yachay?

² Jesusqa askha milagrokunatan ruwarqan. c Atiyninwanmi payqa waranqanpi runakunata yanaparqan. Juj kutinmi, 5000 runakunaman mijuchirqan, juj kutipitaq 4000 runakunaman mijuchirqan. Sichus chay iskay kuti milagro ruwasqanpi warmikunatapas wawakunatapas yupasunman chayqa, yaqapaschá Jesusqa 27.000 más runakunata jina mijuchirqan (Mat. 14:15-21;  15:32-38). Chay iskay kutikunapiqa Jesusqa onqosqakunatapas qhaliyachillarqantaqmi (Mat. 14:14; 15:30, 31). Chay runakunaqa maytachá admirakurqanku Jesús chay tukuy runakunaman mijuchisqanta rikuspa, onqosqakunatapas qhaliyachisqanta rikuspaqa.

³ Jesuspa ruwasqan milagrokunamantaqa imaymanatan yachasunman. Kay yachachikuypin wakinmanta yachasun, chaykunan iñiyninchispi yanapawasun. Chaymantapas yachallasuntaqmi imaynatas Jesús jina k’umuykukuq khuyapayakuq kasunman chayta.

4. ¿Pikunata reqsinanchispaqmi yanapawasunman Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta yachay?

⁴ Jesuspa ruwasqan milagrokunaqa manan payta reqsinallanchispaqchu yanapawanchis, yanapawallanchistaqmi Taytanta reqsinanchispaqpas. Jehová Diosmi paymanqa atiyta qorqan milagrokunata ruwananpaq. Jesusmanta rimaspan Hechos 10:38 nin: “Paytan Dios ajllarqan santo espiritunwan, jinaspa atiyta qorqan. Jinan payqa lliuta purirqan imaymana allin ruwaykunata ruwaspa, Saqraq ñak’arichisqan runakunata qhaliyachispa ima. Chaykunataqa ruwarqan paywan Dios kashasqanraykun”, nispa. Chaymantapas Jesusqa Taytan jinapunin yuyaykuqpas imatapas ruwaq. Chaykunaqa sut’itan reparakuq rimasqanpi milagrokuna ruwasqanpi ima (Juan 14:9). ¿Imatan Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta yachasunman? Kinsa yachachikuykunatan yachasunman, chaykunamantan kunan rimasun. Chaykunamanta yachaymi iñiyninchispi yanapawasun.

5. ¿Imaraykun Jesús milagrokunata ruwarqan? (Mateo 20:30-34).

⁵ Ñaupaqta, Jesuspas Taytanpas anchatan munakuwanchis. Jesusqa anchatan runakunata munakurqan, chaymi payqa kay pachapi kashaspa milagrokunata ruwaspa askha runakunata yanaparqan ama nishuta ñak’arinankupaq. Juj kutinmi iskay ñausa runakuna kallpawan Jesuspa yanapayninta mañakurqanku (leey Mateo 20:30-34). Jinan Jesusqa paykunata “anchata khuyapayaspa” ñawinkuta kicharirqan. Griego rimaypi “anchata khuyapayarqan” nispaqa cheqaqtapuni sonqomanta khuyapayakuymantan rimashan. Chhayna khuyapayakuq kasqanpin reparanchis Jesusqa anchata runakunata munakusqanta. Chayraykun Jesusqa runakunatapas mijuchirqan, juj lepra onqoyniyoq runatapas jampirqan (Mat. 15:32; Mar. 1:41). Chhaynaqa “ancha khuyapayakuq” Jehová Diospas wawan Jesuspas anchatapunin munakuwanchis, paykunaqa maytan llakikunku ñak’arisqanchista rikuspaqa (Luc. 1:78; 1 Ped. 5:7). Jehová Diospas Jesuspas maytan munashanku kay pachapi llapa ñak’ariykunata tukuchiyta.

6. ¿Imata ruwananpaqmi Jehová Dios wawan Jesusman atiyta qorqan?

⁶ Iskaypi, Jehová Diosmi Jesusman atiyta qorqan llapa ñak’ariykunata tukuchinanpaq. Wakin sasachakuykunataqa manan noqallanchisqa allichayta atisunmanchu, Jesusmi ichaqa atinqapuni. Chaytan rikuchirqan milagrokunata ruwaspa. Llapa runapas juchasapa kasqanchisraykun onqonchispas wañunchispas. Chay juchatan Jesusqa saphinmantapas t’irashanman jinata chinkachipunqa, payqa atiyniyoqmi chayta ruwananpaq (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19). Jesuspa milagrokuna ruwasqanpin reparasunman imaymana onqoyniyoqkunata qhaliyachiy atisqanta, wañusqakunatapas kausarichiy atisqanta (Mat. 4:23; Juan 11:43, 44). Chaymantapas Jesusqa atiyniyoqmi manchay wayrakunata thanichinanpaq, millay espiritukunatapas atipananpaq (Mar. 4:37-39; Luc. 8:2). Tukuy chaykunata ruwananpaqmi Jehová Diosqa wawan Jesusman atiyta qorqan. Chayta yachayqa maytan kusichiwanchis.

7, 8. a) ¿Imamantan mana iskayananchischu? b) ¿Ima milagrotan mosoq pachapi ñaupaqta rikuyta munawaq?

⁷ Kinsapi, Diospa gobiernonqa sumaq bendicionkunatan apamunqa. Kay pachapi kashaspa milagrokunata ruwasqanwanmi Jesusqa rikuchirqan Diospa gobiernonpi rey kaspa aswan jatun milagrokunata ruwananta. Kay pachata Jesús kamachimuqtinqa may sumaqmi kausayqa kanqa. Manañan ñausakunapas, roqt’ukunapas, wist’ukunapas, ni ima onqoypas kanqañachu (Isa. 33:24; 35:5, 6; Apo. 21:3, 4). Manañan yarqaytapas rikusunñachu, chaymantapas manañan jatun wayrakunapas, terremotokunapas, lloqllakunapas kanqañachu (Isa. 25:6; Mar. 4:41). May kusisqan wañupuqninchiskunawanpas jujmanta tupasunchis (Juan 5:28, 29). Arí, mosoq pachapi kausayqa may munaymi kanqa. ¿Ima milagrotan ñaupaqta rikuyta munawaq?

⁸ Milagrokunata ruwasqanpin Jesusqa rikuchirqan k’umuykukuq khuyapayakuq kasqanta, noqanchispas chhaynan kananchis. Chaypaqmi kunanqa iskay willakuymanta yachasun. Qallarisunchis Caná llaqtapi casarakuy fiestapi imachus ruwasqanmanta yachaspa.

9. ¿Imaraykun Jesús Caná llaqtapi casarakuy fiestapi juj milagrota ruwarqan? (Juan 2:6-10).

⁹ (Leey Juan 2:6-10). Jesusqa manan chay casarakuy fiestapi vino tukukusqanmantaqa llakikunanchu karqan, manan mayqen profeciapas nirqanchu: “Jesusqa unutan vinoman tukuchinqa”, nispaqa. Chhaynaqa, ¿imaraykutaq  Jesusri chay milagrota ruwarqan? Jesusqa manan munarqanchu chayllaraq casarakuqkunapas familiankupas p’enqaypi qhepanankutaqa. Chayraykun paykunata khuyapayaspa chay milagrota ruwarqan, chhaynapi paykunata yanapananpaq. Arí, 390 litro unuta jinan ancha allin vinoman tukuchirqan. Ichaqa, ¿imaraykutaq chay tukuy askha vinomanri tukuchirqan? Yaqapaschá chay puchuq vinota waqaychakunanpaq, otaq vendespa chayllaraq casarakuqkunaman qokunanpaq. ¡May kusisqachá paykunaqa kasharqanku!

10. Jesuspa ruwasqan milagromanta, ¿imakunatawanmi Juan libropi, iskay kaq capitulopi willashan? (Qhaway kay parrafopaq dibujota).

¹⁰ Chay casarakuy fiestamanta willakuyqa Juan libropin kashan, iskay kaq capitulopi. Chay pasasqanmanta astawan yachasun. Versículos 6, 7 nisqanman jina, ¿Jesuschu rakikunaman unuta junt’achirqan? Manan, aswanpas chaypi serviqkunatan nirqan unuta junt’achinankupaq. ¿Imaraykun mana Jesuschu chayta ruwarqan? Mana paychu jatunchasqa kayta munasqanrayku. Chaymantapas versículo 8 nisqanman jina, ¿Jesuschu chay vinota aparqan casarakuy fiestamanta encargakuqman malliychinanpaq? Manan paychu, aswanpas chaypi serviqkunawanmi apachirqan. Arí, Jesusqa manan vinota altoman oqarispachu: “¡Kay ruwasqay sumaq vinota malliykuychis!”, nispachu nirqan.

11. ¿Imatan Jesuspa chay milagro ruwasqanmanta yachasunman?

¹¹ ¿Imatan Jesuspa chay milagro ruwasqanmanta yachasunman? K’umuykukuq kaytan. Jesusqa manan unuta vinoman tukuchisqanmantaqa jatunchakurqanchu. Payqa manan jayk’aqpas ima ruwasqanmantapas jatunchakuqchu, aswanpas payqa k’umuykukuqmi karqan. Llapa ima ruwasqanmantapas Jehová Diosllatan jatunchaq (Juan 5:19, 30; 8:28). Noqanchispas Jesús jinan k’umuykukuq kananchis, manan ima ruwasqanchismantapas jatunchakunanchischu. Ima ruwaypiña Diospa llaqtanpi yanapakushanchis, ima ruwaytaña atinchis chaypas, manapunin alabakunanchischu. Aswanpas Jehová Diosllatan jatunchananchis (Jer. 9:23, 24). Arí, payllan jatunchasqaqa kanan. Mana paypa yanapayninwanqa manan imatapas ruwayta atisunmanchu (1 Cor. 1:26-31).

12. ¿Imata ruwaspan Jesús jina k’umuykukuq kasqanchista rikuchillasunmantaq?

¹² ¿Imata ruwaspan Jesús jina k’umuykukuq kallasunmantaq? Kaypi yuyaykusun, juj umalliqmi juj wayna siervo ministerialta yanapan discursonta allinta preparakunanpaq. Chay yanapasqanwanmi chay waynaqa sumaqta yachachimun, chaymi llapankupas iñiq t’aqapi kusisqa kashanku. Juñunakuy tukuytan juj hermano chay umalliqta nin: “Chay wayna hermanoqa munaytan yacharachimun ¿riki?”, nispa. Sichus chayta niqtin chay umalliq: “Arí, noqan yanaparqani, chaymi allinta yacharachimun”, nispa ninman chayri, ¿allinchu kanman? Manan ¿riki? Aswanpas k’umuykukuspachá ninman: “Arí, allintan ruwaramun”, nispa. K’umuykukuq runaqa manan jujkunata yanapasqanmantaqa jatunchasqa kaytachu munan, aswanpas chay ruwasqanmanta Jehová Dios yachanallantan munan (tupanachiy Mateo 6:2-4; Heb. 13:16 textokunawan). Jehová Diosqa anchatan kusikun Jesús jina k’umuykukuq kananchispaq kallpachakuqtinchisqa (1 Ped. 5:6).

13. ¿Imatan rikurqan Jesús Naín llaqtaq punkunman qayllaykushaspa? ¿Imatan chay qhepaman ruwarqan? (Lucas 7:11-15).

¹³ (Leey Lucas 7:11-15). Juj kutinmi Jesusqa Naín llaqtaman rirqan. Chay llaqtaqa Sunem llaqtaq qayllallanpin kasharqan, chay Sunem llaqtapin 900 wata ñaupaqta  profeta Eliseo juj warmiq wawanta kausarichirqan (2 Rey. 4:32-37). Chay Naín llaqtaq punkunman qayllaykushaspan Jesusqa khuyayta waqaspa purishaq runakunawan tuparqan. Juj viuda warmiq sapallan churinmi wañukapusqa. Chaymi askha runakuna paywan kuska purisharqanku. Jinan Jesusqa chay runakunata sayachispa, khuyayta waqaspa purishaq warmiq wawanta kausarichimpurqan. Bibliaq nisqanman jinaqa Jesusqa kinsa runakunatan kausarichirqan, kay warmiq wawanta kausarichisqanmi ñaupaq kaqqa karqan.

14. Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta, ¿imakunatawanmi Lucas libropi, qanchis capitulopi willashan? (Qhaway kay parrafopaq dibujota).

¹⁴ Chay willakuyqa Lucas libropin, qanchis capitulopi kashan. Chay pasasqanmanta astawan yachasun. Versículo 13 nisqanman jinaqa, ñaupaqtaqa chay warmitan Jesusqa “rikurqan”, chay qhepamantaq “maytapuni khuyapayaykurqan”. Yaqapaschá Jesusqa chay warmita rikurqan wawanpa qhepanta khuyayta waqaspa rishasqanta, chayta rikuspaqa Jesuspa sonqonqa maytachá nanarqan. Jesusqa manan khuyapayallarqanchu, aswanpas rimasqanwan ruwasqanwan iman chay khuyapayasqanta rikuchirqan, chayraykun sumaq simiwan Jesusqa chay warmita nirqan: “Amaña waqayñachu”, nispa. Ichaqa versículos 14, 15 nisqanman jinaqa manan khuyapayayllachu khuyapayarqan, aswanpas wawantan kausarichimpurqan, jinaspa “mamanman qopurqan”.

15. ¿Imatan Jesuspa kay milagro ruwasqanmanta yachasunman?

¹⁵ ¿Imatan Jesuspa chay milagro ruwasqanmanta yachasunman? Mañana wañusqakunata kausarichiyta atisunmanchu chaypas, Jesús jinan khuyapayakuq kananchis. Chaypaqmi ichaqa allin reparaq kananchis. Imaynapichá tarikushanku chaytan qhawarinanchis, jinaspa chayman jina sumaq simikunawan kallpachananchis. Imapichá yanapanata necesitanku chaypin yanapasunman (Prov. 17:17; 2 Cor. 1:3, 4; 1 Ped. 3:8). d Manan askha simikunataraqchu rimananchis nitaq jatun ruwaykunataraqchu ruwananchis jujkunata sonqochanapaqqa.

16. ¿Imatan parrafopi willakusqan hermanamanta yachasunman? (Chay hermana imaynapi tarikusqanmanta willaq fotota qhaway).

¹⁶ Unay watakuna qhepaman imachus juj juñunakuypi pasasqanmanta yachasun. Chay juñunakuypin wañusqakunaq kausarimpuymanta juj takita takisharqanku. Jinallamansi juj hermananchisqa juj hermanata juj lado tiyanapi waqashasqanta rikusqa. Payqa ususinpa wañupusqanta yuyarispan waqasharqan. Chayta yachaspan hermananchisqa paypa ladonman asuykurqan, jinaspa abrazaykuspa paywan kuska takiyta tukurqanku. Hermananchisqa sumaqta sonqochasqankuraykus astawanraq iñiqmasinchiskunata munakusqa, juñunakuyman risqanmantapas maytas kusikusqa. Paymi nin: “Noqaqa allintan yacharqani juñunakuy wasillapi kallpachasqa kanaytaqa, chaymi juñunakuymanqa rirqani”, nispa. Jujkunata kallpachananchispaq llapa ima ruwasqanchisqa manan yanqapaqchu, Jehová Diosmi llapa chaykuna ruwasqanchistaqa makilla qhawashan. Kusikuntaqmi “sinchi llakisqakunata” sonqochasqanchista rikuspapas (Sal. 34:18).

17. ¿Imakunamantan kay yachachikuypi yachamurqanchis?

¹⁷ Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta yachayqa aswan iñiyniyoq kananchispaqmi yanapawanchis. Jesuspa ruwasqan milagrokunapin reparanchis Jehová Diospas Jesuspas mayta munakuwasqanchista. Chaykunapin reparallanchistaq Jesús kay pachapi llakikuykunata tukuchinanpaq atiyniyoq kasqanta. Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta yachaymi yanapawasun Jehová Diospa promesankunamanta ama iskayananchispaq, chaykunaqa pisi tiempollamantan junt’akunqa. Chaymantapas yanapallawanchistaq pay jina k’umuykukuq khuyapayakuq kananchispaq. ¿Manachu kallpachakuwaq Jesuspa ruwasqan milagrokunamanta astawan yachanaykipaq? Chaytaqa familiaykiwan kuskan ruwawaq otaq sapallaykipas. Chaypi yachasqaykitan jujkunaman willariwaq, chhaynapi iñiqmasikunawan sumaqta kallpacharinakunaykichispaq (Rom. 1:11, 12).

18. ¿Imakunamantan qatimuq yachachikuypi yachasunchis?

¹⁸ Bibliaq nisqanman jinaqa Jesusqa kinsa runakunatan kausarichirqan, chaykunamanta último kaqqa amigon Lazaron karqan. Paytaqa tawa p’unchay qhepamanmi kausarichirqan, ¿imatan chay milagro ruwasqanmanta yachasunman? Chaymantapas, ¿imatan ruwasunman kausarimpuy kananpi astawan iñinanchispaq? Chaykunamantan qatimuq yachachikuypi yachasunchis.