1. ¿Imatan tayta-mamakuna astawan ruwayta munanku?

 TAYTA-MAMAKUNA, qankunaqa maytan munankichis wawaykichiskuna Jehová Diosta munakunankuta, chaypaqmi imaymanata ruwankichis. Jehová Diostaqa manan rikusunmanchu, chhaynaqa, ¿imaynatan wawaykichista yanapawaqchis Jehová Diosta reqsinankupaq payman asuykunankupaqpas? (Sant. 4:8).

2. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuta yanapankuman Jehová Diosta astawan reqsinankupaq?

² Wawaykichis Jehová Diosman asuykunankupaqqa paykunawan kuskan Bibliata estudianaykichis (2 Tim. 3:14-17). Bibliapin ichaqa nishallantaq imatas tayta-mamakuna ruwankuman Jehová Diosmanta wawankuman yachachinankupaq chayta. Proverbios libropin juj tayta wawanta nishan Jehová Dios imayna Dioschus kasqanta ama qonqananpaq, chaymi Diospa kamasqankunamanta rimashan (Prov. 3:19-21). Tayta-mamakuna, ¿imaynatan qankunapas Diospa kamasqankunawan wawaykichista yanapawaqchis Jehová Diosta astawan reqsinankupaq? Chaymantan kunan yachasun.

3. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuta yanapankuman?

³ Bibliapin nin: “[Diospa] wiñay atiyninpas Diospuni kasqanpas kay pacha kamasqa kasqanmantapachan sut’ita rikukun”, nispa (Rom. 1:20). Tayta-mamakuna, kusikunkichismi wawaykichiswan maytapas paseaq lloqsispaqa ¿riki? Chaykunapin Diospa kamasqankunata qhawachiwaqchis, jinaspa reparachiwaqchis Jehová Dios ancha yachayniyoq, atiyniyoq, munakuq Dios kasqanta. ¿Imatan tayta-mamakuna Jesusmanta yachankuman? Chaymanta astawan yachasun.

4. ¿Imaynatan Jesús Diospa kamasqankunawan discipulonkunata yachachirqan? (Lucas 12:24, 27-30).

 ⁴ Jesuspas Diospa kamasqankunata qhawachispan yachachirqan. Juj kutinmi discipulonkunata nirqan cuervokunata lirio t’ikakunata qhawanankupaq (leey Lucas 12:24, 27-30). Jesusqa rimanmanmi karqan juj animalkunamantapas juj plantakunamantapas, ichaqa chaypi tiyaq runakunaqa allintan reqsirqanku cuervokunatapas lirio t’ikakunatapas, chaymi chaykunamanta paykunaman rimapayarqan. Yaqapaschá discipulonkunawan rimashaspa makinta jaywarispa cuervokunatawan lirio t’ikakunatawan qhawarichirqan. ¿Imatan chay qhepaman nirqan? Willarqanmi may munakuq sumaq sonqo Jehová Diosninchis kasqanta. Payqa chay animalkunatan mijuchin, munaytataqmi lirio t’ikakunatapas p’achachin, chhaynatan tukuy sonqowan serviqninkunatapas cuidan.

5. ¿Imakunamantan tayta-mamakuna wawankuwan rimankuman Jehová Diosmanta yachachinankupaq?

⁵ Tayta-mamakuna, ¿imaynatan Jesús jina wawaykichista yachachiwaqchis? Ima animalkunachus gustasunkichis ima plantakunachus gustasunkichis chaykunamantan wawaykichista rimapayawaqchis. Chaykunamanta rimashaspan reparachiwaqchis Jehová Diosqa munakuq, yachayniyoq, atiyniyoq kasqanta. Chaymantataq wawaykichista tapuwaqchis mayqen animalchus mayqen plantachus gustasqanta. Sichus gustasqan animalmanta plantamanta rimapayanki chayqa tukuy yuyaywanmi uyarisunki.

6. ¿Imatan yachasunman Christopherpa mamanmanta?

⁶ Plantakunamanta animalkunamanta rimananchispaqqa manan llapantaraqchu chaykunamanta yachananchis. Jesuspas manan llapantaraqchu willarqan cuervokunaq imaynatachus mijunankuta juñusqankumanta, imaynatachus lirio t’ikakunapas wiñasqanmanta. Mayninpiqa yaqapaschá wawaykiqa allinta yachayta munanman wakin animalkunamanta, ichaqa pisillata juj plantamanta otaq juj animalmanta willasqaykiwanmi yanapawaq Jehová Diosta astawan reqsinanpaq. Christopher hermanonchismi nin: “Mamayqa ladoykupi kaq animalkunamantan pisillata rimapayawaqku. Orqota rishaqtiykun niwaqku: ¡Munaymá kay orqokunaqa! Jehová Diosninchisqa atiyniyoq kaspanmi kaykunata ruwan, nispa. Lamar-qochata riqtiykupas niwaqkun: ¡Lamar-qochaq phoqchiqesqanqa mancharikunapaqmá! Atiyniyoq Diospunin kaytaqa ruwarqan, nispa”. Christophermi nillantaq: “Pisillataña Diospa kamasqankunamanta rimapayawarqanku chaypas, sut’itan repararqayku imaynachus Diosninchis kasqanta”, nispa.

7. ¿Imaynatan wawaykichista yanapawaqchis Diospa kamasqankunapi allinta piensanankupaq?

⁷ Wawaykichiskunataqa wiñasqankuman jinan yachachiwaqchis Diospa kamasqankunamanta, jinaspa sut’ita reparachinaykichis Jehová Diosqa munakuq, atiyniyoq, yachayniyoq kasqanta. Diospa mayqen kamasqankunamantapas rimaspan tapuriwaqchis: “¿Imatan Jehová Diosmanta chay yachachisunki?”, nispa. Wawaykiq rimasqanta uyarispaqa kusikunkichá (Mat. 21:16).

8. ¿Imatan Israel runakuna wawankuwan “ñanta purishaspanku” ruwayta atirqanku?

⁸ Israel runakunatan Jehová Diosqa kamachirqan “ñanta purishaspa” wawankuman Diospa kamachikuyninkunata yachachinankupaq (Deut. 11:19). Israel runakunaq purisqan ñankunapiqa animalkunapas t’ikakunapas askhan kaq, chaymi tayta-mamakunaqa Jehová Diospa kamasqankunamanta wawankuman willayta atirqanku. Kunanpas kaqtan tayta-mamakunaqa ruwankuman. Wakin tayta-mamakunaq ruwasqanmanta yachasun.

9. ¿Imatan Punitha, Katya hermananchiskunamanta yachasunman?

⁹ India nacionpi juj jatun llaqtapi tiyaq Punitha sutiyoq hermananchismi nin: “Campopi  tiyaq familiaykuta visitaq rispaykun wawaykuman Jehová Diospa wakin kamasqankunamanta yachachiyku. Llaqtaykupiqa nishun carrokuna kan, wasikunapas junt’an, chaymi campopi kaspaykuqa facil-llata paykunawan Diospa kamasqankunamanta rimayku”, nispa. Tayta-mamakuna, wawaykichisqa manan jayk’aqpas qonqanqakuchu paykunawan campota paseaq risqaykichistaqa. Moldavia nacionmanta Katya hermananchismi nin: “Tayta-mamaywan campota risqaytaqa yuyashallanin. Paykunaqa wawacha kasqaymantapachan Jehová Diospa kamasqankunamanta willawaqku, chaypin sut’ita repararqani imaynachus Diosninchis kasqanta. Tukuy chaykunamantan paykunata gracias nini”, nispa.

10. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman campoman wawankuwan mana riyta atispa? (Qhaway “ Tayta-mamakunapaq yanapaykuna” nisqata).

¹⁰ ¿Imatan ruwawaq campoman riyta mana atispa? India nacionpi tiyaq Amol hermanonchismi nin: “Llaqtaypiqa tayta-mamakunaqa askha horakunatan llank’ananku, campoman riypas qolqepaqmi. Chaywanpas Diospa kamasqankunataqa manan campollapichu rikusunman, parquepipas otaq wasiq balconninmantapas rikusunmanmi Diospa kamasqankunataqa”, nispa. Tayta-mamakuna, wasiykichispa muyuriqninta qhawariychis, imallapas kashanpunichá wawaykichisman Diospa kamasqankunamanta yachachinaykichispaqqa (Sal. 104:24). Yaqapaschá qhawachiwaqchis wakin phalaq animalkunata, kurukunata, plantakunata, jujkunatapas. Alemania nacionmanta Karinan nin: “Mamayqa anchatan kusikun t’ikakunata rikuspa. Chaymi erqechallaraq kashaqtiy paseaq riqtiyku t’ikakunata ñanpi rikuchiwaq”, nispa. Chaymantapas tayta-mamakunaqa videonchiskunawan qelqanchiskunawanmi yanapachikunkuman. Imaynapiña tarikuspapas atiwaqchismi wawaykichiskunaman Diospa kamasqankunamanta willayta. Kamasqankunapin sut’ita reparasunman Diosninchis imayna kasqanta, wakinmanta kunan yachasun.

11. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman Jehová Dios munakuq kasqanta wawankuman rikuchinankupaq?

¹¹ Jehová Dios munakuq kasqanta wawaykichisman yachachinaykichispaqqa, willawaqchismi imaynatas animalkunaqa uñankuta sumaqta cuidasqankumanta (Mat. 23:37). Chaymantapas willawaqchismi kay pachapi imaymana clase plantakunapas animalkunapas kasqanmanta. Karinan nillantaq: “Puriq lloqsiqtiykun mamayqa sayaykuspa sapanka t’ikata qhawachiwaq, chay t’ikakunaqa sapankapas munaymi, chayta rikuspaymi repararqani Jehová Dios munakuq kasqanta. Askha watakunaña pasarun chaypas t’ikakunataqa qhawashallanin, sapankapas munaymi rikukun. Chaykunata rikuspaymi yuyarini Jehová Dios anchata munakuwasqanchista”, nispa.

12. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman Jehová Diospa yachayninta wawankuman reparachinankupaq? (Salmos 139:14; kay parrafopaq fotokunata qhaway).

¹² Wawaykichista yanapaychis Jehová Diospa yachayninta reparanankupaq, manan pipas pay jina yachayniyoqqa kanchu (Rom. 11:33). Willawaqchismi imaynatas unuqa wajsirispa phuyuman tukusqanta, chay phuyutaq wayraq phukusqanwan juj ladokunaman purisqanta (Job 38:36, 37). Chaymantapas willawaqchismi cuerponchis may sumaq ruwasqa kasqanta (leey Salmos 139:14). Vladimir hermanonchismi willakun: “Juj p’unchaymi wawayqa bicicletanmanta urmaykuspa moqonta k’irikurqan, iskay-kinsa p’unchaymantataq chay k’iriqa thanipurqan. Jinan esposaywan kuska payta nirqayku: Jehová Diosqa cuerponchistaqa ruwarqan kikillanmanta ima k’irimantapas thaninanpaqmi. Ichaqa runakunaq ruwasqanku maquinakunaqa manan kikillankumantaqa allichakunkumanchu. Juj carro malograkuspaqa manan kikillanmantaqa allichakunmanchu, nispa. Chayta niqtiykun wawaykuqa sut’ita repararqan Jehová Dios ancha yachayniyoq kasqanta”, nispa.

13. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman Jehová Dios ancha atiyniyoq kasqanta wawankuman reparachinankupaq? (Isaías 40:26).

¹³ Jehová Diosqa niwanchismi cielota qhawarispa allinta piensananchispaq, chhaynapi Jehová Dios tukuy atiyniyoq kasqanta yachananchispaq (leey Isaías 40:26). Qankunapas wawaykichistan niwaqchis cielota qhawanankupaq, jinaspa imatachus rikusqanpi allinta piensanankupaq. Taiwán nacionmanta hermananchismi willakun wawa  kashaspa imachus paywan pasasqanta. Paymi nin: “Juj kutinmi mamaywan campota tuta paseaq rirqayku, chaypin ch’askakunata askhatapuni rikurqayku. Chay tiempopin escuelaypi compañeroykuna mana allinkunata ruwanaypaq tanqawasharqanku, chaymi sinchita llakichiwarqan. Mamaymi ichaqa niwarqan: Jehová Diosqa ancha atiyniyoqmi chaymi chhaytukuy ch’askakunata kamarqan, chaychu pay mana yanapasunkiman escuelaykipi, nispa. Chay ch’askakuna qhawasqaymi yanapawarqan Jehová Diosta astawan reqsinaypaq, imaña kaqtinpas payta servishanallaypaq”, nispa.

14. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuman reparachinkuman Diosninchis kusikuq Dios kasqanta?

¹⁴ Jehová Diospa kamasqankunata qhawaspan sut’ita reparanchis Diosninchis kusisqa Dios kasqanta. Estudiaq runakunan ninku: “Yaqa llapa animalkunan pujllanku, phalaq animalkunapas challwakunapas pujllankun”, nispa (Job 40:20). Wawaykiqa rikurqanchá michichakuna q’aytuwan pujllasqankuta otaq alqochakunaq pujllasqankutapas, chayta rikuspaqa asikurqankuchá. Chayta rikuspan wawaykikunata yuyarichiwaq Jehová Diosninchis kusikuq Dios kasqanta (1 Tim. 1:11).

15. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman wawankuwan facil-llata parlarinankupaq? (Proverbios 20:5; kay parrafopaq fotota qhaway).

¹⁵ Mayninpiqa wayna-sipaskunaqa manan tayta-mamankuman willayta munankuchu imachus llakichisqanta. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman wawankuq imachus piensasqanta yachanankupaq? (Leey Proverbios 20:5). Wakin tayta-mamakunaqa wawankuwan parlanankupaqmi campota paseaq lloqsinku. ¿Imaraykun chayta ruwanku? Campopiqa wawakunapas tayta-mamakunapas libren tarikunku, chaymi facil-llata parlariyta atinku. Taiwán nacionmanta Masahikon nin: “Campopi otaq lamar-qochaq cantonpi wawaykunawan kashaspaqa thajmi tarikuyku. Chaymi mana sasachakuspalla wawaykuwan parlariyku, jinaspa tapuriyku imachus llakichisqanmanta”, nispa. Isqon parrafopi rimamusqanchis Katyapas ninmi: “Escuelaymanta lloqsimusqay qhepamanmi mamayqa parqueman pusawaq. Chaypiqa  thajmi sientekuq kani, jinaspa facil-llata paywan parlaq kani imachus llakichiwasqanmanta”, nispa.

16. ¿Imakunata ruwaspan familiakuna Jehová Diospa kamasqankunawan kusikunkuman?

¹⁶ Jehová Diospa kamasqankunata qhawarispan familiakunaqa sumaqta pasarinchis kusirikunchis ima, chaykunan astawan jujllachawanchis. Bibliapipas ninmi: “Kanmi tiempo asikunapaqpas; jinallataq tusunapaqpas”, nispa (Ecl. 3:1, 4). Jehová Diosqa kusisqa kananchispaqmi munay campokunata kamarqan. Askha familiakunan kusikunku campokunata rispa, orqokunata wichaspa, mayupi bañakuspa ima. Wakin wawakunataq parquekunapi phawaspa, animalkunata qhawaspa kusikunku, wakintaq mayupi nadaspa otaq lamar-qochapi nadaspa kusikunku. Chhaynaqa llapanchispas kusikunchismi Jehová Diospa imaymana ruwasqankunata qhawaspa.

17. Tayta-mamakuna, ¿imanaqtinmi wawaykichisman Diospa kamasqankunamanta yachachinaykichis?

¹⁷ Mosoq pachapiqa tayta-mamakunapas wawakunapas astawanraqmi kusikunqaku Jehová Diospa kamasqankunata rikuspanku. Chay tiempopiqa manañan manchakusunchu animalkunata, nitaq paykunapas noqanchista manchakuwasunchu (Isa. 11:6-9). Chaymantapas kanqan tiemponchis Jehová Diospa tukuy kamasqankunata qhawananchispaq (Sal. 22:26). Ichaqa tayta-mamakuna, amayá chay tiempo chayamunantaraqchu suyaychis wawaykichisman Diospa kamasqankunamanta yachachinaykichispaq. Sichus kunanmantapacha wawaykichisman Diospa kamasqankunata qhawachispa Jehová Diosmanta yachachinkichis chayqa, rey David jinan paykunapas ninqaku: “Jehová Diosníy, manan pipas qan jina ancha jatun ruwaykunata ruwaqqa kanchu”, nispa (Sal. 86:8).