1. ¿Iman allin yuyaywan kausay? (2 Timoteo 4:5).

 MAYNINPIQA ima sasachakuyña kaqtinpas manañan munasunmanchu Jehová Diosta serviyta ni llaqtanpi kaytapas. ¿Imatan ruwananchis chhayna sasachakuykunapi tarikuspa? Chaypaqqa allin yuyaywanmi imatapas ruwananchis, rijch’asqallan kashananchis, iñiyninchispipas qaqatan sayananchis (leey 2 Timoteo 4:5). ¿Imaynatan sasachakuykunapi tarikuspa allin yuyaywan imatapas ruwasunman? Sasachakuykunapi tarikuspaqa manan sinchitaqa llakikunanchischu. Aswanpas kallpachakunanchismi chay sasachakuyta Jehová Diosninchis jina qhawarinanchispaq, chhaynapin allin yuyaywan imatapas ruwasunchis. Manan noqanchisqa munasqanchisman jinachu imatapas ruwananchis.

2. ¿Imatan kay yachachikuypi yachasunchis?

² Ñaupaq kaq yachachikuypin yachamurqanchis kinsa sasachakuykunamanta. Kay yachachikuypin kinsamantawan yachasunchis. Chay sasachakuykunan kanman mayqen iñiqmasinchispas imata nispapas malta sienterachiwaqtinchis, ima mana allinta ruwasqanchismantapas wanachisqa kaqtinchis, Diospa llaqtanpi ima cambiokunamanpas sasata yachakuqtinchis. ¿Imaynatan junt’aq sonqolla Jehová Diosninchista servisunman chhayna sasachakuykunapi tarikuspa?

3. ¿Imatan mayninpi piensasunman pipas sonqonchista k’iriwaqtinchis?

³ Yaqapaschá mayqen iñiqmasinchispas imanispapas mana allinta nisunkiman karqan, ichaqa manapaschá chay iñiqmasinchisqa sonqoykita k’iriyta munarqasunkichu (Rom. 3:23; Sant. 3:2). Ichaqa nisqanwanqa sonqoykitapaschá k’irisunkiman karqan, yaqapaschá  chaypi yuyayniyki kasqanrayku mana ni puñuypas jap’irqasunkichu. Yaqapaschá niwaqraq karqan: “Maypitaq chhayna millaytari kay iñiqmasiri niwan, ¿kaypunichu Diospa llaqtan kanman?”, nispa. Chhaynata piensanaykitaqa Saqran munan (2 Cor. 2:11). Chhaynata piensasunman chayqa Diospa llaqtanmantan t’aqakapusunman. Pipas chhaynata nirqasunki chay, ¿imatan ruwawaq junt’aq sonqolla Jehová Diosta servinaykipaq ama chayllapi piensanaykipaqpas?

4. a) Génesis 50:19-21 nisqan jina, ¿imaynatan José allin yuyayniyoq kasqanta rikuchirqan? b) ¿Imaynatan noqanchispas José jina kasunman?

⁴ Ama phiñakusunchu. Josemanta yachasun, pay waynallaraq kashaqtinqa nishutan kuraqninkuna cheqnikurqanku, wakinninkuqa wañuchiyta imaraqmi munarqankupas (Gén. 37:4, 18-22). Jinaspapas esclavota jinan vendepurqanku, chunka kinsayoq watakunan payqa imaymana sasachakuykunapi tarikurqan. Yaqapaschá Joseqa chhaynapi tarikuspa Jehová Diospa munakuyninmanta iskayanman karqan, yaqapaschá Jehová Diospa saqerparinanpaq imaraq piensanman karqan. Ichaqa payqa manan chhaynapi tarikusqanmantaqa phiñakurqanchu. Aswanpas allin yuyaywanmi imatapas ruwarqan, chaymi hermanonkunawan tupaspaqa mana vengakurqanchu aswanpas tukuy sonqowan paykunata perdonarqan. Chayta ruwaspaqa hermanonkunata munakusqantan rikuchirqan (Gén. 45:4, 5). ¿Imaraykun José chayta ruwarqan? Joseqa Jehová Dios jina piensananpaqmi kallpachakurqan, jinaspapas Jehová Diospa munaynintan allinta repararqan chaymi hermanonkunamantaqa mana vengakurqanchu (leey Génesis 50:19-21). ¿Imatan chaymanta yachasunman? Piña mana allinta niwasunman chaypas manan chaywanqa phiñakunanchischu, manan piensananchischu “Diosqa qonqapuwanmi” nispaqa. Jehová Diosqa llapanchistan munakuwanchis, manan qonqawanchischu payqa. Aswanpas yuyarinanchismi imaynatas Jehová Dios yanapashawanchis chayta. Piña mana allinta ruwawanchis chaypas tukuy sonqowanmi perdonananchis, Bibliaq nisqan jinapas “munakuyqa askha juchakunatan pampachan” (1 Ped. 4:8).

5. ¿Imatan Miqueas iñiqmasinchis ruwarqan mana allinta trataqtinku?

⁵ Yachasun Miqueas umalliqmanta, b payqa Sudamérica ladopin tiyan. Juj kutinsi paytaqa umalliqmasinkuna mana allinta tratasqaku, chaywansi payqa sinchi phiñasqa kasharqan. Paymi nin: “Chaykunaqa manan jayk’aqpas pasawarqanchu chaymi sinchi llakisqa kasharqani, manan puñurqanipaschu, waqayllan waqakurqani”, nispa. Chaykunaña Miqueasta pasarqan chaypas manan chaykunawanqa pisiparqanchu. Chaykunata aguantananpaqqa Jehová Diosmantan mañakurqan santo espiritunta, qelqanchiskunapi iman maskhaq chay llakichisqan temamanta. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Pillapas mana allinta niwasunman karqan chayqa manan mana allintaqa iñiqmasinchiskunamantaqa piensananchispachachu nitaqmi paykunapaqqa phiñakunanchispachachu. Noqanchisqa manan iñiqmasinchiskunaq sonqonpi ima kasqantapas yachanchischu, jinaspapas ima sasachakuykunapiraqchá paykunaqa tarikushanku chaypaschá imatapas rimarunkuman. Chhaynaqa Jehová Diosmanmi willakunanchis imaynachus kashasqanchista. Chaymantapas paypa yanapaynintan mañakunanchis hermanonchista entiendenanchispaq, chhaynapi iñiqmasinchiskunata munakuywan tratananchispaq ima mana allin ruwasqankutapas pampachananchispaq (Prov. 19:11). Jehová Diosqa yachanmi imayna kashasqanchista, chayman jinan kallpata qowasunchis imatapas aguantananchispaq (2 Crón. 16:9; Ecl. 5:8).

6. ¿Imaynatan ima wanachiytapas chaskikunanchis? (Hebreos 12:5, 6, 11).

⁶ Wanachiyqa nanakunmi, ichaqa sichus nanayllapi piensasunman chayqa manan chay  wanachiy allinninchispaq kasqantaqa reparasunmanchu. Aswanpas piensaytan qallarisunman: “Manamá kayqa chaninchu, cheqnikuwasqakuraykuchá kaytaqa ruwawanku”, nispa. Ichaqa manan chhaynachu, sichus Jehová Dios mana munakuwasunmanchu chayqa manan wanachiwasunmanchu, payqa munakuwasqanchisraykun wanachiwanchis (leey Hebreos 12:5, 6, 11). Chaymi noqanchisqa chay mana allin piensaykunamanta allinta cuidakunanchis, mana chayqa Saqran ima trampankunamanpas facilta aysaruwasunman. Payqa manan ima wanachiytapas chaskikunanchistaqa munanchu, aswanpas payqa munan Jehová Diosmanta t’aqakunanchistan. Chhaynaqa, ¿imatan ruwawaq wanachisuqtiykiku?

7. a) Kay parrafopaq dibujopi rikusqanchis jina, ¿ima llank’aytan apóstol Pedro chaskirqan wanachisqa kasqan qhepaman? b) ¿Imatan Pedromanta yachasunman?

⁷ Wanachiytaqa chaskikunanchismi, imakunapiraqchus cambiananchis kashan chaypas cambiananchismi. Jesusqa askha kutipin juj apostolkunaq uyarisqan apóstol Pedrota wanachirqan (Mar. 8:33; Luc. 22:31-34). Pedroqa chhaynapi tarikuspaqa manapaschá maymanpas uyanta churayta atirqanchu p’enqakuymanta. Chaywanpas payqa qatikushallarqanmi Jesustaqa manan paymantaqa t’aqakurqanchu, kasukurqanmi imachus nisqantapas. Chhayna kasqanraykun Pedroqa imaymana llank’aykunata Diospa llaqtanpi chaskirqan (Juan 21:15-17; Hech. 10:24-33; 1 Ped. 1:1). ¿Imatan chaymanta yachasunman? Imayniraqtaña pipas wanachiwasunman chaypas manan chaywanqa p’enqakunanchischu nitaq phiñakunanchischu. Wanachiytaqa chaskikunanchispunin imapichus cambiananchisraq kashan chaypas cambiananchismi. Chayta ruwaqtinchisqa sumaqtan iñiqmasinchiskunapas Jehová Diospas qhawariwasun.

8, 9. ¿Imaynan Bernardo hermanonchis tarikurqan wanachisqa kasqanmanta, ichaqa imatan pay ruwarqan?

⁸ Yachasun Bernardo iñiqmasinchismanta, payqa Mozambique nacionpin tiyan. Payqa juj tiempos manaña umalliqchu kapusqa. Paymi nin: “Sonqo nanasqan kasharqani wanachiwasqankumanta. ¿Imanispataq kunan iñiqmasikuna niwanqaku?, nispan nisharqani”, nispa. Bernardo iñiqmasinchis p’enqakurqanña hermanokuna millayta qhawarinankuta chaypas kallpachakurqanmi Diospa llaqtanmanta ama t’aqakunanpaq. Paymi nin: “Askha killakunan phiñasqa kasharqani. Chaymantañan repararqani wanachiwasqankuqa allinniypaq kasqanta, jinan wajmanta Jehová Diospa llaqtanpi confiapurqani”, nispa.

⁹ Bernardo iñiqmasinchisqa imachus piensasqantan  cambiarqan. Paymi nin: “Umalliq kashaqtiymi noqaqa iñiqmasikunaman leepuq kani Hebreos 12:7 textota, chhaynapi allin yuyaywan wanachiyta qhawarinankupaq. Chaymi tapukuq kani: ¿Pikunataq kay textotari kasukunanku? ¿Acaso hermanokunallachu kasukunanku? Noqapas kasukunaymá riki, nispa”. Bernardo iñiqmasinchisqa manan chayllatachu ruwarqan, kallpachakurqanmi tiempota churayukuspa Bibliata allinta t’aqwinanpaq chaykunapi yuyaymanananpaqpas. P’enqakurqanña hermanokuna ima ninanta chaypas kallpachakurqanmi Diosmanta willaq lloqsinanpaq juñunakuykunamanpas rinanpaq. Tiempowanqa hermanonchisqa jujmantan umalliq kapurqan. Sichus wanachisqa karqanchis chayqa manan p’enqakunanchischu, aswanpas chaskikunanchismi wanachiytaqa, jinaspapas imapipas cambiananchisraq kashan chayqa cambiananchismi (Prov. 8:33; 22:4). c Sichus chayta ruwananchispaq kallpachakusun chayqa imaymana bendicionkunatan Diosqa qowasunchis.

10. ¿Ima cambiokunamanmi ñaupa tiempopi Israel runakuna sasata yachakunkuman karqan?

¹⁰ Ima cambiokunapas Diospa llaqtanpi kaqtinqa Dios sonqo kasqanchismi probasqa kanman, chhaynapi tarikuspaqa cuidakunanchismi Jehová Diosmanta ama t’aqakunanchispaq. Chaymi pasarqan ñaupa tiempopi Israel runakunawanpas. Qallariypiqa sapanka familiata umalliqmi sacerdotekuna karqanku, chaymi paykunaqa atirqanku familiankupaq sacrificiokuna jaywayta (Gén. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Job 1:5). Kamachikuy ley kapuqtinmi ichaqa Israel runakunaqa manaña chay ruwayta atirqankuñachu. Jehová Diosmi kamachirqan Aaronpa familiallanmanta sacerdotekuna kananpaq, paykunallan sacrificiokunataqa jaywananku karqan. Sichus juj familiamanta umalliq sacrificiota jaywanman karqan chayqa wañunmanmi karqan (Lev. 17:3-6, 8, 9). d Chay cambiokuna kasqanraykupaschá Corepas, Datanpas, Abirampas, 250 umalli runakunapas Moisés contra Aarón contra jatarirqanku (Núm. 16:1-3). Manan chaytaqa allintachu yachanchis. Ichaqa Corepas payta yanapaq runakunapas manan junt’aq sonqowanchu Jehová Diospa kamachikuyninkunataqa kasukurqanku. ¿Imatan noqanchispas ruwananchis ima cambiokunapas Diospa llaqtanpi kaqtin?

11. ¿Imatan yachasunman Cohatpa wakin mirayninmanta?

¹¹ Diospa llaqtanpi ima cambiokunapas kaqtinqa tukuy sonqowanmi chaykunata kasukunanchis. Israel runakuna ch’in aqo pampapi purishaqtinkuqa Cohatpa mirayninmanta kaqkunallan Diospa rimanakuynin arcataqa apaqku. Sapa astakuqtinku jinan paykunaqa llaqtaq rikusqan kusisqa chay arcata q’epiqku (Núm. 3:29, 31; 10:33; Jos. 3:2-4). Ichaqa prometesqa jallp’aman chayaqtinkuqa manañan chay llank’aytaqa ruwanankuchu karqan, manañan arcataqa maymanpas apanankuñachu karqan. Chaymi Salomonpa tiemponpiqa wakin Cohat miraymanta kaqkunaqa takiqkuna, punku kichaqkuna, mijuy waqaychana cuartokunamanta encargakuqkuna ima kapurqanku (1 Crón. 6:31-33; 26:1, 24). Bibliaqa manan ninchu chay llank’ay chaskisqankumanta rimapakusqankutaqa, paykunaqa kusisqan chay llank’ay chaskisqankumantaqa kasharqanku manaña ñaupaq jinachu karqan chaypas. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Diospa llaqtanpi ima cambiokunapas kaqtinqa usqhaytan kasukunanchis. Chay cambiokunaraykuña Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas saqesunman chaypas kasukunanchismi ima kamachikuy qowasqanchistapas. Manaña ñaupaqpi jinachu chay llank’ananchis kanman  chaypas imapiña yanapakuspapas kusisqan chaypi llank’ananchis. Jinaspapas Jehová Diospaqqa kasukusqanchismi astawanqa valen manan ima llank’aypi kasqanchischu (1 Sam. 15:22).

12. ¿Imaynan Zaira hermananchis tarikusqa Betelmanta lloqsipuqtin?

¹² Zaira hermananchismanta yachasun, payqa Oriente Medio ladopin tiyan. Payqa 23 wata masmi Betelpi yanapakurqan, ichaqa tiempowanmi payta nirqanku precursor especial jina juj ladopi yanapakunanpaq. Paymi nin: “Noqaqa llakisqan kasharqani chayta niwaqtinku, mana valeqpaq jinan qhawarikurqani. Imatapaschá mana allintachu ruwarqani nispan piensaq kani”, nispa. Chaypaq jinan iñiq t’aqapi wakin iñiqmasinchiskuna payta nirqanku: “Allinta kallpachakuwaq karqan chayqa manan Betelmantaqa orqosunkikumanchu karqan”, nispa. Juj tiempos Zaira hermananchisqa nishu llakisqa kasharqan, tutakunapas waqayllas waqaq. Paymi nin: “Nishu llakisqaña kasharqani chaypas manan Jehová Diospa munakuyninmantapas llaqtanmantapas iskayarqanichu”, nispa. ¿Imatan pay ruwarqan ama sinchi llakisqalla kananpaq?

13. ¿Imatan Zaira hermananchis ruwarqan ama sinchi llakisqa kananpaq?

¹³ Zaira hermananchisqa chay sasachakuyninta atipananpaqmi llakichisqan temamanta qelqanchiskunapi maskhayta qallarisqa. Jujninsi kasqa 2001 watamanta 1 febrero killamanta Qhawaq qelqanchis, chaypis nisqa pisikallpayayta imaynata atipaymanta. Chay yachachikuypin Marcosmanta willasqa, paypas llakisqapaschá tarikurqan apóstol Pablo manaña compañananpaq niqtin. Hermananchismi nin: “Paypaq ejemplonqa juj jampi jinan noqapaqqa karqan, paymanta yachaymi anchata yanapawarqan ama nishuta llakikunaypaq”, nispa. Zaira hermananchisqa manan Diospa llaqtanmantaqa t’aqakurqanchu, aswanpas iñiq t’aqapi iñiqmasikunawan amigankunawan kananpaqmi kallpachakurqan. Jinaspapas manañan nishutaqa llakikurqanñachu, payqa yacharqanmi Jehová Dios llaqtanta pusashasqanta iñiqmasikunapas paymanta llakikusqanta. Chaymantapas repararqanmi Diospa llaqtanpi llank’aykunaqa Jehová Diospa munaynin ruwakunanpaq kasqanta.

14. ¿Ima cambiokunamanmi Vlado iñiqmasinchis yachakunan karqan, ichaqa imatan chaypaq ruwarqan?

¹⁴ Eslovenia nacionmanta Vlado iñiqmasinchismanta yachasun, payqa 73 watanpin kashan. Paypa iñiq t’aqansi wisq’akapusqa jinas juj iñiq t’aqawan juñukapusqaku. Paymi nin: “Chayllaraqmi chay juñunakuna wasitaqa allichaspa tukurqayku, chaymi mana entienderqanichu imarayku  chay juñunakuna wasita wisq’apusqankuta. Noqaqa carpinteron kani chaymi mosoq sillakunata juñunakuna wasipaq ruwarqani. Chaymantapas kuraqkunaqa askhan karqayku, chaymi sasata chay cambiokunaman yachakurqayku”, nispa. ¿Imatan Vlado hermanonchis ruwarqan chay cambiokunaman yachakunanpaq? Paymi nillantaq: “Diospa llaqtapi cambiokunaman yachakuyqa allinninchispaqmi, chaykunaqa jamuq tiempopi imaymana cambiokuna kananpaqmi preparawanchis”, nispa. Yaqapaschá iñiq t’aqanchispipas chhayna cambiokuna kashanman. Chhayna kaqtinqa manan manchakunanchischu, Jehová Diosqa yachashanmi imayna kashasqanchista. Ima cambiokuna kaqtinpas kasukusunchis chayqa Jehová Diostapas llaqtantapas munakusqanchistan rikuchinchis, chhayna kasqanchismantan Jehová Diosqa imaymana bendicionkunata qowasunchis (Sal. 18:25).

15. ¿Imatan yuyarinanchis ima sasachakuykunapas Diospa llaqtanpi kaqtin?

¹⁵ Diospa p’unchayninqa qayllaykamushanñataq chayqa imaymana sasachakuykunapaschá iñiq t’aqanchispi kanqa, chaykunaq kasqanmi mayninpiqa noqanchispaq juj prueba jina kanman. Chaymi kallpachakunanchis allin yuyaywan imatapas ruwananchispaq. Sichus mayqen iñiqmasinchispas imata nispapas sintirachiwanchis chayqa manan chaywanqa phiñakunanchischu. Jinaspapas sichus imata ruwasqanchismantapas Diospa llaqtanpi wanachisqa kanchis chayqa manan chaywanqa p’enqakunanchischu, aswanpas chaskikunanchismi chay wanachiytaqa imapipas cambiananchisraq kashan chayqa cambiananchismi. Chaymantapas Diospa llaqtanpi ima cambiokunapas ima kamachikuypas kaqtinqa kasukunanchismi chaykunataqa sasaña mayninpi noqanchispaq kanman chaypas. Tukuy sonqowanmi chaykunataqa kasukunanchis yuyarinanchistaqmi Jehová Dios llaqtanta pusashasqanta.

16. ¿Imatan ruwananchis Jehová Diospipas llaqtanpipas confiashanallanchispaq?

¹⁶ Chhaynaqa, llapanchismi kallpachakunanchis ima sasachakuykunaña kaqtinpas Jehová Diospipas llaqtanpipas confiananchispaq. Chaypaqmi ichaqa allin yuyaywanpuni imatapas ruwananchis, manan usqhayllaqa phiñakunanchischu, allintan imatapas piensananchis, Jehová Dios jinataqmi imatapas qhawarinanchis. Chaypaqmi ichaqa kallpachakunanchis Bibliata leespa Dios sonqo runakunamanta astawan yachananchispaq, chhaynapi paykuna jina kananchispaq. Jinaspapas Jehová Diosmantan mañakunanchis amataq iñiq t’aqapi iñiqmasikunamantaqa t’aqakunanchischu. Chaytachus ruwasunchis chayqa manan Saqraqa Diosmantapas llaqtanmantapas t’aqawasunchu (Sant. 4:7).