SEGUNDA GUERRA MUNDIAL tiempopin Alemania nacionmanta juj soldado hermanonchiskunata nirqan: “Sichus Francia Inglaterra nacionkunawan mana maqanakuyta munankichischu chayqa llapaykichismi wañunkichis”, nispa. Ladonkupiña armayoqkama askha soldadokuna kasharqanku chaypas manan mayqen hermanonchispas maqanakuqqa rirqanchu. Paykunaqa allin ejemplokunan kanku llapa testigokunapaq. Noqanchispas paykuna jinan guerramanqa manapuni rinchischu. Wañuchiytaña munawasunman chaypas manapunin kay pachapi gobiernokunawanpas ni politicokunawanpas chhaqrukunchischu.

1. DIOSTA SERVIQKUNAQA ISRAEL NACIONLLAMANTAN KARQANKU

Ñaupa tiempopi. Ñaupa tiempopiqa Jehová Diosmi Israel nacionta ajllakurqan llaqtan kananpaq. Chaymi paykunata nirqan: “Qankunan llapa llaqtakunamantapas aswan munakusqay llaqtaqa kankichis”, nispa (Éx. 19:5). Chaymantapas Jehová Diosmi paykunaman juj jallp’ata qorqan chaypi tiyanankupaq, chaymi juj nacionkunawan maqanakuq rispaqa Israel runakunaqa mana wañuchirqankuchu Jehová Diosta serviqkunataqa kasqan nacionpi tiyasqankurayku. *

Kay tiempopi. Kay tiempopi Jehová Diosta serviqkunaqa “lliu nacionkunamanta, lliu ayllukunamanta, lliu llaqtakunamanta, lliu rimaykunamantawanmi” kanku (Apo. 7:9). Sichus Diosta serviqkuna maqanakuq rinkuman chayqa, yaqapaschá juj kaq nacionpi tiyaq hermanokunatapas wañuchinkuman.

 2. JEHOVÁ DIOSMI ISRAEL RUNAKUNATAQA KAMACHIRQAN GUERRAMAN RINANKUPAQ

Ñaupa tiempopi. Jehová Diosmi Israel runakunataqa niq jayk’aq juj nacionwan maqanakunankuta imarayku maqanakunankutapas. Prometesqa jallp’aman Israel runakuna jaykushaqtinkun Jehová Dios paykunata kamachirqan Canaán jallp’api tiyaq runakunata llapanta wañuchinankupaq; chay runakunaqa supaykunatan adoraqku, qhelli ruwaykunatan ruwaqku, wawankutapas ninapin ruphachiqku sacrificiopi diosninkuman jaywanankupaq. Israel runakunatan Jehová Diosqa kamachirqan llapa chay runakunata wañuchinankupaq, chhaynapi ama paykuna jina kanankupaq (Lev. 18:24, 25). Prometesqa jallp’apiña Israel runakuna kashaqtinkupas paykunatan Jehová Diosqa niq enemigonkumanta defiendekunankupaq (2 Sam. 5:17-25). Israel runakunaqa Jehová Dios mana kamachishaqtinqa manan guerramanqa rinankuchu karqan. Wakin kutikunapin paykunallamanta maqanakuq rirqanku, ichaqa atipachikurqankun Jehová Diospa mana kamachisqanta ruwasqankurayku (Núm. 14:41-45; 2 Crón. 35:20-24).

Kay tiempopi. Jehová Diosqa kay tiempopiqa manan runakunataqa kamachinchu guerrakunapi maqanakunankupaqqa. Kay tiempopi nacionkunaqa maqanakunku manan Jehová Diospa llaqtanta defiendeyta munaspachu, aswanpas paykunaqa guerrapi maqanakunku jallp’ankuta jatunyachiyta munasqankurayku, qolqerayku, imachus yuyaykusqankuta defiendesqankurayku imallan. Yaqapaschá wakin nacionkunaqa ninkuman: “Noqaykuqa Diospa sutinpin maqanakushayku, Diospa munasqanta defiendenaykupaq, Diospa enemigonkunata wañuchinaykupaqpas”, nispa. Paykunatapas Jehová Diosqa manan kamachirqanchu maqanakunankupaqqa, chayraykun mana paykunatapas yanapanchu. Aswanpas Bibliaq nisqan jina Jehová Dios kikinmi serviqninkunata yanapanqa, paymi enemigonkunataqa Armagedón guerrapi lliuta wañuchinqa (Apo. 16:14, 16). Chay Armagedón guerrapiqa manan Jehová Diosta serviq runakunachu maqanakunqaku, aswanpas janaq pacha angelninkunan maqanakunqaku (Apo. 19:11-15).

3. ISRAEL RUNAKUNAQA MANAN JEHOVÁ DIOSPI IÑIPUQKUNATAQA WAÑUCHIQKUCHU

Ñaupa tiempopi. Pipas Jehová Diospi iñipuqtaqa manan Israel runakunaqa wañuchiqkuchu, Jehová Diospa juchachasqan runakunallatan paykunaqa wañuchiqku. Jehová Diosmi Israel runakunata kamachirqan  Jericó llaqtapi tiyaqkunata llapanta wañuchinankupaq, paykunan ichaqa manan wañuchirqankuchu Rahabta familiantawan Jehová Diospi iñipusqanrayku (Jos. 2:9-16; 6:16, 17). Chaymantapas Israel runakunaqa manan Gabaón llaqtapi tiyaq runakunataqa wañuchirqankuchu, chay runakuna Jehová Diosta respetasqankuta reparasqankurayku (Jos. 9:3-9, 17-19).

Kay tiempopi. Kay tiempopi guerrapi maqanakuqkunaqa Diospi iñiqkunatapas inocente runakunatapas comuntan wañuchinku.

4. ISRAEL RUNAKUNAQA JEHOVÁ DIOSPA KAMACHISQANMAN JINAN GUERRATAQA APARINANKU KARQAN

Ñaupa tiempopi. Jehová Diosmi Israel runakunata nirqan guerrapi kashaspa imata ruwanankuta imakunata mana ruwanankuta, mayninpin Jehová Dios Israel runakunata kamachiq manaraq juj llaqtawan maqanakushaspa ñaupaqta paykunawan rimanakunankupaq chhaynapi paykunata “ama wañuchinankupaq” (Deut. 20:10). Israel runakunatan Jehová Diosqa kamachillarqantaq maqanakuq rishaqtinku karpa-karpakusqankuqa limpio ch’uya kananta, manapuni ima qhelli kaqtapas chaypi ruwanankuta (Deut. 23:9-14). Chaymantapas, Israel runakunatan Jehová Diosqa kamachirqan amapuni atipasqanku llaqtakunapi warmikunata violanankupaq, imaynan juj nacionkuna ruwarqanku jinataqa. Chayraykun pipas atipasqanku llaqtapi kaq warmiwan casarakuyta munaspaqa juj killataraq suyakunan karqan chay warmiwan casarakunanpaq (Deut. 21:10-13).

Kay tiempopi. Kay tiempopipas yaqa llapa nacionkunan rimanakunku imatas guerrapi ruwanankuta imatataqsi mana ruwanankutapas chhaynapi inocente runakunata ama wañuchinankupaq. Ichaqa guerrapi kaspaqa manan pipas chay rimanakusqankutaqa kasukunkuchu.

5. JEHOVÁ DIOSMI ISRAEL RUNAKUNARAYKU MAQANAKUQ, CHAYMI PAYKUNATA YANAPAQ

Ñaupa tiempopi. Jehová Diosmi Israel runakunarayku maqanakuq, chaymi mayninpiqa milagrokunata imaraq ruwaq llaqtanpa enemigonkunata atipananpaq. Jehová Diosmi Israel runakunata yanaparqan Jericó llaqtata atipanankupaq. Paykunatan kamachirqan “llaqtaq perqankuna thunikunanpaq qaparinankuta”, jinan Jehová Diospa kamachisqanman jina Israel runakuna qapariqtinku llaqta muyuriq perqakunaqa thunikapurqan. Chhaynatan Jehová Dios paykunata yanaparqan Jericó llaqtata atipanankupaq (Jos. 6:20). Watakuna qhepamantaq Israel runakuna Amorreo runakunata atiparqanku. ¿Imaynatan atiparqanku? Biblian nin: “Jehová Diosqa rumi sayaykunataraq chijchita chijchichimurqan [...]. Israel runakunaq wañuchisqanmantapas aswan askhataraqmi chijchiqa amorreo runakunata wañuchirqan”, nispa (Jos. 10:6-11).

DIOSTA SERVIQKUNAQA THAJ KAUSAY KANANPAQMI KALLPACHAKUNCHIS

Kaypi yachamusqanchis jina, kay tiempo Diospa llaqtanqa jujniraymi ñaupa tiempo Israel runakunamantaqa. Jinaspapas, ¿imakunaraykun guerraman mana rinchischu? Jehová Diosmi ñaupaqmantaña willarqan paypa yachachisqan runakunaqa “manaña maqanakuytapas yachanankuta” ni guerrapipas participanankuta (Isa. 2:2-4). Jinaspapas Jesusmi nirqan discipulonkunaqa mana “kay pacha runakuna jinachu kasqankuta”, chayraykun manapuni guerrakunamanqa rinchischu ni politicapipas chhaqrukunchischu (Juan 15:19).

Chaymantapas Jesusqa qatikuqninkunataqa manan guerraman mana rinallankupaqchu kallpacharqan, kallpachallarqantaqmi sonqonkupi amapuni pipaqpas sinchi phiñasqa kanankupaq amapuni pitapas pisichanankupaq (Mat. 5:21, 22). Paykunatan nirqan enemigonkutapas munakunankupaq thaj kausayta ima maskhanankupaq (Mat. 5:9, 44).

¿Imatan noqanchispas chaykunamanta yachasunman? Noqanchisqa manan jayk’aqpas guerramanqa risunchu. Ichaqa, ¿kashanmanraqchu sonqonchispi cheqninakuy jujkunapaqpas sinchita phiñakuy? Sichus chaykuna kashanraq chayqa kallpachakunanchismi chaykunata sonqonchismanta orqopunanchispaq, chhaynapi amapuni iñiqmasinchiskunapaq phiñasqa kananchispaq (Sant. 4:1, 11).

Cheqaq cristianokunaqa manapunin guerramanqa rinchischu, noqanchisqa kallpachakunchis thajpi kausananchispaqmi noqanchispura munanakunanchispaqmi (Juan 13:34, 35). Chhaynaqa, kallpachakushallasun amapuni kay pachapi ima kaqkunawanpas chhaqrukunanchispaq Jehová Diosqa pisi tiempollamantan llapa guerrakunata wiñaypaq chinkachipunqa (Sal. 46:9).