• Papaykiq llank’ananwanmi juj ladoman astakapunkichis.

• Munasqa amigaykin juj llaqtaman ripunqa.

• Kuraq hermanoykin casarakapuspa ripunqa.

¿Faciltachu costumbrakuwaq chay cambiokunaman?

Wayrawan q’ewikuq sach’aqa aguantanmi nishu fuerte wayrakunata. Chay sach’a jinan qanpas kawaq cambiokuna chayamuqtin. ¿Imaynatan chayta ruwawaq? Ñaupaqtaqa qhawarisun cambiokunamanta imakuna yachanaykita.

Cambiokunaqa kanqapunin. Biblian runakunamanta willan: “Sapankan imaynapipas rikukunku”, nispa (Eclesiastés 9:11). Chay simikuna cheqaq kasqantaqa rikunkipunin vidaykipi. Ichaqa manan tukuy ima qonqaylla sucedeqchu mana allin kanman. Wakin cambiotaqa mana allinpaqña piensawaq chaypas, allinpin tukunman. Chaywanpas yaqa llapa runan imakunachus ruwasqankuwan imakunachus yachasqankuwan allillan sientekunku, cambiokuna chayamuqtintaq ichaqa llakipakunku.

Adolescentekunapaqqa sasapunin. Alex * sutiyoq wayna nin: “Qan kikiykin cuerpoykipi cambiayta qallarinkiña, ichaqa muyuriqniykipi cambiokuna kaqtinqa aswan uma nanayraqmi”, nispa.

Chaymantapas sasan wayna-sipaskunapaqqa kallanmantaq mana experienciayoq kasqankurayku. Kuraqkunan ichaqa yachankuña sasachakuykuna atipayta, ñaupaqpi imaymana pasasqankuwan.

Atiwaqmi costumbrakuyta. Wakin adolescentekunaqa ima desgraciapipas tarikuspaqa yacharankun jujmanta recuperakuyta. Paykunaqa ima problemapi tarikuspapas aguantankun, jinaspapas chaymantan juj leccionta orqonku. Recuperakuyta yachaq adolescentekunaqa sasachakuypi tarikuspapas manan urmankuchu drogakuyman alcohol ujaymanpas.

Aceptay imaynapi tarikusqaykita. Qanqa munankichá vidayki controlayta, ichaqa manan atiwaqchu. Amigoykikunaqa ripunqakun otaq casarakapunqakun, hermanoykikunaqa wiñaspan ripunqaku, familiaykipas juj ladomanmi astakapunqa, chhaynapitaq amigoykikunata tukuy reqsisqaykitapas saqepunayki kanqa. Aceptanaykin chaykunata, mana allin pensamientokuna ama ñit’inasuykipaq (Bibliaq yachachikuynin: Eclesiastés 7:10).

Jamuq tiempopi piensay. Ñaupaq vidallaykipi piensayqa, qhepata qhawanapaq carroq espejonta qhawashaspalla manejay jinan. Ñaupaq vidanchista qhawariyqa allinmi mayninpiqa, ichaqa astawanqa piensananchis jamuq tiempopin. Chhaynallataqmi pasan cambiokuna kaqtinpas, chayrayku kallpachakuy jamuq tiempopi piensanaykipaq (Proverbios 4:25). Ejemplopaq, ¿ima metakunatan churakuwaq jamuq killakunapaq otaq kaymanta soqta killapaq?

Allin kaqkunapi piensay. Laura sipas nin: “Recuperakunaykipaqqa imayna runa kasqaykimantan kanqa, kunan vidaykimanta allin kaqkunata qhawariy”, nispa. ¿Ima allin kaqtan niwaq kunan vidaykimanta? (Bibliaq yachachikuynin: Eclesiastés 6:9.)

Victoria sipasmi yuyarin adolescente kashaqtin llapa amigonkuna karuta ripusqankuta. Ninmi: “Sapaymi sientekuq kani. Tukuypas ñaupaqpi jina kanantan munarani. Ichaqa ñaupa vidaypi piensaspan reparani chay cambiorayku yuyayniyoqman tukupusqayta. Cuentatan qokurani yuyayniyoqman tukunapaqqa cambiana kasqanta, jinallataq muyuriqniypi runakuna amigoyman tukupuy atisqankuta”, nispa (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 27:10).

Jujkunapaq imatapas ruwapuy. Chaymantan Biblia nin: “Amataq munaynillaykichistaqa maskhaychischu, aswanpas jujkunaq munaynintawan maskhaychis”, nispa (Filipenses 2:4). Problemanchiskunata atipanapaqqa jujkunata yanapaymi ancha allin. 17 watayoq Anna nin: “Wiñashaspaymi repararani pitapas yanapaspa allin sientekusqayta. Payqa noqa jinan tarikusharan otaq noqamanta aswanraqpas”, nispa.