‘Ama mana allinmanta mana allinllawantaq kutichiychischu’

“Ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichiychischu. Llapa runaq qayllanpi allin ruwayllatapuni munaychis.” (ROMANOS 12:17.)

1. ¿Imatan yaqa llapa runakuna ruwanakunku?

HUK ERQETA wayqen tanqarpariqtinqa paypas tanqarparillantaqmi. Ichaqa manan erqekunallachu chayta ruwanakunku. Kurakkunapas kaqllatataqmi ruwanku: pipas dañota ruwaqtinqa kaqllawantaqmi kutichinku. Manapaschá makinwanchu tanqarparinku, ichaqa hukniraymantan mana allinwan kutichinku. Yaqapaschá chay runamanta mana allinta rimanqa otaq imapipas dañota ruwanqa. Imaynaña kaqtinpas vengakuytapunin munanku.

2. a) ¿Imaraykun llapa cristianokuna kallpachakunku mana vengakuq kanankupaq? b) ¿Ima tapukuykunatan kutichikunqa? ¿Romanos libromanta ima capitulotan t’aqwirisun?

² Llapa runakunaq sonqonpin saphichasqa kashan vengakuq kay, cheqaq cristianokunan ichaqa kallpachakunku mana vengakuq kanankupaq, chhaynapin apóstol Pabloq nisqanta kasukunku, paymi niran: “Ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichiychischu”, nispa (Romanos 12:17). ¿Iman yanapawasunman chay kamachikuyman hina kawsananchispaq? ¿Pikunamantan mana  vengakunanchischu? ¿Ima allinkunan kanqa mana vengakuqtinchis? Chay tapukuykunaman kutichinapaqqa ñawpaqta t’aqwirisun Romanos 12 capitulopi vengakuymanta apóstol Pabloq qelqasqanta, chaypin yachasun vengakuymanta karunchakuqqa allinkaq ruwasqanta, munakuyniyoq kasqanta, huch’uyaykukuq kasqantawan. Chay kinsantin allin ruwaykunatan huk hukmanta t’aqwirisun.

“Chay hinaqa [...] valekuykichis”

3, 4. a) ¿Pikunawan allinpi kawsanamantan Pablo willashan Romanos 12 capitulomantapacha? ¿Imatan nisharan “chay hinaqa” nispa nisqanwan? b) ¿Imaynatan Roma llaqtapi cristianokuna Diospa khuyapayakuyninman kutichinanku karan?

³ Romanos 12 capitulomantapachan apóstol Pablo willashan Jehová Dioswan, iñiqmasinchiskunawan, mana iñiqkunawan, kamachikuqkunawanpas allinpi kawsananchismanta. Ñawpaqtan apóstol Pablo sut’inchan imarayku vengakuytapas mana allin kaqtapas atipananchis. Kayta qelqaran: “Chay hinaqa, wawqe-panaykuna, Diospa khuyapayawasqanchisraykun valekuykichis”, nispa (Romanos 12:1). Allinta reparasun “chay hinaqa” nispa nisqanpi, chay simiqa, “ñawpaqpi nisqay hina” ninanmi. Pabloqa kaytan nisharan: “Ñawpaqpi nisqay hina, valekuykichis kayta ruwanaykichispaq”, nispa. ¿Imaniranmi ñawpaqta apóstol Pablo Roma llaqtapi cristianokunata?

⁴ Ñawpaq chunka hukniyoq capitulokunapin apóstol Pablo willaranña Diospa Reinonpi kamachikuymanta, chay sumaq suyakuymi karan judío runakunapaq wak llaqtayoq runakunapaqwan (Romanos 11:13-36). ‘Khuyapayakuq’ kayninpin Diosqa chay sumaq suyakuyta paykunaman qoran. ¿Imaynatan cristianokuna kutichinkuman Diospa khuyapayakuyninman? Tukuy sonqomanta agradecekuspan Pabloq kay nisqanta kasukunanku karan: “Cuerpoykichista Diosman haywaychis kawsashaq ofrendata, ch’uyata, Diospa sonqonman chayaq kananpaq. Chaymi cheqaq sonqowan Diosta yupaychayniykichisqa” (Romanos 12:1). Chay hinaqa, ¿imatan ruwananku karan chay cristianokuna ‘ofrenda’ hina Diospa ñawpaqenpi kanankupaq?

5. a) ¿Imatan ruwananchis ‘ofrenda’ hina Diospa ñawpaqenpi kananchispaq? b) ¿Ima kamachikuyman hinan llapa cristianokuna kawsananchis?

 ⁵ Pablon nillarantaq: “Amaña runakunaq imaynatachus kawsashasqanta hinaqa kawsaychischu, aswanpas mosoqyachisqa yuyayniykichisman tupaqtapuni kawsaychis. Ahinapin mayqenchus Diospa munaynin kasqanta reparankichis, paypa munayninqa allinmi, sumaqmi, hunt’asqapunin”, nispa (Romanos 12:2). Kay pachapi runakunaq yuyaykusqanman hina yuyaykunankumantaqa yuyayninkutan mosoqyachinanku karan Cristo hina yuyaykunankupaq (1 Corintios 2:16; Filipenses 2:5). Llapa cristianokunan chay textoq nisqanman hina sapa p’unchay kawsananchis.

6. Romanos 12:1, 2 textopi nisqan hina, ¿iman yanapawasun mana vengakuq kananchispaq?

⁶ ¿Imaynatan yanapawanchis Romanos 12:1, 2 textoq nisqan? Roma llaqtapi hawisqa cristianokuna hinan ñoqanchispas tukuy sonqomanta Diosta agradecekunchis khuyapayakuyninpi sapa p’unchay imaymana qowasqanchismanta. Agradecido kaymi tanqawanchis tukuy kallpanchiswan, kaqninchiswan, ima ruway atisqanchiswanpas Diospa munayninta ruwananchispaq. Hinaspapas kallpachawanchismi Cristo hina yuyaykunapaq amataq kay pacha hinachu. Cristo hina yuyaykuspaqa iñiqmasinchiskunatapas mana iñiqkunatapas sumaqtan qhawarisun (Gálatas 5:25). Hinaspapas Cristo hina yuyaykusun chayqa manan vengakusunchu (1 Pedro 2:21-23).

“Tukuy sonqo munanakuychis”

7. ¿Imayna munakuymantan Romanos 12 capitulopi rimashan?

⁷ Munakuymi tanqawallasuntaq mana vengakuq kanapaq. Chay iskaykaq allin ruwaymanta apóstol Pabloq willasqanta t’aqwirisun. Jehová Diospa Cristopa munakuyninmanta rimaspan apóstol Pablo Romanos qelqapi askha kutita munakuy simita (griegopi a·gá·pe) qelqaran (Romanos 5:5, 8; 8:35, 39). Ichaqa 12 capitulopin hukniray munakuymanta rimashan: runamasinchista munakuymanta. Manaña llapa cristianokunachu kaqkama kanchis chaypas, llapallanchismi kallpachakunanchis  ‘tukuy sonqowan munakuq’ kanapaq (Romanos 12:4-9). Cheqaq cristianokunaqa runamasinkuta munakusqankupin reqsichikunku (Marcos 12:28-31). Chayrayku apóstol Pablo kallpachawanchis tukuy sonqowan munakuq kananchispaq.

8. ¿Imaynatan tukuy sonqowan munakuq kasqanchista rikuchisunman?

⁸ Apóstol Pablon willallantaq imaynatan tukuy sonqowan munakuq kasqanchista rikuchisunman, paymi nin: “Mana allinkaqta cheqnikuychis, allinkaqtataq ruwaychis”, nispa (Romanos 12:9). “Cheqnikuychis”, “ruwaychis [“ch’ipapakuychis”, NM]” nisqa simikunaqa allinta yuyaykunapaqmi. “Cheqnikuychis” nisqa simiqa t’ikrakullanmantaqmi “tukuy kallpawan millakuychis”, nispa. Manan mana allin ruwasqamanta ñak’ariykunaq paqarisqallantachu cheqnikuna, mana allinkaqtapas cheqnikunanchismi (Salmo 97:10). “Ch’ipapakuychis” nisqa simiqa griego rimaymantan hamun, chay simiqa “k’askakuy” ninanmi. Cheqaq munakuyniyoq cristianoqa sumaq sonqo kaymanmi k’askakun, sumaq sonqo runataq kapunpas.

9. ¿Ima ruwaymanta karunchakunanchispaqmi Pablo askha kutipi yuyaychawanchis?

⁹ Pablo askha kutipi rimaran munakuyta imaynata rikuchinapaq, paymi niran: “Qatiykachaqniykichiskunata saminchaychis, amataq paykunata ñakaychischu”. “Ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichiychischu”. “Munasqa wawqe-panaykuna, ama qankuna kikiykichisqa vengakuychischu.” “Mana allinkaqwanqa ama atipachikuychu, aswanpas mana allinkaqtaqa allinkaqwan atipay”, nispa. (Romanos 12:14, 17-19, 21.) Chay simikunawanmi apóstol Pablo sut’ita yachachiwanchis imaynatan mana iñiqkunata contranchispi kaqkunatapas qhawarinanchis.

“Qatiykachaqniykichiskunata saminchaychis”

10. ¿Imaynatan saminchasunman qatiykachawaqninchiskunata?

¹⁰ ‘Qatiykachaqniykichiskunata saminchashallaychis’ nispa apóstol Pabloq nisqanpi yuyaykusun (Romanos 12:14). ¿Imaynatan chayta kasukusunman? Jesusmi qatikuqninkunata khaynata kamachiran: “Munakuychis awqaykichiskunata, mañapuychis  k’amiqniykichiskunapaqpas qatiykachaqniykichiskunapaqpas”, nispa (Mateo 5:44; Lucas 6:27, 28). Mana yachaspa pipas qatiykachawanchis chayqa, apóstol Pabloq yuyaychawasqanchista hinan Jehová Diosmanta mañakunanchis ñawinkuta kicharispa cheqaq kayta reparachinanpaq (2 Corintios 4:4). Nisunmanpaschá, ¿imaynataq Diosmanta mañakuyman qatiykachawaqniyta saminchananpaq? nispa. Cristoq yuyaykusqanta hina yuyaykunapaq kallpachakuqtinchisqa manan sasachu kanqa awqanchiskunata munakuy (Lucas 23:34). ¿Iman kanman chhayna munakusqanchismanta?

11. a) ¿Imatan yachanchis Estebanpa ruwasqanmanta? b) ¿Imamanmi tukupunkuman wakin qatiykachaqninchiskuna apóstol Pablo hina?

¹¹ Estebanqa allin ejemplon karan qatiykachaqkunapaq mañakuypi, manataqmi yanqapaqchu mañakuyninqa karan. Cristianokunata qatiykachaqkunan 33 watapi Pentecostés fiesta qhepallata Estebanta hap’iranku, Jerusalén llaqta hawaman aysaspankutaq rumiwan ch’aqesqaku. Manaraq wañupushaspan khaynata mañakuran: “¡Señornilláy kay huchankumantaqa ama paykunata huchachaychu!” nispa (Hechos 7:58–8:1). Saulopas chaypin kasharan Estebanta wañuchishaqtinku allinpaqtaqmi qhawariran wañuchisqankuta, chaymi Estebanqa paypaqwan mañakuran. Chay qhepamanmi Saulo huk rikhuriypi Jesusta rikuran chaymantapachan manaña cristianokunata qatiykacharanchu. Paypas cristianomanmi tukupuran, paymi karan apóstol Pablo, Romanos qelqata qelqaqpas (Hechos 26:12-18). Estebanpa mañakusqanta uyarispa Jehová Diosqa Pablota panpacharanmi cristianokuna qatiykachasqanmanta (1 Timoteo 1:12-16). ¡Chaychá Pabloqa cristianokunata yuyaycharan ‘qatiykachaqninkuta saminchashanallankupaq’! Payqa allintan yacharan wakin qatiykachaqkuna Diospa kamachinman tukupunankuta. Kunan tiempopipas Jehová Diospa testigonkuna sumaq runa kasqankuta rikuspan wakin qatiykachaqkuna Diospa kamachin kapunku.

 ‘Llapa runawan sumaqpi kawsaychis’

12. ¿Imaynatan tupan Romanos 12:9 versículo 17 versiculowan?

¹² Pablon yuyaychawanchis mana iñiqkunata huk runakunatapas imayna qhawarinanchista, paymi niran: “Ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichiychischu”, nispa. Chay yuyaychasqanmi tupan, “mana allinkaqta cheqnikuychis” nispa ñawpaqpi nisqanwan. ¿Imaynataq huk runa mana allinkaqta cheqnikushaspa vengakuq kanman? Vengakuq kaspaqa manachá ‘tukuy sonqowan munakuqchu’ kanman. Pablon nillantaq: “Llapa runaq qayllanpi allin ruwayllatapuni munaychis”, nispa (Romanos 12:9, 17). ¿Imaynatan chayta hunt’asunman?

13. ¿Imarayku nisunman “llapa runaq qayllanpi” imatapas ruwanchis nispa?

¹³ Pabloqa apostolkunaq qatiykachasqa kasqankumantan Corintios libropi kayta qelqasqa: “Kay pachaq qhawakunanmi kapuyku, angelkunaqpas runakunaqpas qhawakunanpaq [...]. Runakunan k’amiwanku, ñoqaykutaq sumaq simikunawan kutichiyku, qatiykachawankun, ñoqaykutaq hinalla muchukuyku. Ñoqaykutan mana kaqmanta tumpawanku, ñoqaykutaq sumaqta kutichiyku”, nispa (1 Corintios 4:9-13). Kay tiempopi cristianokunapas llapa runaq qhawasqanmi kashanchis. Mana allintaña tratawashaqtinchispas allin kawsasqanchista qhawarispan reqsiwaqninchiskuna allin willakuykunata uyarikunkuman (1 Pedro 2:12).

14. ¿Maykaman kallpachakunanchis hukkunawan thakpi kananchispaq?

¹⁴ ¿Maykaman kallpachakunanchis hukkunawan thakpi kananchispaq? Tukuy atisqanchistan ruwananchis. Iñiqmasinkunatan Pablo niran: “Atisqaykichisman hina allinllatapuni ruwaychis llapa runawan sumaqpi kawsanaykichispaq”, nispa (Romanos 12:18). “Atisqaykichisman hina” nisqanpin reparanchis mana llapa runakunawanchu thakpi kananchista. Runakunawan thakpi kananchisraykullaqa manan hayk’aqpas Diospa kamachikuyninta p’akisunmanchu (Mateo 10:34-36; Hebreos 12:14). Ichaqa Diospa kamachikuyninkunata mana p’akispan kallpachakunchis “llapa runawan” thakpi kawsananchispaq.

 “Ama [...] vengakuychischu”

15. ¿Ima willakuymi Romanos 12:19 textopi tarikun mana vengakunapaq?

¹⁵ Pablon willallantaq huch’uyaykukuq kaymanta, chaymi kinsakaq allin ruway mana vengakuq kanapaq. Paymi kayta qelqaran: “Munasqa wawqe-panaykuna, ama qankuna kikiykichisqa vengakuychischu, aswanpas Diosman chaytaqa saqeychis pay muchuchinanpaq. Diospa Simin Qelqan nin: ‘Ñoqamanmi tupawan vengakunayqa, ñoqañan kutichipusaq’”, nispa (Romanos 12:19). Vengakuyta munaq runaqa hatunchakushanmi chay ruwayqa Jehová Diosllamanmi tupan (Mateo 7:1). Hinaspapas, vengakuqqa manan iñinchu “ñoqañan kutichipusaq” nispa Jehová Diospa nisqanpi. Cheqaq cristianokunan ichaqa yachanku Jehová Dios ‘akllakusqankunapaq [...] chaninchapunanta’ (Lucas 18:7, 8; 2 Tesalonicenses 1:6-8). Huch’uyaykukuqqa Diosmanmi saqen vengakuyta (Jeremías 30:23, 24; Romanos 1:18).

16, 17. a) ¿Ima ninanmi ‘nina sansata uma pataman churay’? b) Sichus yachanki huk cristiano sumaq sonqowan huk runaq sonqonta llanp’uyachisqanta chayqa willay.

¹⁶ Vengakuqqa awqanpa sonqontan rumiyachinman, sumaqwan kutichiqtinmi ichaqa sonqonta llanp’uyachinman. ¿Imarayku? Chaypaq Roma llaqtapi cristianokunaman Pabloq qelqasqanta qhawarisun: “Awqaykichus yarqachikun chayqa, mikhuchiy, ch’akichikuqtinpas ukyachiy. Chay hinata ruwaqtiykiqa, nina sansatan uman pataman churanki” (Romanos 12:20, NM; Proverbios 25:21, 22, NM). ¿Ima ninanmi chay simikuna?

¹⁷ ‘Nina sansata uma pataman’ churayqa rikch’anachiyllan, chay rimaymi tupan ñawpaq tiempopi metalta unuyachiywan. Herreroqa nina sansa patamanmi metalta churaq. Hinaspapas astawan unuyananpaqmi metal pataman nina sansata churallaqtaq. Chhaynallatataqmi allin ruwaykunaqa cheqnikuwaqninchispa sonqonta “unuyachinman” otaq llanp’uyachinman, sumaq kayninkunatapas rikuchinman (2 Reyes 6:14-23). Sumaq sonqowan Jehová Diospa kamachinkuna tratasqankuraykun kunan askha runakuna Jehová Diospa llaqtanpi kashanku.

 Imarayku mana vengakunchischu

18. ¿Imaynapin mana vengakuq runa rikuchin allinkaq ruwasqanta, munakuyniyoq kasqanta, huch’uyaykukuq kasqantawan?

¹⁸ Romanos 12 capitulopin yacharunchis kinsa allin ruwaykunamanta, chaykunan yanapawasun ‘ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichinapaq’. Hukninmi allinkaq ruway. Diospa khuyapayawasqanchisrayku, payman qokunanchis, kamachikuyninkunata kasukunanchis, awqanchiskunatapas munakunanchis. Iskaykaqpi munakuyta rikuchin. Thak kayta maskhaspa mana vengakuqtinchisqa ñoqanchis contra hatariq runakunatan yanapasun Jehová Diospa kamachin kanankupaq, chaypin rikuchisun paykuna munakusqanchista. Kinsakaqpitaq huch’uyaykukuq kayta rikuchin. Jehová Diosllamanmi tupan vengakuyqa, chaymi nin: “Ñoqañan kutichipusaq” nispa, chayrayku vengakuqqa hatunchakushan. Ichaqa Diospa Siminmi khaynata anyawanchis: “Pipas anchaykachaqqa p’enqachisqan kapunqa, k’umuykukuqmi ichaqa yachayniyoq kapunqa”, nispa (Proverbios 11:2). Arí, Jehová Diosman vengakuyta saqespaqa yuyayniyoq, huch’uyaykukuq kasqanchistan rikuchisun.

19. ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁹ Runamasinchista imayna qhawarinamanta yuyaychaspan Pablo niran: “Mana allinkaqwanqa ama atipachikuychu, aswanpas mana allinkaqtaqa allinkaqwan atipay”, nispa (Romanos 12:21). ¿Pikunan kay tiempopi awqanchiskuna? ¿Imaynatan atipasuman? Chay tapukuykunata huk tapukuykunatawanmi qatimuq estudiopi kutichikunqa.

¿Kutichiwaqchu?

• ¿Ima ruwaymanta karunchakunanchispaqmi Pablo yuyaychawanchis askha kutita Romanos 12 capitulopi?

• ¿Imakunan yanapawasun mana vengakuq kananchispaq?

• ¿Imaynatan yanapawasun ñoqanchista hukkunatapas mana pimanpas ‘mana allinmanta mana allinllawantaq kutichiqtinchis’?

[Tapuykuna]

[17 paginapi recuadro]

Romanos 12 capitulopin willashan imaynata cristianokuna allinpi kankuman

• Jehová Dioswan

• iñiqmasinkunawan

• mana iñiqkunawan