“Tukuy imaymana munapayaymanta cuidakuychis”

“Runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa.” (LUCAS 12:15.)

1, 2. a) Yuyaykusqaykiman hina, ¿imatan kay tiempopi runakuna astawan maskhanku? b) ¿Imarayku ñoqanchispas paykuna hina kasunman?

YAQA LLAPA runakunan qolqeyoq kayta, imaymanayoq kayta, allin sueldoyoq kayta, familiayoq kaytawan aswan allinpaq qhawarinku chaykunawan hamuq tiempopi aswan allin kanankutapas. Qhapaq suyupiña wakcha suyupiña tiyanku chaypas, qhapaq kayta allin kaytawanmi runakunaqa astawan maskhanku. Diospi iñiyninkun ichaqa astawan pisiyapushan.

² Chaytan Bibliaqa willaranña, kayta nispa: “Tukukuy qaylla p’unchaykunataqa sasa tiempokunan chayamunqa. Runakunan kanqa paykuna kikinkuta munakuqkuna, qolqe sonqokuna [...]. Chay runakunaqa Dios munakunankutaqa aycha kusichiyllapin puriyta munanqaku, Dios sonqo runamanmi rikch’akunqakupas, kawsayninkuwantaqmi ichaqa Dios sonqo-kaytapas ‘manan valenchu’ ninqaku.” (2 Timoteo 3:1-5.) Chhayna runakuna ukhupi tiyasqankuraykun cristianokunaqa paykuna hina yuyaykunankupaq kawsanankupaqwan mat’ipayasqa kanku. Chhaynaqa, ¿iman yanapawasunman chay mat’ipayayta atipanapaq, ‘amaña runakunaq imaynatachus kawsashasqanta hina kawsananchispaqpas’? (Romanos 12:2.)

3. ¿Jesuspa ima yuyaychasqanmantan qatimuq parrafokunapi t’aqwirisun?

³ ‘Iñiyninchista paqarichiq hinaspa hunt’asqata wiñachiq’ Jesucristo chaykunamanta allin yachachikuykunata saqeran (Hebreos 12:2). Huk kutinmi Jesús yachachisharan Diospa Siminmanta askha runakunaman, chayllamanmi huk runa rimasqanta tatichispa kayta mañakuran: “Yachachikuq, wawqeyta niykapuway herenciaykuta rakinakapunaykupaq”, nispa. Mañakusqanta kutichispan Jesusqa chay runaman llapa uyariqkunamanwan allinta yuyaycharan. Ñawpaqtaqa munapayaymanta karunchakunankupaqmi yachachiran, chaypi yuyaykunankupaqtaq huk rikch’anachiyta willaran. Jesuspa yachachisqanman hina kawsananchispaqqa allinta entiendenanchis yuyaychasqanta (Lucas 12:13-21).

 Mana allin kaqta mañakuran

4. ¿Imarayku mana allinchu karan Jesuspa rimasqanta huk runaq tatichisqan?

⁴ Chay runa manaraq tatichishaqtinmi Jesús rimasharan iskay uya kayman ama urmaykuymanta, runaq Churinpa qatikuqnin kasqankuta ‘reqsichikuymanta’, santo espirituq yanapasqanmantawan (Lucas 12:1-12). Chay yachachikuykunaqa ancha allinpunin karan, chaymi Jesuspa qatikuqninkunapas llapa runakunapas tukuy yuyaywan uyarinanku karan. Chay allin yachachikuykunata yachachishaqtinmi, qonqayllamanta runakuna ukhumanta huk runa Jesusta nimuran herenciamanta familianpi ch’aqway kasqanta allichapunanpaq. Chaymantan qatimuq parrafokunapi allinta yachasun.

5. ¿Imatan chay runa rikuchiran mañakusqanpi?

⁵ Huk qelqan nin: “Diosmanta rimakushaqtin hukkunapi yuyaykusqanwanmi runaqa reqsichikun imayna kasqanta”, nispa. Jesuspa rimasqanta tatichiq runaqa qhapaq kaykunata imayna tariypipaschá yuyaykusharan allin yachachikuykunata Jesús yachachishaqtin. Bibliaqa manan willanchu herenciamanta quejakusqan allinchus mana allinchus kasqantaqa. Jesús atiyniyoq kasqanta chanin juez kasqantawan qhawarispapaschá chayta mañakuran (Isaías 11:3, 4; Mateo 22:16). Imaynaña kaqtinpas chhayna mañakusqanpin rikuchiran espiritual kaqkunapi mana interesakusqanta. Ñoqanchisri, ¿imaynatan qhawarishanchis espiritual kaqkunata? Huñunakuypi kashaspa yaqapaschá imaymana ruwananchiskunapi yuyaykushanchis. Chay ruwananchismantaqa aswanpas tukuy yuyaywanmi uyarinanchis, chayman hina hanaq pachapi kaq Taytanchis Jehová Dioswan wayqe pananchiskunawanpas allinpi kananchispaq (Salmo 22:22; Marcos 4:24).

6. ¿Imarayku Jesús mana kasuranchu chay runaq mañakusqanta?

⁶ Chay runaq mañakusqan allinña mana allinña karan chaypas Jesusqa manan kasuranchu, aswanmi kayta niran: “Uyariy, runa, ¿pitaq qankuna ukhupi juezpaqpas rakiqpaqpas churawarqan?” nispa (Lucas 12:14). Moisespa Kamachikuy Simiq nisqanman hinaqa juezkunan chay sasachaytaqa allichanan karan, chaytan Jesusqa nisharan (Deuteronomio 16:18-20; 21:15-17; Rut 4:1, 2). Jesusqa manan chaykunata ruwaqchu hamuran, aswanmi hamuran Reinomanta cheqaqta yachachiq Diospa munayninmantawan yachachinanpaq (Juan 18:37). Ñoqanchispas Jesús hinan kananchis, tukuy kallpawanmi allin willakuykunata willamunanchis ‘llapa runakunamanpas yachachimunanchis’, amataq huk ruwaykunallapiqa tiemponchista usuchisunchu (Mateo 24:14; 28:19).

Munapayaymanta cuidakusun

7. ¿Ima niranmi Jesús munapayaymanta?

⁷ Chay runaqa manan herencia rakipunallantachu munaran aswanmi sonqonpi mana allin kaqta munasharan,  chaytan Jesusqa yacharan. Chaymi Jesusqa mana kasuranchu chay runaq mañakusqanta, aswanmi sonqonpi kasqanta sut’incharan. Paymi niran: ‘Qhawarikuychis, tukuy imaymana munapayaymanta cuidakuychis. Runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa’, nispa (Lucas 12:15).

8. ¿Iman munapayay, imamanmi tanqawasunman?

⁸ Munapayayqa manan necesitasqanchiskunata munayllachu. Aswanmi munapayayqa qolqeta, qhapaq kayta, hukpa kaqnintapas sinchita munay, chaytan askha diccionariokuna nin. Mayninqa manaña necesitankuchu chaypas kaqniyoq kani ninallankupaqmi imatapas rantinku otaq runakunaq qhawarinallanpaq. Munapayaq runaqa munasqallanpiñan yuyaykun chayman hinallañan imatapas ruwan, chaytaqmi diosninman tukupun. Apóstol Pablopas ídolo yupaychaywanmi munapayayta tupachiran, nirantaq munapayaqkunaqa manan Diospa Reinonman haykunqakuchu nispa (Efesios 5:5; Colosenses 3:5).

9. ¿Imakunatan munapayasunman? Ejemplokunata willay.

⁹ Jesusqa anyaranñan “tukuy imaymana munapayaymanta”. Arí, imaymanatan munapayasunman. Diospa Chunka Kamachikuykuna qosqanpa tukuyninpin willan wakinmanta: “Aman munapayankichu runamasiykiq wasinta, warminta, qhari kamachinta, warmi kamachinta, toronta, asnonta, runamasiykiq imantawanpas”, nispa (Éxodo 20:17). Bibliaq willasqan hina, askha runakunan hatun huchaman urmaykuranku munapayaq kasqankumanta. Ñawpaqtaqa Satanasmi Jehová Diospa hatunchayninta, yupaychayninta, atiynintawan munapayaran (Apocalipsis 4:11). Evapas munayniyoq kayta munapayaspa Saqrawan q’otuchikuran, chhaynapin huchata wañuytawan paqarichiran (Génesis 3:4-7). Mana contentakuq supaykunapas paykunapaq mana kaqta munapayaspa ‘hanaq pacha tiyanankuta saqepuranku’ (Judas 6; Génesis 6:2). Chhaynan kallarankutaq Balaam, Ahan, Giezi, Judas Iscariotepas. Kaqninkunawan kusisqa kanankumantaqa qhapaq kaykunata munapayaspan imachus hunt’anankuta saqepuranku, chaytaqmi paykunata wañuyman aparan.

10. ¿Imarayku Jesuspa yuyaychasqan hina allinta ‘qhawarikunanchis’?

¹⁰ Munapayaymanta anyananpaqmi Jesús khaynata qallariran: ‘Qhawarikuychis’, nispa. ¿Imarayku chayta niran? Runakunaqa manan reparakunkuchu munapayaq kasqankuta, ichaqa usqhayllan hukkunapi reparanku munapayaq kasqankuta. Apóstol Pablo niran, “Qolqe sonqo-kaymi tukuy mana allinkunaq saphinqa”, nispa (1 Timoteo 6:9, 10). Santiagon nillantaq, mana allin kaqta munaymi “saphichakuspa huchata paqarichin”, nispa (Santiago 1:15). Chaymi Jesuspa yuyaychasqanta kasukuspa allinta ‘qhawarikunanchis’. Manan hukkunatachu qhawana munapayaqchus  icha manachus kasqankuta, aswanmi sapanka qhawarikunanchis imayna kasqanchista. Chhaynapin ‘tukuy imaymana munapayaymanta cuidakusun’.

Askha kaqniyoq kaspa

11, 12. a) ¿Imaraykun Jesús niran munapayaymanta cuidakuychis nispa? b) ¿Imarayku yuyaymanananchis chay nisqanpi?

¹¹ Kallantaqmi huk razón munapayaymanta cuidakunanchispaq. Chaypaq qhawarisun Jesuspa kay nisqanta: “Runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa” (Lucas 12:15). Kay tiempopi runakunaqa qhapaq kayninpi maskhanku kusikuyta allin kawsaytapas, chaymi Jesuspa chay nisqanpi allinta yuyaymanananchis. Chhayna nisqanpi Jesús rikuchisharan, imayna qhapaqña runakuna kankuman chaypas manan cheqaq kusikuyta allin kawsaytapas tarinkumanchu.

¹² Wakin runakunan ichaqa mana chhaynatachu yuyaykunku. Aswanmi ninku, qhapaq kaspa imaymanayoq kanchis chaykunawantaqmi aswan allinta kawsanchis, nispa. Chhaynata yuyaykuspan imaymanata ruwanku tukuy munasqankuta tarinankupaq. Chhaynata yuyaykuqkunaqa manan yuyarinkuchu Jesuspa nisqanta.

13. ¿Imaynatan qhawarina kawsayta imaymanayoq kaytapas?

¹³ Jesusqa manan askha kaqniyoq kay allin otaq mana allin kasqanmantachu rimaran. Aswanmi niran, runakunaq kawsayninqa “manan askha kaqniyoq” kasqanmantachu kanqa nispa. Kawsananchispaqqa manan askhatachu necesitanchis. As pisi mikhunata, p’achata, maypi samarikunallatawanmi necesitanchis. Qhapaqkunaqa imaymanayoqmi kanku, wakchakunan ichaqa anchata llank’ananku imachus necesitasqankuta tarinankupaq. Ichaqa wakchaña qhapaqña kanku chaypas wañupuqtinkuqa lliwmi tukukapun (Eclesiastés 9:5, 6). Chaymi mana qhapaq kaykunapichu allin kawsayta maskhana. Chaytan yachanchis Jesús imayna kawsaymanta rimasqanpi.

14. ¿Imatan yachanchis ‘kawsaymanta’ Jesuspa willasqanpi?

¹⁴ Lucas qelqapi willasqan hina, ¿imatan Jesús nisharan, “runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa” nispa nisqanwan? Chay textopi ‘kawsay’ simiqa zo·é nisqa griego rimaymantan t’ikrakun, chay simin tupan kawsaywan  manan imayna kawsasqanchiswanchu. * Jesusqa kaytan nisharan, qhapaqña wakchaña kanchis chaypas manan yachanchischu hayk’a tiempo kawsananchista paqarin kawsasunraqchus manachus chaytapas. Orqo Patapi yachachishaspapas kaytan niran: “¿Mayqenniykichistaq atinman llakikushaspa, sayayninman [otaq kawsayninman] huk chhikallantawanpas yapaykukuyta?” nispa (Mateo 6:27). Bibliaq willasqan hina, Jehová Diosmantan “kawsayqa paqarimun”, payllan hunt’aq kamachinkunaman hanaq pachapipas kay Hallp’apipas ‘cheqaq kawsayta’ otaq ‘wiñay kawsayta’ qonqa (Salmo 36:9; 1 Timoteo 6:12, 19).

15. ¿Imarayku askha runakuna qhapaq kaykunata maskhanku?

¹⁵ Runakunaqa manan allintachu kawsayta rikusunman, chaytan Jesuspa nisqanpi reparanchis. Llapa runakunan —wakchapas qhapaqpas— huchayoq kanchis, llapallanchistaqmi kaqpi tukukapunchis. Profeta Moisesmi khaynata rimaran: “Qanchis chunka watallan kawsayku, kallpasapakunataq pusaq chunkakama chayayku, chaypas, chay watakunapiqa uma nanayllan, sasa kawsayllan. Usqhayllan watakunaqa ripushan, ñoqaykupas chinkaripushaykun”, nispa (Salmo 90:10; Job 14:1, 2; 1 Pedro 1:24). Chayrayku, apóstol Pablo nisqan hina, Diosta mana reqsiq runakunaqa khaynata yuyaykunku: “Mikhusunchis, ukyasunchis, paqarinmi wañupusunchis”, nispa (1 Corintios 15:32). Wakin runakunataq imapaq kawsasqankuta mana yachaspa pisi tiempolla kawsasqankutawan reparaspa qhapaq kaykunata maskhanku thakpi, allinpi kawsanankupaq. Chay qhapaq kaykunawan aswan allin kawsanankutapaschá yuyaykunku. Chayraykun mana samaspa llank’anku qhapaq kaykunata huñunankupaq chaywan aswan kusisqa kawsanankuta yuyaykuspa (Salmo 49:6, 11, 12).

Aswan allinta kawsanapaq

16. ¿Imakunan mana sinchi chaniyoqchu?

¹⁶ Yaqapaschá allinta kawsasunman askha mikhunayoq, p’achayoq, imaymanayoq kaspapas. Aswan allin medicokunawanpaschá hanpichikusunman aswan unayta kawsanapaq. Ichaqa ¿aswan chaniyoqchu kanman chay kawsay? Manan aswan unayta kawsaspachu nitaq imaymanayoq kaspachu aswan allinta kawsasunchis. Apóstol Pablon anyaran chaykunaman ama k’askakunapaq. Timoteoman kayta qelqaran: “Kay pachapi qhapaqkunata kamachiy ama hatunchakuq kanankupaq, amataq qhapaq kaykunamanpas k’askakunankupaq, aswanpas kawsaq Diosman hap’ipakunankupaq.  Qhapaq kaykunaqa tukurqokuqllan. Payllan kusikunanchispaq tukuy imaymanatapas askhatapuni qowanchis”, nispa (1 Timoteo 6:17).

17, 18. a) ¿Pikunan allin ejemplo karanku qhapaq kayman mana k’askakuypi? b) ¿Ima rikch’anachiymantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁷ Qhapaq kaykunaqa ‘tukurqokuqllan’, chaymi chaykunaman k’askakuyqa mana allinchu. Ñawpa tayta Jobpas sinchi qhapaqmi karan. Ichaqa manan sasachakuyninkunamanta qespichiranchu, aswanmi chay qhapaq kaykunaqa ch’usaqman tukupuran. Aswanpas Diosman k’askakusqanmi kallpacharan wateqaypi ñak’ariypi tarikushaqtin (Job 1:1, 3, 20-22). Abrahanpas qhapaqña karan chaypas kasukuranmi Diospa kamachisqanta. Chaymi ‘askha runaq taytan’ kananpaq saminchasqa karan (Génesis 12:1, 4; 17:4-6). Chay iskay runakuna hinan askha runakuna qatikunapaq hina kanku. ¿Imatan ñawpaqta maskhashanchis, imamanmi k’askakushanchis?, chaytan wayna sipaskunapas kuraqkunapas qhawarikunanchis (Efesios 5:10; Filipenses 1:10).

¹⁸ Munapayaymanta, kawsayta imayna qhawarinamantawan Jesuspa rimasqanqa ancha allinpunin. Ichaqa huk rikch’anachiytawanmi willaran mana yuyayniyoq qhapaq runamanta. ¿Imapin chay rikch’anachiy yanapawasunman, imatawanmi chaymanta yachasunman? Qatimuq estudiopin chay tapuykuna kutichikunqa.

[Uranpi willakuy]

¿Imaynata kutichiwaq?

• ¿Imatan yachanchis huk runaq mañakusqanman Jesuspa mana kasusqanmanta?

• ¿Imaraykun munapayaymanta cuidakunanchis, imaynata cuidakusunman?

• ¿Imaraykun mana qhapaq kaykunallawanchu aswan allinta kawsasunman?

• ¿Imata ruwaspan aswan allinta kawsasunman?

[Tapuykuna]