¿Imakunapin rikuchisunman khuyapayakuq kasqanchista?

“Lliwpaq allinkaqta ruwasunchis, aswantaqa ruwasun iñiqmasinchiskunapaq.” (GÁLATAS 6:10.)

1, 2. Samaria llaqtayoq allin runamanta rikch’anachiy simi, ¿imatan yachachiwanchis khuyapayaymanta?

KAMACHIKUY simita yachachiqmi Jesusta tapuran: “¿Pitaq runamasiyri?” nispa. Chaymi Jesusqa tapuyninta kutichiran huk rikch’anachiywan: “Huk runatan Jerusalén llaqtamanta Jericó llaqtaman uraykushaqtin suwakuna hap’irqorqan. Chaykunan lliw kaqninta ch’utirqospa k’iriykuspa wañunayashaqta wikch’uspa pasakurqanku. Huk sacerdote chay ñanta uraykuspataq, k’irisqa runata rikuspa  chimpallanta pasarqan. Chhaynallataqmi Leví runapas chayneqman chayaspa, payta rikuspa chimpallanta pasarqan. Ichaqa Samaria llaqtayoq runan chay ñanta purishaspa paypa kasqanman chayarqan, rikuspataq khuyapayaykurqan. Hinaspan asuykuspa, vinowan aceitewan k’irinkunata hampiykuspa wataykurqan, sillakunan uywaman sillaykachispataq tampuman aparqan, hinaspan payta cuidarqan. Qhepantin p’unchay ripunanpaqtaq iskay p’unchay jornal qolqeta tampuyoqman qorqan: ‘Payta cuidaykapullawanki, lliw ima gastasqaykimantapas kutimuspaymi pagapusqayki’”, nispa. Chay qhepamantaq Jesusqa Kamachikuy simi yachachiqta tapuran: “¿Mayqentaq chay kinsantinmanta suwakunaq ch’utisqanpa runamasin? ¿Imaninkitaq?” nispa. Hinan chay runaqa niran: “Payta khuyapayaykuqmi”, nispa (Lucas 10:25, 29-37a).

² Samaria llaqtayoq runa, k’irisqa runata cuidasqanmi rikuchin imayna cheqaq khuyapayakuy kasqanta. Chay runaqa khuyapayaspanmi imaymanata ruwapuran k’irisqa runapaq, wak llaqtayoqña k’irisqa runa karan chaypas. Arí, khuyapayakuq runaqa yanapanmi pi runatapas: may llaqtayoqña kaqtinpas, ima religionmantaña kaqtinpas. Rikch’anachiy simita tukuspanmi Jesusqa tapuqninta niran: “Riy, kaqllatataq qanpas ruwamuy”, nispa (Lucas 10:37b). Jesuspa nisqan hina, ñoqanchispas kallpachakunanchis runamasinchista khuyapayananchispaq. Ichaqa, ¿imakunapin rikuchisunman khuyapayakuq kasqanchista?

Wayqe panakuna “mana p’achayoq” kaqtin

3, 4. ¿Imanaqtinmi aswanta kallpachakunanchis iñiqmasinchiskunata khuyapayananchispaq?

³ Apóstol Pablo niwanchis: “Atishaspanchisqa lliwpaq allinkaqta ruwasunchis, aswantaqa ruwasun iñiqmasinchiskunapaq”, nispa (Gálatas 6:10). Chaypi nisqanman hina, ñawpaqta qhawarisun, imakunata ruwaspa khuyapayakuq kasunman iñiqmasinchiskunapaq.

⁴ Jesuspa qatikuqnin Santiago, cristianokunata kallpachawanchis khuyapayakuq kanapaq, paymi niran: “Mana khuyapayakuqpaqqa mana khuyapayakuyniyoq huchachaymi kanqa”, nispa (Santiago 2:13). Chay textoq ñawpaqninpi qhepanpipas Santiago rikuchiranña askhapi khuyapayakuq kaymanta. Ejemplopaq, Santiago 1:27 versiculopi nin: “Dios Yayaq sonqonman chayaq chanin mana ima qhelliyoq yupaychayqa kay hinan: ‘Mana tayta-mamayoqkunatapas, viudakunatapas, llakikuyninkupi yanapaykuymi, kay pachaq millay ruwayninkunamanpas mana chhaqrukuspa waqaychakuymi”, nispa. Santiago 2:15, 16 versiculokunapi nillantaq: “Huk wawqepas otaq huk panapas mana p’achayoq, mana mikhunayoq sapa p’unchay kashaqtin, mayqennillaykichispas paykunata niwaqchis: ‘Allillanña ripuychis, allinta p’istukuychis, saksaykuychis’, nispa, ichaqa manataq kawsananpaq imakunachus pisisqanta  paykunaman qowaqchischu chayqa, ¿ima allintaq kanman?”, nispa.

5, 6. ¿Imakunata ruwaspan congregacionpi rikuchisunman khuyapayakuq kasqanchista?

⁵ Diospa llaqtanpin yachanchis hukkunaq allinnin maskhayta, sasachakuypi tarikuqkunatapas yanapayta. Manan simillanchiswanchu wayqe pananchiskunata ninanchis: Allillan kapuwanki, nispa. Aswanmi khuyapayaspa yanapananchis pisichikuypi tarikuq iñiqmasinchiskunata (1 Juan 3:17, 18). Chaytaqa ruwasunman onqosqakunapaq mikhunata wayk’upuspa, kurak wayqe panakunata wasinkupi yanapaspa, mana qolqeyoq wayqe panakuna huñunakuyman hamunankupaq pasajenta qospa, hukniraykunamantapas yanapasunmanmi necesitaq wayqe panakunataqa (Deuteronomio 15:7-10).

⁶ Astawanmi Diospa llaqtanman runakuna haykumushanku. Ima necesitasqankupi yanapayqa allinmi, ichaqa aswan allinqa iñiyninkupi yanapaymi. Lliwmanmi Biblia kayta niwanchis: “Manchalikunata yanapaykuychis, pisi kallpakunata kallpachaykuychis”, nispa (1 Tesalonicenses 5:14). ‘Kurak warmikunatan’ Biblia nin: ‘Allinkaqta yachachiq kaychis’, nispa (Tito 2:3). Congregacionpi umalliqkunapas kananku “wayramanta pakakuna hina, chikchi pukllaymanta pakakuna hina” (Isaías 32:2).

7. Antioquía llaqtamanta iñiqmasinchiskuna, ¿imatan yachachiwanchis khuyapayakuymanta?

⁷ Ñawpa siglopi cristianokunaqa, manan congregacionninpi kaq viudakunata, mana tayta mamayoqkunata, wakin necesitaqkunallatachu yanaparanku. Allichakullarankutaqmi wak llaqtakunapi kaq wayqe panakunatapas yanapanankupaq. Siria provinciapi Antioquía llaqtapi iñiqkunamanta yacharisun. Profeta Ágabo willasqa “kay pachapi manchay yarqay kananmanta”, chayta yachaspa, ¿imata ruwaranku Antioquiamanta iñiqkuna? “Sapankanku imachus kapusqanman hina Judea provinciapi tiyaq wawqe-panakunaman yanapayta apachinankupaq rimanakurqanku. [...] Chay yanapaytan apachirqanku Bernabewan Saulowan Judeapi iñiqkuna ukhupi umalli runakunaman qonankupaq” (Hechos 11:28-30). ¿Imaynatan kunan tiempopi yanapasunman? Hatun wayrakuna, hallp’a chhaphchiykuna, lamar qocha phoqchiriqtin, chay hina hatun llakipi tarikuq wayqe panakunata yanapanapaqmi “allin yuyayniyoq hunt’aq kamachi” arreglokunata ruwan (Mateo 24:45). Chay yanapaykunapi tiemponchista qospa, llank’aspa, kaqninchiskunawan yanapakuspapas rikuchinchismi iñiqmasinchiskunata khuyapayasqanchista.

“Runata imaynachus kasqanta akllaspaykichismi”

8. ¿Imanaqtintaq khuyapayakuy mana tupanchu runata imaynachus kasqanta akllaywan?

⁸ Santiago niwanchis imachus khuyapayakuy contra ‘allin kamachikuy  simi’ contra kasqanmanta. Paymi niran: “Runata imaynachus kasqanta akllaspaykichismi ichaqa, huchallikunkichis, kamachikuy simiq huchachasqantaq kankichis, chay kamachikuyta p’akisqaykichis hawa”, nispa (Santiago 2:8, 9). Sichus qolqeyoqman otaq allin reqsisqaman sayapakunchis chayqa, ‘wakchaq mañakusqantan’ mana uyarisunmanchu (Proverbios 21:13). Runata imaynachus kasqanta akllasunchis chayqa, khuyapayakuyninchismi pisiyapunman. Chaymi khuyapayakuq kanapaqqa mana pimanpas sayapakunanchischu.

9. ¿Imanaqtinmi mana sayapakushanchischu wakin iñiqmasinchiskunata anchata respetaspa?

⁹ ¿Kaypi yachasqanchiswanchu nisunman: Manan pitapas aswan sumaqtaqa qhawarinachu, nispa? Manan. Apóstol Pabloq yanapaqnin Epafroditomanta yachasun. Apóstol Pablon Filipos congregacionman qelqaran: “[Epafrodito] hina llank’aq wawqekunatapas anchata respetaychis”, nispa. ¿Imanaqtin? Payqa “Cristoq kamachinpi kashaspan yaqa wañurqanpas, qankunaq rantiykichispin llank’aysiwarqan wañuytapas mana manchakuspa”, nispa (Filipenses 2:25, 29, 30). Epafroditoqa tukuy sonqowanmi Diospaq llank’aran, chaymi ancha respetowan qhawarisqa kanan karan. Chaymantapas 1 Timoteo 5:17, NM, nin: “Congregacionpi allinta kamachiq umalli runakunaqa allin respetasqa, chanin qhawarisqa kananku, astawanqa Diospa siminta willaqkuna yachachiqkunapiwan”, nispa. Arí, Diospaq tukuy sonqowan llank’aqkunataqa anchatan respetananchis. Paykunata sumaqta qhawarispaqa manan sayapakushanchischu.

‘Diosmanta hamuq yachayqa’ ‘tukuy imapi khuyapayakuqmi’

10. ¿Imanaqtinmi qallunchista watakunanchis?

¹⁰ Qallumanta rimaspa Santiago nin: “Qalluqa mana samp’ayachikuq sinchi mana allinmi, wañuchiq venenowan hunt’aykusqa hinan. Chay qalluwanmi Dios Yayata saminchanchis, chayllawantaqmi Diospa rikch’ayninman hina kamasqa runakunatapas ñakanchis. Huk simillamantan saminchaypas ñakaypas lloqsimun”, nispa. Chaymantapas nillarantaq: “Ichaqa sonqoykichispi llakichiq envidiakuypas churanakuypas kan chayqa, ama hatunchakuychischu, amallataq llullakuychispaschu cheqaq-kay contraqa. Chay yachayqa manan Diosmantachu hamun, aswanpas kay pachamantan, runamantan [animalmantan, NM], kikin saqramantawanmi. Maypichus envidiakuypas churanakuypas kan, chaypin ch’aqwaypas tukuy mana allin ruwaypas kallantaq. Diosmanta hamuq yachayniyoq runakunan ichaqa ch’uya kawsayniyoq kanku, hinallataq sumaqpi kawsaqkuna, llamp’u sonqokuna, allin yuyaywan kawsaqkuna, tukuy  imapi khuyapayakuqkuna, tukuy imapi allinkaqta ruwaqkuna, mana pimanpas sayapakuqkuna, mana iskay uyakuna ima”, nispa (Santiago 3:8-10a, 14-17).

11. ¿Imaynatan lliw rimasqanchispi rikuchisunman khuyapayakuq kasqanchista?

¹¹ Qallunchiswan allin kaqllata rimaspaqa, rikuchinchismi Diosmanta hamuq yachaywan pusachikusqanchista, chay yachayqa ‘tukuy imapi khuyapayakuqmi’. Ichaqa, envidiakuq otaq churapakuq kaspa imakuna ruwasqanchismanta hatunchakuq hina rimasunman, llullakusunman otaq mana kaqta pimantapas rimasunman chayqa, ¿imatataq chaywan rikuchishasunman? K’ankaykachaq runakunan ‘millaykunata ruwaqqa’ kanku (Salmo 94:4). Cuento q’epikunan chanin runakunata mana allinpi qhepachinku (Salmo 64:2-4). ‘Llulla testigopas llullallatapuni rimasqanwanmi’ sinchi mana allinta ruwan (Proverbios 14:5; 1 Reyes 21:7-13). Chaymi mana chanin qallumanta rimashaspa Santiago niran: “Wawqe-panallaykuna, chayqa manan chay hinachu kanan”, nispa (Santiago 3:10b). Chay hinaqa khuyapayakuq runaq rimasqanqa kanan ch’uya, sumaq, llamp’utaq. Jesusmi khaynata niran: “Taripay p’unchaymi tukuy mana valeq simi rimasqaykichismanta Diosman cuentata qonkichis”, nispa (Mateo 12:36). Chayrayku lliw rimasqanchispi rikuchinanchis khuyapayakuq kasqanchista.

Cristianokunaqa ‘contranchispi runakuna huchallikusqantan pampachanchis’

12, 13. a) Patronninmanta askha qolqe manukuq kamachimanta rikch’anachiy, ¿imatan yachachiwanchis khuyapayaymanta? b) ¿Imaninantan nisharan ‘qanchis chunka kuti qanchiskama’ pampachaywan?

¹² Jesusqa huk rikch’anachiypin yachachillarantaq khuyapayakuq runa imayna kananmanta. Huk kamachi patronninmanta manukusqa soqta chunka millón qolqeta, manataq imanpas karanchu pagananpaq chaymi patronninta rogakuran khuyapayananpaq. ‘Khuyapayaspataq’ patronninqa qolqe manusqanta pampachapuran. Chaymantataq chay kamachiqa tuparan pachak qolqe manukuqnin kamachi masinwan, paypaqa manas qolqen kasqachu pagapunanpaq. Chaymi chay kamachiqa mana khuyapayaspa kamachi masinta carcelman wisq’achiran. Chayta yacharuspas patronninqa kamachinta waqyaspa niran: “¡Millay kamachi! Ñoqaqa chay tukuy manusqaytan pampachapurqayki valekuwasqaykirayku. ¿Manachu qanpas kamachi-masiykitaqa khuyapayaykunayki karqan, imaynan ñoqapas qanta khuyapayarqayki hinata?” nispa. Hinaspan patronninqa carcelman wisq’achiran. Jesustaq khaynata tukuran rikch’anachiy simita: “Chay hinallatataqmi hanaq pacha Yayaypas qankunata ruwasunkichis, manachus wawqeykichista qankuna contra huchallikuqtin  tukuy sonqo pampachankichis chayqa”, nispa (Mateo 18:23-35).

¹³ ¡Ancha sumaqpunin chay rikch’anachiyqa! ¡Allintan rikuchin khuyapayakuq runa pampachaqpuni kananta! Jehová Diosqa pampachanmi huchanchiskunata. Chhaynaqa, ¿manachu ñoqanchispas ‘runakuna contranchispi huchallikusqankuta pampachananchis’? (Mateo 6:14, 15.) Jesús manaraq mana pampachaq kamachimanta willashaqtinmi, Pedroqa payta tapuran: “Señor, ¿hayk’a kutitan ñoqa contra huchallikuqtin wawqeyta pampachasaq? ¿Qanchis kutikamachu? nispa. Chaymi Jesusqa nirqan: Manan qanchis kutikamalla niykichu, aswanpas qanchis chunka kuti qanchiskaman”, nispa (Mateo 18:21, 22). Chaypi nisqan hina, khuyapayakuq runaqa pampachanan “qanchis chunka kuti qanchiskaman”, chaywanqa nisharan mana yupaspa pampachanata.

14. Mateo 7:1-4 nisqanman hina, ¿imaynatan rikuchisunman khuyapayakuq kasqanchista?

¹⁴ Orqo patapi yachachishaspan Jesusqa rimallarantaq khuyapayakuq runa imayna kananmantawan, chaypi niran: “Ama hukkunata huchachaychischu, ahinapin Diosqa mana huchachasunkichischu. Imaynatachus hukkunata huchachankichis chay hinallatataqmi Diospas qankunataqa huchachasunkichis, [...] ¿Imaraykun wawqeykiq ñawinpi qhellita qhawanki, manataq ñawiykipi kaq kurkutaqa reparakunkichu? Chay hinari, ¿imaynatan wawqeykita ninki: ‘Ñawiykimanta qhellita horqosqayki’, nispa, ñawiykipitaq kurku kashaqtin?”, nispa (Mateo 7:1-4). Chhaynaqa, khuyapayakuq kanapaqqa aguantananchismi runamasinchispa pantasqanta, manataq huchachananchischu.

“Lliwpaq allinkaqta ruwasunchis”

15. ¿Imanaqtinmi mana iñiqmasinchiskunallatachu khuyapayananchis?

¹⁵ Khuyapayaymanta Santiagoq qelqasqanqa cristianokunapaqmi karan. Ichaqa manan chaywanchu nisunman: Iñiqmasinchiskunallatan khuyapayananchis, nispaqa. Jehová Diosqa ‘allinmi llapapaq, khuyapayaspataq llapa ruwasqanta qhawanpas’ (Salmo 145:9). Ñoqanchisqa kallpachakunchistaq Diosman rikch’akuq kananchispaq chayqa, ‘lliwpaqmi allinkaqta ruwananchis’ (Efesios 5:1; Gálatas 6:10). Manaña ‘kay pachata, chaypi kaqkunatapas’ munakunchischu chaypas, kay pachapi yanapana necesitaq runakunataqa khuyapayanchismi (1 Juan 2:15).

16. ¿Imaynan kananchis runamasinchista khuyapayanapaq?

¹⁶ Cristianokunaqa yanapanchismi atisqanchisman hina sinchi sasachakuypi tarikuq runakunata, kay pachapiqa qonqayllan ‘imaynapipas rikukunkuman’ (Eclesiastés 9:11). Chaytaqa ruwasunman imaynapi tarikusqanchisman hina (Proverbios 3:27). Yanapaspaqa allin reparaqmi kananchis, mayninpiqa sonqomantaña qoshaqtinchispas yaqapaschá runakunata  yachachishasunman qella kayta (Proverbios 20:1, 4; 2 Tesalonicenses 3:10-12). Arí, runamasinchista khuyapayanapaqqa, allin reparaq kananchis manataq llakipayaspallachu yanapananchis.

17. ¿Imata ruwaspan rikuchisunman runamasinchispaq aswan khuyapayakuq kasqanchista?

¹⁷ Runamasinchista khuyapayasqanchistaqa aswanta rikuchinchis Bibliamanta yachachispa. ¿Imarayku? Paykunaqa tutayaqpin kawsashanku. Sasachakuyninkunata atipanankupaq manataq aswan allin yanapayta chaskinkuchu, nitaq cheqaq suyakuyninkupas kanchu chayqa, yaqa llapallanku tarikunku ‘mana michiqniyoq ovejakuna hina wikch’usqa, ch’eqechisqa’ ima (Mateo 9:36). Bibliamanta cheqaq yachachikuyta chaskisqanqa ‘purinanpaq lamparan’ kanqa, yanapanqan sasachakuyninkunata atipananpaq. Chaymantapas Bibliaqa ‘ñanninpaq k’anchaymi’ kallanqataq, Bibliapin yachanqa imatachus hamuq tiempoman Diospa ruwananta, chaytaq payman sumaq suyakuyta qonqa (Salmo 119:105). ¡May sumaqmi kay willakuyta allin sonqoyoq runakunaman willayqa! ‘Manchay ñak’ariyqa’ qayllallapiñan kashan. Chayrayku tukuy sonqowan runakunaman willamunanchis Diospa Reinonmanta, yachachinanchistaq Jesuspa yachachisqankuna kanankupaq (Mateo 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20). Chay llank’aypi yanapakuspan rikuchinchis runamasinchispaq aswan khuyapayakuq kasqanchista.

‘Sonqonchis ukhupi kaqta qosunchis’

18, 19. ¿Imanaqtinmi kallpachakunanchis aswan khuyapayakuq kanapaq?

¹⁸ Jesusmi niran: “Sonqoykichis ukhupi kaqta hukkunaman qoychis”, nispa (Lucas 11:41, NM). Khuyapayakuyninchis allinpuni kananpaqqa sonqomantan kanan (2 Corintios 9:7). Kay pachapi runakunaqa kanku rumi sonqo, payllapaq munaq, manataq khuyapayankuchu llakikuypi tarikuq runamasinta, chhayna kashaqtinpas, ¡maytan kusikunchis Diospa llaqtanpi khuyapayakuy kasqanmanta!

¹⁹ Chhaynaqa, kallpachakusun aswan khuyapayakuq kananchispaq. Aswan khuyapayakuq kaspaqa astawanmi Jehová Diosman rikch’akusunchis, chhaynapitaq kusi kawsayta tarisun (Mateo 5:7).

¿Imakunamanta yacharanchis?

• ¿Imanaqtinmi aswantaqa iñiqmasinchiskunta khuyapayananchis?

• ¿Imakunata ruwaspan khuyapayakuq kasqanchista rikuchisunman congregación ukhupi?

• ¿Imaynatan mana iñiqmasinchiskunapaqpas rikuchisunman khuyapayakuyninchista?

[Tapuykuna]