Hallp’api wiñay kawsayqa cristianokunaq suyakuyninmi

“Diosmi paykunaq ñawinkumanta tukuy weqeta pichanqa, manan wañuypas kanqañachu.” (APO. 21:4.)

1, 2. ¿Imaynapin yachanchis judío runakuna kay Hallp’api wiñay kawsay suyakusqankuta?

HUK kutinmi, qhapaq kamachikuq wayna Jesusman phawaylla achhuyusqa, hinaspa qonqorikuspa tapusqa: “Allin yachachikuq, ¿imatan ruwasaq wiñay kawsayniyoq kanaypaq?” nispa (Mar. 10:17). ¿Maypin kay runa wiñaypaq kawsayta munaran? Ñawpaq estudiopi yachasqanchis hina, Diosmi judío runakunaman prometesqa kawsarimpuy kay Hallp’api kananmanta, chaypi wiñaypaq kawsanankumantapas. Jesuspa tiemponpipas chaymi askha judío runakunaq suyakuyninqa karan.

² Jesuspa amigan Martaqa, yaqachus hina qhepa tiempoman Hallp’api kawsarimpuy kananpi yuyaykuspa niran: “P’uchukay p’unchay kawsarimpuypi [turay] kawsarimpunantaqa yachanin”, nispa (Juan 11:24). Saduceo runakunaqa manan kawsarimpuypi creerankuchu (Mar. 12:18). Ichaqa manan lliw judiokunachu chhaynata yuyaykuranku, chaytan rikuchin George Foot Moore runaq nisqan, paymi niran: “Manaraq Jesús naceshaqtin I, II siglokunapi qelqakunaq nisqanman hina, runakunaqa creerankun ñawpaqpi wañupuqkuna qhepa tiempoman kay Hallp’api kawsarichisqa kanankuta”, nispa (Judaism in the First Centuries of the Christian Era [Qallariy siglopi judío runakunamanta]). Chay qelqaq willasqanman hina, qhapaq waynaqa kay Hallp’apin wiñaypaq kawsayta munaran.

3. ¿Ima tapuykunatan kay estudiopi t’aqwisun?

 ³ Kay tiempopiqa askha religionkuna, wakin Bibliata t’aqwiqkunapas yachachinkun kay Hallp’api wiñay kawsay suyakuy mana cristianokunaq yachachisqanchu kasqanta. Chaymi yaqa llapa runakuna yuyaykunku wañusqanku qhepaman espiritukunaq kasqanpi kawsanankuta. Chayrayku, Griego Rimay Qelqakunapi “wiñay kawsay” simita leespaqa, askha runakuna piensanku hanaq pachapi wiñay kawsaymanta rimashananpaq. Ichaqa, ¿cheqaqchu chay nisqanku? ¿Imatan Jesús yachachisharan wiñay kawsaymanta rimaspa? ¿Imatan creeranku qatikuqninkuna? ¿Yachachinchu Griego Rimay Qelqakuna kay Hallp’api wiñay kawsay kananmanta?

Wiñay kawsay “tukuy imapas mosoqyachisqa” kaqtin

4. ¿Iman sucedenqa “tukuy imapas mosoqyachisqa” kaqtin?

⁴ Bibliaq yachachisqanman hinaqa, akllasqa cristianokunallan hanaq pachapi kawsarichisqa kanqaku kay Hallp’ata kamachimunankupaq (Luc. 12:32; Apo. 5:9, 10; 14:1-3). Jesusmi ichaqa mayninpi wiñay kawsaymanta rimaspa huk runakunapi yuyaykullarantaq. Qhawarisunchis imatas Jesús qatikuqninkunaman niran, qhapaq wayna kaqninkunata mana saqeyta munaspa llakisqa ripuqtin (leeychis Mateo 19:28, 29). Jesusmi apostolninkunaman niran: ‘Qankunan Israelpa chunka iskayniyoq ayllunkunata kamachinkichis juzgankichistaq’, nispa. ¿Pikunan kanku chay chunka iskayniyoq ayllukuna? Paykunaqa manan kamachinankupaq hanaq pachaman riqkunachu kanku (1 Cor. 6:2). ‘Wiñay kawsaymanta’ rimaspaqa payta lliw qatikuqkuna premio chaskinankumantan rimasharan. Chaykunaqa “tukuy imapas mosoqyachisqa kaqtinmi” sucedenqa.

5. “Tukuy imapas mosoqyachisqa kaqtinmi” nispa, ¿imamantan Jesús rimasharan?

⁵ ¿Imamantan Jesús rimasharan “tukuy imapas mosoqyachisqa” kanqa nispa? Ñawpa tiempomantaña judío runakunaq suyakuyninmantan. Chayta nispaqa qhepa tiempoman kay Hallp’api ‘tukuy imaymana mosoqyachisqa’ kananmantan rimasharan, chhaynapin tukuy imapas Adán Eva manaraq huchallikushaqtinku Edén huertapi hina kapunman. Chaypin hunt’akunqa: “Mosoq hanaq pachatan mosoq hallp’a pachatawanmi kamasaq”, nispa Diospa prometesqan (Isa. 65:17).

6. ¿Imatan wiñay kawsaymanta yachachiwanchis ovejakunamanta cabrakunamantawan rikch’anachiy?

⁶ P’uchukay tiempomanta rimaspan Jesusqa rimallarantaq wiñay kawsaymanta (Mat. 24:1-3). Kaytan niran: “Runaq Churinqa llapa angelninkunapiwan lliphlli-kayninpi hamuspanmi ancha hatun qhapaq tiyananpi tiyaykunqa. Hinan ñawpaqenman llapa runa huñukamunqa. Chaymi paykunata t’aqanqa, imaynan michiqpas ovejakunata cabrakunamanta t’aqan hinata”, nispa. Huchachasqa kaqkunan “wiñay ñak’ariyman ripunqaku [‘wiñaypaq wañunqaku’, NM], chanin runakunataq wiñay  kawsayman”. Wiñay kawsayta chaskiq ‘chanin runakunaqa’ tukuy sonqowan Cristoq akllasqa ‘wayqenkunata’ yanapaqkunan kanku (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46). Akllasqa cristianokunataq Diospa Reinonpi kamachimunqaku chayqa, ‘chanin runakunaqa’ chay Reinoq kamachisqan kay Hallp’api tiyaqkunan kankuman. Biblian willan: “[Jesucristo] Reyqa lamar-qochamanta huk lamar-qochakaman kamachinqa, [...] mayumanta teqsimuyu k’uchukaman kamachinqa”, nispa (Sal. 72:8). Arí, chanin runakunaqa Hallp’apin wiñaypaq kawsanqaku.

¿Imatan Juanpa Evangelion yachachiwanchis?

7, 8. ¿Ima iskay suyakuymanta Jesús Nicodemoman willaran?

⁷ Kunankaman qhawaranchis imaynapi “wiñay kawsay” simi Mateo, Marcos, Lucas Evangeliokunapi rikhurisqanta. Kunanqa qhawasunchis apóstol Juanpa qelqasqan Evangeliota, chay qelqapi nisqanman hinaqa, 17 kutitan wiñay kawsaymanta Jesús rimaran. Wakillanta qhawarisun kay Hallp’api wiñay kawsay kananmanta Jesuspa yachachisqanta.

⁸ Juanpa nisqanman hina, Nicodemo sutiyoq fariseowanmi Jesusqa ñawpaqta wiñay kawsaymanta rimaran. Paytan nisqa: “Cheqaqtapunin niyki, pipas Diospa qhapaqsuyunpi kananpaqqa wakmantan nacenan”, nispa. Arí, pipas Diospa Reinonman haykunanpaqqa “wakmantan nacenan” (Juan 3:3-5). Ichaqa chay qhepamanmi rimaran llapa runakunapaq sumaq kawsay kananmanta (leeychis Juan 3:16). Jesusqa rimasharan akllasqa qatikuqninkunapaq hanaq pachapi wiñay kawsay suyakuymantan, wakin qatikuqninkunapaqtaq kay Hallp’api wiñay kawsay suyakuymanta.

9. ¿Ima suyakuymantan Jesús samaritana warmiwan rimaran?

⁹ Jerusalenpi Nicodemowan rimasqan qhepamanqa, Galileatan Jesusqa riran. Samaria hap’iypi Sicar llaqtanta pasashaspan, Jobpa ruwasqan p’uytupi huk warmiwan tupasqa, paytan nisqa: “Ñoqa qosaq chay unuta ukyaqmi ichaqa manaña hayk’aqpas ch’akichikunqachu, aswanmi ñoqa qosaq chay unuqa phullpumuq unu pukyu hina paypi kanqa, wiñay kawsaytataq qonqa”, nispa (Juan 4:5, 6, 14). Chay unuqa lliw runakuna wiñay kawsayman aypananchispaq Diospa qosqan imaymana yanapaykunan. Jehová Diospa nisqanmantan Apocalipsis libro nin: “Pipas ch’akichikuqmanqa kawsay unu pukyumantan mana qolqellapaq ukyachisaq”, nispa (Apo. 21:5, 6; 22:17). Chayrayku samaritana warmiwan Jesús rimaspanqa, mana Diospa Reinonpi kamachikuqkunalla wiñaypaq kawsanankumantachu rimasharan, kay Hallp’api wiñay kawsayta suyakuqkunamantawanmi rimashallarantaq.

10. Onqosqa runata qhaliyachisqan qhepaman, ¿imatan Jesús enemigonkunaman niran wiñay kawsaymanta?

¹⁰ Qhepa watamantaq Jerusalenman kutispa, Jesusqa Betesda estanquepi huk onqosqa runata hampiran. Chay ruwasqanmanta wakin judío runakuna mana allinta rimaqtinkun, Jesús kutichiran: “Churiqa manan kikinmanta imatapas ruwayta atinmanchu, aswanmi Yayaq ruwasqan rikusqallanta”, nispa. “Yayaqa [...] lliwta juzgaqpaqmi Churita churarqan” nisqan qhepamanmi, niran: “Pipas simiyta uyarin, hinaspa kachamuwaqniy Yayapi iñin chayqa wiñay kawsayniyoqmi”, nispa. Nillarantaq: “Aya p’ampanakunapi lliw kaqkunaq Runaq Churinpa kunkanta uyarinanku tiempon chayamunqa. Hinan allinkaqta ruwaqkunaqa kawsanankupaq kawsarimpunqaku, mana allinkaqta ruwaqkunan ichaqa Diospa huchachasqan [juzgasqan] kanankupaq kawsarimpunqaku”, nispa (Juan 5:1-9, 19, 22, 24-29). Chaypi enemigonkunaman Jesuspa nisqanman hina, paytan Diosqa akllaran judío runakuna Hallp’api wiñay kawsay suyakuyninkuta hunt’ananpaq, chaytaqa ruwanqa wañusqakunata kawsarichispan.

11. Juan 6:48-51 textopi Jesuspa nisqanmanta, ¿imaynapin yachanchis kay Hallp’api wiñay kawsay suyakuymantawan rimashasqanta?

¹¹ Galileapiqa, waranqanpi runakunan Jesusta  qatikuranku milagrota ruwaspa mikhuchinanrayku. Paymi ichaqa huk mikhunamanta rimaran, ‘kawsay t’antamanta’ (leeychis Juan 6:40, 48-51). “Ñoqaq qosqay t’antaqa cuerpoymi”, nispan paykunata niran. Nisqanman hinaqa, “pipas chay t’antamanta mikhuqqa” otaq sacrificio ruwasqanpi iñiqqa “wiñaypaqmi kawsanqa”. Jesusqa manan Reinopi kamachimunankupaq akllasqa qatikuqninkunaraykullachu wañuran, chay sacrificiopi iñiq lliw ‘runakunapaqwanmi’ wañullarantaq. Chayrayku, wiñay kawsaymanta Jesús rimashaspaqa judío runakunaq suyakuyninmanta rimasharan, paykunaqa Mesías kamachimuqtin kay Hallp’api wiñaypaq kawsaytan suyakuranku.

12. ¿Ima suyakuypin Jesús yuyaykusharan ovejankunaman wiñay kawsay qonanmanta rimaspa?

¹² Jerusalén llaqtapi Dios yupaychana wasita Ch’uyanchay Fiestapin, contranpi churakuqkunaman Jesús niran: “Qankunan ichaqa mana iñinkichischu, mana ovejaykuna kasqaykichisrayku. Ovejaykunaqa kunkaytan uyarinku, ñoqapas paykunataqa reqsinin, qhepaytataq purinkupas. Ñoqan wiñay kawsayta paykunaman qoni”, nispa (Juan 10:26-28). ¿Hanaq pachapi wiñay kawsayllapichu Jesús yuyaykusharan icha Hallp’api wiñay kawsaypiwanchu? Chay ñawpaqllatan Jesusqa qatikuqninkunata kallpachasqa: “Qankunaqa pisi t’aqa oveja hinallaña kashaspapas, ama manchakuychischu, Yayaykichismi qhapaqsuyunta qosunkichis”, nispa (Luc. 12:32). Dios yupaychana wasita Ch’uyanchay Fiestapin ichaqa niran: “Wak ovejaykunapas kallantaqmi, mana kay t’aqamanta kaqkuna, paykunatapas pusamunaymi”, nispa (Juan 10:16). Chayrayku enemigonkunawan Jesús rimaspaqa, “pisi t’aqa” ovejankuna hanaq pachapi wiñay kawsay chaskinankumanta rimasharan, hinallataq ‘wak ovejankuna kay Hallp’api wiñay kawsay chaskinankumanta.

Wiñay kawsay suyakuymantaqa yacharankuñan

13. ¿Imatan Jesús nisharan: “Ñoqawan kuskan Paraisopi kanki”, nispa?

¹³ Jesusqa k’aspipi ñak’arishaspapas sut’itan rimaran imachus runakunaq suyakuynin kasqanmanta. Ladonpi warkusqa kashaq suwa runan Jesusta niran: “Reinoykipi kamachimuspayki yuyariwanki”, nispa; Jesustaq prometeran: “Cheqaqtan niyki kunan, ñoqawan kuskan Paraisopi kanki”, nispa (Luc. 23:42, 43, NM). Chay runaqa judion kanman karan, chayraykun payqa yacharanña Paraisoman kay Hallp’a tukuqtin wiñay kawsay kananmanta.

14. a) Apostolkunaqa manan entienderankuchu hanaq pachapi kawsaymanta, ¿imaynapin chayta yachanchis? b) ¿Hayk’aqmi Jesuspa qatikuqninkuna entienderanku hanaq pachapi kamachiq kanankuta?

 ¹⁴ Ichaqa manan entienderankuchu hanaq pachapi wiñay kawsay suyakuymanta, chayrayku yachachina karan. Hanaq pachaman ripuspa imata ruwananmantan Jesús qatikuqninkunata niran: “Risaqmi qankunapaq wasita [huk cheqasta, NM] wakichimuq”, nispa. Paykunaqa manan chayta entienderankuchu (leeychis Juan 14:2-5). Qhepamanmi paykunata niran: “Askharaqmi qankunaman ninay kashan, chaywanpas kunanqa sasa entiendeyraqmi kasunkichisman. Diospa cheqaq-kayninta reqsichiq Santo Espíritu hamuspanmi ichaqa, tukuy cheqaqkaqta yachachisunkichis”, nispa (Juan 16:12, 13). Qatikuqninkunaqa 33 wata Pentecostés fiesta qhepatañan, kamachiq kanankupaq espíritu santoq akllasqan kaspa entienderanku trononku hanaq pachapi kasqanta (1 Cor. 15:49; Col. 1:5; 1 Ped. 1:3, 4). Hanaq pachapi wiñay kawsay suyakuyqa chayraqmi sut’iman horqosqa karan, chaymi Griego Rimaypi qelqasqa cartakunaqa chay suyakuymanta astawanqa willaranku. Ichaqa, ¿yachachinchu chay cartakuna Hallp’api wiñay kawsay kananmanta?

¿Imatan Diospa yuyaychasqan cartakuna yachachinku?

15, 16. Apóstol Pedro, Pabloq, ¿ima nisqankun rikuchin kay Hallp’api wiñay kawsay kananmanta?

¹⁵ Hebreo cristianokunaman carta qelqasqanpin apóstol Pablo iñiqmasinkunata niran: “Diospaq ch’uyanchasqa wawqe-panaykuna, hanaq pachapaq waqyasqa-masiykuna”, nispa. Chaymantapas rimaranmi “mosoqyachisqa hamuq pachata kamachinanpaq” Jesusta Dios churasqanmanta (Heb. 2:3, 5; 3:1). Griego rimaymanta t’ikrakuq “pacha” simiqa runakunaq tiyasqan Hallp’amantan rimashan. Chayrayku chay “mosoqyachisqa hamuq pacha[qa]” qhepa tiempoman kay Hallp’a Cristoq kamachisqan kananmanta rimashan. Chaypin Jesusqa hunt’anqa Diospa prometesqanta, chay promesan nin: “Chanin runakunaqa kay hallp’atan hap’ikapunqaku, chaypin wiñaypaq tiyanqaku”, nispa (Sal. 37:29).

¹⁶ Apóstol Pedropas qelqaranmi hamuq tiempopi runakuna kawsananmanta. Kaytan niran: “Kunan kashaq hanaq pachawan kay pachawanmi ichaqa Diospa kikin siminwan ninapaq waqaychasqa kashan, hinaspan hatun taripay p’unchaypi ninawan ruphaykachisqa kanqa, Diosta mana manchakuq runakunaq muchunan chayamuqtin” (2 Ped. 3:7). ¿Iman sucedenqa “hanaq pachawan”, otaq kunan tiempo gobiernokunawan; hinallataq ‘kay pachawan’, otaq Diosta mana manchakuq millay runakunawan”? (Leeychis 2 Pedro 3:13.) Kay tiempo gobiernokunaq rantinpiqa mosoq hanaq pachan otaq Diospa Reinonmi kamachinqa. Kay Hallp’apitaq ‘mosoq hallp’a pacha’, Diosta serviq chanin runakuna tiyanqaku.

17. ¿Imatan willan Apocalipsis 21:1-4 texto runakunaq suyakuyninmanta?

¹⁷ Apocalipsis libroq nisqanman hina, apóstol Juanmi huk rikhuriypi rikuran mana huchayoqña runakuna kay Hallp’api sumaq kawsasqankuta (leeychis Apocalipsis 21:1-4). Chaytan Diosta serviqkunaqa suyakuranku Adanpa huchallikusqanmantapacha. Arí, chanin runakunan kay Hallp’apiqa wiñaypaq mana onqospa mana wañuspa kusisqa tiyanqaku. Yachasqanchis hina, Hebreo rimay, Griego rimay Qelqakunapiqa sut’itan chay suyakuymanta willashan. Chay sumaq suyakuyqa kay tiempopi Diosta serviqkunatapas kallpachashallanmi (Apo. 22:1, 2).

¿Yuyarishankichu?

• ¿Imatan Jesús nisharan “tukuy imapas mosoqyachisqa” kaqtin nispa?

• ¿Imamantan Jesús Nicodemoman willaran?

• ¿Imatan Jesús ladonpi kashaq suwa runaman prometeran?

• Pedro, Pablowan, ¿ima nisqankun rikuchin kay Hallp’api wiñay kawsay kananmanta?

[Tapuykuna]

[8 paginapi dibujo]

Llamp’u sonqokunan kay Hallp’api wiñaypaq tiyanqaku

[10 paginapi dibujokuna]

Jesusqa wiñay kawsaymantan runakunaman yachachiran