Cristianokunaqa sumaq trataqmi kananchis

“[Diosman] rikch’akuq kaychis.” (EFE. 5:1.)

1, 2. a) ¿Imaraykun allinpuni respetoyoq kay? b) ¿Imamantan kay estudiopi yachasun?

RESPETOWAN comportakuy ancha allinpuni kasqanmanta rimaspan Etiqueta Social nisqamanta yachachiq Sue Fox sutiyoq warmi nirqan: “Hukkunataqa manan maynillanpichu respetowan tratananchis. Tukuy tiempon maypiña kaspapas sumaqta tratananchis chay ruwayqa allinpunin kanqa” sumaqta trataq runakunaqa manan hukkunawan ch’aqwaypi kankumanchu, sichus piwanpas phiñachinakun chayqa ratullan chay runawan sumaqyaykapun. Mana allin trataq runakunan ichaqa hukkunata phiñachinku sintichinku ima.

² Cheqaq cristianokunaqa respetoyoq allin trataqmi kanchis. Ichaqa yaqa llapa runakunan mana chhaynachu kanku, chayraykun cuidakunanchis mana paykuna hinachu kananchispaq.  Kay estudiopin yachasun imaynata Bibliaq nisqanta kasukuy yanapawanchis sumaqta hukkunata tratananchispaq, chhayna kasqanchisraykutaq runakuna Diospa llaqtanman hamusqankumantawan. Sumaq trataymanta yachananchispaq qhawarisun Jehová Diospa, Churinpa ejemplonkumanta.

Dioswan Jesuswanqa sumaq trataqmi kanku

3. ¿Ima ejemplotan Jehová Dios churawanchis sumaqta trataymanta?

³ Jehová Diosmi aswan allin ejemplonchisqa sumaq trataq kananchispaq. Payqa ancha hatun kamachikuqña chaypas, munakuywan respetowanmi runakunata tratan. Chaytan rikuchirqan Abrahamwan hinallataq Moiseswan rimaspa (Gén. 13:14; Éxo. 4:6, NM). Serviqninkuna pantaqtinkupas payqa sumaq sonqo, llakipayakuq, mana usqhay phiñakuq, munakuq, hunt’aq Diosmi (Sal. 86:15). Wakin runakunaqa k’araktan phiñakunku munasqankuta mana ruwaqtinku, Diosninchismi ichaqa mana chay runakuna hinachu.

4. ¿Imaynatan Jehová Diosman rikch’akusunman hukkuna rimapayawaqtinchis?

⁴ Chaymantapas Diosqa sumaq trataq kasqanta rikuchin runakunaq rimasqanta imayna uyarisqanpi. Payqa pacienciawanmi Abrahamta uyarirqan Sodoma llaqtapi tiyaq runakunamanta tapupayaqtin (Gén. 18:23-32). Abrahampa llakikuyninta uyarinanpaqqa manan tiemponta usuchishananpaqchu yuyaykurqan. Diosqa uyarinmi serviqninkunaq mañakusqanta, huchankuta saqepuspa payman kutirikuqkunaq rogakuynintapas (leeychis Salmo 51:11, 17). Ñoqanchispas, Jehová Dios hinan rimapayawaqninchiskunata tukuy yuyaywan uyarinanchis.

5. ¿Imaynatan hukkunawan kawsasun Jesús hina sumaq runa kaqtinchis?

⁵ Jesuspas Taytan hina sumaq sonqon karqan. Predicacionpi llank’aspa mana tiempoyoqña, saykusqaña tarikurqan chaypas, pacienciayoq sumaq runan karqan. Payqa ima ratopas liston kasharqan aswan pisichasqa kaqkunata yanapananpaq: leprosokunata, ñawsakunata, limosna mañakuqkunatapas. Manaña ñawpaqmantachu willaqku payman rinankuta chaypas, payqa chaskiqmi. Llakipi tarikuqkunataqa ruwananta saqesparaqmi yanapaq. Chaymantapas paypi iñiqkunataqa aswan sumaqtan trataq (Mar. 5:30-34; Luc. 18:35-41). Sichus Jesús hina hukkunata sumaqta tratasun yanapasun ima chayqa, familianchiskuna, vecinonchiskuna, huk runakunapas chaytan qhawarinqaku. Chaymantapas, Jehová Diosninchistan hatunchasunchis kusisqataq kawsasun.

6. ¿Imatan Jesús yachachiwanchis hukkunata sumaqta trataymanta?

⁶ Judío umalliq religiosokunaqa “ñakasqa” runakunata hinan qhawariqku Kamachikuy Simimanta mana yachaqkunata, chayraykun paykunataqa pisichaqku (Juan 7:49). Jesusmi ichaqa mana paykuna hinachu karqan, payqa respetaqmi runakunata, chaytan rikuchirqan sutinmanta paykunata waqyaspa, chhaynatan tratarqan Martata, Mariata, Zaqueota, hukkunatapas (Luc. 10:41, 42; 19:5). Runakunaqa costumbrenkuman hina, imaynapi tarikusqankuman hinan hukkunata tratanku, Diosta serviqkunan ichaqa kallpachakunku sumaqta tratanakunankupaq. * Iñiqmasikunata huk runakunatapas respetowan tratanapaqqa, manan wakcha otaq qhapaq kasqankutachu qhawanchis (leeychis Santiago 2:1-4).

7. ¿Imaynatan Biblia yanapawanchis maypiña kaspapas respetowan runakunata tratanapaq?

⁷ Jehová Dioswan Jesuswanqa lliw nacionmanta runakunatan sumaqta tratanku ima razaña kanku chaypas. Chhaynapin rikuchinku chay runakuna respetasqankuta, chaymantapas cheqaqkaqta yachay munaqkunatan pusamunku. Ichaqa respetowan tratanakuyqa manan kaqllachu lliw llaqtakunapi. Chayrayku costumbrenchisman hina tratananchismantaqa, Bibliaq nisqanman hina lliwtapas respetowan tratananchis maypiña kaspapas. Predicacionpi runakunata sumaqta trataqtinchisqa uyariwasunmanmi, chaymantan qatimuq parrafokunapi yachasun.

 Napaykuspa parlay

8, 9. a) ¿Ima ruwaymi kanman mana respetoyoq kay? b) ¿Imaynatan Mateo 5:47 texto yanapawananchis hukkunata tratananchispaq?

⁸ Kay tiempopiqa afanasqa kawsaspan runakunaqa manaña napaynakunkuñapaschu. Ichaqa manan callepi hunt’a runa purishaqtinqa llapankuta napaykuyta atisunmanchu. Huk kutikunapin ichaqa allinpuni napaykuy. Chayrayku, ¿hukkunawan tupaspa napaykunkipunichu, icha ch’inllachu purinki? Yaqapaschá wakinninchisqa mana reparakuspalla mana napaykuq kasunman, chayqa mana respetoyoq kaymi kanman.

⁹ Jesusmi tapurqan: “Wawqeykichiskunallatachus napaykunkichis chayqa, ¿hukkunaq ruwasqanmantaqa astawanchu ruwashankichis? ¿Manachu Diospi mana iñiqkunapas chay hinallatataq ruwashanku?” nispa (Mat. 5:47). Napaykuy ancha allinpuni kasqanmanta rimaspan asesor Donald Weiss qelqarqan: “Manan pipas allintaqa sientekunmanchu hukkuna ladonta mana qhawarispa pasaruqtinkuqa, mana napaykusqanchis runakunamantaqa manan imawanpas disculpakuyta atisunmanchu. Chayrayku napaykuypuni runakunata hinaspa paykunawan rimay”, nispa. Chayrayku sichus muyuriqninchispi kaqkunata mana phiñachispa sumaqta tratasun chayqa, allinpipunin chay ruwasqanchis tukunqa.

10. ¿Imaynatan runakunata sumaqta trataspa sonqonkuman chayasunman? (Qhaway,  “Sumaqta napaykuspa qallariy” nisqa recuadrota.)

¹⁰ Norteamérica ladopi tiyaq Tom, Carol casado warmi qharimanta rimasunchis, paykunaqa kallpachakunkun vecinonkunawan sumaqta parlata tupachinankupaq, chhaynapi predicasqankuta chay runakuna kusata uyarinankupaq. Santiago 3:18 textoq nisqanmanta rimaspan Tom nin: “Sumaqtan runakunata tratayku. Asuykuykun callepi kashaqkunaman chaypi llank’ashaqkunamanpas. Asirikuspan sumaqta napaykuyku, hinaspa imachus paykunaman interesan chaymanta rimayku: wawakunamanta, alqokunamanta, wasinkumanta, llank’anankumanta, hukkunamantapas. Tiempowanqa amigonkuta hinan qhawariwanku”, nispa. Caroltaq nin: “Hukpi kutispañan sutiykuta willayku, paykunaq sutinkutapas tapuyku. Pisillapin willariyku barriopi imatachus ruwashasqaykumanta. Chaymantañan allin willakuykunamanta willayku”, nispa. Tomwan Carolwanqa runakunaq allin qhawarisqanmi kanku. Askha runakunan qelqanchiskunata  chaskisqaku, wakintaq Bibliamanta astawan yachayta munasqaku.

Sasaña kaqtinpas sumaqtan tratananchis

11, 12. ¿Imaraykun mana suyananchischu predicacionpi allinta tratawananchista? ¿Imaynatan kutichinanchis k’amiwaqninchisk unaman?

¹¹ Predicacionpin mayninpiqa runakuna millayta tratawanchis. Chaytaqa yachanchisñan, Jesusmi qatikuqninkunata nisqaña: “Ñoqata qatiykachawarqanku chayqa, qankunatapas qatiykachallasunkichistaqmi”, nispa (Juan 15:20). Chay runakunaman kaqllawantaq kutichispaqa ch’aqwatan hatarichisunman. Chhaynaqa, ¿imaynatan kutichinanchis? Apóstol Pedron qelqarqan: “Cristota sonqoykichispi yupaychaychis, Señorninchispuni kasqanta reqsispa. Suyakuyniykichismanta pipas tapuqniykichisman allinta kutichinaykichispaqqa wakichisqallapuni kashaychis, hinaspa kutichiychis llamp’u sonqowan respetowan”, nispa (1 Ped. 3:15). Arí, sumaqta, respetowan kutichisqanchismi k’amiwaqninchiskunaq sonqonta llamp’uyachinman (Tito 2:7, 8).

¹² ¿Preparakusunmanchu pipas k’amiwaqtinchis Diospa munasqanman hina kutichinanchispaq? Arí, preparakunanchismi. Pablon khaynata yuyaychawanchis: “Rimakuyniykichisqa ancha sumaqpuni kachun, kachiwan kachichasqa hina, ahinapin yachankichis imaynatachus sapankamanpas allinta kutichinaykichista”, nispa (Col. 4:6). Sichus familianchiskunata, llank’aqmasinchiskunata, estudiaqmasinchiskunata, iñiqmasinchiskunata, vecinonchiskunatapas tukuy tiempo respetowan tratasun chayqa, manan sasachu kanqa burlakuwaqninchiskunaman, k’amiwaqninchiskunamanpas respetowan kutichiy (leeychis Romanos 12:17-21).

13. Respetowan trataspan hark’awaqninchiskunataqa llamp’uyachisunman, ¿ima ejemplon chayta rikuchin?

¹³ Respetowan hukkunata tratayqa may allinpunin, chaymanta huk ejemplota qhawarisun. Japonpin huk Testigo vecinonpa punkunta takasqa, chay vecinotaq visitan runapiwan paymanta burlakusqaku. Chaywan phiñakunanmantaqa sumaqta despedikuspan iñiqmasinchisqa ripusqa. Payqa predicashallarqanmi, ichaqa reparasqan chay visitaq runa payta qhawamushasqanta. Hermanonchis payman asuykuqtintaq, runaqa nisqa: “Pampachawanki. Burlakurqaykuña chaypas, qanqa asirikullankin.  ¿Imatan ruwanay chhayna kanaypaq?” nispa. Chay runaqa sinchi llakisqan tarikushasqa, mana llank’anayoqmi kashasqa, mamitanpas chayllaraqmi wañupusqa. Hinan Testigoqa paywan Bibliata estudiananpaq nisqa, runataq munaymanmi nisqa. Chaymi pisi tiempollapi, semanapi iskay kutitaraq estudiasqa.

Respetoyoq kaytaqa wasipin yachakun

14, 15. ¿Imaynatan ñawpa tiempopi Diosta serviqkuna wawankuta educarqanku?

¹⁴ Ñawpa tiempopi Diosta serviq runakunaqa wasipin wawankuta yachachiqku respetoyoq kanankupaq. Génesis 22:7 texton willan Abrahamwan Isaacwan sumaqta respetowan rimanakusqankumanta. Josetapas tayta mamanqa sumaqtan educarqanku, chaymi carcelpi wisq’asqa kashaqtin respetowan huk presokunata tratarqan (Gén. 40:8, 14). Faraonta imayna tratasqantaq rikuchin, autoridadniyoq runakunaq ñawpanpi imayna comportakuymanta yachasqanta (Gén. 41:16, 33, 34).

¹⁵ Jehová Dios Israel runakunaman Chunka Kamachikuykuna qosqanmanta, huknin nin: “Taytaykita mamaykita sumaqta respetay, ñoqa Diosniyki Señor Dios, qanman qosqay hallp’api unayta kawsanaykipaq”, nispa (Éxo. 20:12). Arí, tayta mamankutan respetananku karqan. Ejemplopaq, Jefteq ususinqa anchatan taytanta respetarqan, chaytan rikuchirqan taytanpa prometekusqanta hunt’aspa, paypaqqa sasaña chay ruway karqan chaypas (Jue. 11:35-40).

16-18. a) ¿Imaynatan tayta mamakuna wawankuman yachachinkuman educado kayta? b) ¿Imaynatan wawakunata yanapanqa educado kasqanku? Wakinmanta willay.

¹⁶ May allinmi respetoyoq kanankupaq wawakunata yachachiyqa. Wiñaspa allinta huk runakunawan tratanakunankupaqmi, wawakunaqa yachananku visitakuna napaykuyta, telefonomanta kutichiyta, mesapi comportakuytapas. Yachachinallataqmi imarayku huk runakunapaq punkuta kichanankuta, yuyaqkunata, onqosqakunata sumaq sonqowan tratanankumanta, llasa q’epiyoqkunatapas yanapanankumanta. Yachanankun imata munaspapas misk’i simiwan mañakunankuta, agradecekuyta, disculpakuyta, huk allin ruwaykunatapas.

¹⁷ Respetoyoq kanankupaq wawakunata yachachiyqa manan sasachu kanan. Ejemplonchiswanmi aswan allintaqa yachachisunman. 25 watanpi kashaq Kurt iñiqmasinchis willakun imaynata kinsantin wawqenkunantin educado kayta yachasqankumanta, paymi nin: “Mamaywan papaywanqa sumaqta rimaspan tratanakuqku, hukkunatapas tukuy pacienciawan respetowanmi trataqku. Papaymi pusawaq manaraq huñunakuy qallarishaqtin tukusqan  qhepatapas kurak hermanokunawan parlaq reqtin. Payqa ancha respetowanmi chay hermanokunata napaykuq”, nispa. Nillantaq: “Kunanqa papay hinan ñoqapas sumaqta hukkunata tratani. Chhayna tratayqa huk costumbren ñoqapaq kapun, chaytaqa ruwani manan sumaqta tratanay kaqtinchu, aswanpas munasqayraykun”, nispa.

¹⁸ ¿Imaynatan wawakunata yanapanman educado kasqanku? Askha amigokunatachá tarinqaku sumaqtataq hukkunawan kawsanqaku. Chaymantapas yachanqakun patronninkuta, llank’aqmasinkuta imayna tratayta. Tayta mamankutaq kusisqa sientekunqaku allin runa kasqankuwan (leeychis Proverbios 23:24, 25).

Respetoyoq kasqanchiswanmi hukniray kanchis

19, 20. ¿Imaraykun kallpachakunanchis sumaq sonqo Diosninchisman Churinmanwan rikch’akunanchispaq?

¹⁹ “Diospa munasqa wawankunan kankichis, chayrayku payman rikch’akuq kaychis” nispan apóstol Pablo qelqarqan (Efe. 5:1). Jehová Diosman Churinmanwan rikch’akunanchispaqqa, kay estudiopi t’aqwisqanchis textokunaq nisqanman hinan ruwananchis. Chhaynapin mana kay pacha runakunaman rikch’akusunchu, paykunaqa hawa sonqollan hukkunata sumaqta tratanku, patronninkuq allin qhawarisqan kanankurayku otaq imatapas chaskinankuraykulla (Jud. 16).

²⁰ Satanaspa millay kamachikuyninqa tukukapushanñan, chayraykun payqa Jehová Diospa allin yachachikuyninkunata chinkachiyta munan, chaymanta hukninqa respetoyoq kaymi. Ichaqa manan hayk’aqpas chinkachinqachu cristianokuna respetoyoq sumaq trataq kasqankutaqa. Chayrayku, kallpachakusun Dios hina, Churin hina sumaq sonqo kananchispaq. Chhaynapin rimayninchispi, imayna comportakusqanchispipas hukniray kasunchis mana respetoyoq kayta munaq runakunamanta. Chaymantapas sumaq runa kasqanchisqa Diospa sutintan hatunchanqa, Dios sonqo runakunatataq llaqtanman pusamunqa.

[Uranpi willakuy]

¿Yuyashankichu?

• ¿Ima ejemplotan Jehová Dioswan Churinwan qowanchis respetowan allin trataq kaymanta?

• ¿Imaraykun huk cristianota allinta qhawarichin sumaq napayukuq kasqan?

• ¿Imaynatan runakunata sumaqta tratay predicacionpi kusata llak’ananchispaq yanapawasunman?

• ¿Imaynatan tayta mamakuna wawankuman yachachinkuman respetoyoq kayta?

[Tapuykuna]

[27 paginapi recuadro]

 Sumaqta napaykuspa qallariy

Askha runakunan mana reqsisqanku runakunawanqa mana rimayta munankuchu. Ichaqa Diosta, runamasinkutapas munakusqankuraykun Testigonkunaqa kallpachakunku chayta ruwanankupaq, paykunaqa munankun Bibliamanta runakunaman yachachiyta. ¿Iman yanapasunki chay ruwaypi allinyanaykipaq?

Filipenses 2:4 textoq nisqanmi ancha allinpuni, chaypin niwanchis: “Ama pipas pay kikinpa allinnillantaqa maskhachunchu, aswanpas hukkunaq allinnintapas maskhallachuntaq”, nispa. Parlasqanchis runapi yuyaykusun, paypaqqa mana reqsisqataq kanchis chayqa, yaqapaschá mana allinchu sientekunqa. ¿Imatan ruwasunman mana chhayna sientekunanpaq? Sumaqta napaykuymi allinpuni kanqa, ichaqa manan chayllatachu ruwana.

Piwanpas rimayta qallarispaqa yaqapaschá imapi piensashasqanta tatichirqanchis. Sichus mana imachus llakichisqanmantachu rimasun aswanpas ñoqanchispa yuyaykusqanchis temamanta rimasun chayqa, manapaschá allintachu kutichinman. Chayrayku, sichus reparanki imapi yuyaykushasqanta chayqa, chaymanta parlayta qallariy. Chaytan Jesusqa ruwarqan Samariapi kashaspa pukyumanta unuta wisiq warmiwan tupaspa (Juan 4:7-26). Payqa unu wisiypin piensasharqan, chayraykun Jesusqa chaymanta rimapayarqan, chhaynallapin kusata parlata tupachirqanku espiritual temakunamanta.

[26 paginapi fotokuna]

Runakunata sumaqta tratasun chayqa, uyariwasunmi predicaqtinchis

[28 paginapi foto]

Lliwtapas sumaqtan tratananchis