Jehová Diosqa allillan kananchistan munan

MANA hayk’aq rikusqanchis wañuy hamuqtinmi, Diospa allin qhawarisqan runakuna “qespichisqa kanqaku”, chaytaqa tukuy atiyniyoq Diosmi ruwanqa (Joel 2:32). Diosqa manan hayk’aqpas runakuna wañunantaqa munarqanchu. Paymantan ‘kawsay paqarimun’, chaymi runakunataqa ancha valorniyoqta qhawarin (Sal. 36:9).

Ñawpaq tiempopi Diospa kamachinkunapas runaq kawsaynintaqa ancha valorniyoqtan qhawarirqanku. Huk kutinmi Jacob familianwan viajasqanpi phiñasqa wawqenwan tupanan karqan. Payqa yacharqanmi Jehová Dios yanapananta, chaywanpas paywan kuska riq runakuna allillan chayanankupaqmi ima necesitakusqanta ruwarqan (Gén. 32:7, 8; 33:14, 15). Chayraykun, Génesis 33:18 textoq nisqan hina ‘allillan chayarqanku’. Ñoqanchispas hukkunapas sichus Diospa nisqanta kasukusun chayqa allillanmi kasun. Yachasunchis imaynatan ruwananku Huñunakuna Wasita ruwaqkuna, ima ñak’ariypas kaqtin yanapakuq iñiqmasikunapas.

Mana k’irisqa kanapaq kamachikuykuna

Moisespa Kamachikuy Simi chaskisqanpin mana k’irisqa kanapaq kamachikuykuna karqan. Ejemplopaq, sichus huk israelita wasita hatarichiqtinqa, wasi patatan muyuriqta kanchachanan karqan, ama pipas urmaykuspa wañunanpaq (1 Sam. 9:26; Mat. 24:17). Mana chayta ruwaqtinku pipas urmaykunman chayqa, chay runaq wañusqanmantan huchachasqa kanman wasiyoq (Deu. 22:8).

Kamachikuy Simiqa nillarqantaqmi, huk toro pitapas waqraqtin ima ruwanankuta. Sichus huk toro pitapas waqranman, chay runataq wañunman chayqa, torotan dueñon wañuchinan karqan ama hukkunatapas waqrananpaq. Manan chay toroq aychanta mikhunankuchu, nitaq vendenankuchu karqan. Ichaqa, ¿iman sucedenman dueñon mana chay torota wañuchinmanchu hinaspa huk runatawan waqraspa wañuchiqtin? Torota dueñontawanmi wañuchirqanku. Chay kamachikuyqa runakunata yanaparqanmi animalninkuta cuidanankupaq (Éxo. 21:28, 29).

Chaymantapas Kamachikuy Simiqa willarqanmi llank’ananku herramientakunata allinta utilizanankumanta. Ejemplopaq, israelitakunaqa hachawanmi llant’ata ch’eqtaqku. Sichus pipas sach’ata wit’ushaqtin hacha mangonmanta qonqaylla lloqsispa llank’aqmasinta wañuchinman chayqa, mana yuyaypichu wañuchiq runaqa  pakakuna llaqtamanmi ayqekunan karqan. Chaypin qhepakunan karqan uma sacerdoteq wañupunankama, chaymi mayninpiqa unay watakunamantaña wasinman kutipuq. Chaywanmi Jehová Diosqa runakunaman yachachisharqan runaq kawsaynin sagrado kasqanta, chay yachachisqanman hina kawsaqkunaqa allinta herramientankuta cuidankuman (Núm. 35:25; Deu. 19:4-6).

Jehová Diosqa chay kamachikuykunata qorqan, kamachinkuna wasinku ukhupi hawapipas seguro kawsanankuta munaspan. Pipas huk runata k’irinman otaq wañuchinmanpas manaña yuyaypichu chaypas, paymantan  huchachasqa kanan karqan. Kunanpas chay kamachikuyninqa kaqllan kashan (Mal. 3:6). Diosqa munan cuidakunanchistan, kikinchistapas hukkunatapas mana imawanpas k’irinanchista. Chaytaqa astawanmi kasukunanchis Huñunakuna Wasita ruwaspa, allichaspa ima.

Wasikunata ruwaspa cuidakuna

May kusikuymi Huñunakuna Wasita, Hatun Huñunakuna Wasita, sucursaltapas ruway, hatun llakipi tarikuqkunata wasinku hatarichiypi allichaypi yanapaypas. Llank’asqanchispiqa kallpachakunan allinta ruwanapaq fácil ruwayña kaqtinpas (Ecl. 10:9). Mana chayqa k’irikusunmanmi otaq hukkunatapas k’irisunman. Mana ima sasachakuypas kananpaqqa cuidakuspan llank’ana.

Biblian nin: “Waynakunaq sumaq-kayninqa kallpankun, yuyaq runakunaq sumaq-kaynintaqmi yuraq umanku”, nispa (Pro. 20:29). Wasikuna sayarichiypiqa waynakunatan necesitakun llank’anankupaq, kuraqkunataq tukuyninpi experienciankuwan yanapakunku sumaq qhepananpaq. Experienciayoq llank’aqkunaqa manan herramientakuna imayna hap’iyllatachu yachanku. Wayna kashaspankuqa kallpayoqkunaq ruwanankunatan  ruwarqanku. Chayrayku, sichus chayllaraq yanapakushanki llank’aypi chayqa, qhaway imayna llank’asqanta kasukuytaq imayna ruwanaykipaq kamachisqasuykita. Yachayta munanki chayqa, yachachisunkikun peligroso materialkunata imayna utilizayta, llasa q’epikunata imayna hoqariytapas. Chhaynapin aswan allinta llank’anki, cuidakunki kusikunkitaq.

Wasi hatarichiypi llank’aqkunaqa rikch’asqan kashananku, imapas huk ratollapin cambianman, mana t’oqoq kasqanpin t’oqo kanman, pipas escalerata otaq tablata kuyurachinman. Chaymantapas wasi sayarichiypi llank’aqkunaqa cuidakunankupaq Gobiernoq kamachisqantan kasukunanaku. Casco, gafas, botas de seguridad nisqakunaqa hark’asunkin llank’asqaykipi mana k’irikunaykipaq. Ichaqa chaykunaqa servinqa churakuspa llank’aqtillaykin, chaymantapas mana mawk’a otaq qhasu kallaqtin.

Wakin herrramientakunaqa facil manejayta hinallapaschá qhawarinki, ichaqa yachanaykin allin manejayta mana k’irikunaykipaq. Mana mayqentapas allintachu manejayta yachanki chayqa llank’anapi umalliqta tapukuy. Paymi yachachisunki allinta yachanaykikama. K’umuykukuq kayqa ancha allinpunin, astawanqa wasikuna ruwaypi llank’aspa, chhaynapin mana k’irikunkichu (Pro. 11:2).

Wasi ruwaypi accidentekunaqa kan urmayuqtinkun. Manaraq escaleranta wichashaspa otaq andamionta wichashaspan qhawana allin takyachisqachu kashan chayta. Andamionta wichaspa otaq techopi kashaspaqa, churanan imatapas hap’ipakunapaq otaq watakuna mana urmaynapaq. Sichus mana yachankichu chaykunapi imayna llank’ayta chayqa encargadota tapukuy. *

Sapa p’unchaymi Diospa llaqtanqa astawan yapakushan, chaymi astawan necesitakushan Huñunakuna Wasikunata, huk wasikunatapas. Chay wasikuna ruwaypi umalliqkunaqa allintapunin cuidananku chaypi llank’aq iñiqmasikunata (Isa. 32:1, 2). Sichus chaypi llank’ashanki chayqa, ama qonqaychu accidentekunamanta cuidakuy ancha importante kasqanta. Imapas limpion kanan, waqaychasqataq. Sichus pipas yuyarichinata necesitashan chayqa, yuyarichiy munakuywantaq. Ama hinallatachu qhaway mana experinciayoq kaqkuna peligro kasqanman haykunankuta. Llank’aqkunaman willay ima peligrokuna kasqanta yachachiytaq imaynata atipanankumanta. Yuyariy: wasi ruwaytaqa tukunanchismi, ichaqa manan ima accidentepas kananchu.

Munakuywanmi ruwana

Huñunakuna Wasi ruwaypi hukkunapipas kanmi peligrokuna, chaymi lliw llank’aqkuna cuidakunanku. Sichus Bibliaq nisqanta kasukusun, cuidakunapaq kamachikuykunata kasukusun, allin yuyaywantaq llank’asun chayqa, manan ñoqanchispas nitaq hukkunapas sasachakuypi tarikusunchu.

¿Iman kallpachawanchis imatapas cuidadowan ruwanapaq? Munakuymi. Arí, Jehová Diosta munakuymi yanapawanchis runakunaq kawsayninta pay hina valorananchispaq. Runamasinchista munakuspaqa cuidadowanmi llank’asunchis (Mat. 22:37-39). Chayraykun kallpachakusun wasi ruwakuqtin lliwpas “allillan” kanankupaq.

[Uranpi willakuy]

[30 paginapi dibujo recuadropiwan]

Escalerawan llank’aspa cuidakusun

Qhayna watallan Estados Unidos nacionpi 160.000 llank’aqkuna escaleramanta urmayuspa k’irikurqanku, 150 runakunataq wañurqanku. Yachasunchis, imaynatan cuidakusunman mana urmanapaq chayta.

◇ Ama mana allin escalerawanqa llank’aychu. Amataq allichaychu, aswanqa wikch’upuy.

◇ Escalerakunaqa mana nishu llasataqa aguantanchu. Chaymi reparanayki herramientakunaq materialkunaq llasasqantawan aguantaqachu icha manachu chayta.

◇ Escalerataqa sayachina allin pampachasqapin. Ama andamio patapiqa churaychu, nitaq ima kuyoq patapipas.

◇ Seqaspa otaq urayuspapas escaleratan qhawanayki.

◇ Ama hayk’aqpas escaleraq iskay tukuynin sarunakunapi sayaspa llank’aychu nitaq tiyaychu.

◇ Sichus chutakuq (teléscopica) escalerapi seqanki chayqa, escalerata huk metro hinata wasapachiy perqaq hawanta. Escalera mana lluskhananpaq estacaman watay, otaq escalera allinta takyananpaq tablata pampaman clavay. Mana chayta ruwayta atispataq pitapas niy escalerata hap’inasuykipaq seqashaytiyki. Escaleraq puntanta watay ama kuyuykachananpaq.

◇ Ama escaleraq sarunankunapi tablakunata churaychu andamiota ruwanaykipaq.

◇ Escalerapi kashaspaqa makita otaq chakita chutarispa imatapas aypawaq chayqa urmaywaqmi. Aswanpas hayk’a kutitapas escalerata kuyuchiy llank’aynikita tukunaykikama.

◇ Sichus escalerata churanki wisqasqa punkuq nawpanpi chayqa, huk letrerota churay mana kichamunankupaq otaq aseguray. Mana chayqa pitapas churay qhawananpaq.

◇ Escalerataqa huk runallan seqanan, iskayqa seqanman chaypaq hina ruwasqa kallaqtinmi. *

[Uranpi willakuy]

[29 paginapi dibujo]

Moisesman Dios kamachikuy qosqanpin nirqan wasipata muyuriqninpi kanchananku kasqanta.