Rimakuyninchisqa “ancha sumaqpuni kachun”

“Rimakuyniykichisqa ancha sumaqpuni kachun, kachiwan kachichasqa hina.” (COL. 4:6.)

1, 2. ¿Imaynatan huk iñiqmasinchis kutichirqan k’amiqtinku? ¿Imapin chay tukurqan?

HUK iñiqmasinchismi willakun: “Huk p’unchaymi wasin-wasinta predicashaqtiy huk wiraqocha nishuta ñoqawan phiñakurqan, rimaqtinqa lliw cuerponraqmi khatatatarqan. Bibliaq nisqanta sumaqllata willashaqtiypas astawanraqmi phiñakurqan. Esposanwan wawankunawanmi k’amiyta qallariwarqanku, hinan ripunaypaq nirqani: ‘Manan phiñachiqchu hamurqani aswanpas sumaqta parlarinaypaqmi’, nispa. Chaymantataq paykunaman leerqani Gálatas 5:22, 23 textota, chaypin rimashan munakuymanta, llamp’u sonqo kaymanta, cuerpo kamachiq kaymanta, sumaq kawsaymanta ima, hinan ripurqani.

² ”Hukkaq callepi vecinonkunata predicashaspaytaq chay familiata rikurqani wasi punkunpi tiyashaqta. Hinan paykuna waqyamuwarqanku, ñoqataq yuyaykurqani: ‘Kunanqa imatañataqchá niwanqaku’, nispa. Wiraqochaqa jarrapin unuta hap’ishasqa, hinan huk vaso unuta haywariwarqan. Disculpakuspataq: ‘May allinmi iñiyniykipi qaqa sayasqaykiqa’, niwarqan. Sumaqllatataq despidinakapurqayku”, nispa.

3. ¿Imaraykun mana phiñakunanchischu mana allinta ruwawaqtinchis?

³ Runakunaqa imaymana sasachakuypin tarikunku, chaymi predicacionpipas otaq maypipas phiñasqa runakunawanqa tupashallanchis. Chayraykun “llamp’u sonqowan respetowan” kutichinanchis (1 Ped. 3:15). Ñawpaqpi rimasqanchis iñiqmasinchischus phiñakuywan kutichinman karqan chayqa, manan uyariqnin wiraqochaqa sonqonta tiyaykachinmanchu karqan, aswanpas aswantaraqmi sonqon t’impurinman karqan. Iñiqmasinchismi ichaqa sumaqllata kutichispa sonqonta llamp’uyachirqan.

¿Iman sumaqta rimay?

4. ¿Imaraykun rimakuyninchis sumaqpuni kanan?

⁴ Iñiqmasinchiskunawan, familianchiswan, huk runakunawanpas sumaqta rimananchispaqmi apóstol Pablo nirqan: “Rimakuyniykichisqa ancha sumaqpuni kachun, kachiwan kachichasqa hina”, nispa (Col. 4:6). Misk’i simiwan respetowan rimaspaqa sumaqtan hukkunawan parlarisun, thakpitaq kawsasun.

5. ¿Imatan mana ruwanachu sumaqta rimanapaq? ¿Iman Moisesta pasarqan?

⁵ Piwanpas sumaqta rimananchispaqqa manan tukuy yuyaykusqanchistachu, sientesqanchistachu rimarparinanchis, astawanqa phiñasqa kashaspanchis. Bibliaq willasqan hina, k’arak phiñakuywan atipachikuq runaqa mana yuyayniyoqmi (leey Proverbios 25:28; 29:11). “Moisesqa aswan llamp’u sonqon karqan” llapa runakunamantapas, huk kutinmi ichaqa k’arak phiñakuywan atipachikurqan Israel runakuna k’ullullaña kaqtinku. Nishuta phiñakusqanraykun mana Jehová Diosta hatuncharqanchu. Imachus yuyaykusqantaña rimarqan chaypas, Diosqa manan allinpaqchu qhawarirqan chay ruwasqanta. Tawa chunka wataña umallichirqan chaypas, Diosqa manan munarqanchu Israel runakunawan kuska Prometesqa Hallp’aman haykunanta (Núm. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32).

6. ¿Imaynatan riman allin yuyayniyoq runa?

⁶ Bibliaqa allintan riman allin yuyaywan rimaqkunamanta, chaymi nin: “Askha rimasqapiqa  kallanpunin pantayqa, upallakuqmi ichaqa allin yuyayniyoq”, nispa (Pro. 10:19; 17:27). Allin yuyaywan rimaqqa manan tukuy tiempochu upallakun. Rimanan kaqtinqa ‘ancha sumaqtan’ riman, rimasqanqa hampi hinan, manan espadawan k’iriq hinachu.

“Kanmi upallakuna tiempo, rimana tiempopas”

7. ¿Imakunamantan cuidakunanchis, imarayku?

⁷ Manan predicasqanchis runakunallawanchu, llank’aqmasinchiskunallawanchu sumaqtaqa rimananchis; iñiqmasinchiskunawanpas familianchiswanpas sumaqtan rimananchis. K’arakta phiñakuyqa onqochiwasunmanmi, iñiyninchispipas pisipachiwasunmanmi, runamasinchispaqpas mana allinninpaqmi kanman (Pro. 18:6, 7). Huchayoq kasqanchisraykun llapanchis cuidakunanchis k’aminakuymanta, burlakuymanta, hukkunata pisichaymanta, k’arak phiñakuymantawan (Col. 3:8; Sant. 1:20). Mana chayqa manan sumaqtachu kawsasunman runamasinchiswan, Jehová Dioswanpas manan allinpichu kasunman. Jesusmi nirqan: “Pipas wawqenpaq phiñakuqqa juzganapaqñan kanqa, pipas wawqenta k’amiqqa juzganapi taripanapaqñan kanqa, pipas wawqenta ñakaqqa infierno ninapi [“Gehenapi”, NM] juzganapaqñan kanqa”, nispa (Mat. 5:22).

8. ¿Ima kaqtinmi rimananchis phiñachiwaqninchiswan, ichaqa imaynatan chayta ruwananchis?

⁸ Mayninpiqa rimananchismi kanqa. Huk iñiqmasinchischus ruwasqanwan otaq rimasqanwan nishuta phiñachiwasunman, manañataq aguantayta atisunmanchu chayqa, kallpachakunanchismi sonqonchista tiyaykachinanchispaq hinaspa paywan rimananchis, manan sonqonchispi phiñakuy saphichakunanchu (Pro. 19:11). Pablon qelqarqan: “Ama p’unchay ch’isiyaqqa phiñasqa kaychischu”, nispa. Phiñachiwaqninchiswan rimananchis kaqtinqa sumaqllatan rimananchis, qhawarinanchistaqmi ima ratopi rimananchista (leey Efesios 4:26, 27, 31, 32). Sut’intaña imatapas ninanchis chaypas, llamp’u simiwanmi rimananchis allipunakapuyta munaspa (Lev. 19:17; Mat. 18:15).

9. ¿Imaraykun sonqonchisraq tiyaykunan rimananchispaq?

 ⁹ Manan qonqananchischu mayninpi “upallakuna tiempo” kasqanta, mayninpitaq ‘rimana tiempo’ kasqanta (Ecl. 3:1, 7). Chaymantapas ‘allinta yuyaykuspan kutichinanchis’ (Pro. 15:28). Chaymi mayninpiqa suyananchisraq kanqa sonqonchis tiyaykunanta, mana chayqa astawanmi phiñachinakusunman; chaywanpas manan unaytaqa suyananchischu.

Allinkaqta ruwaspaqa sumaqtan hukkunawan kawsasun

10. ¿Imaraykun sumaq sonqo kananchis?

¹⁰ Sumaqta parlasunchis chayqa, manan sasachu kanqa runamasinchiswan sumaqta kawsay. Paykunawan sumaqta kawsananchispaq kallpachakuqtinchistaq, sumaq parlay kanqa. Chaypaqmi sumaq sonqowan hukkunata yanapananchis, imallatapas haywarinanchis otaq ima regalotapas qonanchis. Phiñachiwaqninchistapas chay hinata tratasun chayqa, “uyanmi p’enqakuymanta pukamanraq tukunqa”, hinan sonqon llamp’uyaqtin paypas allinkaqta ruwanqa, chhaynapitaq facil-llata paywan allipunakapusun (Rom. 12:20, 21).

11. ¿Imaynatan Jacob wawqenpa sonqonta tiyaykachirqan?

¹¹ Jacobqa allintan yacharqan sumaq sonqo kay allinpuni kasqanta. Payqa karutan ayqekurqan wawqen Esauta manchakuspa. Unay watakuna qhepamantaq kutimpurqan. Esautaq 400 runakunantin paywan tupaq hamurqan. Chaymi Jacobqa Diosta rogakurqan yanapananpaq, wawqenmanpas askha uywankunatan apachirqan. Chaywanmi sonqonta tiyaykachirqan, chaymi Esauqa phawamuspa Jacobta oqllaykuspa much’aykurqan (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).

Hukkunata kallpachasun sumaqta rimaspa

12. ¿Imaraykun iñiqmasinchiskunawan sumaqta rimananchis?

¹² Diospa allin qhawarisqan kaytaña munanchis chaypas, munallanchistaqmi iñiqmasinchiskunapas allinpaq qhawariwananchista. Sumaqta rimapayaspaqa llakikuyninkutan pisiyachisun, k’arakta rimapayaspan ichaqa astawanraq llakichisunman, chhaynapitaq manapas Dios paykunata munakunmanchu hina sientekunkuman. Chayraykun iñiyninkupi ‘wiñanankupaq necesitasqankuman hina’ allinninkupaq kaqllata rimananchis (Efe. 4:29).

13. a) ¿Imaynatan umallikuna yuyaychananku? b) ¿Imaynatan cartata qelqananku?

¹³ Umallikunan astawanqa kallpachakunanku llamp’u sonqo kaywan Diospa ovejankunata michinankupaq (1 Tes. 2:7, 8). ‘Kutipakuqkunatapas llamp’u sonqowanmi’ yuyaychananku (2 Tim. 2:24, 25). Umallimasinkuman otaq sucursalman cartata qelqaspankupas respetowanmi rimananku, chhaynapin Mateo 7:12 nisqanman hina ruwanqaku.

Familiapi misk’i simiwan rimasun

14. ¿Ima nispan Pablo qosakunata yuyaycharqan, imarayku?

¹⁴ Mana reparakuspallan hukkunata k’irisunman rimasqanchiswan, hinallataq phiña uyanchiswanpas. Wakin qharikunaqa manan entiendenkuchu warmiqa sumaqta rimapayana kasqanta. Huk hermananchismi nin: “Cuerpoyraqmi ‘ras’ nin qosay phiñarikuspa fuerteta rimapayawaqtin”, nispa. Alto kunkawan rimayqa manapaschá qharita sientechinmanchu warmiq sonqontan ichaqa k’irin. Chhayna rimapayasqankutaqa unaypin warmiqa qonqan, astawanqa munakusqan respetasqan runa chhaynata trataqtin (Luc. 2:19). Chaymi apóstol Pablo qosakunata yuyaycharqan: “Esposaykichista munakuychis, amataq paykunata k’amipayaychischu”, nispa (Col. 3:19).

15. ¿Imaraykun qosa sumaqllata esposanta tratanan?

¹⁵ Unayña casarasqa cristianon huk rikch’anachiywan willarqan imarayku qharikuna  “p’akikuq vasota hina” esposankuta tratananku kasqanta. Khaynatan nirqan: “Sichus huk cristal vasota kallpawan hap’irqosunman chayqa, p’akirqakapunmanmi. K’askarqachisunmanña chaypas, alayrin kanman raqrankunaqa. Chhaynallataqmi kanman huk qosapas k’arak simiwan esposanta rimapayaqtinqa; sonqontan k’irinman, chhaynapitaq manaña sumaqtachu kawsankuman”, nispa (leey 1 Pedro 3:7).

16. ¿Imaynatan esposa familianta yanapanman?

¹⁶ Qharitapas imayna rimasqanchisqa kallpachanmanmi otaq pisipachinman. Chaymi esposaqa sumaqta qosanta tratanan, imachus yuyaykusqantapas respetowanmi uyarinan, imaynan paypas sumaq tratanata munan hinata. Chhaynapin rikuchinqa ‘allin yuyayniyoq warmi’ kasqanta, ‘paymanmi qosanpas sonqollikunqa’ (Pro. 19:14; 31:11). Biblian nin: “Yachayniyoq warmiqa wasintan sayarichin, mana yuyayniyoqmi ichaqa makinkunawan thunin”, nispa (Pro. 14:1). Chaypi nisqan hina, allin warmiqa kusatan familianta yanapan, mana yuyayniyoq warmin ichaqa mana imapipas yanapanchu.

17. a) ¿Imaynatan wawakuna rimananku tayta-mamankuwan? b) ¿Imaynatan wayna-sipaskunata rimapayananchis, imarayku?

¹⁷ Wawakunaqa respetowanmi tayta-mamankuta rimapayananku (Mat. 15:4). Tayta-mamakunapas kaqllatataqmi tratananku, chhaynapin wawankuta mana ‘k’utupayanqakuchu’ (Col. 3:21; Efe. 6:4). Wanachinanku kaqtinpas respetowanmi rimapayananku, chhaynallatataqmi umallikunapas ruwananku. Chay hinapin yanapanqaku mana allin ruwasqankumanta kutirikunankupaq, Jehová Dioswan allinpi kanankupaqpas. Chaymi aswan allin kanqa pisichaspa rimapayanamantaqa, pisichaqtinkuqa manañan kallpachakunkumanchu allinkaqta ruwanankupaq. Wawakunaqa qonqapunkumanña imamanta rimapayasqankuta chaypas, sumaq sonqowan rimapayasqankutaqa manan hayk’aqpas qonqanqakuchu.

Allinta rimasun sonqomantapacha

18. ¿Imaynatan k’arak phiñakuyta atipasunman?

¹⁸ Sichus uyanchis ancha kusisqa kashanman sonqonchistaq ichaqa phiñakuymanta t’impushanmanraq chayqa, manan phiñakuyta atipashasunchismanchu,  manataq allinninchispaqchu kanman. Chayqa carro purinanpaq aceleradorta sarushawaq kasqan ratotaq frenota sarushawaq hinan kanman. Chayta ruwaspaqa carrotan malograsunman. Chayrayku amapuni sonqonchis ukhupi phiñakuy q’esachakuchunchu, mana chayqa qonqayllan nishuta phiñakuspa imatapas ruwasunman. Jehová Diosmanta mañakusun sonqonchismanta k’arak phiñakuyta chinkachinanpaq, santo espiritunwan yuyayninchista sonqonchista mosoqyachinanpaqpas (leey Romanos 12:2; Efesios 4:23, 24).

19. ¿Imatan ruwasunman hukkunawan ama k’arakta phiñachinakunanchispaq?

¹⁹ Sonqonchis phiñakuymanta t’impurishanman chayqa, ayqerikunanchismi sonqonchis thak ninankama (Pro. 17:14). Ichaqa pipas ñoqanchispaq nishuta phiñarikuyta qallarinman chayqa, kallpachakunanchismi aswan sumaqta kutichinanchispaq. Biblian nin: “Llamp’u simiwan kutichikuqqa phiñakuytan thasnun, k’arak simin ichaqa astawan phiñachin”, nispa (Pro. 15:1). Manaña alto kunkawanchu rimasunman chaypas, espadawan k’iriq hina rimaspaqa astawanmi phiñachisunman, ninamanpas llant’ata astawan chanqaykushasunman hina (Pro. 26:21). Umanchistaña wasapawashasunman chaypas, ‘allin yuyaywanmi rimananchis, manataq usqhayllachu phiñakunanchis’. Jehová Diosmantapas santo espirituntan mañakunanchis hukkunata kallpachanapaq hina rimananchispaq (Sant. 1:19).

Sonqomanta pampachasun

20, 21. ¿Imaraykun pampachananchis, iman chaypaq yanapawasun?

²⁰ Llapanchismi rimaspaqa pantanchis (Sant. 3:2). Iñiqmasinchiskunapas familianchispas rimasqankuwanqa k’iriwasunmanmi kallpachakushankuña chayta mana ruwanankupaq chaypas. Kaq rato phiñakunanchismantaqa pacienciakunanchismi, qhawarinanchistaq imarayku chay ruwasqanta (leey Eclesiastés 7:8, 9). Yaqapaschá llakisqa, sayk’usqa, manchasqa, onqosqa kasharqan otaq ima sasachakuypipas tarikusharqan.

²¹ Manaña chayraykuchu k’arakta phiñakunanku chaypas, chaykunata qhawarispan entiendesun imarayku rimaspa pantasqankuta, chhaynapitaq mana sasachu kanqa pampachananchispaq. Llapanchismi runamasinchispa sonqonta k’irirqanchis, chayraykun munanchis pampachawananchista (Ecl. 7:21, 22). Jesusmi nirqan runamasinchista pampachallaqtinchis Diospas pampachawananchista (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35). Chhaynaqa imapipas pantarqonchis chayqa, disculpakunanchispachan; hukkuna pantaqtinkupas pampachananchismi. Chhaynapin llapa iñiqmasinchiskunawan, familianchiswanpas munanakusun, “munakuymi tukuy imatapas sumaqta hukllaman tukuchin” (Col. 3:14).

22. ¿Imaraykun kallpachakunanchis sumaqta rimananchispaq?

²² Tiempoq pasasqanman hinaqa aswan sasachá kanqa kusisqalla, huk-nisqalla kawsananchispaq. Bibliaq nisqanman hina kawsaspan ichaqa allinkaqllata rimasun. Chhaynapin llapa iñiqmasinchiskunawan, familianchiswanpas sumaqta kawsasun, ‘kusikuq’ Diosninchistapas hatunchasun (1 Tim. 1:11, NM).

¿Kutichiwaqchu?

• ¿Imaraykun allinta qhawarinanchis imayratopi rimananchista?

• ¿Imaraykun familiapi llapanku kallpachakunanku sumaqta rimanankupaq?

• ¿Imatan ruwananchis rimasqanchiswan hukkunata ama k’irinanchispaq?

• ¿Iman yanapawasun pampachananchispaq?

[Tapuykuna]

[21 paginapi fotokuna]

Sonqoykitaraq tiyaykachiy, qhawariytaq imayraton rimawaq chayta

[23 paginapi foto]

Qosaqa llamp’u simiwanpunin esposanta rimapayanan