Munakuq sonqowanpuni rimasun

“Yachaywanpunin rimarin, ancha munakuywantaq yachachinpas.” (PRO. 31:26.)

1, 2. a) ¿Imapaqmi cristianokuna kallpachakunanchis? b) ¿Imamantan kay estudiopi yachasunchis?

ÑAWPAQ tiempopin rey Lemuelpa mamitan ancha allin yachayniyoq warmimanta rimaspa khaynata nirqan: “Yachaywanpunin rimarin, ancha munakuywantaq yachachinpas”, nispa (Pro. 31:1, 10, 26). Jehová Diosta lliw kusichiy munaqkunaqa chhaynan kananku (leey Proverbios 19:22). * Cristianokunaqa munakuywanmi rimananchis.

² ¿Imaynatan munakuq sonqo kasqanchista rikuchisunman? ¿Pikunatan munakuq sonqowan tratananchis? ¿Imaynatan munakuq sonqo-kay yanapawasunman familianchiswan iñiqmasinchiskunawanpas sumaqta rimananchispaq?

¿Imataq munakuq sonqo kayri?

3, 4. ¿Imaynan munakuq sonqo runa? b) ¿Pikunallan munakuq sonqowan tratanakunku?

³ “Munakuq sonqo” simiqa hebreo rimaypi chesedh simimantan t’ikrakun. Chayqa askhamantan rimashan, manan huk simillapiqa chayta niyta atisunmanchu. Chaymi quechuamanqa t’ikrakun: ‘Munakuq, tukuy tiempo munakuq, khuyapayakuq’, nispa. Munakuq sonqo runaqa anchatan hukkunapi interesakun chaytataq rikuchin ruwasqanwan rimasqanwan ima. Chaymantapas kallpachakunmi munakusqan runapaq hunt’aq kananpaq.

⁴ Munakuq sonqo kayqa manan kaqllachu runakunaq rikuchisqan “sumaq sonqo” otaq ‘khuyapayakuq’ kaywan. Sumaq sonqo runaqa mana reqsisqan runatapas khuyapayakuywanmi tratanman. Chaymi Hechos qelqapi nisqanman hina, Malta islapi runakunaqa ‘khuyapayaspa sumaqta’ tratarqanku apóstol Pablota, 275 runakunatawan (Hech. 27:37–28:2). Munakuq sonqo kaymi ichaqa amigontin runakunallapaq. Davidqa chhayna munakuywanmi tratarqan Jonatanpa churin Mefiboset-ta (2 Sam. 9:7).

Diosmanta mañakusun, yuyaymanasuntaq

5. ¿Iman yanapawasun qallunchista watanapaq?

⁵ Sasan munakuq sonqowan rimayqa, chaymantan Santiago nirqan: “[Qalluntaqa] mana[n] pi runapas samp’ayachiyta atinchu. Qalluqa mana samp’ayachikuq sinchi mana allinmi, wañuchiq venenowan hunt’aykusqa hinan”, nispa (Sant. 3:8). ¿Imaynatan qallunchista  watasunman? Chaypaq yuyarisunchis religión umallikunaman Jesuspa nisqanta, paymi nirqan: “Imachus sonqopi hunt’a kashan chaytan simiqa riman”, nispa (Mat. 12:34). Chhaynaqa munakuq sonqowan rimananchispaqqa kallpachakunanchismi chay munakuy sonqonchispi saphichakunanpaq. Qhawarisunchis imaynatas yuyaymanaywan mañakuywan yanapawasunman chayta.

6. ¿Imaraykun yuyaymanananchis Diospa ruwasqankunapi?

⁶ Biblian Jehová Diosmanta nin: “Tukuy tiempo munakuqmi”, “Munakuy[ninmi] kay pachata hunt’aykushan”, nispa (Éxo. 34:6; Sal. 119:64). Chaymantapas Bibliaqa askha kutitan qhawarichin imaynata Jehová Dios chay munakuyta serviqninkunaman rikuchisqanta. Tiempota t’aqaspa Diospa ruwasqankunapi yuyaymanasun chayqa, anchatan agradecekusun munakuq sonqo kasqanmanta, pay hinataq kayta munasun (leey Salmo 77:12).

7, 8. a) ¿Imaynatan Jehová Dios munakuq sonqowan Lot-ta familiantawan tratarqan? b) ¿Imaynan David sientekurqan Jehová Dios munakuq sonqowan pampachaqtin?

⁷ Yachasunchis imaynata Jehová Dios Abrahampa sobrinon Lot-ta familiantawan yanapasqanmanta. Sodoma llaqta thunikapunanpaqña kashaqtinmi Diospa kachasqan angelkuna payta familiantawan nirqanku usqhaylla wasinkumanta lloqsinankupaq. Biblian nin: “Pay mana usqhaqtintaq Señor Diospa khuyapayasqanman hina chay qharikunaqa paytapas, warmintapas, iskaynin ususinkunatapas makinkumanta hap’iykuspa, paykunata llaqta hawaman saqemurqanku”, nispa. Chaypi yuyaymanaspa, ¿manachu sonqonchis kusikun Jehová Dios munakuq sonqowan Lot-ta familiantawan yanapasqanmanta? (Gén. 19:16, 19.)

⁸ Davidpas khaynatan takirqan: “[Diosmi] lliw mana chanin ruwasqaykunatapas pampachaykuwaqqa, paymi lliw onqoyniytapas qhaliyachiwaqqa”, nispa. Jehová Diosqa pampacharqanmi Davidta Betsabewan pantasqanmanta, chaymantan anchata agradecekurqan. Chaymi nirqan: “Imaynan hanaq pachaqa kay pachamanta aswan wichaypi kashan, ahinatan manchakuqninkunapaq munakuyninta hatunta mast’arimurqan”, nispa (Sal. 103:3, 11). Chay hina textokunapi yuyaymanaspaqa maytan Diosta agradecekunchis munakuq sonqo kasqanmanta, chaytaq kallpachawanchis payta hatunchananchispaq. Astawan agradecekuspaqa astawanmi pay hina kayta munasun (Efe. 5:1).

9. ¿Iman kallpachawasun sapa p’unchay munakuq sonqo kananchispaq?

⁹ Chaykunan rikuchiwanchis Jehová Diosqa allin qhawarisqan runakunataqa munakuq sonqowan tratasqanta. Ichaqa, ¿millaytachu tratan payta mana serviq runakunata? Manan, aswanpas “payqa mana reqsikuqninkunapaq, mana allinkunapaqpas sumaq sonqon”, “intintan lloqsichimun allinkunapaqpas mana allinkunapaqpas, parachimullantaqmi chaninkunapaqpas mana chaninkunapaqpas” (Luc. 6:35; Mat. 5:45). Manaraq paymanta  yachashaqtinchisqa rikuchiwarqanchisñan sumaq sonqo kasqanta. Paypa serviqnin kapuqtinchistaq ancha munakuq sonqo kasqanta rikuchiwarqanchis (leey Isaías 54:10). ¡Maytan chaymanta agradecekunchis! Chay agradecekuymi kallpachawasun pay hina munakuq sonqo kananchispaq rimasqanchispi, ima ruwasqanchispipas.

10. ¿Imaraykun Diosmanta mañakunanchis santo espiritunta?

¹⁰ ¿Imaynatan munakuq sonqo-kayta sonqonchispi wiñachisunman? Diosmanta santo espiritunta mañakuspanchismi. Chayta ruwaqtinchismi sonqonchispi saphichakunqa (Luc. 11:13). Chaymi Diosmanta sapa kutilla kallpanta mañakunanchis, chhaynapi espiritunwan pusachikunanchispaq. Rikusqanchis hina, munakuq sonqowan rimananchispaqqa kallpachakunanchismi Diospa ruwasqankunapi yuyaymanananchispaq, mañakunanchispaqpas.

Casadokuna, munakuq sonqowan rimaychis

11. a) ¿Imatan Jehová Dios munan qosakunamanta? b) Munakuq sonqo kaspaqa ¿imatan manapuni qosakuna ruwanqakuchu?

¹¹ Pablon casado qharikunata nirqan: “Warmiykichista munakuychis, imaynan Cristopas llapa iñiq t’aqata munakuspa paykunarayku wañurqan hinata”, nispa (Efe. 5:25, Edición 1988). Adanman Evamanwan Jehová Diospa nisqanta yuyarichispan nillarqantaq: “Runaqa taytanta mamanta saqepuspan warminwan hukllachaykakapunqa, iskayninkutaq huk cuerpollaña kapunqaku”, nispa (Efe. 5:31). Chaypi nisqan hina, Jehová Diosqa munan qosakuna esposankupaq hunt’aq kanankutan, munakuq sonqowan tratanankutapas. Chhaynata trataspaqa qosaqa manan esposanmanta millayta rimanqachu nitaq pantasqanmantapas willakachakunqachu, aswanpas sumaqtan rimanqa allin ruwasqankunamanta (Pro. 31:28). Phiñachinakunqakuña chaypas, munakuq sonqo kaspaqa manan rimasqanwan pisichanqachu.

12. ¿Imaynatan allin esposa tukuy rimasqanpi rikuchin munakuq sonqo kasqanta?

¹² Allin esposapas kallpachakunmi munakuq sonqowan rimananpaq, manataq kay pachaq espiritunman hinachu imatapas ruwan. Qosantan anchata ‘respetan’ runakunaq qayllanpi allinta rimaspa, chhaynapi hukkunapas aswan allinta qhawarinankupaq (Efe. 5:33). Payqa munanmi wawankuna taytanta respetanankuta, chaymi qosanpa imapas decidisqanmanta otaq rimasqanmantaqa manapuni mana allintaqa rimanchu wawankunaq ñawpaqenpi, aswanpas sapallanpin chaykunamantaqa sumaqllata qosanwan parlarin. Bibliaq nisqan hina, “yachayniyoq warmiqa wasintan sayarichin”, chhayna yanapakusqanwanmi familianqa thakpi kusisqa kawsan (Pro. 14:1).

13. ¿Maypin astawanqa munakuq sonqo kasqanchista rikuchinanchis? ¿Imaynatan chayta ruwasunman?

¹³ Casadokunaqa wasinkupin respetowan rimananku. Pabloq nisqan hina, saqepunankun “k’arak phiñakuyta, phiñasqalla kayta, millay-kayta, tumpayta, qhelli rimayta” ima. Chaymantapas p’achawan hinan p’achakunanku  “khuyapayakuq-kaywan, sumaq sonqo-kaywan, huch’uyyaykukuywan, llamp’u sonqo-kaywan, pacienciawan ima”. Astawanqa ‘munakuq sonqon kananku, munakuymi tukuy imatapas sumaqta hukllaman tukuchin’ (Col. 3:8, 12-14). Llamp’u simiwan rimasqankuta rikuspan wawakunaqa kusisqa kanqaku, paykuna hinataq kayta munanqaku.

14. ¿Imaynatan taytakuna rimasqankuwan familiankuta kallpachankuman?

¹⁴ Salmo takita qelqaqmi Jehová Diosta rogakurqan: “Munakuyniyki sonqochawachun [kallpachawachun]”, nispa (Sal. 119:76). Jehová Diosqa serviqninkunaq sonqontan kusirichin paykunata kallpachaspa Simin Qelqawan yanapaspa ima (Sal. 119:105). Qosakunapas chaytan ruwananku. ¿Imaynatan rimasqankuwan familiankuta kallpachankuman? Imachus necesitasqankupi yanapaspa kallpachaspa iman. Chaytan ruwankuman Familiantin Diosta Yupaychana Ch’isipi, chhaynapin Bibliamanta astawan yachanqaku (Pro. 24:4).

Iñiqmasinchiskunapaq munakuq sonqo kasun

15. ¿Imaynatan umallikunapas huk iñiqmasikunapas rimayninkuwan hukkunata cuidankuman?

¹⁵ Rey Davidmi mañakurqan: “Qanmi, Señor Diosníy, sumaq sonqo-kayniykiwan qhawariwanki, munakuyniykipas cheqaq-kayniykipas waqaychawanmi”, nispa (Sal. 40:11). ¿Imaynatan umallikunapas allin iñiyniyoq iñiqmasikunapas Jehová Dios hina hukkunata sumaqta cuidankuman? Chaytaqa ruwankuman Bibliaq nisqanta yuyarichispan, chhaynapin rikuchinqaku sumaq sonqowan rimasqankuta (Pro. 17:17).

16, 17. ¿Imaynatawanmi munakuq sonqo kasqanchista rikuchisunman?

¹⁶ ¿Imatan ruwananchis mayqen iñiqmasinchispas Diospa kamachikuyninkunata mana kasukuspa mana  allin ñanman haykushaqtin? Munakuq sonqowanmi paywan rimananchis mana allin ruwasqanta saqepunanpaq (Sal. 141:5). Hatun huchaman urmaqtinqa kallpachananchismi ‘umalli runakunata waqyananpaq’, chhaynapi “paypaq Diosmanta mañapunankupaq, Señorpa sutinpi aceitewan payta hawiykunankupaqwan” (Sant. 5:14). Umallikunaman mana willaqtinkutaq ñoqanchis willananchis, mana chayqa manan rikuchishasunmanchu munakuq sonqo kasqanchista. Chaymantapas wakin iñiqmasinchiskunaqa llakisqa tarikunku sapallanku sientekusqankumanta, mana valeqpaq qhawarikusqankumanta, otaq imapipas pisipasqankumanta. Chaymi paykunatapas rimasqanchiswan ‘kallpachaykunanchis’, chhaynapin rikuchillasuntaq munakuq sonqo kasqanchista (1 Tes. 5:14).

¹⁷ Pipas enemigonchiskunaq mana allin rimasqanta uyarispa, mana allinta rimanman mayqen iñiqmasinchismantapas chayri, ¿imatan ruwasunman? Manan uyarinanchischu, ichaqa chay runa uyarikuq kaqtinqa tapusunmanmi imanaqtin chhayna rimasqanta. Chaymantapas contranchispi hatariq runa pi iñiqmasinchistapas mana allinta ruwananpaq tapuwasunman maypi tiyasqanta willananchispaq chayqa, manan willananchischu, chhaynapin rikuchisun munakuq sonqo kasqanchista (Pro. 18:24).

‘Munakuyta maskhaqqa unaytan kawsanqa’

18, 19. ¿Imanaqtinmi munakuq sonqowanpuni rimananchis iñiqmasinchiskunawan?

¹⁸ Iñiqmasinchiskunapaq munakuq sonqo kasqanchistaqa tukuy imaymana ruwasqanchispin rikuchinanchis. Imaña kaqtinpas munakuywanpunin rimananchis. Jehová Diospa sonqonqa maytachá nanarqan Israel runakunaq munakuynin “chinkaripuq pacha paqar sulla” hinalla kasqanmanta (Ose. 6:4, 6). Ichaqa anchatan kusikun serviqninkuna tukuy tiempo munakuq sonqo kasqankumanta, yanapantaqmi chhayna kasqankurayku.

¹⁹ Proverbios 21:21 nin: “Chanin-kayta munakuytawan maskhaqqa unaytan kawsanqa, hukkunapas chanintan sumaqtan rikunqaku”, nispa. Chaypi nisqan hina, munakuq sonqo runaqa wiñaypaqmi kawsanqa. Jehová Diosmi paytaqa yanapanqa “cheqaq kawsayman” aypananpaq (1 Tim. 6:12, 19). Chaymi llapallanchis kallpachakunanchis munakuq sonqowan ‘khuyapayanakunanchispaq’ (Zac. 7:9).

[Uranpi willakuy]

¿Imaynatan kutichiwaq?

• ¿Iman munakuq sonqo-kay?

• ¿Iman yanapawasunman munakuq sonqowan rimananchispaq?

• ¿Imaynatan casadokuna rikuchinkuman munakuywan parlarisqankuta?

• ¿Imakunata ruwaspan rikuchisun iñiqmasinchiskunapaq munakuq sonqo kasqanchista?

[Tapuykuna]

[23 paginapi dibujo]

Davidqa hatuncharqanmi Jehová Diosta munakuq sonqo kasqanmanta

[24 paginapi foto]

¿Sapa semanachu aparishanchis Familiantin Diosta Yupaychana Ch’isita?