Santo espirituwan Diospa tukuy kamasqan

‘Señor Diosqa rimarispallan hanaq pachata rikhurichirqan, chaypi tukuy imaymanatapas siminpa [atiyninwanmi] rikhurichirqan.’ (SAL. 33:6.)

1, 2. a) ¿Imaynapin astawan yachakurqan hanaq pachamanta kay Hallp’anchismantapas? b) ¿Imatan llapanchispas tapukunanchis?

PACHAK wata ñawpaqkunataraqmi askha cientificokuna creerqanku tiyasqanchis Vía Láctea nisqa galaxialla hanaq pachapi kasqanta. ¡Chhayna huch’uyllatan hanaq pachata qhawarirqanku! Kunanmi ichaqa yachakun 100 millón masraq galaxiakuna kasqanta, wakinpitaqmi waranqa-waranqanpi ch’askakuna kan. Aswan allin telescopio nisqakunawan qhawasqankuman hinan huk galaxiakunata tarishallankutaq.

² 1900 watakuna qhallarishaqtinqa pisitan runakuna yacharqanku hanaq pachamanta kay Hallp’amantapas. Chay tiempopi cientificokunaqa askhatan yacharqanku ñawpa tiempopi cientificokunamantaqa, chaywanpas paykunamanta astawanmi kunanqa entiendenchis imaynapi kay Hallp’anchis kawsanapaq hina kasqanmanta. Qhepa tiempomanqa astawanmi chaykunamanta yachasun. Ichaqa kaytan tapukunanchis: “¿Imaynapin tukuy imapas paqarimurqan?” nispa. Chaytaqa Kamaqllanchismi willawanchis, Simin Qelqapitaqmi qelqachirqan.

Diospa milagro ruwasqan

3, 4. ¿Imaynapin hanaq pachakunapas kay Hallp’apas rikhurirqan? ¿Imaynatan kamasqakuna Diosta hatunchanku?

³ Bibliaq qallariyninpin willan imaynapi tukuy imapas paqarimusqanta, ninmi: “Qallariypin Diosqa hanaq pachata kay pachatawan kamarqan”, nispa (Gén. 1:1). Mana imapas kashaqtinmi Jehová Diosqa espiritunwan ‘hanaq pachapi kay pachapi’ tukuy imaymana rikusqanchista kamarqan. Diosqa santo espiritunwanmi tukuytapas sumaqta kamarqan, imaynan runapas herramientanwan ima sumaqkunatapas ruwan hinata.

⁴ Bibliaqa santo espiritutan rikch’anachin Diospa “dedonwan” (Exo. 31:18; 2 Cor. 3:3). Chay kallpanwan otaq ‘makinwan ruwasqanmi’ Diosta hatunchan. Biblian nin: “Qanqa Señormi kanki, qallariypiqa qanmi kay pachata teqsicharqanki, hanaq pachatapas makiykiwanmi ruwarqanki”, nispa (Heb. 1:10). Chaykunapi nisqan hina, tukuy kamasqanpin rikukun Diospa atiyninta (Rom. 1:20). Wakinmanta yachasun.

Diospa mana tukukuq atiynin

5. Willay iman rikuchin Diospa hatun atiyninta.

⁵ Mana tukurikuq hanaq pachan rikuchin Diospa atiynin ancha hatun, mana tukukuq kasqanta (leey Isaías 40:26). Intimanta rimasun. Kay ch’askaqa Hallp’amantan 150 millón kilómetro karupiraq tarikun, 150 millones de grados centígrados nisqanmanmi chayan ruphayninpas. Chhaynaniraqtaña Inti ruphan chaypas, Hallp’amanqa llapa kawsaqkuna kawsanankupaq hinallan chayamun. ¡Chhayna ruphaq Intita millonninpi ch’askakunatapas ruwanapaqqa ancha  hatun atiytan necesitakurqan! Jehová Diosllan chaykunataqa ruwayta atinman.

6, 7. a) ¿Imaynapin yachanchis Jehová Dios santo espiritunwan tukuytapas kamasqanta? b) ¿Imaynapin yachanchis hanaq pacha mana kikillanmantachu rikhurimusqanta?

⁶ Tukuy kamasqakuna ordenpi kasqanta qhawarispan reparanchis Jehová Dios santo espiritunwan ruwasqanta. Chayta kaywan rikch’anachisun. Sichus huk cajaman churawaq azul, q’ellu, puka, q’omer colorniyoq bolachakunata, chaytataq allinta chhaphchiruspa hich’arpariwaq chayri, ¿imayna colorniyoq kasqanman hinachu t’aqa-t’aqapi lloqsinman? Manan, riki. Manan imapas kikillanmantaqa ordenpi rikhurinmanchu, chaytaqa tukuy imachus rikusqanchispin yachanchis. *

⁷ Ichaqa, ¿imatan runakuna telescopio nisqapi hanaq pachata qhawaspa rikunku? Galaxiakunata, ch’askakunata, planetakunata, maychus muyunanpi muyuqta. ¿Kikillanmantachu chaykuna chhayna ordenpi muyushanku? Manan. Chhaynaqa, ¿ima atiywanmi hanaq pachapi tukuy imapas k’apak ruwasqa karqan? Chay atiytaqa manan cientificokunaqa imata ruwaspapas rikunkumanchu. Ichaqa Biblian willan chay hatun atiyqa Diospa santo espiritun kasqanta. Salmistan nirqan: “Señor Diosqa rimarispallan hanaq pachata rikhurichirqan, chaypi tukuy imaymanatapas siminpa [atiyninwanmi] rikhurichirqan”, nispa (Sal. 33:6). Hanaq pachata tutakuna qhawarispan chay rikhurichisqan ch’askakunata pisillatapas rikunchis.

Hallp’api Diospa atiynin rikukun

8. ¿May tukuytan yachanchis Diospa kamasqanmanta?

⁸ Runakunaqa pisillatan yachanchis Diospa kamasqanmanta. Chaymantan Job nirqan: “Chaykunaqa manan ruwasqankunamantaqa imapasraqchu, uyarisqanchispas samp’a [pisi] rimay hinallaraqmi”, nispa (Job 26:14). Unay watakuna qhepamanmi rey Salomón Diospa kamasqankunata qhawaspa nirqan: “Diosqa lliwtan tiemponpi sumaq tupaqta ruwarqan. Runamanqa qoykurqanmi winay-wiñay kaqkunapi yuyariy atiyta, chaypas runaqa manan llapanta entiendeyta atinchu Diospa qallariymanta tukukuykama ruwasqantaqa”, nispa (Ecl. 3:11; 8:17).

9, 10. ¿Imawanmi Dios kay Hallp’ata kamarqan? ¿Imakunatan kamarqan kinsa p’unchaypi?

⁹ Chaywanpas Jehová Diosqa willawanchismi imayna kamasqanta. Biblian willan ñawpaqpi tukuypas rawisqa kashaqtin Diospa espiritun chaykunapi muyushasqanta (leey Génesis 1:2). Chay tiempopiqa manan k’anchaypas ch’aki hallp’apas karqanchu, manachus hina kawsanapaq wayrapas kanmanchu karqan.

¹⁰ Biblian willan Jehová Dios soqta p’unchaypi kamasqanta, ichaqa manan común p’unchaykuna hinallachu chaykunaqa  karqan, aswanmi p’unchay nispaqa unay tiempomanta rimasharqan. Huk kaq p’unchaypin k’anchayta rikhurichirqan, qhepamantaq Intiwan Killawan rikhurirqan (Gén. 1:3, 14). Iskay kaq p’unchaypin unu chawpipi ch’usaq rikhurirqan (Gén. 1:6). Chhaynapin unu, k’anchay, wayrapas karqan. Kinsa kaq p’unchaypin Jehová Dios santo espiritunwan unu ukhumanta hallp’ata rikhurichirqan (Gén. 1:9). Chay tiempollapitaqmi huk sumaq kaqkunata kamallarqantaq.

Kawsaqkunapi Diospa atiynin rikukun

11. ¿Imatan yachanchis tukuypas sumaq, k’apak, ordenpi kamasqa kasqanmanta?

¹¹ Diosqa santo espiritunwanmi tukuy kawsaqkunata kay Hallp’api kamarqan. Kinsa kaq p’unchaymanta soqta kaq p’unchaykaman tukuy rikch’ay animalkunata plantakunatapas kamarqan (Gén. 1:11, 20-25). Chay kamasqankunata qhawarispan rikunchis sumaq kasqanta, k’apak kasqanta, tukuypas ordenpi kasqanta, chaykunan rikuchiwanchis yachaywan ruwasqa kasqanta.

12. a) ¿Imaynapin sapanka kawsaqkunapas kaq rikch’ayllata miranku? b) ¿Imatan yachanchis tukuy imapas ordenpi ruwasqa kasqanmanta?

¹² Yuyaykusun kay Hallp’api tukuy imaymana kasqanpi. Kanmi mana rikuna kurukuna, hatunkaray challwakuna, elefantekuna, imaymana qorakuna, runakunapas. Sapanka kawsaqkunaq celulanpin huk libro hina kan, * chaypin qelqasqa kashan imayna kasqanpas. Chaytaqmi mirayninman pasan, chhaynapi sapanka plantapas animalpas chayman hina kananpaq. Sapanka  kawsaqkunan imapaq ruwasqa kasqanman hina kawsan, chhaynapitaqmi Diospa munasqanta hunt’anku (Salmo 139:16). Chhayna ordenpi ruwasqa kasqanmi rikuchin tukuytapas Jehová Dios santo espiritunwan ruwasqanta.

Diospa aswan sumaq kamasqan

13. ¿Imaynatan Dios runata kamarqan?

¹³ Jehová Diosqa waranqa-waranqa watakuna ukhupin santo espiritunwan tukuy imaymanata kamarqan. Chayraykun kay Hallp’aqa manaña ‘rawisqa ch’usaqñachu kapurqan’. Chaywanpas Diosqa manaraqmi kamayta tukusqachu. Chayraqmi tukuy kamasqanmantapas aswan sumaq kaqta ruwanan kasharqan. Soqta kaq punch’ay tukuytan hallp’amanta runata ruwarqan (Gén. 2:7).

14. ¿Imapin runakuna animalkunamanta hukniray kanchis?

¹⁴ Génesis 1:27 texton nin: “Hinaspan Diosqa runata kamarqan, Diosman rikch’akuqtan paytaqa kamarqan, qharita warmitawanmi kamarqan”, nispa. Diosman rikch’akuq kasqanchisraykun yachanchis munakuyta, kikillanchismanta imapas decidiyta, Dioswan amigo kaytapas. Ñosqhonninchispas animalkunaqmantaqa hukniraymi. Wiñay-wiñaypaq Jehová Diosmanta, ruwasqankunamanta yachananchispaq hinan ruwasqa kashan.

15. ¿Imayna kawsanankupaqmi Adán Eva kamasqa karqanku?

¹⁵ Jehová Diosqa Adán Evamanmi kay Hallp’ata qorqan, chaypi tukuy imaymanata yachaspa sumaqta kawsanankupaq (Gén. 1:28). Tukuy imaymanan karqan mikhunankupaq sumaq huertapitaqmi tiyarqankupas. Hinaspapas wiñaypaqmi kawsananku karqan, Hallp’antinmanmi mirayninpas hunt’aykunan karqan. Ichaqa manan chhaynachu karqan.

Tukuypas santo espirituwan ruwasqan

16. ¿Imayna kawsaymi qhepaman kanqa?

¹⁶ Adanpas Evapas paykunallapi yuyaykuspa mana agradecekuq kaspanku iman Kamaqninku contra hatarirqanku. Chaymi llapa mirayninpas huchayoq kaspa ñak’arinapaq nacenchis. Ichaqa Bibliaq nisqan hina, Jehová Diosmi tukuy chaykunata allichaspa munayninta hunt’anqa. Hallp’antintan paraisoman tukuchinqa, chaypitaqmi runakuna kusisqa qhalilla wiñaypaq tiyanqaku (Gén. 3:15). Llapallanchismi chay sumaq kawsayman chayayta munanchis, chaypaqmi ichaqa santo espirituta necesitanchis.

17. ¿Ima yachachikuykunamantan cuidakunanchis?

¹⁷ Santo espiritutaqa Jehová Diosmantan mañakuna (Luc. 11:13). Chaymi yanapawasun qaqa iñiyniyoq kananchispaq, manataqmi iskayasunchu tukuy imapas Jehová Diospa kamasqan kasqanmanta. Kay tiempopin astawan yapakushan Diospi mana iñiq runakuna, “tukuy imapas kikillanmanta rikhurimurqan” nisqa yachachikuykunapas. Manapunin chay hina yuyaykuykunawan samaykachikunanchischu nitaq iskayananchischu. Allintan imatapas yachananchis, chhaynapin mana chay yanqa yachachikuykunapi urmasunchu nitaqmi runakunatapas manchakusunchu (leey Colosenses 2:8).

18. ¿Iman rikuchin hanaq pachapas runakunapas Diospa kamasqan kasqanta?

¹⁸ Diospa tukuy kamasqanmanta allinta yachaspan paypi astawan iñisun, Bibliatapas sut’illanta willakuq librota hinan qhawarisun. Wakin runakunaqa hanaq pachapas runakunapas imayna rikhurimusqanmanta estudiaspan ninku: “Kikillanmanta tukuypas rikhurimurqan, manan pipas chaykunataqa ruwanmanchu karqan”,  nispa. Chayta niqkunaqa manan llapa pruebakunatachu t’aqwirinku. Hinaspapas manan qhawarinkuchu tukuy ‘mana yupay atina’ kaqkuna ordenpi kasqanta mana yanqapaqchu kamasqa kasqantapas (Job 9:10; Sal. 104:25). Cristianokunan ichaqa yachanchis Jehová Dios tukuy imatapas santo espiritunwan kamasqanta.

Santo espiritun iñiyninchista wiñachin

19. ¿Imaynapin qan reparanki Dios kasqanta, ancha atiyniyoq kasqantapas?

¹⁹ Ichaqa manan tukuy kamasqanmantaraqchu yachananchis Diospi iñinanchispaq. Imaynan runakunapas amigontin kanankupaqqa astawan reqsinakunanku, chhaynatan Diostapas astawan reqsinanchis, chaymi astawan paypi iñisun, tukuy sonqowan munakusun respetasun ima. Mañakusqanchisman kutichimusqanpi, kamachikuynin allinninchispaq kasqanta qhawarispan ninchis “Diosqa kanmi” nispa. Hinaspapas sapa p’unchaymi pusawanchis, pakaykuwanchis, tukuy necesitasqanchista qowanchis, kallpachawanchistaqmi payta servinapaq, chaykunata qhawarispan payta astawan munakunchis. Chaykunapin reparanchis Dios kasqanta, tukuy atiyniyoq kasqantapas.

20. a) ¿Imaraykun Dios hanaq pachata runakunatapas kamarqan? b) ¿Imaraykun Diospa santo espiritunwan pusachikunanchis?

²⁰ Jehová Diosqa Bibliata ruwachisqanpin atiyninta rikuchillarqantaq, Bibliata qelqaqkunapunin willarqanku ‘Santo Espirituq yuyaychasqan kaspa Diosmanta rimasqankuta’ (2 Ped. 1:21). Sapa kutilla Bibliata estudiasun chayqa, Diospa kamasqanta hinapunin tukuy imatapas qhawarisun (Apo. 4:11). Munakuq kaspan Diosqa tukuy imatapas kamarqan (1 Juan 4:8). Chaymi kallpachakunanchis munakuq Taytanchista llapa runakuna reqsinankupaq. Sichus Diospa santo espiritunwan pusachikusun chayqa, wiñay-wiñaypaqmi paymanta yachashallasun (Gál. 5:16, 25). Kallpachakushallasun sapa p’unchay imayna kasqanmanta tukuy ruwasqanmantapas yachanapaq, pay hina munakuq kanapaqpas. Chay munakuytan rikuchirqan hanaq pachata, kay pachata, runakunatapas kamaspa.

[Uranpi willakuykuna]

¿Willawaqchu?

• ¿Imatan Diospa espiritunmanta yachanchis hanaq pachata kay pachata qhawarispa?

• ¿Imakunata ruwanapaqmi Jehová Dios payman rikch’akuqta kamawarqanchis?

• ¿Imaraykun allinta yachananchis Diospa kamasqanmanta?

• ¿Imatan ruwana Jehová Diospa amigon kananchispaq?

[Tapuykuna]

[7 paginapi foto]

¿Imatan yachanchis tukuy imapas ordenpi ruwasqa kasqanmanta?

[Fotota horqorqan]

Ch’askakuna: Anglo-Australian Observatory/​David Malin Images

[8 paginapi fotokuna]

ADN kasqanraykun imaymana rikch’ayniyoq kawsaykuna kan

[10 paginapi foto]

¿Allin preparasqachu kashanki iñisqaykimanta rimanaykipaq?