Allin ruwasqallankuta qatikusun

“[Diosmi] ñanninkunata yachachiwasun, chay ñanninkunatataq purisunchis.” (ISA. 2:3.)

1, 2. ¿Ima iskay kaqpin Bibliapi willakuykuna yanapawanchis?

CRISTIANOKUNAQA yachanchismi Bibliapi allinninchispaq willakuykuna tarikusqanta. Chaypin willashan iñiyniyoq qharikunamanta warmikunamantapas, paykunan kawsayninkupi imayna runa kasqankupipas allin ejemplo kanku (Heb. 11:32-34). Ichaqa kashallantaqmi mana allin ruwasqankumanta willakuykuna, manataqmi chay ruwasqankuta qatikunchischu.

² Arí, Bibliaq willasqan wakin runakunamantaqa iskaytan yachasunman. Hukninpin allin ejemplo kanku, hukninpitaq mana qatikunapaq hina kanku. Davidpi yuyaykusun, payqa oveja michiq wayna kasqanmantan atiyniyoq reyman tukupurqan. Davidqa Diospin confiarqan pay yupaychaytataq ancha allinpaq qhawarirqan. Ichaqa huchakunapin urmallarqantaq, wakinmi karqan Betsabewan huchallikusqan, Israel llaqtapi hayk’a runa kasqanta yupachisqanpas. Kunanqa manan paymantachu rimasun, aswanpas churin Salomonmantan. Paypas kamachikuqmi karqan, qelqarqantaq Bibliapi wakin librokunatapas. Ñawpaqta qhawarisun ima iskay ruwaypi allin ejemplo kasqanmanta.

‘Rey Salomonpa yachaynin’

3. ¿Imaraykun Salomón allin ejemplo karqan?

³ Kurak Salomón Jesusmi chay reymanta allinta rimarqan, ejemplota hinataq qhawarichirqan. Mana iñiq judiokunatan nirqan: “Chay hinallataqmi Sabá suyu reinapas taripay p’unchaypi kawsarimuspa qankunata huchachasunkichis, sinchi karumanta rey Salomonpa yachayninta uyariq hamusqanrayku. Qhawariychis, rey Salomonmantapas aswan yachayniyoqmi kaypi kashan”, nispa (Mat. 12:42). Arí, chay reyqa yachayniyoq kasqanmantan allin reqsisqa karqan, lliwtataq kallpacharqan yachayta maskhanankupaq.

4, 5. ¿Imaynapin Salomón yachayniyoq karqan, imaynatan yachayta tarisunman?

⁴ Chayllaraq kamachikuyta qallarishaqtinmi Jehová mosqoyninpi rikhurispa tukuy ima munasqanta mañakunanpaq nirqan. Salomonqa mana experienciayoq kasqanta qhawarikuspan yachayta mañakurqan (leey 1 Reyes 3:5-9). Diosqa anchatan kusikurqan chay hina mañakusqanwan, manan qhapaq kaytachu nitaq hatunchaytachu mañakurqan; chayraykun “allin yachayta allin yuyaytawan” qorqan hinallataq qhapaq kaytapas (1 Rey. 3:10-14). Jesuspa nisqan hina, chhayna yachaysapa kasqantan Sabá llaqtapi reina uyarisqa, hinaspa chay karu llaqtamantaraq risqa cheqaqchus kasqanta yachananpaq (1 Rey. 10:1, 4-9).

⁵ Kunanqa manan huk milagrowanqa yachayta chaskisunmanchu. Salomonpa nisqan hina, Diosmi yachaytaqa qon, ichaqa chayta tarinapaq sapankanchis imachus ruwananchismantan nillarqantaq: “Yachayta makilla uyariy, allin yuyayman sonqollikuy”, nispa. Hinaspapas, anchatan kallpachakunanchis, nirqanmi: “Mañakuy” ‘waqyakushallay’ ‘maskhashallay’, nispa (Pro. 2:1-6). Chaypi nisqan hina, llapanchispas atisunmanmi yachayniyoq kayta.

6. ¿Imaynatan rikuchinchis Diospa yachayninta Salomón hina valorasqanchista?

⁶ Allinmi kanman kaykuna tapukuy: “¿Allintachu hap’ikuni Salomonpa ejemplonta, pay hinachu yachayta valorani?”, nispa. Kay tiempopiqa qolqe pisiyasqanwanmi askha runa llank’anallapi otaq qolqellapi yuyaykunku,  chayman hinataq decidinku imata hayk’a tiempo estudiayta. ¿Ñoqanchispas familianchispas chhaynatachu yuyaykunchis? ¿Imapas decidisqanchis rikuchinchu Diospa yachaynin valorasqanchista, chayta maskhasqanchistapas? ¿Astawan yachayta tarinapaq cambiasunmanchu imakuna ruway yuyaykusqanchista? Kawsayninchispi yachayta tariy, chayman hina kawsaypas allinninchispaqmi. Chayta ruwaqkunatan Salomón nin: “Chaypachan entiendenki imaynatachus allinta kawsanaykipaq, entiendellankitaq imachus chaninkayta, chaninchayta, k’apak-kaytapas”, nispa (Pro. 2:9).

Dios yupaychayta ñawpaqman churarqan

7. ¿Imaynapin Diospaq templota hatarichikurqan?

⁷ Kamachikuyta qallarishaspan Salomonqa yupaychana karpaq rantinta huk sumaq templota hatarichirqan (1 Rey. 6:1). Chaytan reqsikun Salomonpa templon nispa, ichaqa manan chayta ruwakunanpaq pay yuyaykusqanraykuchu nitaq wasi hatarichiypi allin reqsisqa, qoykukuq allin ruwaq kasqanraykuchu. Aswanpas chayta ruwakunanpaqqa Davidmi yuyaykurqan paytaqmi materialkunata qolqetapas askhata qorqan, Diostaqmi nirqan imayna chay wasi kananta imakuna chaypi kanantapas (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Chaywanpas Salomonmi chay llank’aytaqa aparichirqan, tukurqantaq qanchis wata partinpi (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).

8, 9. a) ¿Salomonpa ima llank’ay aparisqanmi allin ejemplo ñoqanchispaq? b) ¿Imapin tukurqan Dios yupaychayta Salomón ñawpaqman churasqan?

⁸ Salomonqa importante kaqkunatan ruwarqan manan saqerqanchu allin ruwaykunata, chaykunaqa allin ejemplon ñoqanchispaq. Templo perqayta tukukuqtinmi rimanakuy arcata chayman apayuspa Diosmanta mañakurqan: ‘Tuta-p’unchay kay wasita qhawashallaypuni, qanqa nirqankin: Chaypin kashasaq, nispa. Maypiña kashaspaypas kay wasita qhawarispa mañakuqtiyqa uyariykullawankipunin’, nispa (1 Rey. 8:6, 29). Diospa sutinta hatunchanapaq perqasqa wasita qhawarispan israelitakunapas huk llaqtayoq runakunapas mañakuyta atirqanku (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).

⁹ ¿Iman karqan Dios yupaychayta Salomón ñawpaqman churaqtin? Yupaychana wasi inaugurakusqan qhepamanmi llapallanku “ancha kusisqa sonqopas-sonqo tukuy allinkunata kamachin Davidpaq Israel llaqtanpaqpas Señor Diospa ruwasqanmanta” karqanku (1 Rey. 8:65, 66). Tawa chunka wata kamachisqanpiqa llapallankun thakpi kawsarqanku (leey 1 Reyes 4:20, 21, 25). Chaytan rikuchin 72 Salmo, chaypin yachanchis hamuq  tiempopi Jesucristo kamachikamuqtin sumaq bendicionkuna apamunanta (Sal. 72:6-8, 16).

Salomonpa mana allin ruwasqankuna

10. ¿Salomonpa ima pantasqanmi ñawpaqta yuyayninchisman hamun?

¹⁰ Salomonpa wakin ruwasqankunataqa manan qatikunanchischu. Paypa pantasqanta yuyariqtinchisqa huk llaqtayoq warmikunawan casarakusqan, askha tiyaqmasikunayoq kasqanmi ñawpaqtaqa umanchisman hamun. Biblian nin: ‘Yuyaqña Salomón kashaqtinmi warminkunaqa sonqonta q’ewichirqan, hinan wak dioskunata yupaycharqan, payqa manan [...] Diosman hap’ipakurqanchu’ (1 Rey. 11:1-6). Chhayna mana allin yuyaywan ruwaytaqa manan munasunmanchu. Ichaqa, ¿chayllapichu Salomón pantarqan? Manan. Kanmi mana reparanapaq hina huk mana allin ruwasqankunapas, chaykunatapas manan qatikunanchischu.

11. ¿Imapin tukurqan Salomonpa casarakusqan?

¹¹ Salomonqa 40 watan kamachikurqan (2 Cró. 9:30). Chhaynaqa, ¿imatan yachanchis 1 Reyes 14:21 textomanta? (Leey.) Chaypi nisqan hina, wañupusqan qhepamanmi wawan Roboam 41 watanpi kamachikurqan, “mamanqa Amón suyu warmin karqan, Naama sutiyoq”. Chhaynaqa manaraq kamachikuq kashaspan Salomonqa wak nacionmanta warmiwan casarakurqan, chay nacionpi runakunaqa ídolo yupaychaq Diospa llaqtanta cheqnikuqmi karqanku (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Manan yachakunchu chay warmi idolokuna yupaychaqchus karqan chayta. Chhayna kaqtinqa, yaqapaschá pantasqa religionninta saqepurqan Rahab, Rut hina (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Imaynaña kaqtinpas, Salomonqa huñunakunmanmi karqan warminpa tayta-mamanwan, kaqllataq Diosta mana serviq familiankunawanpas.

12, 13. ¿Ima mana allintan Salomón decidirqan kamachikuyta qallarishaspa, imaynatan yaqapas chaymanta justificakunman karqan?

¹² Kamachikuq haykusqan qhepamanqa mana allintan ruwallarqantaq. “Salomonmi Egipto suyu rey Faraonwan aylluchakurqan, chaymi rey Faraonpa ususinwan casarakurqan, hinaspa Davidpa Llaqtan nisqaman payta pusarqan.” (1 Rey. 3:1.) Chay warmi, ¿Rut hinachu cheqaq religionman cambiapurqan? Bibliaqa manan willanchu. Ichaqa ninmi Salomón huk wasita ruwapuqtin (yaqapaschá Egiptopi doncellakunapaqwan) Davidpa Llaqtan hawapi ruwasqanta. ¿Imarayku? Bibliaq nisqanman hina, Diosta mana serviq runakuna rimanakuy arcaq kasqanpi tiyanan mana allin qhawarisqa kasqanrayku (2 Cró. 8:11).

¹³ Salomonqa yaqapaschá Egipto reypa ususinwan casarakurqan chay nacionwan imapipas yanapachikunanrayku. Chhaynaqa, ¿allinchu chay ruwasqan karqan? Manan. Ñawpaqtaraqmi Canaán nacionpi askha llaqtakunaq sutinta willaspa, Diosqa siervonkunata kamachirqan chay llaqtakunapi tiyaq ídolo yupaychaq warmikunawan ama casarakunankupaq (Éxo. 34:11-16). ¿Yuyaykurqanchu Salomón Egipto llaqtamantaqa manataq willarqanchu chayqa, chay ruwasqan mana huchachana kananpaq? Chayta yuyaykurqan chayqa, manan justificakuyta atirqanchu. Manan kasukusharqanchu pantasqa religionwan waqllichisqa kaymanta Diospa kamachisqanta (leey Deuteronomio 7:1-4).

14. ¿Imatan yachanchis Salomonpa pantasqanmanta?

¹⁴ Salomonpa pantasqanmanta yachayqa, yanapawasunmi kawsayninchispi ama pay hina urmanapaq. Yaqapaschá huk hermana mana iñiq runawan lloqsinman “Señorpi iñiqwanpuni” casarakuyta mana kasukuspa, chaytataq imawanpas justificakunman (1 Cor. 7:39). Wakinqa yaqapaschá chhayna pretextokunata maskhaspa estudiasqankupi hukkunawan huñukunkuman, clase tukuyta pukllaq rinkuman, hayk’achus qolqe kasqanta mana llapantachu willankuman otaq p’enqakunapaq kaqtinqa ima ruwasqankumantapas llullakunkuman. Kaytan reparana: mayqenpas urmallasunmanmi pretextokuna maskhayman Diospa kamachikuyninkunata mana hunt’anapaq, imaynan Salomonpas ruwarqan hinata.

15. ¿Imaynatan Dios rikuchirqan Salomonta khuyapayasqanta, ichaqa imatan mana hayk’aqpas qonqananchischu?

 ¹⁵ Bibliaq willasqanman hina, Salomonqa Egipto warmiwan casarakusqan qhepamanñan mañakusqan yachayta chaskisqa, kaqllataq qhapaq kaykunatapas (1 Rey. 3:10-13). Manaña Diospa kamachikuyninkunata kasukusqachu chaypas, Diosqa manan kaqpachachu rey kasqanmanta qarqosqa nitaq millaytachu wanachisqa. Diosqa yachanmi runakuna hallp’amanta ruwasqa kasqanchisrayku huchayoq runa kasqanchista (Sal. 103:10, 13, 14). Amapuni qonqasunchu: imapas ruwasqanchisman hinan qhepaman allinpipas otaq mana allinpipas tarikusun, chaymi suceden kaq ratopas otaq tiempowanpas.

¡Askha esposayoq!

16. ¿Ima kamachikuytan Salomón mana kasukurqanchu?

¹⁶ Cantares libropin reyqa admirakuspa nirqan huk doncella sipas 60 reinakunamanta 80 tiyaqmasinkunamantapas aswan munay kasqanta (Cant. 6:1, 8-10). ¿Chay tiempopi kamachikushaspa tarikusqanmantachu Salomón rimasharqan? Chhayna kaqtinqa, ñachá askha warmiyoqña karqan. Manan yachanchischu chay tiempopi yaqa llapa warmikunachus otaq llapankuchus Diosta yupaycharqanku chayta. Imaynaña karqan chaypas, Salomonqa manan kasukusqachu Israel reypaq Moiseswan Diospa kamachisqanta, chaypin nirqan: “Amataq askha warmiyoqpaschu kanqa, mana chayqa sonqontan waqllichinman”, nispa (Deu. 17:17). Ichaqa chaypipas hukmantan Diosqa mana paymanta t’aqakurqanchu. Hinaspapas bendecishallarqanmi Cantares librota qelqananpaq churaspa.

17. ¿Imatan mana qonqananchischu?

¹⁷ Chhaynaqa, ¿atirqanchu Salomón Diospa kamachikuyninkunata mana kasukuspa mana huchachasqa kayta? ¿Ñoqanchispas chhaynata ruwasunmanchu? Manan. Aswanpas mayninpi Dios huk tiempo pacienciakusqantan reparachiwanchis. Yaqapaschá huk cristiano Diospa kamachikuyninkunata mana kasukunmanchu, manataq chay hawa kaq ratochu imapipas rikukunman, qhepamanmi ichaqa ima sasachakuypipas tarikunqa. Salomón kikinmi qelqarqan: “Mana chanin ruwasqamanta mana usqhaylla huchachay kaqtinmi, runakunaq sonqonqa aswantaraq millay kaqkunata ruwayta munan. [...] chaypas ñoqaqa yachallanitaqmi Diosta manchakuqkunaqa yupaychaqkunaqa allillanpuni kanankuta”, nispa (Ecl. 8:11, 12).

18. ¿Imaynatan Salomonpa ruwasqan rikuchin Gálatas 6:7 cheqaq kasqanta?

¹⁸ ¡Ancha llakikunapaqmi Salomón chayta qonqasqan! Payqa imaymana allinkunatan ruwasqa, askha watakunataq Diospa bendicionnintapas chaskisqa. Ichaqa tiempowanmi imaymanapi urmarqan, chhaynapitaq mana allin ejemplo karqan. Unay tiempo qhepamanmi apóstol Pablo qelqarqan: “Ama q’otukuychischu, manan pipas Dioswanqa pukllakunmanchu. Imatachus runaqa tarpunqa chayllatataqmi cosechanqapas”, nispa (Gál. 6:7). Salomonqa manan Diosta kasukurqanchu, “Egipto reypa ususinmantapas wak llaqtayoq askha warmikunatan munakurqan: Moab warmikunata, Amón warmikunata, Edom warmikunata, Sidón warmikunata, Het warmikunatawan” (1 Rey. 11:1). Chay warmikunaqa yaqa llapankuchá pantasqa dioskunata yupaychashallarqanku, chaywantaq reypas samaychikurqan. Watakunaq pasasqanmanqa mana allinkunatan cosecharqan ñawpaqpi kawsayninmanta, iñiyninpin waqllipurqan, ahinapitaq pacienciakuq Diosninchispa mana allin qhawarisqan kapurqan (leey 1 Reyes 11:4-8).

Mana allin ruwasqankutaqa ama qatikusunchu

19. ¿Ima allin ejemplokunan Bibliapi tarikun?

¹⁹ Sumaq sonqo kayninpin Pablowan Dios qelqachirqan: “Ñawpa tiempopi Qelqasqakunaqa yachaqananchispaqmi qelqasqa karqan, ahinapi chay Qelqakunaq takyachisqan sonqochasqan kaspa suyakuyniyoq kananchispaq”, nispa (Rom. 15:4). ‘Ñawpa tiempo qelqasqakunapin’ iñiyniyoq qharikunamanta warmikunamantawan allin ejemplokuna  tarikun. Pablon nirqan: “¿Imatataq astawan niyman? Manachá willaspa tukuyta atiymanchu Gedeonmanta, Baracmanta, Sansonmanta, Jeftemanta, Davidmanta, Samuelmanta, profetakunamantapas. Iñiywanmi paykunaqa suyukunata atiparqanku, chaninninpi kamachikurqanku, Diospa prometesqankunata chaskirqanku, [...] pisi kallpakunapas [...] ancha atiyniyoq rikhurirqanku” (Heb. 11:32-34). Bibliapi tarikuq allin ejemplokunaqa allinninchispaqmi, chaymi chaykunawan yanapachikunanchis. Chaypaqqa Bibliapi willaq runakunamantan yachananchis ruwasqankutataq qatikunanchis.

20, 21. ¿Imaraykun decidisqa kashanchis Bibliapi ejemplokunawan kawsayninchispi yanapachikunanchispaq?

²⁰ Ichaqa Biblian willallantaq mana allinta kawsaq qharikunamanta warmikunamantapas. Paykunan huk tiempo Diosta serviq karqanku, paypa allin qhawarisqantaq karqankupas. Bibliata leespan yachanchis imaynata paykuna iñiyninkupi waqllipusqankuta, chaykunata mana qatikunanchis kasqantapas. Mayninpiqa pisi-pisimantan mana allinkunata sonqonkupi wiñachirqanku chayraykun qhepaman mana allinkunapi tarikurqanku. ¿Imaynapin chay runakunaq kawsaynin allinninchispaq kanman? Tapukunanchismi: “¿Imaraykun chhaynapi tarikurqanku? ¿Ñoqatapas chay pasawanmanchu? ¿Imatan ruwayman mana allin ruwasqankuta ama qatikunaypaq?” nispa.

²¹ Chay willakuykunataqa manan yanqata hinachu qhawarinanchis, Pablon nirqan: “Ñawpa taytanchiskunata tukuy chay sucedesqankunaqa ñoqanchispa yachaqakunanchispaqmi karqan, ñoqanchisqa p’uchukay tiempopin kashanchis, chaymi chaykunaqa anyawananchispaq qelqasqa karqan”, nispa (1 Cor. 10:11).

¿Imatan yacharqanchis?

• ¿Imaynatan yanapawanchis Bibliapi tarikuq allin mana allin ejemplokuna?

• ¿Imaynapin Salomón kawsayninpi mana allin ejemplo karqan?

• ¿Imatan yachanchis Salomonpa pantasqankunamanta?

[Tapuykuna]

[9 paginpai dibujo]

Salomonqa Diospa yachayninwanmi pusachikurqan

[12 paginapi fotokuna]

¿Cuidakunchischu Salomón hina urmaymanta?