“Rikch’aysiwaychis.” (MAT. 26:38.)

1-3. ¿Imapin urmarqanku Jesuspa qatikuqninkuna? ¿Imaraykun nisunman pantasqankumantan yacharqanku nispa?

YUYAYKUY Jesús manaraq wañupushaqtin último tuta sucedesqanpi. Jesusqa apostolninkunawanmi Getsemaní huertaman rirqan, chay cheqasmi payman gustaq, chayqa inti lloqsiy ladopin tarikun. Imaymanan yuyayninpi sonqonpipas kasharqan, chaymi huk ch’in cheqasta necesitarqan Diosmanta mañakunanpaq (Mat. 26:36; Juan 18:1, 2).

² Huertaman chayaspan Pedro, Santiago (Jacobo), Juan apostolninkunawan ima huk ladoman rirqanku. Mañakuq rinanpaqmi paykunata nirqan: “Kayllapi kashaychis, rikch’aysiwaychis”, nispa. Kutiqtinmi misk’ita puñusharqanku, chaymi nillarqantaq: “Rikch’ashaychis”, nispa. Ichaqa hukmantan iskay kutitawan puñullarqankutaq. Chay qhepamanqa llapankupas manañan makillachu kasharqanku. Hinan Yachachiqninkuta saqespa ayqekurqanku (Mat. 26:38, 41, 56).

³ Mana allin ruwasqankutan repararqanku, yacharqankutaqmi chay pantasqankumanta. Hechos qelqan willan apostolkuna espiritualpi makilla kashanapaq allin ejemplo kasqankuta. Askha cristianokunachá paykunaq ejemplontaqa qatikurqanku. Kunanmi astawanqa rikch’asqa kashananchis (Mat. 24:42). Chaypaqmi kay estudiopi t’aqwirisun Hechos libropi kinsa ruwaykunamanta.

MAKILLA KASHARQANKU MAYPI PREDICANANKUPAQ

4, 5. ¿Imaynatan Pablota compañeronkunatawan santo espíritu pusarqan?

⁴ Apostolkunaqa makillan kasharqanku maypi predicanankupaq espirituq pusarinanta. Pablo compañeronkunapiwan predicaq viajaqtinkun santo espirituwan  Jesús pusarqan (Hech. 2:33). T’aqwirisun imachus sucedesqanta (leey Hechos 16:6-10).

⁵ Pablo, Silas, Timoteo iman Galacia provinciapi tarikuq Listra llaqtamanta puririrqanku. Qhepa p’unchaykunatan Roma ñanman chayarqanku, chay ñanqa inti haykuy ladomanmi rirqan Asia provinciaq tarikusqan cheqasman. Paykunaqa chay ladopi tarikuq askha llaqtakunapi predicanankupaqmi chay ñanninta riyta munarqanku. Ichaqa hark’asqan karqanku. 6 versiculon nin: ‘Asia provinciapi Diospa siminta willanankutan santo espíritu hark’arqan, chaymi Frigia provincianta Galacia provinciantawan purirqanku’, nispa. Manan yachakunchu imaynatachus espíritu hark’asqanta. Ichaqa reparanchismi Jesusqa Diospa santo espiritunwan Pablota compañeronkunatawan huk lado llaqtakunaman pusasqanta.

6, 7. a) ¿Iman sucederqan Pablota compañeronkunatawan Bitiniaman rishaqtinku? b) ¿Imatan paykuna decidirqanku, iman chaypi sucederqan?

⁶ ¿Maytan chay runakuna viajarqanku? Qanchis versiculon willan: ‘Asia provinciapi Diospa siminta willanankutan santo espíritu hark’arqan, chaymi Frigia provincianta Galacia provinciantawan purirqanku’. Asia provinciapi predicanankupaq hark’asqa kaqtinkun wichay norte ladoman rirqanku, Bitinia provinciapi tarikuq llaqtakunapi predicamunankupaq. Ichaqa chay provinciaman chayashaqtinkun Jesús hukmanta santo espirituwan hark’allarqantaq. ¡Pablopas compañeronkunapas ancha admirasqachá kasharqanku! Yacharqankun imata imaynata predicaytapas, ichaqa maypi predicaytan mana yacharankuchu. Paykunaqa Asia, Bitinia provinciakunapin predicayta munarqanku, ichaqa manan atirqankuchu. ¿Chayraykuchu pisipankuman predicayninkupi? ¡Manapunin!

⁷ ¿Imatan ruwarqanku? 8 versiculon willan: “Misia provincianta pasaspataq, Troas llaqtaman uraykurqanku”, nispa. Chayman haykuyqa manan facilchu karqan. 550 kilometrotan purina karqan, askha llaqtakunata pasaspa chaypi puertoman chayanakama, chaynintan Macedonia provinciaman riqku. Pablopas compañeronkunapas chayraqmi predicayta atirqanku, Jesusmi chay provinciapi kusata predicay llank’ayta aparinankupaq oportunidadta qorqan. 9 versículo willan sucedesqanta: “Tuta puñushaspataq rikhuriyta Pabloqa rikurqan. Macedonia provincia runa sayaykuspa payta valekushasqa: Macedoniaman chimpamuspa yanapawayku”, nispa. Chayraqmi yacharqan maypichus predicananta. Chaymi kaq rato llapanku viajarqanku Macedoniaman.

8, 9. ¿Imatan Pabloq viajasqanmanta yachanchis?

⁸ ¿Imatan chay willakuymanta yachanchis? Diospa espiritunqa Asia provinciaman Pablo rishaqtinmi pusarirqan. Chaymantataq Jesusqa pusarqan Bitinia provinciaman rishaqtin. Qhepamantaq Troas llaqtapiña kashaqtin Cristo willarqan Macedoniaman rinanpaq. Kay tiempopipas chhaynatan iñiq t’aqata umalliq Jesusqa pusawanchis (Col. 1:18). Ejemplopaq, yaqapaschá precursor kayta munasunman otaq publicadorkunaq necesitakusqan llaqtaman riyta munasunman. Ichaqa espiritualpi ñawparinapaq kallpachakushaqtinchisñan santo espirituwan pusariwasunman. ¿Imarayku? Huk rikch’anachiyta churasun, huk choferqa carrota manejashaspañan pañamanpas otaq lloq’emanpas apayta atinman. Chay hinallataqmi ñoqanchistapas Jesusqa pusariwasunman astawan predicanapaq kallpachakuqtinchisña.

⁹ Ichaqa, ¿sichus kallpachakushaqtinchispas mana atisunmanchu imakuna munasqanchisman aypayta chayri? ¿Manachu santo espíritu pusariwashasunman? Manan chaytaqa piensanachu. Yuyarisun: Pablopas chhaynapin tarikurqan, manan atirqanchu may munasqanpi predicayta. Ichaqa manan pisiparqanchu chayman aypanankama. Kunanpas  kaqllataqmi, sichus mana pisipasunchu chayqa, ‘allinta llank’anapaqmi kusapuni kanqa’ (1 Cor. 16:9).

‘MAKILLA KASHARQANKU DIOSMANTA MAÑAKUSPA’

10. ¿Imaynapin yachanchis rikch’asqa kanapaq mañakuy importante kasqanta?

¹⁰ Iskaykaqpi makilla kaymanta qhawarisun: qallariy siglopi iñiqmasinchiskunaqa rikch’asqan kasharqanku Diosmanta mañakuspa (1 Ped. 4:7). Espiritualpi mana puñunapaqqa ancha importanten Jehová Dioswan oracionpi parlay. Yuyarisun manaraq Getsemaní huertapi hap’isqa kashaspa, kinsa apostolninkunata Jesús nisqanta: ‘Rikch’ashaychis, Diosmanta mañakushallaychis’, nirqanmi (Mat. 26:41).

11, 12. ¿Imaynatan Herodes Pedrota qatiykacharqan, imarayku?

¹¹ Apóstol Pedroqa chaypin kasharqan chay kutipi, paymi qhepa watakunaman repararqan chhayna mañakuy allinpuni kasqanta (leey Hechos 12:1-6). Qallariy versiculokunaq nisqan hina, rey Herodesqa cristianokunatan maltratayta qallarirqan judío runakuna chay ruwasqanwan kusikusqankuta rikuspa. Yacharqanmi Jesuspa amigon Santiago Dios sonqo kasqanta, chaymi “espadawan sipichirqan” (2 versículo). Iñiqmasikunapaqqa, ¡sonqo nanaychá karqan munasqa iñiqmasinkuta chhayna ruwasqankuqa!

¹² ¿Imatan chay qhepaman Herodes ruwarqan? 3 versiculota leesun: “Herodesqa judío runakuna chay ruwasqanwan kusikusqankuta rikuspa Pedrotapas hap’ichillarqantaq.” Ichaqa carcelkunapiqa manan unaypaq wisq’ayta atirqankuchu, paytapas huk apostolkunatapas (Hech. 5:17-20). Chayta yachaspan chay político runaqa allintapuni wisq’achirqan. “Carcelman Pedrota churachispa tawa t’aqa soldadokunaman entregarqan, tawa-tawamanta cuidanankupaq. Pascua Fiesta qhepatataq Herodesqa runakunaq qayllanman horqomuspa juzgayta yuyaykurqan” (4 versículo). Iskay soldadokunaman cadenawan watasqa kananpaqmi kamachirqan; mana ayqenanpaqtaq 16 guardiakunata churarqan tuta p’unchay qhawanankupaq. Herodesqa yuyaykurqanmi Pascua fiesta qhepata llaqtaq ñawpanpi Pedrota juzgaspa wañuchiyta, chhaynapi askha runa kusikunanpaq. Chhayna llakikuy tiempopi tarikuspa, ¿imatan Pedroq iñiqmasinkuna ruwankuman?

13, 14. a) ¿Imatan iñiqmasikuna ruwarqanku Pedro preso kashaqtin? b) ¿Imatan yachasunman Pedroq iñiqmasinkunamanta?

¹³ 5 versiculon rikuchin iñiqmasikuna ima ruwanankuta allinta yachasqankuta. “Pedroqa carcelpi allin waqaychasqa kasharqan. Iglesiataq [iñiq t’aqataq] tukuy sonqowan paypaq Diosmanta mañakusharqanku.” Rikusqanchis hina, tukuy sonqon Diosta rogakurqanku iñiqmasinkurayku. Santiagoq wañupusqanwan, ¿mana suyakuyniyoq hinachu rikukurqanku? Manan. Nitaqmi mañakusqankutapas mana imapaq valeqta hinachu qhawarirqanku. Aswanpas yacharqankun Diosqa serviqninkunaq mañakusqanku valorasqanta, hinallataq munayninman hina kaqtinqa kutichimusqanta (Heb. 13:18, 19; Sant. 5:16).

¹⁴ ¿Imatan Pedroq iñiqmasinkunamanta yachasunman? Makilla kanapaqqa Diosmantan mañakunanchis, hinallataq huk cristianokunapaqpas (Efe. 6:18). ¿Reqsinkichu sasachakuypi tarikushaq iñiqmasikunata? Yaqapaschá qatiykachasqa kashanku, gobiernoq hark’asqan, lloqllakuna kaqtin otaq ima llakikuypipas. Paykunapaqmi Diosmanta mañakunanchis. Yaqapaschá reqsillasunmantaq huk sasachakuyniyoq iñiqmasikunata. Familiapi sasachakuypi tarikuqta, pisikallpa tarikushaqta otaq onqosqa kashaqta. Huk rato yuyaymanaspaqa pitapas yuyarisunchá payrayku ‘mañakusqata Uyariqwan’ oracionpi rimanapaq (Sal. 65:2).

15, 16. a) ¿Imaynatan Jehová Diospa angelnin Pedrota librarqan? (Dibujota qhaway.) b) ¿Imaraykun kallpachawanchis apostolta Dios librasqan?

 ¹⁵ ¿Imaynan Pedro tarikurqan? Carcelpi último tuta kashaspan iskaynin guardiakunaq chawpinpi paykunaq qhawasqan puñurapurqan, chay qhepamanmi admirakunapaq hina sucederqan (leey Hechos 12:7-11). Qonqayllan celdan k’ancharirqan, hinan huk ángel rikhurispa Pedrota usqhaylla rikch’achirqan; angeltaqa manan guardiakuna rikurqankuchu. ¡Chay raton cadenakunaqa makinmanta urmarqan! Angelqa carcelmantan Pedrota horqomurqan, ñawpaqkaq guardiatapas qhepakaq guardiatapas pasaspa, hinan llaqtaman lloqsina fierro punkuman chayarqanku, ‘kikillantaq’ kicharikurqan. Hawapiña kashaqtinkun angelqa qonqaylla chinkarapurqan. ¡Pedroqa libren kasharqan!

¹⁶ Atiyninwan serviqninkunata Diospa librasqanqa anchatan iñiyninchista kallpachan. Manan milagrota ruwaspa librawananchistachu suyanchis. Ichaqa tukuy sonqon confianchis kunanpas atiyninwan llaqtan cuidananpi (2 Cró. 16:9). Paymi santo espiritunwan yanapawanchis ima sasachakuytapas atipanapaq (2 Cor. 4:7; 2 Ped. 2:9). Pisi tiempollamantan Churinwan millonninpi runakunata, preso kasqanku wañuymanta kacharichinqa (Juan 5:28, 29). Arí, Diospa promesankunapi iñiyqa anchatan kallpachawanchis sasachakuykunata atipanapaq.

SASACHAKUYKUNAPI TARIKUSPAPAS LLIWMAN PREDICARQANKU

17. ¿Imaynatan Pablo llank’arqan yawrashaq sonqowan tiempota mana usuchispa?

¹⁷ Kunanqa qhawarisun kinsa kaqpi makilla kaymanta: apostolkunaqa lliw runamanmi predicarqanku sasachakuykunapi tarikuspapas. Makilla kashanapaqqa mana tiempota usuchispan yawrashaq sonqowan predicana. Apóstol Pablon ñoqanchispaq allin ejemplo, payqa tukuy sonqon llank’ayninman qokurqan, waranqa-waranqa kilometrota viajaspa, askha iñiq t’aqakunata qallarichispa ima. Imaymana ñak’ariykunapiña tarikurqan chaypas, kusisqallan Diospaq llank’arqan, tiempota mana usuchispa (2 Cor. 11:23-29).

18. Romapi preso kashaspa, ¿imatan Pablo ruwarqan predicashanallanpaq?

¹⁸ T’aqwirisunchis Hechos libro 28 capitulopi Pablomanta willasqanta. Apostolqa Roma llaqtamanmi chayarqan, chaypin kamachikuq Neronpa ñawpaqenpi juzgasqa kanan karqan. Yaqapaschá guardiaman cadenawan hap’ichisqa. Ichaqa manan upallachiyta atirqanchu predicanantaqa, payqa yuyaykurqanmi imaynamantapas predicananpaq (leey Hechos 28:17, 23, 24). Kinsa p’unchay qhepamanmi judío umalli runakunata waqyachimurqan paykunata predicananpaq,  chaymantataq huk p’unchayta akllarqan aswan sut’ita explicananpaq. 23 versiculon nin: “Chaymanta rimanankupaqmi [Romapi kaq judiokunawan] huk p’unchayta akllarqanku, chaymi Pabloq chayakusqan wasiman aswan askha hamurqanku. Paykunamanmi p’unchay-ch’isiyaqta yachachirqan Diospa qhapaqsuyunmanta willaspa. Chay hinatan Moisespa kamachikuy siminta profetakunaq qelqasqanta sut’inchaspa, Jesuspi iñichiytapuni munarqan”, nispa.

19, 20. a) ¿Imaraykun Pablo kusa predicaq karqan? b) ¿Imaynatan Pablo qhawarirqan allin willakuykunata mana lliw runachu chaskisqanta?

¹⁹ ¿Imaraykun Pablo kusa yachachiq karqan? 32 versiculon tawa razonkunata willashan. 1) Diospa Gobiernonmanta Jesucristomantawanmi rimarqan. 2) Convencenanpaqmi sonqoman chayaqta rimarqan. 3) Diospa Simin Qelqaq nisqanman hinan yachachiq. 4) Kikinpa allinnintaraq maskhananmantaqa ‘p’unchay-ch’isiyaqtan’ yachachirqan. Razonwanña imatapas yachachirqan chaypas, manan llapa runachu allinta chaskirqan. 24 versículo nin: “Wakinqa Pabloq nisqankunata allinpaq hap’irqanku, wakintaq ichaqa mana creerqankuchu”, nispa. Chaymi paykunapura tapunakuspa ripurqanku.

²⁰ ¿Pisikallpayarqanchu Pablo askha runa allin willakuykunata mana chaskisqanwan? Manapunin. Hechos 28:30, 31 kutichin: “Pabloqa arriendakusqan wasipin iskay watantin tiyarqan, chaypin chaskirqan llapan payta watukamuqkunata. Pabloqa mana manchakuspan Diospa qhapaqsuyunmanta willarqan, Señor Jesucristomantapas yachachirqan, manataq pipas paytaqa hark’arqanchu”. Chhayna sumaqta willaspan Hechos libro tukun.

21. ¿Imatan yachanchis Pablo tiyasqan wasipi preso kashaspa ruwasqanmanta?

²¹ ¿Imatan yachanchis Pablomanta? Tiyasqan wasipi preso hap’isqa kashaspaqa, manan wasin-wasin predicayta atirqanchu. Chaywanpas mana pisipaspan lliw visitamuqnin runakunaman predicarqan. Kay tiempopipas kaqllataqmi suceden. Askha iñiqmasikunan iñiyninkurayku preso kashanku, ichaqa manan chayraykuchu kusikuyninku pisiyan. Wakinqa manan predicaq lloqsiyta atinkuchu yuyaqña otaq onqosqa kasqankurayku, chaymi wasillankupi tiyanku otaq huk institucionpi. Paykunaqa atisqankuman hinan medicokunaman predicanku, watukamuqninku runakunaman hukkunamanpas. Tukuy sonqon Diospa Gobiernonmanta lliw runaman predicayta munanku. ¡Anchatan valoranchis chay allin ejemplonkuta!

22. a) ¿Iman yanapawasun Hechos librota allinta estudiananpaq? (Kay paginapi recuadrota qhaway.) b) ¿Imatan sapankanchis ruwananchis kay millay pacha tukukapunanta suyananchiskama?

²² Imaymanatan yachasunman apostolkunamanta hinallataq qallariy siglopi wakin cristianokunapas makilla kasqankumanta, paykunamantan Bibliapi Hechos libro willashan. Kay millay pacha tukukapunanta suyananchiskamaqa qatikushallasun yawrashaq sonqowan valorwan ima llank’asqankuta. Kay tukukuy p’unchaykunapiqa Diospa Gobiernonmanta allin willakuykunata lliw runakunaman apaymi imamantapas aswan allinqa (Hech. 28:23).

[Tapuykuna]

[13 paginapi recuadro]

“HECHOS LIBROQA MANAN ÑAWPAQPI HINAÑACHU ÑOQAPAQ KANQA”

“Testimonio cabal” del Reino de Dios nisqa librota leespan huk watukuq umalli sonqomanta khaynata nirqan: “Hechos libroqa manan ñawpaqpi hinañachu ñoqapaq kanqa. Askha kutitaña chay librota leerqani chaypas, qaynunchaykamaqa velaq arpha k’anchayninpipas qhoqata rikukuq lenteswan ‘puriyman’ hinan karqan. Kunanmi ichaqa intiq sumaq k’anchayninpipas puriyman hina yachachikuyninkunata entiendeni”, nispa.

[12 paginapi dibujo]

Huk angelmi Pedrota horqorqan fierro punkunta