CHAY niwasqankutan astawanqa taytaymanta yuyarini. Payqa allin llank’aq, huch’uyyaykukuq, chanin kaqta ruwayta munaq runan karqan. Chaymi 1953 watapi Bibliamanta uyarisqan sonqonman chayarqan. Chaymantapachan payqa kallpachakurqan tukuy yachasqanta yachachiwanankupaq. Mamitaykupaqqa sasan karqan católica religionpi costumbrenkunata saqey. Ichaqa Bibliamanta yachasqanmi pisi-pisimanta sonqonman chayarqan.

Taytaykuqa ch’isiyaqmi campopi llank’amuq, mamitaykutaqmi pisillata leeyta yachaq, chaymi paykunapaqqa sasa karqan Bibliamanta yachachiwanankupaq. Mayninqa sayk’usqa kaspan estudiachiwasqankupi taytayku puñurapuq. Ichaqa manan yanqapaqchu yachachiwarqanku. Ñoqan kurak karqani chaymi tayta-mamayta yanapanaypaq ñañayta iskay turachaykunatawan yachasqaymanta rimapayaq kani. Chaymi mayninqa taytaykuq yachachiwasqankuta yuyarispa Noé kasukuq kasqanmanta familianta munakusqanmantawan rimaq kayku. ¡Anchatapunin Noemanta yachayta munaq kani! Chay qhepakunallamanmi Roseto degli Abruzzi llaqtapi huñunakuykunaman riyta qallarirqayku, chayqa tarikun Adriático lamar-qochaq qayllallanpin.

1955 watapin 11 wataypi kashaqtiy mamitaywan Roma llaqtata viajarqayku huk hatun huñunakuyman. Chaymantapachan chay huñunakuykunata ancha sumaqpaq qhawarini.

Ñoqaqa 1956 watapin bautizakurqani chay qhepamantaq precursora kapurqani. 17 wataypi kashaqtiymi precursora especial karqani, chaymi Latina llaqtaman kachawarqanku, chayqa Roma llaqtaq uray ladonpin tarikun, wasiykumanta 300 kilómetro karupi. Chay llaqtapiqa chayraqmi runakuna tiyasharqanku pisitataqmi reqsinakuqku. Chaymi yaqa llapa runakuna qelqakuna saqesqaykuta chaskikurqanku. Ñoqaqa kusikurqanin chaypi llank’asqaymanta ichaqa sipaschallaraqtaq karqani chayqa familiaymantan llakikuq kani. Chaywanpas Diosmi munarqan chaypi kanayta chaytataqmi kasukuyta munarqani.

 Qhepamanmi Milán llaqtaman kachawarqanku. Chaypin 1963 watapi “Wiñay qespikuypaq allin willakuykuna” nisqa sutiyoq Askha Nacionkunamanta Hatun Huñunakuy aparikunan karqan, chaypaqmi huk iñiqmasikunapiwan yanapakurqayku. Chaypin reqsirqani Florencia llaqtamanta Paolo Piccioli iñiqmasita. Iskay kaq p’unchay huñunakuypin soltero kaymanta sumaq discursota qomurqan. Chaypin nirqani: “Kay iñiqmasiqa manachá hayk’aqpas casarakunqachu”, nispa. Chay qhepamanmi ichaqa cartakunata apachinakusqaykupi repararqayku imatachus qhepaman munasqaykupi, Diosta munakusqaykupi, payta kasukuy munasqaykupipas tupasqaykuta. Chaymi 1965 watapi casarakurqayku.

Florencia llaqtapiqa 10 watan precursora regular karqani. Chaypin rikurqani iñiq t’aqakuna imayna wiñasqanta. Anchatan kusikuq kayku wayna-sipaskuna iñiyninkupi wiñasqanta rikuspa, paykunawanmi mayninqa Bibliamanta parlaq kayku otaq kusirikuq kayku. Qosayqa anchatan kusikuq paykunawan bolata hayt’aspa. Llapa warmikunapas munaykun qosayku ñoqaykuwan kananta, ichaqa repararqanin iñiq t’aqapas wayna-sipaskunapas qosaypa yanapayninta necesitasqankuta.

Chay watakunapi qosaywan askha runakunaman estudio qosqaykuta yuyarispan anchata kusikuni. Adriana sutiyoq estudianten iskay familiakunaman willarusqa yachasqanmanta. Hinan chay familiakuna huk curata nisqaku Trinidadmanta, almamantawan rimanankupaq. Chay huñunakuymanmi hamurqanku kinsa allin respetasqa curakuna. Paykunaqa mana entiendey atiytan rimarqanku, chaymi chayta rikuspa estudiantekuna repararqanku mana Bibliaq nisqanman hinachu yachachisqankuta. Hinan qhepaman paykunamanta 15 estudiantekuna bautizakurqanku.

Chay hinapin qosay askha kutipi tarikurqan chaymi payqa allinta yacharurqan curakunawan tupayta. Kunanmi ichaqa manaña chay hinatañachu runakunawan tupanchis predicasqanchispi. Huk kutinmi mana iñiq runakunaq huñunakusqanpi qosay curakunawan tupallarqantaq. Ichaqa repararqaykun chaypi kaq wakin runakuna tapuwanankupaq yachachisqaña kasqankuta. Chhaynapi tarikushaqtiykun qonqaylla huk runa tapumurqan: “¿Allinchu curakunaq khaytukuy tiempo politicapi chakrukusqanku?”, nispa. Chaytan curakuna mana imanispapas kutichiyta atirqankuchu, chayllamanmi luz wañuramurqan. Unay watakuna qhepamanmi yacharqayku kikin curakuna imapas mana allin kaqtinqa chayta ruwanankupaq hukkunata kamachisqankuta.

Chunka wataña casado kashaqtiykun invitawarqanku iñiq t’aqakunata watukunaykupaq. Qosayqa allin llank’anayoqmi karqan, chaymi mana kaqratopachachu “ari” nirqayku. Chaymi Diosmanta mañakuspa chaypi yuyaymanarqayku, qhepamantaq decidikurqayku chay llank’ayta chaskikunaykupaq. Kusikuqmi kayku alojawaqniyku familiakunawan kaspa. Paykunawanmi ch’isinta Bibliata estudiaq kayku, chay qhepamantaq wawankuta qosay yanapaq matemática nisqata yachachispa. Payqa imaymanamanta yachayta munaspan qelqakunata leeq, chay yachasqantataqmi hukkunaman willaq. Sapa lunes p’unchaykunan Testigokunaq mana kasqan llaqtakunapi predicaq kayku, hinan chay ch’isipi kaq huñunakuyman runakunata invitaq kayku.

Iskay wata qhepallamanmi invitawarqanku Romapi kaq Betel wasipi llank’anaykupaq. Qosayqa departamento legal nisqapin llank’arqan ñoqataq revistakunawan. Sasatan Betelpi yachakurqani ichaqa Diostan kasukuyta munarqani. Anchatan kusikurqayku sucursalpi llank’ay wiñasqanta rikuspa, Italia nacionpi Testigokuna yapakusqanmantapas. Chay watakunapin autoridadkuna manaña hark’akuwarqankuchu predicay aparikunanta. Chaykunawanmi Betel wasipi kusisqa llank’arqayku.

1980 watakunapin yawarmanta huk sasachakuy kasqanwan llapa runakuna yacharqanku imaynatan Jehová Diospa testigonkuna yawarta qhawarinku chayta. Huk casarasqa Testigokunatan runakuna huchacharqanku ususinku wañupusqanmanta. Huchachasqankuqa yanqan karqan, chay llaqtakunapi askha runakunata yawarninkupi hap’iq onqoywanmi chay sipasqa wañupurqan. Chay Testigokunata yanapaq abogadokunatan askha betelitakuna yanaparqanku. Hinaspapas huk tratadopi, ¡Rikch’ariy! revistapi iman sut’inchakurqan imaynapi chay sipas wañupusqanta, yawarmanta Biblia yachachisqantawan. Chay killakunapin qosay mana samaspa 16 horata hina sapa p’unchay llank’arqan, ñoqataqmi tukuy atisqaypi yanaparqani imakunachus ruwananta hunt’ananpaq.

20 wataña casado kashaqtiykun reparakurqani onqoq kashasqayta. Chay watapaqqa 41 wataypin kasharqani qosaytaq 49 watanpi. Hinan chay p’unchay Diosmanta imayna mañakusqanta cuadernonpi qelqarqan: “Cheqaqtapuni esposay onqoq kashan chayqa, yanapawayku tukuy tiempoykuwan qanta servishanallaykupaq, iñiyniykupi qaqata sayanaykupaq, wawaykupaq allin ejemplo kanaykupaqwan. Yanapaway kay 30 watapi discursokunapi yachachisqayman hina kawsanaypaq”,  nispa. Chaykunata kunan yuyarispan reparani Jehová Dios mañakusqaykuman hina kutichimusqanta.

Ilaria ususiyku nacesqanmantapachan hukniray kawsayniyku kapurqan. Mayninqa pisikallpayaqmi kayku, chaymi yuyariq kayku Proverbios 24:10 textopi: “Llaki-phutiy p’unchaypichus pisi kallpayanki chayqa, pisi kallpapunin kashanki”, nispa nisqanta. Hinan kallpachanakuq kayku.

Ilaria ususiykuqa anchatan kusikun tukuy tiemponkuwan Diosta serviq tayta-mamayoq kasqanmanta. Payqa huk familiakunapi hinan uywasqa karqan manataqmi hayk’aqpas sapantaqa saqerparirqaykuchu. P’unchayqa ñoqan cuidaq kani, ch’isintataq taytan paywan pukllaq tareankunapipas yanapaq, illarimuykama ruwanankuna kashaqtinpas. Ususiykun sapa kutilla niq: “Taytaymi aswan allin amigoyqa”, nispa.

Yanapaqmi kayku chanin kaqta ruwaq kananpaq, chaypaqmi mayninqa mana allinkuna ruwasqanmanta wanachiq kayku. Huk kutinmi amigachanwan pukllashaspa mana allinta ruwarqan, hinan Bibliawan reparachirqayku mana allin ruwasqanta. Chaymi payqa ñawpaqeykupi amiganmanta pampachayta mañakurqan.

Ususiykun agradecesqa nin: “Tayta-mamay Diospaq llank’ayta ancha sumaqpaq qhawarisqankuraykun ñoqapas mayta munakuni Diospaq llank’ayta”, nispa. Payqa ñan casarakunña; kunanqa astawanmi entienden Diosta kasukuy, paypa nisqanman hina kawsaypas allinpuni kasqanta.

2008 watapin qosay yacharurqan cáncer onqoywan kashasqanta. Qhaliyananpi yuyaykuspan payqa mana pisikallpayarqanchu aswanmi ñoqata kallpachawaq. Allin medicokunamanmi riq kayku, hinaspapas ususiywan kuskan Diosmanta mañayukuq kayku chay sasachakuyta atipanaykupaq. Chaywanpas 2010 watapin wañupurqan, chaytaqmi anchatapuni llakichiwarqanku. Haqayna qhali, kallpasapa runan qhawashallaqtiy pisi-pisimanta tukukapurqan. Ichaqa 45 watapi kuska kaspa tukuy imaymana ruwasqaykuta yuyariymi anchata kallpachawan. Tukuy kaqniykutan Diosman qorqayku, manataqmi payqa chayta qonqanqachu. Maytan suyakuni hamuq tiempopi qosay kawsarimpunanta Juan 5:28, 29 textopi nisqan hina.

Sonqoypiqa erqecha hinaraqmi Noemanta willakuyta anchatapuni uyariyta munani. Kunanpas kasukushallasaqmi Diosta imataña kamachiwaqtinpas. Manan ima sasachakuypas, ima sacrificiopas, imakuna chinkachisqanchispas saminchaykuna chaskisqanchiswanqa tupanmanchu. Ñoqa kikiymi kawsayniypi chayta rikurqani, yacharqanitaqmi Diosta kasukuy allinpuni kasqanta.