HUK warmin tutayllamanta wasi punkunpi huk encomiendata tarin. Callepiqa manan pipas kanchu, chaymi wichayman urayman qhawa-qhawarikuspa hoqarin. Mana yachanchu pichus saqesqanta. Encomiendata pisillata kicharuspan uskhaylla wasinman haykuspa punkunta wisq’akamun. Chay encomiendapiqa gobiernoq hark’asqan qelqakunatan apachimusqaku, chayta qhawaykuspan qhasqonpi ñit’iykuspa Jehová Diosman graciasta qon mikhuna espiritual apachimusqanmanta.

Chaytaqa sapa kutillanmi ruwaqku Alemania nacionpi. Adolf Hitler kamachikusqanmantapacha 1933 watapi Jehová Diospa testigonkunaq predicasqanku yaqa nacionnintinpi hark’asqa karqan. Richard Rudolph * iñiqmasin 100 wata más edadniyoqña kashan, paymi willakun: “Predicanaykutaqa manan runaq kamachikusqanqa hark’ayta atinmanchu, chaytaqa allintan yacharqayku. Ichaqa necesitarqayku qelqakunata predicanaykupaq estudianaykupaqpas. Hark’asqa kasqanrayku ichaqa manaña facilchu karqan chaskinaykupaq, chaymi tapunakurqayku, ¿imaynatan kunan predicasunchis?”, nispa. Orqokunaq llanthuykusqanwan yanapachikunanpaqmi Richardqa yuyaykurqan (Juec. 9:36).

Wichay ladopi kaq qochamanmi Elba mayuqa chayan, chay mayuqa hatun orqokunamanta haykumun, chay orqokunan t’aqashan República Checa nacionta Polonia nacionmanta. Manaña nishu hatunchu chay orqokuna chaypas “Europa ladopi sinchita chiriq isla” nispan sutiyaqku (1.600 metros). 6 killatan rit’in chaymi orqo puntantaqa kinsa metrota rit’ispa p’ampaykun. Chaypiqa qonqayllan paranpas, ruphaykunpas rit’imunpas, chaymi chayninta puriqkunaqa mayninpi chinkanku.

Chay orqokunan suyukunata, nacionkunata t’aqarqan. Mana purinapaq hina kaqtinmi soldadokunaqa mana chayninta puriqkuchu, chaymi  contrabandota apaqkuna chayninta puriqku. Chay orqokunan Checoslovaquia nacionta Alemania nacionmanta t’aqarqan, chaymi 1933-1936 watakunapi Testigonkunaqa mana manchakuspa chayninta purirqanku. ¿Imarayku? Bibliamanta qelqakunata apanankupaq, paykunamanta hukninmi karqan Richard iñiqmasinchis.

Richardmi willakun: “Sapa semana tukuytan t’aqa-t’aqapi chay orqokunata purirqayku paseaq runakunamanta pasachikuspa, sapanka t’aqapitaq 7 iñiqmasikuna karqayku. Alemania nacionmanta Checoslovaquia nacionman chimpanaykupaqqa 3 horata hinan purinayku karqan, hinaspan Špindlerův Mlýn nisqa llaqtaman chayarqayku”, nispa. Chayman chayanankupaqqa 16 kilómetro hinatan purimurqanku. Chaypiqa Alemania nacionmanta runakuna tiyarqanku, paykunamanta hukninmi karqan uywakunayoq runa, paymi iñiqmasikunata yanaparqan. ¿Imaynata? Praga llaqtamantan trenqa qelqanchiskunata apamuq chay runaq tiyasqan qaylla llaqtaman, chay runataq carretanpi qelqanchiskunata apamurqan hinaspa establonpi pakarqan. Iñiqmasikunataq chaymanta Alemania nacionman aparqanku.

Richardmi willakun: “Establoman chayaspaqa mochilaykupin qelqakunata q’epichakurqayku chay mochilaykuqa llasaqta apanapaq hinan ruwasqa karqan. Sapankaykun 50 kilos hinata aparqayku”, nispa. Mana rikuchikunankupaqmi tutallapi puriqku. Chaymi intiq haykusqan qhepallaman puririyta qallariqku, manaraq p’unchayamushaqtintaq kutimurqankuña. Ernst Wiesner iñiqmasin chay tiempopi watukuq umalli karqan paymi willan mana hap’ichikunankupaq imakuna ruwasqankumanta, ninmi: “Iskay iñiqmasikunan 100 metrota hina ñawpariqku, piwanpas tupaspankuqa linternankuwanmi huk señalta ruwamuqku, chhaynapin qhepankuta llasa q’epita apamuqkunaqa sach’a-sach’a ukhupi pakakunanku karqan, chaypin suyaqku chay iskay iñiqmasikuna kutimuspa huk señalta qonankukama, chay señalkunataqa sapa semanan cambiaqku”, nispa. Ichaqa manan Alemania nacionmanta guardiakunallamantachu cuidakunanku karqan.

 Richardmi willan: “Huk p’unchaymi llank’anaymanta tardeta lloqsimurqani, hinan qhepataña rirqani, chay tutaqa laqhayaqmi karqan sinchin pacha phuyupas karqan, parapin khatatataspa purisharqani hinan sach’a-sach’api chinkarqani, unaypin ñanman kutimurqani. Chhaynata chinkaspankun paseaq runakunaqa wañupurqanku. Iñiqmasiykunawanqa kutimpushaqtinkuñan tuparqani”, nispa.

3 wata hinan iñiqmasikunaqa mana manchakuspa chay orqokunata purirqanku. Chiri tiempopiqa rit’i patanta purispan qelqakunataqa aparqanku. Mayninpiqa 20 iñiqmasikunan p’unchaypi purirqanku paseaq runakunaq purisqanku ñanninta. Paseaq runakunamanta pasachikunankupaqmi warmikunapas rirqanku. Warmikunaqa ñawpariqkun chhaynapin ima peligropas kaqtinqa willamuqku sombreronkuta altoman wikch’uspa.

¿Imatan ruwarqanku apamusqanku qelqakunawan? Rakiytan qallarirqanku. ¿Imaynata? Jabonman rikch’akunanpaq hina k’uyuruspan chay encomiendakunata Hirschberg nisqa sutiyoq trenpa chayanan estacionman aparqanku. Chaymantapachan trenqa Alemania nacionpa llaqtakunaman aparqan sapanka llaqtapitaq iñiqmasikunaqa chaskirqanku, hinaspan mana reparachikuspalla iñiqmasikunaq wasinman aparqanku, imaynan qallariypi willakusqan hina. Llapankupas huk t’aqa hinallan llank’arqanku chaymi huknillankutapas hap’iruspaqa llapankuta hap’iyta atinkuman karqan. Chaytaqmi huk kutin pasarqan.

1936 watapin Berlín llaqtaq qayllanpi guardiakuna tarirqanku iñiqmasikunaq pakasqanku qelqakunata, chaypin tarillarqankutaq Hirschberg nisqa sutiyoq estacionmanta apachimusqanku kinsa encomiendakunata. Manaña yacharqankuchu pichus chayta apachimusqanta chaypas, investigaspanku huknin iñiqmasita hap’irqanku. Chay qhepamantaq iskayta hap’illarqankutaq, hukninmi karqan Richard Rudolph. Kinsantin iñiqmasinkunan nirqanku: “Noqallaykun chaytaqa ruwarqayku”, nispa. Chaymi hukkunata manaña hap’irqankuchu. Chaymi huk iñiqmasikunaqa qelqakunata apamushallarqanku sasaña karqan chaypas, ichaqa manan unayñachu chayta ruwarqanku.

May allinpunin karqan hatun orqonkunata Alemania nacionpi kaq Testigokunapaq qelqakuna apasqankuqa. Ichaqa manan chaynillantachu aparqanku huk ladontapas aparqanku 1939 watakama, chay watapin Checoslovaquia nacionta Alemania nación atipaspa kamachirqan. Hinaspapas apamullarqankutaqmi Francia, Países Bajos, Suiza nisqa nacionkunamanta. Askha iñiqmasikunan wañuy patapi tarikusparaq espiritual mikhunata apamurqanku Alemania nacionpi kaq Testigokunapaq.

Kay tiempopiqa askha qelqakunatan chaskinchis chaykunan kashan qhawanapaq videokuna, uyarinapaq CD nisqakuna hukkunapas. Chaykunata sapa kutilla Huñunakuna Wasipi otaq Internetpi horqospaqa manan qonqananchischu chaykunata chaskinanchispaq may tukuy llank’akusqanta. Yaqapaschá mana ñawpaq tiempopi hinachu rit’i orqonta apamurqanku, ichaqa chay qelqakuna chayamunanpaqqa imaymanatan ruwakurqan.