1. ¿Imakunatan Jehová Dios qowanchis kusisqa kawsananchispaq?

JEHOVÁ DIOSQA kusisqa kananchista munaspan tukuy imaymanata qowanchis. Qowanchismi kawsayta; chay kawsay qowasqanchiswanmi payta hatunchasunman llaqtanman pusamuwasqanchisrayku (Sal. 144:15; Juan 6:44). Willawanchismi munakuwasqanchista, yanapawanchistaqmi ima sasachakuytapas aguantananchispaq (Jer. 31:3; 2 Cor. 4:16). Hinaspapas paraisopiñapas kashasunman hinan espiritual mikhunata askhata chaskinchis. Llapa iñiqmasinchiskunawanmi huk familia hinalla munanakunchis. Hinaspapas qhepa tiempomanmi sumaq paraisopi wiñaypaq kawsasun.

2. ¿Imaynan wakin iñiqmasikuna sientekunku?

² Imaymanan kusikunanchispaq kan, chaywanpas wakin iñiqmasikunaqa llakikuyllawanmi ñit’ichikunku. Paykunaqa pisipaqmi qhawarikunku, Dios servisqankutapas mana valeqpaq hinan rikunku. Chaymi mosqoyta hinalla qhawarinku ‘unay wata [kusikuspa] kawsayta’. Paykunapaqqa sapa p’unchaypas tutayaq p’unchaykuna hinan (Ecl. 11:8).

3. ¿Imaraykun wakin iñiqmasikuna llakiwan ñit’ichikunku?

³ ¿Imaraykun chhayna llakisqa kanku wakin iñiqmasinchiskuna? Wakinqa ima munasqankutapas mana aypay atisqankumantan  chhayna sientekunku, wakintaq onqosqankumanta otaq machuyapusqankumanta (Sal. 42:9; 71:9; Prov. 13:12). Hinaspapas q’otukuq sonqonchismi huchachawasunman, Jehová Diosña allinpaq qhawariwashasunman chaypas (Jer. 17:9; 1 Juan 3:20). Chaymantapas Satanasmi hukkunawan yanqamanta huchachawasunman. Imaynan Elifaz Jobta nirqan Diospaqqa mana imapaqpas valesqanta, chay hinatan wakin runakunapas niwasunman. Chay hina rimasqankuqa yanqan (Job 4:18, 19).

4. ¿Imamantan kay estudiopi yachasun?

⁴ Biblian willawanchis ‘manchakuy wañuy llanthu wayq’onta purishaqtinchispas’ Jehová Dios ñoqanchiswan kashasqanta (Sal. 23:4). Chaytan rikuchin Simin Qelqawan yanapawasqanchispi. Simin Qelqaqa ‘atiyniyoq armakuna hinan, allin pukarakunata thuninapaq’ yanapawanchis. Chaymi yanapawasun pisipaq qhawarikusqanchis yuyaykuykunata thuninapaq (2 Cor. 10:4, 5). Chaymi kunan yachasun imaynatan Biblia yanapawasunman llakikuyta atipaspa kusi sonqo kananchispaq. Hinaspapas yanapawasunmi hukkunata kallpachanapaq.

5. ¿Imatan ruwananchis iñiypi kashasqanchista rikuchinapaq?

⁵ Corinto llaqtapi cristianokunata apóstol Pabloq yuyaychasqanmi yanapawasunman kusisqa sonqoyoq kanapaq. Paykunatan nirqan: “Qankuna kikiykichista t’aqwikuychis allinpunichus iñiypi kashasqaykichista”, nispa (2 Cor. 13:5). ‘Iñiyqa’ Bibliapi tarikuq llapa yachachikuykunan. ¿Imaynapin yachasunman iñiypi kashasqanchista? Chaypaqqa sapankanchismi allinta t’aqwirikunanchis; kawsayninchispas rimayninchispas Bibliaq yachachisqanman hinan kanan. Ichaqa manan munasqanchis yachachikuykunallatachu kasukunanchis, cristianokunaqa Bibliapi yachasqanchis llapa yachachikuykunatan kasukunanchis (Sant. 2:10, 11).

6. ¿Imaraykun t’aqwirikunanchis ‘iñiypi imayna kashasqanchista’ yachanapaq? (12 paginapi fotota qhaway.)

⁶ Yaqapaschá nishanki: “Yanqapaqmi ñoqaqa t’aqwirikuyman, manan chayqa yanapawanmanchu”, nispa. Ichaqa kaypi yuyaykuy: Diospa yuyayninkunaqa ‘aswan hatunmi’ yuyayninchiskunamantaqa, paypa yuyaykusqantataqmi aswan allinpaqqa hap’ikuna (Is. 55:8, 9). Diosqa manan huchachawananchispaqchu t’aqwiriwanchis aswanpas allinkunata ñoqanchispi qhawarinanpaqmi, yanapawananchispaq ima. Sichus Bibliawan ‘iñiypi imayna kashasqanchista’ t’aqwirikusun chayqa, Diospa qhawariwasqanchista hinan qhawarikusun. Chayta ruwasqanchismi yanapawasun pisipaq qhawarikusqanchista atipanapaq, Diospaq ancha valorniyoq kasqanchista reparanapaqpas. Chayqa kanqa laqhayaq cuartonchisman k’anchay haykumunanpaq ventanaq cortinanta kichay hinan.

7. ¿Imaynatan ñawpa tiempopi Diosta serviqkunaq ejemplon yanapawasunman?

⁷ Ñawpa tiempopi Diosta serviqkunaq ejemplonmi yanapawasunman iñiypi imayna kashasqanchista allinta t’aqwirikunapaq. Chaypaq tupachiy imayna sientekusqankuta imaynapi tarikusqankutapas, sientekusqaykiwan imaynapi tarikusqaykiwan ima. Hinaspapas yuyaykuy paykuna hina tarikuspa imatachus ruwawaq karqan chaypi. Kunanqa iñiypi imayna kashasqanchista yachanapaq kinsa ejemplokunata qhawarisun, chaymi yanapawasun ama sinchita pisichakunapaq.

8, 9. a) ¿Imaynapin wakcha viuda tarikusharqan? b) ¿Imakunapin wakcha viuda yuyaykunman karqan?

⁸ Yupaychana wasipi kashaspan Jesús huk wakcha viudata rikurqan. Chay viudamanta yachasqanchismi yanapawasunman pisillataña ruwasqanchiswanpas kusisqa sonqo kanapaq (leey Lucas 21:1-4). ¿Imaynapin  chay viuda tarikusharqan? Payqa sinchi llakisqan kasharqan qosan wañupusqanmanta. Hinaspapas yanaparinankumantaqa religionpi umallikunan ‘wakcha viudakunaq kaqninta qechuqku’, chaykunawanmi chay viudaqa sinchita llakikuq (Luc. 20:47). Chaymantapas sinchi wakchan karqan, chaymi donacionta churasqan qolqepas huk llank’apakuq 15 minutopi ganasqan hina sinchi pisilla karqan.

⁹ Chay viudaqa imakunapiraqchá yuyaykurqan iskay qolqechanwan yupaychana wasita rispa. Yaqapaschá yuyaykurqan qosan kawsashanman chayqa, aswan askha qolqeta churananpi. P’enqasqapaschá kasharqan hukkuna askha qolqeta churasqankuta rikuspa. Hinaspapas yuyaykurqanpaschá iskay qolqechallata churasqan mana imapaqpas valesqanta. Chay hinataña yuyaykunman karqan chaypas, payqa kallpachakurqanmi Diosta yupaychanapaq gastokunapi yanapakunanpaq.

10. ¿Imanirqanmi Jesús wakcha viudamanta?

¹⁰ Jesusqa nirqanmi viudapas qolqe churasqanpas Diospaq ancha valorniyoq kasqanta. Diospaqqa ‘llapa [qhapaqkunamantapas] astawanmi churaykurqan’. Viudaq qolqe churasqanqa chaqrukapurqanchá hukkunaq qolqe churasqankuwan, chaywanpas Jesusqa paytan astawan hatuncharqan hukkunamantaqa. Yupaychana wasipi tesorerokunaqa sinchi pisipaqchá qhawarirqanku chay iskay qolqechakunata tarispaqa. Diosmi ichaqa mana runakuna hinachu imatapas rikun, nitaqmi viudaq yuyaykusqanta hinachu yuyaykun. ¿Imaynatan viudamanta yachasqanchis yanapawasunman?

11. ¿Imatan viudamanta Jesuspa willasqan yachachiwanchis?

¹¹ Wakin iñiqmasikunaqa kurakña kapusqankurayku otaq onqosqa kasqankuraykun pisillata Diospaq llank’anku. Chhaynapi tarikuspan wakinqa manaña informe nisqata hunt’ayta munankuchu. Wakinqa askhataña Diospaq llank’ashanku chaypas, Hallp’antinpi iñiqmasikunaq tukuy llank’asqankuta qhawarispan pisipaq qhawarikunku. Ichaqa viudamanta yachasqanchismi  rikuchin sasachakuypi kashaspa pisilla qosqanchistapas Diosqa ancha valorniyoqpaq qhawarisqanta. Yuyariy ura watapi Dios servisqaykita. ¿Yaqachu anchata kallpachakunayki karqan pisichallatapas Diosta servinaykipaq? Chhayna kaqtinqa, ancha valorniyoqpaqchá Diosqa qhawarin chay pisillatapas llank’anaykipaq kallpachakusqaykita. ‘Iñiypi kashananchispaqqa’ viuda hinan Diosta servinapaq tukuy atisqanchista kallpachakunanchis.

12-14. a) ¿Imaynatan Elías sientekurqan? b) ¿Imaraykun Elías sinchi llakisqa kashanman karqan?

¹² Eliasqa iñiyninpi allin takyasqa, Dios sonqo runan karqan. Ichaqa huk kutinmi sinchi llakikuy ñit’irqan, hinan payqa wañuyllataña munarqan. Nirqanmi: “¡Señor Diosníy, kaykamallaña! Kawsayniyta qechupuway”, nispa (1 Rey. 19:4). Chhayna llakikuypi mana hayk’aqpas tarikuqkunaqa ninkumanpaschá: “Eliasqa mana yuyayninpin rimasharqan”, nispa (Job 6:3). Ichaqa cheqaqtapunin Eliasqa sonqonpi llakiq ñit’isqan kasharqan, manataqmi Diosqa phiñakurqanchu wañuyta mañakusqanwan, aswanmi yanapaykurqan.

¹³ ¿Imaraykun Elías chhayna llakisqa kasharqan? Chay ñawpaqllatan Eliasqa huk milagrota ruwarqan, pichus cheqaq Dios kasqanta llaqtapi runakunaman rikuchinanpaq. Chay qhepamanmi Baal diosta serviq 450 profetakuna wañuchisqa karqanku (1 Rey. 18:37-40). Chaykunata rikuspan Eliasqa yuyaykushanman karqan runakuna Diosman kutirikunankuta. Ichaqa manan chhaynachu karqan. Reina Jezabelmi Eliasman willachirqan wañuchiy munasqanta. Hinan Eliasqa kawsayninta qespichinanpaq, Judá ladoman ayqekuspa manchakuna ch’inneq cheqaspi pakakurqan (1 Rey. 19:2-4).

¹⁴ Chaypin Eliasqa yuyaykurqan tukuy ima ruwasqanpas yanqapaq kasqanta. Chaymi Diosta nirqan: “Manan ñawpa taytaykunamanta aswan allinchu kani”, nispa. Eliasqa wañupuq taytankunaq tullunpas usphanpas kanman hinan, mana valeqpaq qhawarikurqan. Arí, sinchi pisipaqmi qhawarikurqan, manapas Diospaqpas runakunapaqpas valenmanchu hinata.

15. ¿Imaynatan Dios Eliasman rikuchirqan ancha valorniyoq kasqanta?

¹⁵ Chhaynataña Elías pay kikinmanta yuyaykurqan chaypas, Tukuy atiyniyoq Diosqa ancha valorniyoqpaqmi qhawarirqan. ¿Imatan Dios ruwarqan ancha valorniyoq kasqanta rikuchinanpaq? Huk angelnintan kacharqan kallpachananpaq. Hinaspapas chay angelwanmi mikhunatapas unutapas haywachirqan. Chay mikhunan kallpacharqan 40 p’unchay 40 tuta purinanpaq, Diospa Horeb orqonman chayanankama. Eliasqa paylla Diosta serviq kananpin yuyaykurqan. Ichaqa Diosmi willarqan askharaq payta yupaychaq runakuna kasqanta. Hinaspapas Eliasqa hukkunatawanraq ruwananpaqmi kamachikuyta chaskirqan. Chaykunan anchatapuni kallpacharqan, hinan payqa Diosta yapamanta servirqan (1 Rey. 19:5-8, 15-19).

16. ¿Imaynatan Jehová Dios qanta kallpacharqasunki?

¹⁶ ¿Imaynatan Eliasmanta yachasqanchis yanapasunkiman iñiypi imayna kashasqaykita yachanaykipaq, kusisqa sonqoyoq kanaykipaqpas? Chaypaqqa ñawpaqtan yuyarinayki imakunapin Dios yanaparqasunki chayta. Yaqapaschá sinchi sasachakuypi kashaqtiyki huk umalli, iñiyninpi poqosqa iñiqmasi otaq mayqen iñiqmasipas yanaparqasunki (Gál. 6:2). Otaq Bibliapi, qelqanchiskunapi leesqayki, huñunakuykunapi uyarisqaykipas yanaparqasunki iñiyniykipi qaqata sayanaykipaq. Chay yanapaykunaqa kikin Jehová Diosmantan hamun. Chaymi chay hina yanapayta chaskispaqa payta agradecekunanchis (Sal. 121:1, 2).

17. ¿Imatan Dios aswan valorniyoqpaq qhawarin?

 ¹⁷ Hinaspapas mana valeqpaq qhawarikuspaqa kikinchistan engañakushasunman. Ñoqanchisqa Jehová Dios imayna qhawariwasqanchista hinan qhawarikunanchis (leey 1 Samuel 16:7). Payqa munakuwanchis pay sonqo, hunt’aq sonqo kasqanchismantan, manan imakuna ruwasqanchismantachu. Hinaspapas yaqapaschá Elías hina, ancha allinkunata Diospaq ruwarqanki. Yaqapaschá kallpachakusqaykiwan huk iñiqmasikunata yanaparqanki otaq kallpachakurqanki Diospa Siminta huk runakuna uyarikunankupaq.

18. ¿Imatan rikuchin Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas chaskisqanchis?

¹⁸ Chaymantapas Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas chaskisqanchismi rikuchin Dios ñoqanchiswan kashasqanta (Jer. 20:11). Yaqapaschá Elías hina Diospaq llank’asqaykita mana valeqpaq hina qhawarishanki otaq Diospaq imapi llank’ay munasqaykimanpas mana aypayta atishankichu. Ichaqa kaypi yuyaykuy: Qanqa huk hatun llank’aypin yanapakushanki, kikin Diospa sutintataqmi apashanki. Chayta ama qonqaspa kallpachakushallay hunt’aq sonqo kanaykipaq. Chay hinapin Jesús qantapas nisunki: “Kunanqa ñoqawan q’ochukuy”, nispa (Mat. 25:23).

19. ¿Imaynan sonqonpi sientekurqan 102 Salmota qelqaq?

¹⁹ 102 Salmota qelqaqmi llakiq ñit’isqan tarikurqan. Payqa aychanpi otaq sonqonpin sinchi nanayta, sinchi ‘llakikuyta’ muchusharqan. Manan paypi kallpa karqanchu ima sasachakuytapas atipananpaq (102 Salmoq qallariynin). Ch’in cheqaspi sapanpas kashanman hinan sinchi llakisqa rikukurqan (Sal. 102:3, 4, 6, 11). Payqa Jehová Diospas wikch’urparipuyta munanman hinan sientekurqan (Sal. 102:10).

20. ¿Imaynatan Diosmanta mañakuy yanapawasunman llakikuyta atipanapaq?

²⁰ Chhayna llakisqaña kashaspapas salmistaqa Diosmanta mañakusqanpin payta yupaychaq (leey Salmo 102:19-21). 102 Salmopi nisqan hina, iñiypi purishaqkunapas llakiq ñit’isqanmi tarikushankuman, manataqmi ima ruwanankupaqpas kallpa kanmanchu. Salmistapas “wasi patapi sapallan pichinchu hinan” sientekurqan, llakikuykunallapas payta qatirishanman hina (Sal. 102:7). Qanpas chhaynata sientekushanki chayqa, salmista hina Diosmanta mañakuy. Chaymi yanapasunkiman pisipaq qhawarikusqaykita atipanaykipaq. Imaynaña sientekushanki chaypas, Jehová Diosqa ‘wikch’usqa runaq mañakusqantan uyarinqa, paykunaq mañakusqantaqa manan pisichanqachu’ (Sal. 102:17). Amapuni chay promesanta qonqaychu.

21. ¿Iman yanapawasunman llakikuyninchista atipanapaq?

²¹ 102 Salmoqa yanapawasunmanmi pisipaq qhawarikusqanchista atipanapaq. Chay Salmota qelqaqqa Dioswan amigo kasqanpin astawanqa yuyaykurqan (Sal. 102:12, 27). Anchatapunin kallpacharqan llaqtan sasachakuykunapi tarikushaqtin, yanapananpaq Dios listo kashasqanta yachasqan. Sichus llakiq ñit’isqanrayku mana yuyaykusqaykiman hinachu Diosta servishanki chayqa, Diosman willakuy imayna sientekusqaykita. Ichaqa ama llakikuyniykita atipanallaykipaqchu aswanpas Diospa ch’uya sutin willasqa kananpaq ima mañakuy (Sal. 102:20, 21).

22. ¿Imatan ruwananchis Diospa sonqonta kusichishanallapaq?

²² Kay estudiopi yachasqanchis hina, Biblian yanapawasun iñiypi imayna kashasqanchista yachanapaq, Jehová Diospaq ancha valorniyoq kasqanchista yachanapaqpas. Saqraq kamachisqan pachapi tiyasqanchisraykun mayninpi pisikallpayasun otaq llakiq ñit’isqan tarikusun. Chhaynapiña tarikuspapas Diosta servishallasun chayqa, paypa sonqontan kusichisun hinan wiñay kawsayta qowasun (Mat. 24:13).