1, 2. ¿Ima sasachakuykunapin rikukunku wasinkuman kutipuqkuna? (Kay paginapi fotota qhaway.)

EDUARDO sutiyoq * runan huk nacionta rispa allin llank’anata tarirqan. Paymi nin: “Testigokunawan Bibliata estudiaspan repararqani familiayta iñiyninkupi yanapanay kasqanta. Chaymi wasiyman kutipurqani”, nispa (Efes. 6:4).

² Eduardoqa Diospa munasqanman hina imatapas ruwayta munaspan wasinman kutipurqan. Ichaqa ñawpaq estudiopi Lilianamanta yachasqanchis hina, familianpi sasachakuykuna paqarichisqantan allichanan karqan. Hinaspapas tiyasqan llaqtapiqa pisillatan pagaqku, chaymi anchata kallpachakunan karqan familianta uywananpaq. ¿Imatan chaypaq ruwanan karqan? ¿Imaynatan iñiqmasikuna yanapanman?

3. ¿Imaynan sientekunku wakin wawakuna taytanku otaq mamanku karupi kaqtin?

³ Eduardon nin: “Karupi kaspaqa manan ususiykunata necesitasqankuman hinachu yanapayta atirqani. Manan paykunawan kuskachu Bibliata leeq kani, Diosmanta mañakuq kani, manan abrazaykuyta nitaq paykunawan pukllaytapas atiqchu kani”, nispa  (Deut. 6:7). Kurak ususin Anan nin: “Taytayku ñoqaykumanta karupi kasqanraykun manchasqa kaq kani. Taytaykutaqa kunkallantan uyarirqayku, uyallantan reqsirqayku. Chaymi abrazaykuwaqtin sapaq runapas kanman hinata rikurqani”, nispa.

4. ¿Imaraykun karumanta kutimpuq qosapaq sasa kanman familianta allinta umalliy?

⁴ Karumanta wasinkuman kutimpuq qosakunapaqmi aswan sasa kanqa familiankuta yapamanta allinta umallinankupaq. Rubí iñiqmasin nin: “Wasiypiqa ñoqallan taytapas mamapas karqani. Ñoqallan imatapas decidiq kani. Chaymi qosay Eduardo wasiman kutimpuqtin kallpachakunay karqan payta kasukunaypaq. Sonqoypin niq kani: ‘Kunanqa paymi imatapas decidinan’”, nispa (Efes. 5:22, 23). Eduardon nin: “Ususiykunaqa mamallankutan tapukuqku mayta riyta munaspapas. [...] Chaymi Bibliaq nisqanman hina familiayta allinta umallinaypaq kallpachakunay karqan”, nispa. Hinan Eduardoqa esposanwan rimarqan tukuy imatapas kuska decidinankupaq.

5. a) ¿Imatan huk tayta ruwarqan karuman ripusqanrayku sasachakuykuna paqarisqanta allichananpaq? b) ¿Imaynatan Dios yanaparqan chhayna kallpachakusqanmanta?

⁵ Eduardoqa tukuy atisqantan ruwarqan familianwan allinpi kananpaq, yanaparqantaqmi familianta Diosman astawan asuykunankupaq. Paymi nin: “Ruwayniywanmi ususiykunata yanapayta munarqani manan simillaywanchu. ‘Diostan munakuni’ nisqaytan kawsayniypi paykunaman rikuchiyta munarqani”, nispa (1 Juan 3:18). ¿Yanaparqanchu Dios chhayna kallpachakusqanmanta? Arí, yanaparqanmi. Ususin Anan nin: “Munakunaykupaq tukuy imaymana ruwasqanta rikusqaymi anchata yanapawarqan. Iñiq t’aqapi imaymanapi yanapakusqanta rikuspan kusikuq kayku. Kay pachapi imaymana kaqkunan Diosmanta t’aqayta munawaqku, ichaqa imaymanata Jehová Diospaq tayta-mamayku ruwasqanta qhawarispan ñoqaykupas kaqta ruwayta munarqayku. Taytaykun prometewarqanku manaña hayk’aqpas saqewanankupaq, hunt’arqantaqmi rimasqanwan. Sichus yapamanta pasapunman karqan chayqa, manapaschá Diospa llaqtanpichu kashayman karqan”, nispa.

6. ¿Imaynapin Balcanes nisqapi guerra kashaqtin Testigokunaq wawanku kusisqa wiñarqanku?

⁶ Balcanes nisqapi guerra kashaqtinmi, tayta-mamakuna llank’anankuman mana riyta atiqkuchu, chaymi wasillankupi qhepakuqku. Chay hinapi tarikuq iñiqmasikunan wawankuwan aswan kusisqa kawsaqku. ¿Imaynapi? Sinchi sasachakuykunapiña tarikurqanku chaypas, wasillapi kasqankuraykun wawankuwan estudiaqku, pukllaqku, parlariqku ima. ¿Imatan chaymanta yachanchis? Wawakunaqa tayta-mamankuwan kaspan aswan kusisqa kanku, qolqeta otaq regalokuna chaskinankumantaqa. Diospa Simin nisqan hina, wawakunaqa wasipi tayta-mamankuwan kaspa, paykunaq yachachisqan kaspan aswan allin wiñanku (Prov. 22:6).

7, 8. a) ¿Imatan wakin tayta-mamakuna ruwanku wawankuq phiñakusqanta rikuspa? b) ¿Imaynatan phiñasqa kaq wawankuta tayta-mamakuna yanapankuman?

⁷ Wakin wawakunaqa karuta ripuq taytankuwan otaq mamankuwanmi phiñasqa kanku, chaymi wasinkuman kutimpuqtinku mana sumaqtachu chaskinku. Chayta rikuspan wakinqa wawankuta ninku: “¿Imaraykutaq ñoqapaq phiñasqa kashanki? Qanraykumá riki imatapas ruwashani”, nispa. Chay wawakunaqa tayta-mamanku paykunata saqespa karuta risqankumantan phiñasqa kanku. ¿Imaynatan chay hinapi tarikuq wawaykita yanapawaq?

⁸ Ñawpaqtaqa Diospa yanapayninta mañakuy familiaykiwan ama phiñakunaykipaq. Chaymanta sumaqllata niy paykunata saqesqaykirayku chay sasachakuykuna kasqanta,  chay ruwasqaykimanta pesapakusqaykitawan. Chayman hina kallpachakuy paykunawan sumaqta kawsanaykipaq. Chaykunata rikuspan paykunaqa rimasqaykita cheqaqpaq hap’inqaku. Sichus pacienciakuspa kallpachakushallanki chayqa, yapamantan familiayki munakusunki respetasunki ima.

9. ¿Imaraykun mana askha qolqeyoqraqchu kana familianchista ‘uywanapaq’?

⁹ Apóstol Pablon wawakunata nietokunatawan nirqan ‘tayta-mamankuman uywasqankumanta chaninta kutichipunanku’ kasqanta. Hinaspapas llapa cristianokunatan kallpachawarqanchis mikhunapas, p’achapas, maypi p’uñuykunapaqpas kashaqtinqa, chayllawan sonqopas sonqo kanapaq (leey 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10). Arí, familianchista allinta ‘uywanapaqqa’, manan kay tukukuq pachapi imaymanayoq kaypichu nitaq qolqeta huñuypiraqchu afanakunanchis (1 Juan 2:15-17). Amapuni “qhapaq kaykunawan” nitaq “kay kawsaypa llakichikuyninwan” atipachikusunchu. Mana chayqa chaykunan familianchista hark’anman mosoq pachapi ‘cheqaq kawsayman hap’ipakunankuta’ (Mar. 4:19; Luc. 21:34-36; 1 Tim. 6:19).

10. ¿Imatan Biblia yachachiwanchis manupi kaymanta?

¹⁰ Llapanchispas necesitanchismi qolqeta kawsananchispaq, ichaqa manan Diospa yachachikuynin hinaqa yanapawasunmanchu (Ecl. 7:12; Luc. 12:15). Wakin runakunaqa manan allintachu qolqenkuta tanteakunku huk nacionman ripunankupaq, manataqmi yachakunchu chay nacionpi allintachus gananqaku chaytapas. Wakinqa manuraqmi llaqtankuman kutipunku. Chaymi Diosta servinankumantaqa, llank’ana afanpi kanku manuqninkuman paganankupaq (leey Proverbios 22:7). ¿Imatan chaymanta yachanchis? Cuidakunanchismi piwanpas manupi kaymanta.

11. ¿Imaraykun allinpuni gastokuna ruwanapaq parlariy?

¹¹ Familianta allinta uywananpaqmi Eduardoqa gastokunata allin yuyaywan ruwanan karqan. Chaymi esposanwan rimarqanku imakuna necesitasqankumanta, hayk’a qolqe gastanankumantawan. Paykunaqa manañan ñawpaqpi hinañachu gastananku karqan, llapankutaqmi kallpachakurqanku imachus necesitasqallankuta rantinankupaq. * Eduardon willan imakuna ruwasqanta: “Ususiykunatan particular escuelapi kasqankumanta, gobiernoq churasqan escuelaman cambiapurqani”, nispa. Hinaspapas Diosmantan mañakurqan Diospa llaqtanpi ruwaykunata hunt’ananpaq hina huk llank’anata tarinanpaq. ¿Uyarirqanchu Jehová Dios mañakusqankuta?

12, 13. a) ¿Imatan Eduardo ruwarqan familianta uywananpaq? b) ¿Imaynatan Jehová Dios Eduardota yanaparqan allinta decidisqanmanta?

¹² Eduardon nillantaq: “Llank’asqayqa manan mikhunaykupaqpas aypaqchu, waqaychasqay qolqepas tukukusharqanñan, sinchi sayk’usqataqmi kasharqani. Chaymi chay watakunapiqa wiksaykuta mat’iykukunayku karqan. Chaywanpas llapa huñunakuykunamanmi riq kayku, llapaykun predicaqpas riq kayku”, nispa. Eduardoqa manañan familianta saqeyta munarqanchu, chaymi nin: “Huk llank’aykunatawanmi yacharqani, chay hinapi huk llank’ana mana kaqtin hukpiñataq llank’anaypaq”, nispa.

¹³ Eduardoqa manun kasharqan, pisi-pisillamanta pagasqanraykutaq qolqeq interesnin astawan yapakurqan. Chaywanpas Diosta kasukuspa familianwan kuska kasqantan aswan chaninpaq qhawarirqan. Eduardon nillantaq: “Huk nacionpi ganasqaymantaqa manan imantapas kunanqa gananichu, ichaqa manan yarqaypichu tarikuyku. ‘Manan Señor Diospa atiyninqa pisiyanchu’ ñoqaykupaq.  Qhepamanmi precursor kapurqayku, chayllamantaq sueldokuna yapakurqan, chaytaqmi yanapawarqan familiayta uywanaypaq”, nispa (Is. 59:1).

14, 15. a) ¿Imatan cristianokuna ruwananchis familiakuna mat’ipayawaqtinchis? b) ¿Imatan wakin familiakuna reparanqaku Diosta ñawpaqta kasukuqtinchis?

¹⁴ Wakin llaqtakunapiqa familiankuman amigonkunaman iman qonanku qolqeta regalokunatapas. Eduardon nin: “Chaytan llaqtaykupipas ruwayku, chayta ruwaspan kusisqa kayku. Ichaqa manan tukuy munasqankutachu qoni. Sumaqllatan nini: ‘Ñawpaqtaqa Diospaq llank’anaykutaraqmi hunt’anayku. Hinaspapas esposayman wawaykunamanwanmi ima necesitasqankutapas qonay, chaymanñan imatapas qosqaykichis’”, nispa.

¹⁵ Yaqapaschá wakin familiaykikuna phiñakunqaku wasiykiman kutipuqtiyki otaq huk llaqtakunapi mana llank’ayta munaqtiyki. Nisunkikupaschá: “¡Qanqa, qanllapin yuyaykunki!”, nispa. ¿Imaraykun phiñakunku? Yaqapaschá qolqe qonaykita otaq yanapanaykita munasqankurayku (Prov. 19:6, 7). Eduardoq ususinmi nin: “Diospaq llank’anaykuta ñawpaqta hunt’asaqku chayqa, familiaykun reparanqaku qolqemantapas astawanqa Jehová Dios ñoqaykupaq aswan importante kasqanta”, nispa (tupachiy 1 Pedro 3:1, 2).

16. a) ¿Imayna yuyaykuywanmi wakinkuna ‘kikinkuta q’otukunkuman’? (Sant. 1:22.) b) ¿Pikunallatan Jehová Dios yanapan?

¹⁶ Huk iñiqmasin qosanta wawankunatawan saqeykuspa huk nacionman llank’aq ripurqan. Chayman chayaspan umallikunata nirqan: “Kayman hamunaypaqmi imaymanata ruwarqayku, qosaypas umalli kaynintan saqepun. Diosqa yanapawanqakupunichá kay decidisqaykumanta”, nispa. Jehová Diosqa manan yanapawasunmanchu qolqeta maskhananchisrayku llaqtanpi ima llank’aytapas saqeqtinchisqa. Payqa paypi hap’ipakuspa allinta decidiqkunallatan yanapan (leey Hebreos 11:6; 1 Juan 5:13-15).

17. a) ¿Imaraykun Diospa yanapayninta ñawpaqta maskhananchis? b) ¿Imaynatan Diospa yanapayninta maskhasunman?

¹⁷ Imatapas allinta decidinaykipaqqa ñawpaqtan Diospa santo espiritunta yachayninta  ima mañakunayki, chhaynapin mana imamantapas pesapakunkichu (2 Tim. 1:7). Kaykunata tapukuy: “¿Imakunatan Jehová Diosrayku ruwayman? ¿Servishallaymanchu qatiykachasqa kaspapas? Chhaynaqa, ¿manachu kapuqnillaywan kawsanaypaq Diospa kamachikusqantapas kasukunay?”, nispa (Luc. 14:33). Chaymantapas umallikunawan parlariy kasukuytaq yuyaychasqasuykita. Chaypin rikuchinku Diospa yanapayninpi confiasqaykita. Umallikunaqa manan “kayta otaq haqayta ruway” nisunkichu, aswanmi yanapasunkiku allinta imatapas decidispa kusisqa kawsanaykipaq (2 Cor. 1:24).

18. a) ¿Pikunatan Jehová Dios churan familiata uywananpaq? b) ¿Imaynatan familiapi umallikunata yanapasunman?

¹⁸ Jehová Diosmi qosakunata kamachin familiankuta allinta uywanankupaq (Gál. 6:5). Askha qosakunan Diosta kasukuspa familiankuwan kuska kashanku, hukkunaña huk llaqtaman llank’aq rinankupaq mat’ipayanku otaq sonqonkupiña chayta yuyaykushanku chaypas. ¿Imaynatan paykunata yanapasunman? Kallpachakusqankumantan “kusa” nisunman, paykunapaq mañapusunman otaq sasachakuypi tarikuqtinku yanapasunman (Gál. 6:2; 1 Ped. 3:8). Hinaspapas llank’anatan maskhaysisunman otaq llank’ana tarinankukama yanapasunman mikhuywan otaq ima necesitasqankuwanpas. Chaymi paykunata yanapanman familiankuwan kuskalla kanankupaq (Prov. 3:27, 28; 1 Juan 3:17).

19, 20. ¿Imaraykun cristianokuna Diospa yanapayninpi confiananchis?

¹⁹ Biblian nin: “Ama qolqe sonqo kaychischu, kunan imachus kapusunkichis chayllawan kusisqa kawsaychis. Diosmi nirqan: ‘Manan saqerparisqaykichu, manataqmi wikch’urparisqaykipaschu’, nispa. Chay hinaqa, mana manchakuspan niyta atinchis: Señormi yanapaykuwaqniyqa, manan manchakusaqchu. Runari, ¿imanawanqataq?”, nispa (Heb. 13:5, 6). ¿Imaynatan chaypi nisqan hunt’akushan?

²⁰ Huk wakcha nacionpi tiyaq umallin nin: “Sapa kutillanmi runakuna rimanku Jehová Diospa testigonkuna kusisqa kasqanchismanta. Chaymantapas reparankun sinchi wakcha iñiqmasikuna qhapaqpas kankuman hinaraq allin p’achasqallapuni kasqankuta”, nispa. Chaypin sut’ita rikunchis Jesuspa prometesqan hunt’akusqanta (Mat. 6:28-30, 33). Arí, ¡Jehová Diosqa munakuwanchismi, yanapawasuntaqmi familianchista uywanapaq! Biblian nin: “Señor Diosqa kay pachantintan qhawashan tukuy sonqo payta serviqkunarayku atiyninta rikuchinanpaq”, nispa (2 Crón. 16:9). Paymi familianchista allinta uywanapaq kamachikuykunata qowanchis. Chaykunata kasukuspan Dios munakusqanchista, paypi confiasqanchista rikuchisun. Biblian nin: “Diosta munakuspanchisqa kamachikusqankunatan kasukunchis, kamachikuyninkunaqa manataqmi sinchi sasachu”, nispa (1 Juan 5:3).

21, 22. ¿Imaraykun Jehová Diospi confianayki?

²¹ Eduardon nin: “Maytan pesapakuni esposaymanta wawaykunamantapas t’aqakusqaymanta, ichaqa manañan chaykunapi nishutaqa yuyaykunichu. Huk nacionpi llank’aqmasiykunaqa qhapaqmi kapunku, ichaqa manan kusisqachu kawsanku, familiankupas imaymana sasachakuykunapin tarikunku. Ñoqan ichaqa familiaywan kusisqa kawsani. Anchatan admirakuni kay nacionpi wakin iñiqmasikuna wakchaña kashaspapas Diospaqraq llank’asqankuta rikuspa. Llapaykun rikushayku Jesuspa prometesqan hunt’akusqanta”, nispa (leey Mateo 6:33).

²² ¡Ama manchakuychu! Diosta kasukuy paypitaq confiay. Diosta familiaykitapas munakusqaykin kallpachasunki familiaykita allinta uywanaykipaq. Chayta ruwanki chayqa, sut’itan reparanki Jehová Dios ‘yanapaykuqniyki’ kasqanta.