1-3. a) ¿Imatan ruwanku askha runakuna qolqewan pisichikuspa? (Kay paginapi fotota qhaway.) b) ¿Ima llakikuykunan kanman tayta otaq mama huk nacionman riyta yuyaykuqtin?

LILIANA * iñiqmasiq qosanmi llank’ananmanta sayk’usqallapuni wasinman kutipuq, ñak’aytan qolqe ganasqanpas gastokunapaq aypaq. Lilianan nin: “Manan munarqanichu qosallay sacrificakunanta, chaymi ñoqapas llank’ayta munarqani wawayman mana imapas faltananpaq”, nispa. Hinaspapas qolqetan munarqan familiankunata yanapananpaq waqaychakunanpaq ima. Amigonkunapas askhañan huk nacionkunaman llank’aq rirqanku. Chaymi paypas riyta munarqan, ichaqa iskayasharqanmi. ¿Iman iskayachisharqan?

² Lilianaqa familianwan kuskan sapa semana Diosta serviqku yupaychaqku ima, chayman yachasqañan kasharqan, chaymi chaykuna saqenanmanta llakikusharqan. Ichaqa qhawarirqanmi chay hinapi tarikuq familiakuna Diosta servinankupaq kallpachakushasqankutaraq. Chaywanpas, ¿imaynatan wawanta karupi kaspa uywanman? ¿Yanapanmanchu Internet nisqa wawanta ‘Señormanta yachachinanpaq’? (Efes. 6:4.)

³ Chhaynapi tarikuspan Lilianaqa hukkunata tapukurqan.  Qosanqa manan munarqanchu rinanta, ichaqa manan hark’arqanchu. Umallikunapas huk iñiqkunapas manan rinanta munarqankuchu, wakin warmi iñiqmasikunan ichaqa nirqanku: “Familiaykita munakunki chayqa rillay, haqaypipas Jehová Diostaqa servishallankin”, nispa. Iskayasharqanña chaypas, Lilianaqa qosanta wawantawan saqespan huk nacionman llank’aq rirqan. Nirqanmi: “Manan unaychu kamusaq”, nispa.

4. a) ¿Imaraykun wakin runakuna huk llaqtakunaman rinku? b) ¿Pikunamanmi wawankuta saqenku?

⁴ Jehová Diosqa manan munanchu serviqninkuna ñak’arinanta (Sal. 37:25; Prov. 30:8). Ñawpa tiempokunapiraqmi wakin runakuna huk llaqtakunata riqku imankupas pisiqtin. Chaytan Jacobpas ruwarqan. Llaqtanpi yarqay kaqtinmi, wawankunata Egipto llaqtaman kacharqan mikhuyta rantimunankupaq (Gén. 42:1, 2). * Kunanpas askha runakunan huk llaqtakunata llank’aq rinku, ichaqa manan kawsanankupaq mana kasqanraykuchu. Wakinqa manu kasqankuraykun otaq astawan imakunatapas rantikunankuraykun rinku. Chaypaqmi qosankuman, esposankuman, tayta-mamankuman, huk familiankuman otaq amigonkumanpas wawankuta saqespa allin llank’ana kasqan llaqtakunata rinku. Anchataña llakikunku familianku saqesqankumanta chaypas, manañan ima ruwaytapas atinkuchu.

5, 6. a) ¿Imatan Jesús sut’incharqan Orqo patapi yachachishaspa? b) ¿Imata mañakunapaqmi Jesús yachachirqan? c) ¿Imatan Dios qowasun prometewasqanchisman hina?

⁵ Jesuspa tiemponpipas askha runakunan wakcha karqanku. Yaqapaschá wakinqa yuyaykurqanku askha qolqeyoq kaspaqa aswan allin aswan kusisqa kawsanankuta (Mar. 14:7). Chaymi Jesusqa runakunata yanaparqan Diospi confianankupaq tukukuq kaqkunapi confianankumantaqa. Orqo patapi yachachishaspan runakunaman sut’incharqan Diospa amigon kaspalla kusisqa mana imata manchakuspa kawsanankuta. Arí, kusisqa kanapaqqa manan askha kaqniyoqraqchu nitaq allin llank’anayoqraqchu kananchis.

⁶ Yayayku mañakuyta Jesús yachachishaspaqa, manan askha qolqeyoq kaytachu mañakuyta yachachirqan. Aswanmi yachachirqan ‘sapa p’unchaypaq t’antanku’ mañakuyta. Chay qhepamanmi nirqan: “Ama qhapaq kaykunata kay pachapi huñukuychischu [...] aswanpas qhapaq kaykunataqa hanaq pachapi huñukuychis”, nispa (Mat. 6:9, 11, 19, 20). Jehová Diosqa prometewasqanchisman hinan ima necesitasqanchistapas qowasun. Arí, payqa allinpaqmi qhawariwasun, manataqmi imatapas faltachiwasunchu. Chaymi kusisqa kawsanapaqqa paypi confiananchis manan qolqepichu (leey Mateo 6:24, 25, 31-34).

7. a) ¿Pikunatan Dios churan wawakunata uywanankupaq? b) ¿Imaraykun tayta-mama kuskamanta wawankuta yachachinanku?

⁷ Diospa munasqanman hina familianchista uywaspan paypa munayninta ruwashanchis. Israel llaqtaman Kamachikuy Simi qosqanpin tayta-mamakunata kamachirqan wawankuman Diosmanta yachachinankupaq (leey Deuteronomio 6:6, 7). Chaytan kunanpas tayta-mamakuna kasukunanku. Paykunan wawankuta uywananku manan tayta-mamankuchu nitaq huk runakunachu. Rey Salomonmi nirqan: “Churilláy, uyariy taytaykiq yachachiyninta, kasukullaypuni mamaykiq yachachisqasuykita”, nispa (Prov. 1:8). Arí, Diosqa munan iskayninkumanta wawankuman yachachinankutan  (Prov. 31:10, 27, 28). Wawakunaqa tayta-mamanku sapa p’unchay Diosmanta rimasqankuta uyarispa, imayna servisqankuta qhawarispan kaqllatataq ruwanku.

8, 9. a) ¿Imakunapin rikukunku wawankumanta t’aqakuqkuna? b) ¿Ima sasachakuykunan kan familiapi mayqenninkupas karuta ripuqtin?

⁸ Huk nacionman riqkunaqa yachankun sasachakuykuna kananta, ichaqa manan reparankuchu familianku imaynapi tarikunanta (Prov. 22:3). * Huk nacionman risqan qhepamanñan Lilianapas, qosanpas, wawanpas sinchita llakikurqanku. Wawanmi sapa kutilla tapuq: “¿Imaraykun saqerpariwarqanki?”, nispa. Lilianaqa pisi tiempollapaqmi chay nacionman rirqan, ichaqa unaymi chaypi qhepakurqan. Hinan repararqan familian paymanta pisi-pisimanta karunchakapushasqanta. Wawanmantan nin: “Manañan ñawpaqpi hinañachu munakuwarqan”, nispa.

⁹ Taytankumanta otaq mamankumanta t’aqasqa wawakunaqa qhepamanmi sasachakuykunapi rikukunku. * Huch’uy wawakunan astawanqa tayta-mamanku unay ripuqtin sasachakuypi rikukunku. Lilianan willakun: “Wawaytan niq kani: ‘Qanraykun kaypi llank’ashani’, nispa. Ichaqa manapas munakuymanchu hinatan qhawariwaq. Ñawpaqtaqa phiñakuqmi karupi kasqaymanta, visitaq riqtiytaq mana rikuytapas munawaqchu”, nispa. Hukpa makinpi uywasqa wawakuna hinan, Lilianaq wawanpas manaña mamanta kasukurqanchu nitaq munakurqanchu (leey Proverbios 29:15).

10. a) ¿Iman sucedenman wawaykiman regalokunallata qoqtiyki? b) ¿Imakunatan mana ruwayta atiwaqchu karupi kaspa?

¹⁰ Lilianaqa wawanta kusichinanraykun qolqeta regalokunata ima apachiq, ichaqa astawanmi chaykunawan wawanta paymanta karunchasharqan. Arí, chaykunata wawanman qosqanwanmi yachachisharqan, chaykunaraq espiritual kaqkunamanta familiamantapas aswan importante kasqanta (Prov. 22:6). Wawanmi niq: “Chayllapi qhepakamuy regalokunata apachimuwanaykipaq”, nispa. Lilianaqa manan cartakunawan, telefonopi waqyaspa nitaq Internetpi paywan parlaspa wawanta uywayta atirqanchu. Paymi nin: “Manan Internetpiqa wawaykita puñuykunanpaq abrazaykuyta nitaq much’aykuyta atiwaqchu”, nispa.

11. a) ¿Ima sasachakuykunan kan esposapas otaq qosapas karupi kaqtin? b) ¿Imaynapin Liliana repararqan wasinman kutipunan kasqanta?

 ¹¹ Hinaspapas Lilianaqa manan iñiyninpi allinchu kasharqan. Huk kutillatan semanapi iñiqmasikunawan tupaq predicacionmanpas lloqsiq, maynintaq mana. Chaymantapas sasachakuykunan casado kawsayninpi kasharqan. Patronninmi munapayaspa sapa kutilla rimapayaq. Qosanpas pay hinan, sapan tarikusqanrayku llakikuyninta hukman willakuq. Chaymi yaqalla iskayninku wasanchay huchaman urmarqanku. Chaykunapi tarikuspañan Lilianaqa repararqan mana Bibliaq nisqanman hinachu kawsashasqankuta. Paykunaqa manan warmi-qhari kasqankuta hunt’asharqankuchu nitaq sonqochanakuqkuchu llakikuykuna otaq imapas kaqtin. Manañan kuskachu imamantapas kusirikuqku, parlariqku, otaq imatapas ruwaqku (Can. 1:2; 1 Cor. 7:3, 5). Manañan ñawpaqpi hinachu familianwan kuska Diosta servirqan. Lilianan nin: “Huk hatun huñunakuypin uyarirqani Diospa hatun p’unchayninmanta pakaykusqa kanapaqqa, familiantin Diosta yupaychay allinpuni kasqanta. Chaypin reparakurqani wasiyman kutipunay kasqanta. Diosman familiaymanwanmi kutipunay karqan”, nispa.

12. ¿Imaynatan kallpachasunman familianmanta karupi kaq iñiqmasikunata?

¹² Wasinman Liliana kutipunanta yacharqospan umallikuna, “allinmi” nirqanku. Pay hina familianta saqepuq cristianokunan ichaqa mana allinpaqchu decidikusqanta qhawarirqanku. Qhepakunanraykun nirqanku: “¿Imawanmi haqaypi kawsanki? Manaraq imapin kunan kutirqamunki”, nispa. Cristianokunaqa manan hayk’aqpas chay hinataqa iñiqmasinchiskunata ninanchischu. Aswanmi kallpachananchis “sipas warmikunata qosanku munakuyta, wawanku munakuyta [...], wasinkupi imallapas ruwakuyta”. Arí, kallpachananchismi wasinkupi familianta yanapanankupaq chay hinapi “ama pipas Diospa simin contra rimananpaq” (leey Tito 2:3-5).

13, 14. ¿Imaraykun sasa kanman Diosta ñawpaqman churay?

¹³ Wakin llaqtakunapiqa llapa familiankuta uywaymi, paykunata yanapaymi aswan importante. Chhayna uywasqa kasqankuraykun, huk llaqtaman llank’aq rispa familiankupi yuyaykunku, astawanqa tayta-mamankupi. Chaymi Diosta ñawpaqman churaq cristianokuna familiankuwan sasachakuykunapi rikukunku.

¹⁴ Carin iñiqmasin nin: “Ñoqaqa qosaywan kuskan huk nacionpi llank’arqayku, chaypitaq Don wawayku nacerqan. Familiaymi munasharqan wawaykuta paykunaman  kachapunaykuta, chay hinapi qolqeta astawan huñunaykupaq”, nispa. Carinqa Testigokunawanmi Bibliata estudiasharqan, chaymi wawanta mana kacharikuyta munarqanchu. Chayta qhawarispan qosanpas familianpas phiñaspa nirqanku: “Mana llank’anaykiraykun chaytaqa ruwashanki”, nispa. Carinmi nin: “Ñoqaqa allillanpaqmi qhawarirqani iskay kinsa watalla wawayta tayta-mamayman kachapuyta. Ichaqa Bibliata estudiasqaypin yacharqani wawakunataqa kikin tayta-mamanku uywananku kasqanta”, nispa. Chay iñiqmasi yapamanta onqoq rikhuriqtinmi, qosan tanqarqan chay wawata abortananpaq. Ichaqa ñawpaqpi allinta decidisqanmi kallpacharqan chay sasachakuypipas allinta decidinanpaq. Kunanqa familianwan kuskan kusisqa tiyashanku. Sichus Carin mayqen wawantapas hukkunawan uywachinman karqan chayqa, sasachakuykunapin kashanman karqan.

15, 16. a) ¿Imakunapin huk iñiqmasi tarikurqan tayta-mamanmanta karupi uywasqa kaspa? b) ¿Imaraykun mana munarqanchu wawanta mamanman apachipuyta?

¹⁵ Vicky iñiqmasin willakullantaq: “Ñoqataqa abuelallaymi unay watakuna uywawarqan, sullk’aytaq tayta-mamaywan wiñarqan. Paykunawan tiyaq ripuqtiyqa huk runakunata hinan tayta-mamayta qhawarirqani. Sullk’ayqa paykunaman yachasqan kasharqan, chaymi mana manchakuspa tukuy imatapas paykunaman willakuq, munakuqtaqmi kanpas. Ñoqan ichaqa huk runapas kayman hina sientekuq kani. Kunan kurakña kani chaypas manan paykunapaq munakuyniy kanchu. Ñañaywan kuskan tayta-mamaykuta nirqayku yuyaq kapuqtinku cuidanaykupaq. Ñañayqa munakusqanraykuchá cuidanqa, ñoqan ichaqa tayta-mamay kasqanraykulla”, nispa.

¹⁶ Vicky nillantaq: “Kunanqa mamaymi munashan wawaytañataq payman apachipunayta. Chaymi munayllata nirqani wawaykutaqa ñoqallayku uyway munasqaykuta. Ñoqaykuqa wawaykumanmi Diosmanta yachachiyta munayku, ñoqaykuman yachasqa kanantataqmi munani”, nispa. Vicky iñiqmasiqa Diospa munasqanman hinan imatapas ruwayta munan manan familianpa nisqanman hinachu, nitaq qolqeta maskhaypichu afanakuyta munan. Payqa yachanmi chayta ruwaspalla allin kananta. Jesusmi nirqan: “Manan pipas iskay patrontaqa serviyta atinmanchu [...]. Manan Diostawan qhapaq kaytawanqa serviyta atiwaqchischu”, nispa (Mat. 6:24; Éx. 23:2).

17, 18. a) ¿Imatan ruwankuman llank’anarayku karuta ripuy munaq cristianokuna? b) ¿Ima tapuykunamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁷ Diospa Gobiernonta, chanin-kaynintawan ñawpaqta maskhasun chayqa, prometewasqanchisman hinan Jehová Taytanchis ima necesitasqanchistapas qowasun (Mat. 6:33). Ima sasachakuypiña tarikusun chaypas, Bibliawan yanapachikuspaqa atipallasunmi. Hinaspapas Dios kikinmi yanapawasun ‘pruebamanta lloqsinanchispaq’ (leey 1 Corintios 10:13). Sichus yachayta mañakuspa kamachikusqanman hina imatapas ruwasun chayqa, paypi confiasqanchista rikuspan ‘yanapawasun’ (Sal. 37:5, 7). Kallpachakusqanchista qhawarispan payqa yanapawasun, allinkamataqmi kanqa ima ruwasqanchispas (tupachiy Génesis 39:3).

¹⁸ ¿Imaynatan familiaykimanta karunchakusqaykirayku ima sasachakuypas kasqanta allichawaq? ¿Imatan ruwawaq qolqemanta sasachakuypi rikukuspa? ¿Imaynatan yanapawaq familianta saqespa karuta ripuy munaqkunata? Chay tapuykunamantan qatimuq estudiopi yachasun.