1, 2. a) ¿Mayqen kamachikuytan Jesús nillarqantaq aswan chaniyoq kasqanta? b) ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun?

JESUSTAN huk fariseo tapurqan Diospa kamachikuyninmanta mayqenkaq aswan chaniyoq kasqanta. Chaymi payqa kutichirqan: “Señor Diosniykitan munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykipiwan”, nispa. Chaytan yacharqanchis ñawpaqkaq estudiopi. Jesusmi ichaqa nillarqantaq iskaykaq aswan chaniyoq kamachikuymanta. Paymi nirqan: “Runamasiykitan qan kikiykita hina munakunki”, nispa (Mat. 22:34-39).

² Arí, Jesusmi nirqan runamasinchista ñoqanchis kikinchista hina munakunanchista. Ichaqa, ¿pin runamasinchis? ¿Imaynatan munakusqanchista rikuchisunman? Kay estudiopin chaykunamanta yachasun.

3, 4. a) ¿Ima rikch’anachiytan Jesús willarqan tapuqnin runaman? b) ¿Imaynatan Samaria llaqtayoq runa judío runata yanaparqan? (Kay paginapi dibujota qhaway.)

³ Jesustan huk runa tapurqan: “¿Pitaq runamasiyri?”, nispa. Chayta kutichinanpaqmi Jesusqa huk rikch’anachiyta willarqan, chaywantaqmi yachachirqan imaynata runamasinta munakunan kasqanta (leey Lucas 10:29-37). Chaypin willarqan huk judío runata suwakuna lliw kaqninta ch’utirqospa, k’iriykuspa, wañunayashaqta wikch’usqankuta. Hinamansi huk sacerdote, huk Leví runapas chayneqman chayaspa, payta rikuspa chimpallanta pasarqanku.  Ichaqa Samaria llaqtayoq runan chay ñanta purishaspa payta yanapaykurqan. Chayqa admirakunapaqmi karqan, ¿imarayku? Chay tiempopi judío runakuna Samaria llaqtayoq runakunawan cheqninakusqankurayku (Juan 4:9).

⁴ Samaria llaqtayoq runaqa wañunayashaq runaq k’irinkunatan aceitewan vinowan hampirqan. Hinan huk alojakuna wasiman aparqan, dueñomantaq iskay jornal qolqeta qorqan chaywan cuidananpaq (Mat. 20:2). Chaypin rikunchis Samaria llaqtayoq runaqa runamasin munakusqanta. Ñoqanchispas runamasinchistan munakunanchis khuyapayananchis ima.

5. ¿Imata ruwaspan Jehová Diospa testigonkuna rikuchirqanku runamasinku munakusqankuta?

⁵ Tukuykuy qaylla p’unchaykunapi kawsasqanchisraykun runakunaqa mana khuyapayakuq, runamasinkuta mana munakuq kanku (2 Tim. 3:1-3). Chaymi rikukurqan 2012 watapi, Nueva York llaqtapi Sandy sutiyoq sinchi wayra kaqtin. Askha runakunan mana imawan q’oñikuyta atirqankuchu nitaq electricidadpas karqanchu. Chhaynapi tarikushaqtinkupas wakinqa mana khuyapayaspan hukkunaq kaqninkunata suwarqanku. Jehová Diospa testigonkunan ichaqa paykunapura yanapanakurqanku hukkunatapas yanaparqanku. Chhaynata ruwasqanchismi rikuchin runamasinchis munakusqanchista. Ichaqa, ¿imakunatawanmi ruwananchis munakusqanchista rikuchinapaq?

6. ¿Imatan predicaspa ruwanchis?

⁶ Runamasinchisman Diosmanta yachachisun. Predicaspaqa runakunatan Bibliawan sonqochashanchis (Rom. 15:4). Hinaspapas Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata willaspan paykuna munakusqanchista rikuchinchis (Mat. 24:14). Ancha kusikunapaqmi Diospa promesankunata hukkunaman willayqa (Rom. 15:13).

7. a) ¿Imatan Jesús yuyaycharqan? b) ¿Ima bendiciontan chaskisun Jesuspa yuyaychasqanman hina kawsaspa?

⁷ Jesuspa yuyaychasqanman hina kawsasun. Orqo patapi yachachishaspan Jesusqa kayta yuyaycharqan: “Imaynatachus runakunaq ruwanasuykichista munankichis, chhaynallatataq qankunapas paykunata ruwaychis, chay hinatan kamachikun Diospa kamachikuy siminpas profetakunaq qelqasqanpas”, nispa (Mat. 7:12). ‘Kamachikuy simi’ nispaqa nishan Génesis libromanta Deuteronomio librokaman, “profetakunaq” nispataq nishan hebreo profetakunaq qelqasqan librokunata. Chaykunatan Jehová Diosqa llaqtanman qorqan paykunata munakusqanrayku, hinaspapas paykunapura munanakunankutan munarqan. Kunan tiempopipas Jehová Diosqa runamasinchis munakunanchistan munan. Jehová Diosmi Isaías libropi qelqachirqan: “Chaninkaqta ruwaychis, chaninta kawsaychis [...]. Kusisamiyoqmi chayta ruwaq runaqa”, nispa (Is. 56:1, 2). Sichus Jesuspa yuyaychasqanman hina runamasinchista munakusun chayqa, kusisqan kasun.

8. a) ¿Imaraykun enemigonchiskunata munakunanchis? b) ¿Iman kanman enemigonchiskunata munakuqtinchis?

⁸ Enemigonchiskunata munakusun. Ñawpa tiempomantapachan Jehová Diosqa enemigonchiskuna munakuyta yachachiwarqanchis. Jesuspa tiemponpin ichaqa wakin runakuna yachachiqku enemigonku cheqnikuyta. Chaymi Jesusqa nirqan: “Munakuychis awqaykichiskunata, [...] mañapuychis k’amiqniykichiskunapaqpas qatiykachaqniykichiskunapaqpas. Ahinapin hanaq pachapi kaq Yayaykichispa wawankuna kankichis”, nispa (Mat. 5:43-45). Apóstol Pablopas chay hinatan nillarqantaq: “Awqaykichus yarqachikun chayqa, mikhuchiy, ch’akichikuqtinpas ukyachiy”, nispa (Rom. 12:20; Prov. 25:21). Ñawpa Israel llaqtatan Jehová Diosqa kamachirqan enemigonkuta yanapanankupaq,  enemigonkuq uywantapas yanapanankupaq (Éx. 23:5). Chhaynapin enemigontin kaqpas amigontin kapuqku. Chhaynallataqmi kunanpas. Sichus enemigonchiskunata otaq iñiyninchisrayku qatiykachawaqninchiskunatapas munakuywan qhawarisun chayqa, sonqonkutan thasnuykusunman chhaynapitaq cambiankuman. Yaqapaschá qhepamanqa Jehová Diospa testigonman tukupunkuman.

9. ¿Imatan ruwananchis iñiqmasinchiswan phiñachinakuspa?

⁹ Lliw runawan thakpi kawsasun (Heb. 12:14). Lliw runawantaq thakpi kawsana chayqa, astawanraqchá iñiqmasinchiskunawanqa. Jesusmi nirqan: “Ofrendaykita Diospa altarninman apaspa, chaypi wawqeykiq qan contra imapas kasqanta yuyarispaykiqa, altar qayllaman ofrendaykita saqeykuy, hinaspa kutiriy, wawqeykiwanraq ñawpaqtaqa allipunamuy, kutimuspaykitaq ofrendaykita hayway”, nispa (Mat. 5:23, 24). Iñiqmasinchiswan phiñachinakuspaqa usqhayllan allichananchis, munakusqanchistataq rikuchinanchis; chaymi Jehová Diosqa bendeciwasun.

10. ¿Imaraykun hukkunaq pantasqanta ama qhawashanachu?

¹⁰ Ama hukkunata huchachasunchu. Jesusmi nirqan: “Ama hukkunata huchachaychischu, ahinapin Diosqa mana huchachasunkichischu. Imaynatachus hukkunata huchachankichis chay hinallatataqmi Diospas qankunataqa huchachasunkichis, imaynatachus hukkunata ruwankichis chay hinallatataqmi Diospas qankunataqa ruwasunkichis. ¿Imaraykun wawqeykiq ñawinpi qhellita qhawanki, manataq ñawiykipi kaq kurkutaqa reparakunkichu? Chay hinari, ¿imaynatan wawqeykita ninki: Ñawiykimanta qhellita horqosqayki, nispa, ñawiykipitaq kurku kashaqtin? ¡Iskay uya! Ñawpaqtaqa ñawiykimantaraq kurkuta horqokuy, chayraqmi wawqeykiq ñawinmanta qhellita horqonaykipaq allinta rikunki”, nispa (Mat. 7:1-5). Chaymi yachachiwanchis hukkunaq imallapipas pantasqanta ama qhawashanapaq, mayninpiqa ñoqanchispunin imaymanapi pantanchis.

11, 12. ¿Imata ruwaspan runamasinchis munakusqanchista rikuchinchis?

¹¹ Jesusmi yachachiwarqanchis runamasinchiskunaman allin willakuykuna willayta,  chhaynapin munakusqanchista rikuchishanchis (Luc. 8:1). Paymi qatikuqninkunata kamachirqan: “Llapa suyu runakunata yachachimuychis, yachachisqaykuna kanankupaq”, nispa (Mat. 28:19, 20). Chayta ruwaspan runakunata yanapashanchis wañuyman apaq hatun ñanta saqenankupaq, hinaspa kawsayman apaq ñañu ñanninta rinankupaq (Mat. 7:13, 14). Sichus chay ruwaypi kallpachakusun chayqa, Jehová Diosmi bendeciwasun.

¹² Ñoqanchispas Jesús hinan runakunata nimushanchis huch’uyyaykukuspa Diosta maskhanankupaq (Mat. 5:3). Chaymi “allin willakuykunata” astawan yachayta munaqtinkuqa, Diosmanta yachachinchispacha (Rom. 1:1). Yachasqankuman hina kawsaspaqa, Jesuspa sacrificio ruwasqanraykun Jehová Dioswan allipunapunku (2 Cor. 5:18, 19). Arí, runakunata munakusqanchisraykun predicanchis, chaymi aswan hatun munakuyqa.

13. ¿Imaynatan qhawarinanchis hukkunaman Diosmanta yachachiyta?

¹³ Bibliamanta yachachinapaq otaq yachay munaqkunaman visitanapaq preparakuspan, runakunata yanapashanchis Diospa munasqanman hina kawsanankupaq. Yaqapaschá wakinpaqqa sasa kanqa kawsayninkuta cambiapuy (1 Cor. 6:9-11). Ichaqa maytan kusikunchis “llapallan wiñay kawsaypaq” hina kaqkunata Jehová Dios llaqtanman pusamusqanmanta. Hinaspapas payqa yanapanqan kawsayninkuta cambianankupaq, chhaynapi paywan amigontin kanankupaq (Hech. 13:48). Jehová Diospi confiasqankuman hinan llakikuyninku pisi-pisimanta chinkapun, chhaynapin kusisqa kapunku. Chaykunata rikuymi anchata kusichiwanchis. Chaymi hukkunaman Diosmanta yachachiytaqa ancha sumaq llank’aypaq qhawarinanchis, chayta ruwaspan runamasinchis munakusqanchista rikuchinchis.

14. ¿Imatan Pablo nirqan munakuymanta 1 Corintios 13:4-8 textopi?

¹⁴ Apóstol Pablon willarqan imapunichus munakuy kasqanta. Sichus Pabloq nisqanman hina runamasinchista munakusun chayqa, Jehová Diostan kusichisun, manan sasachakuykunapichu tarikusun, kusisqataqmi kasunpas (leey 1 Corintios 13:4-8). Chayrayku Pabloq nisqanta yuyarisun, paypa nisqanman hina runamasinchis munakuytataq yachasun.

15. a) ¿Imaraykun pacienciakuq sumaq sonqo kananchis? b) ¿Imaraykun mana envidiakuqchu nitaq hatunchakuqchu kananchis?

¹⁵ “Munakuqqa muchukuqllan [otaq pacienciakuqllan], sumaq sonqollan”. Huchayoq runakunaña kanchis chaypas, Jehová Diosqa llapa runakunawanmi pacienciakun sumaq sonqotaq kanpas. Chhaynaqa aswantaraqchá ñoqanchis huchayoq runakunaqa paciencianakunanchis sumaq sonqotaq kananchispas. Biblian nillantaq “munakuqqa manan envidiakunchu” nispa. Sichus cheqaqtapuni iñiqmasinchiskunata munakusun chayqa, manan envidiakusunchu ima kaqninkumantapas, iñiq t’aqapi llank’anakuna chaskisqankumantapas. Manataqmi alabakuqchu nitaq hatunchakuqchu kasun. Jehová Diosqa cheqnikunmi hatunchakuq kaqta ‘anchaykachaq sonqotapas’ (Prov. 21:4).

16, 17. ¿Imatan munakuymanta nin 1 Corintios 13:5, 6 texto?

¹⁶ Munakuqqa “manan mana ruwanakunatachu ruwan”. Sichus runamasinchista munakusun chayqa manan llullakusunchu, suwakusunchu nitaq Jehová Diospa mana munasqankunatachu ruwasun. Hinaspapas munakuqqa “manan payllapaq kanantachu munan”, aswanpas hukkunaq allinnintaraqmi maskhan. Chaytan ñoqanchispas ruwananchis (Filip. 2:4).

¹⁷ Munakuqqa “manan phiñakunpachachu, manan sientepakunchu”. Pipas mana allinta tratawaqtinchisqa manan phiñakunanchispachachu,  manataqmi tukuy tiempochu chay runapaq phiñakunanchis (1 Tes. 5:15). Sientepakuqtinchisqa Diospas mana allinpaqmi qhawariwasunman. Hinaspapas ñoqallanchistaqmi mana allinta ruwakusunman hinallataq hukkunatapas (Lev. 19:18). Chhaynaqa aswan allinmi kanman pampachaspa qonqapuy. Chaymantapas munakuqqa “manan mana chanin kaqmantachu kusikun”. Chaymi cheqnikuwaqninchis ima sasachakuypipas tarikuqtinqa, mana kusikunchischu (leey Proverbios 24:17, 18).

18. ¿Imatan munakuymanta yachachiwanchis 1 Corintios 13:7, 8 texto?

¹⁸ Pablon nillarqantaq: “Munakuqqa tukuy imatan muchun”, nispa. Chaymi pipas phiñachiwaspanchis pampachananchista munan chayqa, munakuq kasqanchisrayku pampachapunchis. Hinaspapas munakuqqa “tukuy imatan creen”. Chaymi Bibliapi tukuy willakuykunata creenchis, Diospa llaqtanpi yachachikuykuna chaskisqanchismantataq gracias ninchis. Chaymantapas munakuqqa “tukuy imatan suyakun”. Chaymi Jehová Diospa promesankunapi suyakunchis. Runamasinchista munakuspataqmi chay promesakunata paykunaman willamunchis (1 Ped. 3:15). Sinchi sasachakuypiña tarikuspapas Jehová Diosmantan mañakunchis, yanapawananchispitaqmi confianchis. Pablon nillarqantaq munakuqqa “tukuy imapin pacienciakun” nispa. Chaytan ruwanchis ñoqanchis contra hukkuna imatapas ruwaqtinku otaq iñiyninchisrayku qatiykachawaqtinchis. Tukunanpaqmi Pablo nillarqantaq: “Munakuyqa wiñaypaqmi”, nispa.

19, 20. ¿Ima textokunan kallpachawanchis runamasinchista munakushanallapaq?

¹⁹ Bibliapi kaq kamachikuykunata kasukusun chayqa, runamasinchistan kikinchista hina munakusun (Mat. 22:39). Hinaspapas manan runakunaq rikch’aynintachu qhawasunchis. Chaytan Jehová Diospas Jesuspas munanku. Ichaqa, yaqapaschá sasachakushanchisraq runamasinchista kikinchista hina munakunanchispaq. Chhayna kaqtinqa, Diospa santo espiritunta mañakusun. Chhaynapin Jehová Diospa sonqonta kusichisun, paytaqmi yanapawasun runamasinchista munakunanchispaq (Rom. 8:26, 27).

²⁰ “Runamasiykita munakunki qan kikiykita hina” nisqa kamachikuytan Biblia nin “allinnin kamachikuy” nispa (Sant. 2:8). Israel runakunamanmi Jehová Diosqa kamachikuykunata qorqan runamasinkuta munakunankupaq. Chaymi qhepa watakunaman apóstol Pablo nirqan: “Chay kamachikuykunapas wakin kamachikuykunapas hukllamanmi huñukun: ‘Runamasiykitan qan kikiykita hina munakunki, niq simiman’. Munakuqqa manan runamasinta ima mana allintapas ruwanchu, chayraykun munakuyqa kamachikuy simita hunt’ay”, nispa (Rom. 13:8-10). Chhaynaqa, runamasinchista munakushallasun.

21, 22. ¿Imaraykun Diostapas runamasinchistapas munakunanchis?

²¹ Jesusmi taytanmanta nirqan: “Payqa intintan lloqsichimun allinkunapaqpas mana allinkunapaqpas, parachimullantaqmi chaninkunapaqpas mana chaninkunapaqpas”, nispa (Mat. 5:43-45). Chaymi yachachiwanchis llapa runamasinchista munakunanchis kasqanta, chaninña mana chaninña kaqtinkupas. Yachasqanchis hina, predicaspan rikuchinchis runamasinchis munakusqanchista. Bibliamanta yachasqankuman hina kawsaspankuqa Diospa amigonmi kapunkuman.

²² Kay estudiokunan yachachiwanchis Jehová Diosta tukuy sonqowan, tukuy almawan, tukuy yuyayninchispiwan munakunanchis kasqanta. Chaymantapas yachachiwanchismi runamasinchis munakuyta. Chayman hina kawsaspaqa Diospa iskaynin chaniyoq kamachikuyninkunatan kasukushanchis. Chhaynapin Jehová Diosta kusichisun.