TAYTAYQA 1899 watapin nacerqan Graz llaqtapi, Austria nacionpi. Primera Guerra Mundial qallarishaqtinqa payqa waynachallaraqmi karqan. 1939 watapi Segunda Guerra Mundial qallariqtinmi ichaqa, Alemania nacionmanta ejército apapurqan, hinan 1943 watapi Rusia nacionpi maqanakushaspa wañupurqan. Chaypaqqa iskay watallaypiraqmi kasharqani chaymi taytaytaqa mana reqsirqanichu. Erqecha kashaspayqa huk wawakunata taytantinta rikuspan mayta ñoqapas taytayoq kayta munarqani. Ichaqa wayna kashaspan Diosmanta yacharqani, chaymi sonqochawarqan. Chaypin yacharqani mana hayk’aq wañuq hanaq pacha taytayoq kasqayta.

Qanchis wataypi kashaspan hatun institucionman haykurqani, chaypin waynakunata campoman apaspanku yachachiqku imaymana ruwaykunata. Chaytaqa Robert Stephenson Smyth Baden-Powell tenienten 1908 watapi qallarichirqan. 1916 watapitaq ñoqa hina erqekunapaq qallarichillarqantaq.

Campota rispan chaypi puñumuq kayku, uniformeyoqkamataq tamborta tocasqankuman hina marchaq kayku, chaykunawanqa anchatapunin kusikuq kani. Astawanqa erqemasiykunawan sach’a ukhukunapi pukllasqaytan yuyarini, ninata hap’ichisqankuq muyuyninpi takisqaykuta ima. Hinaspapas yachachiwaqkun campopi tukuy imaymana kaqkunamanta, chaykunan yanapawarqan Diospa kamasqankunata sumaqta qhawarinaypaq.

Chay institucionpiqa sapa p’unchaymi allinkunata ruwanaykupaq yachachiwaqku. Napanaykuqpas kayku “liston kashani” nispan. Chay simikunaqa anchatan kusichiwaq. Ñoqaq t’aqaypiqa 100 más erqekunan kaq kayku. Yaqa kuskanmi católico religionmanta karqanku, wakintaq huk religionkunamanta.

1920 watamantapachan chay institucionqa hatun huñunakuykunata apariq askha nacionkunamanta. Ñoqaqa qanchis kaq huñunakuymanmi rirqani 1951 watapi, Bad Ischl (Austria) llaqtapi. 1957 watapitaq, agosto killapi isqon kaqman rirqani, chaymi aparikurqan Birmingham llaqtaq qayllanpi (Inglaterra). Chay kutipin 85 nacionkunamanta 33.000 participaqkuna karqanku, 750.000 runakunataq qhawaq hamurqanku, chaypin kasharqan Inglaterra nacionmanta Isabel reinapas. Chaymi qhawarikurqani huk nacionmanta wawqe-panakunayoq hina, ichaqa manan piensarqanichu qhepaman pachantinmanta Dios sonqo wawqe-panakunayoq kanaypaqqa.

1958 watapiqa, Graz llaqtapi kaq hatun hotelpin mozo kanaypaq yachachiwasharqanku. Tukunaypaqñan kasharqani, hinan llank’aqmasiy Rudolf Tschiggerl iñiyninmanta willawarqan. Payqa pastelkuna ruwaqmi karqan, Rudi nispataqmi niq kayku. Trinidadmantan rimapayawarqan, niwarqantaqmi chay yachachikuyqa mana Bibliapichu kasqanta, hinan nirqani “pantashankin” nispa. Amigoytaq karqan chayqa, yapamanta católico kananpaqmi rimapayarqani.

Rudiqa Bibliata apamuwananpaqmi niwarqan ichaqa católica Bibliallatan munarqani. Chaymi apamuwarqan hinan leeshaspa chay Biblia ukhupi tarirqani huk tratadota, chaytaqa paymi churamusqa. Chay qelqamantan yuyaykurqani runakunata engañanapaq hina kasqanta, chaymi phiñakurqani, Bibliamantan ichaqa mana iskayaqchu kani. Chaymantapachan Rudiqa mana hayk’aqpas huk qelqata qowarqanchu, ichaqa maynillanpipas Bibliamantaqa rimaqmi kayku mayninqa sinchi tutakama.

Graz hotelpi mozo kanaypaq yachasqay qhepamanmi, mamayqa kachawarqan huk escuelamanñataq, chaypin yachamunay karqan hotelkunapi jefe kanaypaq. Chaymi rirqani Bad Hofgastein llaqtaman. Chay escuelaqa chay llaqtapi kaq hatun hotelwanmi llank’asqa, chaymi mayninqa chayman llank’aq riq kani chhaynapi astawan yachamunaypaq.

Rudiqa Viena sucursalmanmi willasqa huk ladoman ripusqayta, chay sucursaltaq Ilse Unterdörfer, Elfriede Löhr * misionerakunaman willasqa. Huk p’unchaymi hotelpi llank’aqmasiy willawarqan iskay señorakuna maskhawashasqankuta. Hinan admirasqa qhawaq rirqani. Chay hermanakunaqa Alemania nacionpi predicay hark’asqa kashaqtinmi qelqakunata pakallapi apasqaku. Chayraykun paykunata Lichtenburg carcelman apasqaku manaraq Segunda Guerra Mundial qallarishaqtin. Guerra qallarisqan qhepatataq Berlín llaqtaq qayllanpi kaq Ravensbrück carcelman apallasqakutaq.

Chay hermanakunaqa mamay hina kurakñan kasqaku, chaymi respetowan qhawarisqayrayku mana munarqanichu yanqa hamuchiyta. Chaymi nirqani cheqaqchu icha manachu apóstol Pedro primer kaq papa kasqanta, paymantataq lliw papakunapas atiyta chaskisqankuta. Chay hinatan católica religionpiqa yachachinku. Chayta yachanaypaqmi textokunata apamuwanankuta munarqani. Chaytan llaqtapi curaman aparqani, chay hinapi mayqenkaqchus cheqaq kaqta yachachin chayta yachanaypaq.

Mateo 16:18, 19 textopi Jesuspa nisqantan católica religionqa mana allintachu entienden. Chayraykun ninku apóstol Pedro primer kaq papa kasqanta, hinaspapas ninkun papaq otaq paykunaq nisqanku hina “santo padreq” yachachisqanqa  cheqaqpuni kasqanta. Catolicokunaqa chay hinatan creenku. Ñoqapas chaytan creerqani, chaymi trinidad yachachikuytapas cheqaq yachachikuypaq qhawarirqani. Ichaqa yuyaykuqmi kani, santo padrechus imallapipas pantanman chayqa, trinidad yachachikuypas yaqapaschá pantasqa kanman nispa.

Llaqtapi curaqa manan tapusqaykunata kutichiwayta atirqanchu chaymi huk librota qowarqan chay yachachikuymanta leenaypaq. Leesqay qhepamanmi yapamanta kutirqani astawanraq tapunaypaq. Kutichiwayta mana atispataq niwarqan: “Manan yachachiwankimanchu nitaq ñoqapas yachachiykimanchu”, nispa. Chhaynapin religionmanta manaña rimayta munarqanchu.

Chay qhepamanmi misionerakunawan Bibliata estudianaypaq decidikurqani. Paykunan yanapawarqanku cheqaq santo padreta reqsinaypaq, payqa hanaq pachapin tiyasqa, sutintaqmi kasqa Jehová Dios (Juan 17:11). Chay llaqtapiqa manan bautizasqa iñiq karqanraqchu. Chaymi chay hermanakuna llapa huñunakuykunata apariqku huk estudianteq wasinpi, pisi runakunallataqmi hamuqku. Maynillanpin huk hermano hamuq discurso qoq, chaypaqqa huk localtan alquilaqku.

Chay misiorenakunawanmi estudiayta qallarirqani octubre killapi 1958 watapi, kinsa killa qhepamantaq enero killapi 1959 watapi bautizakurqani. Manaraq bautizakushaspan ichaqa yachayta munarqani imayna predicakusqanta, chaymi paykunawan kuska wasin-wasinta predicaq rinaypaq paykunata tapurqani (Hech. 20:20). Chay qhepamantaq ñoqallapaq huk territoriota mañakurqani, hinan huk llaqtata qowarqanku. Chaymanqa sapallaymi riq kani, sapallaytaq wasin-wasinta predicaq kani, yachay munaqkunamanpas sapallaymi kutiq kani. Primer hermanowan predicasqayqa iñiq t’aqata watukuq umallin karqan, qhepamanmi pay visitamuwarqanku.

1960 watapin hotelpi jefe kanaypaq estudiasqayta tukurqani, hinamanmi wasiyman kutipurqani familiayta Bibliamanta yachachinaypaq. Wakinña familiaymanta chhikallantapas yachayta munanku chaypas, manan mayqenninkupas iñinkuchu.

1961 watapin sucursalmanta huk cartata iñiq t’aqakunaman apachimurqanku. Chaypin kallpacharqanku precursor kanankupaq. Solterotaq, waynataq karqani chayqa precursor kanaypaqmi yuyaykurqani. Chaytan Kurt Kuhn watukuq umalliman willarqani, ichaqa ñawpaqtan carrotaraq rantikuyta munarqani predicanaypaq. Chaymi niwarqan: “Jesuswan apostolninkunawan, ¿carrotaraqchu necesitarqanku predicanankupaq?”, nispa. Chayta nisqanmi yanapawarqan usqhaylla precursor kanaypaq. Ichaqa sapa p’unchay hotelpi ch’isiyaq llank’asqaytan pisiyachinay karqan.

Chaymi jefeyta tapurqani 10 horasllata p’unchaypi llank’anaypaq hinan payqa munarqan, manataqmi sueldoytaqa pisiyachirqanchu. Tiempoq pasasqanmanmi tapullarqanitaq pusaq horasllata llank’anaypaq hinan munallarqantaq, kaqllatataqmi pagawasharqan. Chaymi soqta horasllata llank’anaypaq nillarqanitaq hinan munallarqan sueldoytapas manan pisiyachirqanchu. Admirasqan kasharqani, jefeyqa manachus hina ripunayta munarqanchu. Chay hinapin precursor kapurqani, chay tiempokunapiqa 100 horastan precursorkunaqa predicaqku.

Precursor kasqaymanta tawa killa qhepallamanmi precursor especial kapurqani, chay  tiempopiqa 150 horastan predicakunan karqan. Hinaspapas Carintia llaqtapi huk huch’uy iñiq t’aqapin umallikunaq llank’ayninpi yanapaq umalli karqani (chay sutiqa kunan tiempopin). Chayqa kashan Spittal an der Drau llaqtapin. Chaypiqa sapallaymi precursor especial karqani ichaqa Gertrude Lobner iñiqmasin anchata yanapawarqan. Payqa kunan tiempopi iñiq t’aqapi secretarioq ruwanantan ruwarqan.

1963 watapin iñiq t’aqakunata watukuq umalli kapurqani. Chaymi mayninqa iñiq t’aqakunata watukuq rinaypaq trenpi viajaq kani. Yaqa llapankun iñiqmasikunaqa mana carroyoq karqanku chaymi mana hamuqkuchu tren estacionmanta pusapuwanankupaq. Yaqapaschá alojakunay wasikama taxipi riyman karqan, ichaqa iñiqmasikunata mana p’enqachinayraykun chakipi riq kani maletaykunata q’epeykuspa.

1965 watapin Galaad escuelaman invitawarqanku. Chay escuelapi kaqkunaqa yaqa llapankun ñoqa hina solterokuna karqanku. Chay qhepamanqa Austria llaqtaymanmi iñiq t’aqakunata watukuq umalli kanaypaq kutichimuwarqanku. Manaraq kutimushaqtiymi ichaqa Estados Unidospi, Nueva York llaqtapi Anthony Conte watukuq umalliwan tawa semana hunt’a predicamurqayku. Payqa allin predicaqmi karqan ñoqa hinataq anchata munaq predicayta. Paywan predicayqa ancha munaymi karqan.

Watukuq umalli hina llaqtayman kutimpuspan Tove Merete hermanata reqsirqani, payqa ancha munaychan karqan. Payqa phisqa watanmantapachan Diosta reqsisqa. Hinan huk wata qhepaman, 1967 watapi abril killapi casarakurqayku. Chaymantaqa paywan kuskan iñiq t’aqakunata watukuq rirqani. Mayninpin iñiqmasikuna tapuwanku imaynapi reqsinakusqaykuta, chaymi chansakuspa niyku: “Sucursalmi reqsinachiwanku”, nispa.

Huk wata casarakusqay qhepamanmi, Jehová Diosqa ancha munakuyninpi wawanta hina adoptakuwarqan. Chaymantapachan astawan Jehová taytayman asuykurqani, llapa wawankuna hinataq nirqani: “¡Yayallay!”, nispa (Rom. 8:15).

1976 watakaman esposaywan kuska watukuq umalli karqani. Mayninqa, qasa tiempopin sinchi chiri cuartokunapi puñuq kayku. Huk kutinmi hawaykupi kaq frazada samayniykuwan qasarqapusqa. Chaymi huk kutikunapaqqa q’oñikunaykupaq estufa nisqata apaq kayku. Wakin llaqtakunapiqa bañoman rinaykupaqmi hawaman lloqsispa rit’i patanta puriq kayku, chiri wayrataq baño ukhuman haykuykamuq. Hinaspapas manan alquilaqkuchu qhepakunaykupaq wasita, chaymi sapa lunes p’unchayqa maypichus alojakusqaykupi qhepakuq kayku, martes tutamantantaq huk iñiq t’aqatañataq watukunaykupaq viajapuq kayku.

Esposaytaqa manan ninayraqchu predicaq rinanpaqqa. Paymanqa gustanmi predicayqa. Hinaspapas anchatan iñiqmasikunata munakun sonqomantataqmi paykunata yanapan. Chaykunan anchata kallpachawarqan yanapawarqanpas.

1976 watapin Austria Betelman invitawarqanku. Chaypin sucursalpi encargakuqkunamanta  hukninkaq karqani. Chay tiempopiqa chay sucursalmi Europa ladopi (chayqa inti lloqsimuy ladopin kashan) predicacionmanta encargakuq, pakallapitaq qelqanchiskunata apachiq. Hinan chaykuna ruwaypi llank’aq Jürgen Rundel iñiqmasita yanaparqani. Kunanqa Gertrude esposanwanmi precursor especial Alemania nacionpi kashanku. Qhepamantaq Europa ladomanta 10 simikunapi qelqakuna t’ikrayta qhawarirqani. 1978 watapin Austria sucursalqa soqta simikunapi revistakuna ruwayta qallarirqanku. Hinaspapas huk nacionkunapi qelqanchiskunata munaqkunamanmi apachiq kayku. Chay ruwaymantan Otto Kuglitsch iñiqmasi encargakuq, kunanqa Alemania sucursalpin Ingrid esposanwan llank’ashanku.

Inti lloqsimuy Europa ladomanta kaq iñiqmasikunaqa pakallapin paykuna kikinku qelqakunata ruwakuqku. Chaywanpas yanapanatan necesitaqku, Jehová Diosmi ichaqa chay ruwayninkuta cuidarqan. Paykunatan Betelpiqa anchata munakuq kayku, hark’asqaña testigokunaq ruwayninku karqan chaypas, paykunaqa tukuy sonqowanmi Jehová Diosta servirqanku.

1989 watapin umalli t’aqamanta Theodore Jaracz iñiqmasiwan Rumania nacionman viajarqani. Chay nacionpiqa 1949 watamantapachan imaymanakuna pasasqanwan askha iñiqmasikuna Diospa llaqtanmanta t’aqakurqanku, hinaspa kikin iñiq t’aqankuta hatarichirqanku. Ichaqa kaqllan predicasharqanku, runakunatapas bautizasharqanku, Diospa llaqtanpi tarikuq iñiq masikuna hinataq politicapi mana chhaqrukusqankurayku carcelkunaman apasqa karqanku. Paykunatan Diospa llaqtanman kutimpunankupaq ripamayaq rirqayku. Rumania nacionpiqa hark’asqan testigokunaqa kasharqanku, chaymi pakallapi huñukurqayku Pamfil Albu iñiqmasiq wasinpi, chaypin kasharqanku chay t’aqakunamanta tawa umallikunapas, kallarqankutaqmi chay nacionpi testigokunaq ruwayninta qhawariq umallikunapas. Hinaspapas Austria nacionmanta Rolf Kellner iñiqmasin ñoqaykuwan rirqan imachus nikusqanta t’ikraq.

Huk ch’isintawanmi huñukurqayku, chaypin Albu iñiqmasiqa tawantin umallimasinkunata nirqan: “Sichus kunan Diospa llaqtanman mana kutipusunchu chayqa, manapasñachá qhepamanqa  atisunchu”, nispa. Chhaynapin 5.000 iñiqkuna Diospa llaqtanman kutimpurqanku. ¡Chaywanqa maytachá Jehová Diosqa kusikurqan, Saqrataq k’achachacharqan!

1989 wata tukuytan umalliq t’aqa invitawarqanku Brooklyn Betelpi llank’anaykupaq. Chayta yacharqospan kusikurqayku. Hinan 1990 wata julio killamantapacha Betelpi llank’ayta qallarirqayku. 1992 watapitaq umalli t’aqa churawarqan predicacionmanta encargakuqta. 1994 watapitaq Diospa munayninpi umalli t’aqamanta kapurqani.

Hotelpi mikhunata servispa llank’asqaytaqa yuyashallanin. Kunantaqmi llapa iñiqmasinchiskunapaq espiritual mikhunata ruwaysikushani, chaymi anchata kusichiwan (Mat. 24:45-47). Kunanqa 50 watañan Diospaq tukuy tiempoywan llank’ashani. Chayta yuyarispan kusisqa kashani, Jehová Diostataq agradecekuni llapa iñiqmasikunata yanapasqanrayku. Hinaspapas kusikunin askha nacionkunamanta huñunakuykunaman rispa, chaypin yuyarichiwanchis hanaq pacha taytanchista astawan reqsinanchispaq, simintapas astawan t’aqwinanchispaq.

Jehová Diosmantan mañakuni aswan askha runakuna Bibliata estudianankupaq, chhaynapi allinta yachaspa llapa iñiqmasikunawan kuska Diosta servinankupaq (1 Ped. 2:17). Hinaspapas maytan suyakushani kay hallp’api kawsarimpuyta hanaq pachamanta rikumuyta, chhaynapi taytayta reqsinaypaq. Chaymantapas maytan munani mamaypas huk familiaykunapas mosoq pachapi Diosta yupaychanankuta.