1, 2. a) ¿Imakunatan Jehová Dios Adanman qorqan? b) ¿Imanaqtinmi Jehová Dios Adanman esposata qorqan? (Kay paginapi dibujota qhaway.)

JEHOVÁ DIOSQA “runaq tiyananpaqmi” kay pachata kamarqan (Is. 45:18). Adán runatan ch’uyata kamarqan Edén huertatataq qorqan, chaypin munay sach’akuna animalkunapas karqan. Ichaqa sapallanmi Adanqa kasharqan, chaymi Jehová Diosqa nirqan: “Manan allinchu qhariq sapallan kanan, paypaq hinapuni yanapaqninta ruwapusaq”, nispa. Chaymi Adanta misk’ita puñuchispa huknin waqtanninta horqospa “warmita ruwarqan”. Adanqa rikch’arispan kusikuymanta nirqan: “¡Kaymá! Tulluy tulluyoqqa, aychay aychayoqqa, kaymi ‘warmi’ sutiyoq kanqa qharimanta horqosqa kasqanrayku”, nispa (Gén. 2:18-23).

² Chay hinapin Adanqa sumaq regalota Diosmanta chaskirqan. Chay warmin paypaq hina yanapaqnin karqan. Hinaspapas wawakunayoqmi kanan karqan. Chaymi Adanqa ‘warminta suticharqan Evata, payqa llapa kawsaqkunaq maman kasqanrayku’ (Gén. 3:20, kay textoq uranpi willakuyta qhaway). Paykunan ch’uya wawakunayoq kaspa kay pachata paraisoman tukuchinanku karqan, llapa  kawsaqkunatataq cuidananku karqan (Gén. 1:27, 28).

3. a) ¿Imatan Adanwan Evawan ruwananku karqan Jehová Diospa bendicionninta chaskinankupaq, ichaqa iman sucederqan? b) ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

³ Adanwan Evawan Diospa bendicionninkunata chaskinankupaqqa, paytan kasukunanku karqan kamachiqninkuta hinataqmi qhawarinanku karqan (Gén. 2:15-17). Chay hinallapin Diosqa paykunapaq imachus munasqanta hunt’anan karqan. Adanwan Evawanmi ichaqa Jehová Diosta mana kasukurqankuchu, Saqrata kasukuspataq Dios contra huchallikurqanku (Gén. 3:1-6; Apo. 12:9). ¿Imaynapin warmikunaq mana allinninpaq karqan Adanwan Evawan mana kasukusqanku? ¿Ima allinkunatan ñawpa tiempopi Dios sonqo warmikuna ruwarqanku? ¿Imaraykun kay tiempopi cristianakunata nikun “hatun ejército” nispa? (Sal. 68:11, NM.)

4. ¿Pin huchayoq karqan ñawpa taytanchiskunaq huchallikusqankumanta?

⁴ Jehová Diosqa Adantan tapurqan imarayku mana kasukusqanta, chaymi payqa nirqan: “Kawsaysiwananpaq qowasqayki warmin sach’a ruruta qowarqan, hinan mikhurqani”, nispa (Gén. 3:12). Chhaynapin Adanqa mana allin ruwasqanmanta esposanman tumparqan, chaywantaq warmita qoqnin Jehová Diosta tumpasharqan. Warminwan kuskaña huchallikurqanku chaypas, Jehová Diosqa Adantan cuentata mañarqan. Chaychá Bibliaqa nin: ‘Huk runallawanmi huchaqa kay pachapi qallarirqan, huchawantaq wañuypas rikhurirqan’, nispa (Rom. 5:12).

5. ¿Iman sut’i rikukushan runakunaq kamachikusqanwan?

⁵ Satanasmi Adanta Evatawan creechirqan Jehová Diosta mana necesitasqankuta. Chay hinapin Diospa kamachikuynin iskayachisqa karqan. Chayta sut’inchananpaqmi Jehová Diosqa runakunaq kamachikuyninta huk tiempo hinallata qhawashan. Ichaqa, ¿imaynan kashan? Runaqa imaymana mana allinkunallatan ruwashan. Pachak watallapin guerrakunapi wañurqan sinchi askha runakuna. Bibliaq nisqan hina “runaqa manan atiyniyoqchu kikillanmanta allinta purinanpaqqa” (Jer. 10:23, NM). Chaymi Jehová Diosta akllakunchis gobiernonchis kananpaq (leey Proverbios 3:5, 6).

6. ¿Imayna qhawarisqan warmikuna kanku huk llaqtakunapi?

⁶ Saqraq kamachisqan pachapiqa qharipas warmipas nishutan ñak’arinku (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19). Astawanqa warmikunan sinchita ñak’arinku. Pachantinpi kinsa warmikunamantan huk warmi qosanpa  maqasqan tarikun. Wakin llaqtakunapitaq qhari wawata aswan allinpaq qhawarinku apellidonku mana chinkananrayku, hinaspapas wiñaspa tayta-mamankuta abuelonkunatapas uywananrayku. Huk llaqtakunapitaq warmi wawakunata mana valeqpaq qhawarinku, chaymi wiksallapiraq kashaqtin wañuchipunku.

7. ¿Imayna kawsaytan qharimanpas warmimanpas Jehová Dios qorqan?

⁷ Diosmi ichaqa cheqnikun warmikuna ñak’arichiqkunata. Payqa respetowanmi sumaqta warmikunata qhawarin. Evata kamaspaqa manan Adanpa kamachin kananpaqchu kamarqan, aswanpas qosanpa yanapaqnin kananpaq hinapunin kamarqan. Chaymi Bibliaqa nin: “Diosmi rikurqan ruwasqankunata ancha allin kasqanta”, nispa (Gén. 1:31). Chhaynaqa, allin kawsaytan Jehová Diosqa qorqan qharimanpas warmimanpas. ¿Imaraykun chayta ninchis? Jehová Diospa llapa kamasqankuna “ancha allin” kasqanraykun.

8. a) ¿Imaynatan runakuna kunankama kawsashanku? b) ¿Pikunatan Dios yanaparqan?

⁸ Edén huertapi hucha qallarisqanmantapachan runakunaqa astawan Diosta manaña kasukurqankuchu. Kay tiempokunapiqa sinchi mana chaninkunatan ruwashanku. Bibliaq willasqan hina, tukukuy p’unchaykunapiqa “sasa tiempokunan” kanan karqan (2 Tim. 3:1-5). Chhaynaña kaqtinpas, karqanpunin Diosta kasukuq qharikunapas warmikunapas. Paykunaqa Diostan reyninku kananpaq akllakurqanku, paypi confiasqankuraykutaq yanapayninta chaskirqanku (leey Salmo 71:5).

9. a) ¿Hayk’a runakunan hatun paramanta salvakurqanku? b) ¿Imaraykun salvakurqanku?

⁹ Noepa tiemponpin Diosqa millay runakunata hatun parawan wañuchirqan. Sichus Noepa wawqe-panankuna karqanraq chayqa, chay hatun parapin wañupurqanku (Gén. 5:30). Chay hatun paramantaqa manan qharikunallatachu Jehová Diosqa salvarqan, warmikunatapas salvarqanmi. Llapankupin karqanku tawa qharikuna, tawa warmikuna. Paykunan karqanku: Noé, esposan, kinsa churinkuna esposantinkama. Paykunaqa Jehová Diosta kasukusqankuraykun salvakurqanku. Chay pusaq runakunatan Jehová Diosqa yanaparqan, paykunamantan runaqa hukmanta mirarqan (Gén. 7:7; 1 Ped. 3:20).

10. ¿Imanaqtinmi profetakunaq esposankupas Diospa yanapayninta chaskirqanku?

¹⁰ Watakunaq pasasqanmanmi Jehová Diosqa, pay sonqo profetakunaq esposankuta yanaparqan. Chay warmikunaqamanan hayk’aqpas rimapakurqankuchu Diosta servispa kawsasqankumanta (Jud. 16). Saraqa manapunin  rimapakunmanchu karqan Ur llaqtapi qhapaq kawsayninta saqespa karpakunapi tiyasqanmantaqa. Aswanpas Abrahamta kasukuspan “wiraqocháy” nirqan (1 Ped. 3:6). Rebecapas Isaacpaqqa Diospa regalonmi karqan. Biblian willan Isaacqa Rebecata munakusqanta, chaychá “sonqochakurqan mamanpa wañukapusqan qhepata” (Gén. 24:67). Kay tiempopipas Diospa llaqtanmanta warmikunaqa paykuna hinan kanku, chayqa anchatan kusichiwanchis.

11. ¿Imatan iskay hebrea parterakuna ruwarqanku?

¹¹ Egipto llaqtapi kamachi kashaspankun Israel runakunaqa anchatapuni askhayarqanku. Chaymi faraonqa hebrea parterakunata kamachirqan qhari wawa naceqtinqa wañuchinankupaq. Llapa parterakunamanta encargakuq Sifrawan Fuawanmi ichaqa mana kasurqankuchu faraonpa kamachisqanta. Aswanpas Jehová Diosta manchakuspankun qhari wawakunata kawsachirqanku, chaymi paykunamanpas Jehová Diosqa wawakunata qorqan (Éx. 1:15-21).

12. ¿Ima allinkunatan Deborawan Jaelwan ruwarqanku?

¹² Israel llaqtapi juezkunaq kamachikusqanku tiempopin, Jehová Diosqa Débora sutiyoq warmita yanapallarqantaq, paytan profetisa kananpaq churarqan. Chay profetisan Baracta kallpacharqan yanaparqantaq Israel runakuna enemigonkunamanta salvakunankupaq. Ichaqa willarqanmi huk llaqtayoq warmi rey Jabinpa soldadonkunaq umallin Sisarata wañuchinanta, manataq Baracchu. Chay hinataqmi sucederqan, Jael sutiyoq warmin Sisarata wañuchirqan (Juec. 4:4-9, 17-22).

13. ¿Ima ninmi Biblia Abigailmanta?

¹³ Kallarqantaqmi Abigail sutiyoq warmipas, payqa manaraq Jesús naceshaqtinmi kawsarqan. Biblian nin Abigailqa allin yuyayniyoq warmi kasqanta, qosan Nabalmi ichaqa mana yuyayniyoq, mana valeq, k’araq sonqo runa karqan (1 Sam. 25:2, 3, 25). Davidqa huk tiempon Nabalpa kamachinkunata uywankunatapas cuidarqan. Hinan huk kutin Nabalta valekurqan mikhunata qoykunanpaq paytaqmi “millayta phiñarikuspa” kutichirqan manataq imatapas qorqanchu. Chaymi Davidqa Nabalta runankunatawan wañuchinanpaq alistakurqan. Chayta yacharqospan Abigailqa mikhunata ukyanata apariykuspa Davidman runankunamanwan rirqan, chay hinapin Davidqa manaña yuyaykusqanta ruwarqanchu (1 Sam. 25:8-18). Chaymi Davidqa Abigailta nirqan: “Saminchasqa kachun Israelpa Diosnin Señorqa ñoqaman qanta taripachimuwasqanmanta”, nispa (1 Sam. 25:32). Nabalpa wañusqan qhepatataqmi  Davidqa Abigailwan casarakapurqan (1 Sam. 25:37-42).

14. a) ¿Ima llank’aypin Salumpa ususinkuna yanapakurqanku? b) ¿Imaynapin kay tiempopi askha cristianakuna Salumpa ususinkuna hina kanku?

¹⁴ 607 watapin (m.J.h.) Babilonia llaqta Jerusalén llaqtata templontawan thunirqan. Chaypin askha qharikuna, warmikuna wawakunapas wañurqanku. 455 watapitaq Jerusalenpa perqankunata Nehemías allichachirqan. Chaypin Jerusalén kuskan distrito kamachiq Salum runa ususinkunapiwan yanapakurqan (Neh. 3:12). Chay sipaskunaqa kusisqan Jerusalenpa perqankunata allichaypi yanapakurqanku. Kunanpas paykuna hinan askha cristianakuna kusisqa yanapakunku Diosta yupaychana wasikunata hatarichiypi.

15. ¿Imata ruwananpaqmi Dios akllarqan Mariata?

¹⁵ Jesuspa tiemponpipas Jehová Diosqa sumaq ruwaykunatan warmikunaman qorqan. Hukninmi karqan María sutiyoq doncella. Payqa Josewan casarakunanpaqmi kasharqan, ichaqa manaraq tiyashaqtinkun santo espirituq atiyninwan onqoq rikhurirqan. Allin warmi kasqanraykun Diosqa akllarqan ch’uya churinta uywananpaq. ¡May munaychá karqan Jesuspa maman kayqa! (Mat. 1:18-25.)

16. ¿Imaynatan Jesús warmikunata qhawariq?

¹⁶ Jesuspas sumaqtan warmikunata qhawariq. Huk kutinmi 12 wataña yawar apaywan onqoshaq warmi karqan. Paymi mana piqpa reparasqallan askha runa ukhupi Jesuspa p’achanta llamiykurqan. Jesusqa manan phiñarikurqanchu, aswanpas nirqanmi: “Ususíy, Diospi iñiyniykin qhaliyachisunki, thak-kaypi ripuy, onqoyniykimanta qhaliyachisqañan kanki”, nispa (Mar. 5:25-34).

17. ¿Iman pasarqan pentecostés p’unchaypi?

¹⁷ Jesustapas apostolninkunatapas iñiq warmikunan imachus necesitasqankupi yanapaqku (Luc. 8:1-3). 33 watapi pentecostés p’unchaypitaqmi Diospa santo espiritunta chaskirqanku 120 hina qharikunapas warmikunapas (leey Hechos 2:1-4). Diosqa ñawpaqmantañan willarqan santo espiritunta qonanpaq, nirqanmi: “Chaykuna qhepatan llapa runaman Espirituyta kachaykamusaq, hinan churiykichiskunapas ususiykichiskunapas sutiypi willakunqaku. [...] Espirituytaqa kachaykamullasaqtaqmi qhari kamachiykunamanpas warmi kamachiykunamanpas”, nispa (Joel 2:28, 29). Chayta ruwaspan Jehová Diosqa rikuchirqan mana kasukuq Israel llaqtanta saqepusqanta, chaypa rantinpitaq paqarichirqan espiritual ‘cheqaq Israel llaqtata’, chay ukhupin kasharqanku qharikunapas warmikunapas (Gál. 3:28; 6:15, 16). Chaymantapas apostolkunaq tiemponpi predicaq warmikunamantan  wakin karqan Felipeq tawantin ususinkuna (Hech. 21:8, 9).

18, 19. a) ¿Ima llank’aytan qharipas warmipas chaskirqanku? b) ¿Ima nirqanmi salmista predicaq warmikunamanta?

¹⁸ 1870 watakunapin pisi t’aqa runakuna cheqaq yupaychayta maskharqanku, chaypin warmikunapas kasharqanku. Chay hinapin kay tiempopi hunt’akushan Jesuspa kay nisqan: “[Diospa gobiernonmanta] allin willakuykunan kay pachantinpi willasqa kanqa, llapa suyukunaq yachananpaq, hinaqtinmi p’uchukayqa chayamunqa”, nispa (Mat. 24:14).

¹⁹ Bibliata estudiaq chay pisi t’aqan kunanqa yaqa 8.000.000 kapunku. 2013 watapitaqmi 11.000.000 más runakuna Jesuspa wañupusqan yuyarina p’unchayman rirqanku. Chaykunamantan yaqa llapan warmikuna kanku. Pachantinpiqa millón masmi tukuy tiemponkuwan Diosta servishanku, chaypipas aswan askhaqa kanku warmikunan. Rikusqanchis hina, Diosqa hunt’aq sonqo warmikunatawanmi akllarqan paypa rantinpi rimanankupaq. Chaymi salmistaq qelqasqan hunt’akushan, paymi nirqan: “Jehová Diosmi nirqan: ‘Allin willakuykunata willaq warmikunaqa hatun ejerciton kanku’”, nispa (Sal. 68:11, NM).

20. ¿Pikunamantan Bibliata estudiaspa astawan yachasunman?

²⁰ Bibliaq willasqan llapa hunt’aq sonqo warmikunamanta rimaspaqa manan tukusunmanchu. Ichaqa Bibliapin paykunaq kawsayninmanta yachasunman, qelqanchiskunapipas astawanmi paykunamanta yachasunman. Rutpa ruwasqankunamantaqa imaymanatan yachasunman, chaykunan anchata kallpachawasun (Rut 1:16, 17). Reina Estermanta yachaypas iñiyninchispin kallpachawasun. Chaymi may allinpuni kanman familiantin Diosta yupaychaspa chay warmikunamanta yachayqa. Soltero kaspapas sapallanchis estudiaspan astawan paykunamanta yachasunman.

21. ¿Imaynatan cristianakuna sasachakuypiña kashaspapas Diospaq hunt’aq sonqo karqanku?

²¹ Jehová Diosqa hunt’aq sonqo warmikunatan yanapashan predicayninkupi sasachakuyninkupipas. Chaymi sut’ita rikukurqan millay kamachikuqkunaq tiemponpi. Chhayna sasachakuykunapiña tarikuspankupas Diostan kasukurqanku ñak’arinankuña wañunankuña kaqtinpas (Hech. 5:29). Kunanpas chay hunt’aq sonqo warmikuna hinan llapa cristianokuna Diosta gobiernonku kananpaq akllakurqanku. Paykunatan Diosqa ñawpa tiempopi Israel llaqtanta hina nin: “Ama manchakuychu, ñoqan yanapasqayki”, nispa (Is. 41:10-13).

22. ¿Ima bendicionkunatan chaskinqaku Diospaq hunt’aq sonqo kaqkuna?

²² Pisi tiempollamantan hunt’aq sonqo qharikunapas warmikunapas kay pachata paraisoman tukuchinqaku, lliw kawsarimpuqkunamantaq Jehová Diospa munayninmanta yachachinqaku. Chaykuna hunt’akunankamataq “huk-nisqalla” Dios serviyninchista chaninpaq qhawarisun (Sof. 3:9).