1, 2. ¿Imanaqtinmi askha runa mana entienderqanchu Jesuspa nisqankunata?

PIPAS rimaqtinqa uyarinchismi rimashasqanta reparasunmantaqmi imayna kunkawan nishasqantapas. Ichaqa manataq imachus niwashasqanchista entiendesunmanchu chayqa, yanqapaqmi kanman (1 Cor. 14:9). Chay hinatan Jesusta uyariq runakunapas mana entienderqankuchu imachus nishasqanta, rimasqanku simipiña yachachishaqtinpas. Chayraykun Jesusqa paykunata nirqan: “Llapalla uyariwaspaykichis entiendeychis”, nispa (Mar. 7:14).

² ¿Imaraykun askha runa mana entienderqanchu Jesuspa nisqanta? Yuyaykusqallankupi hap’ipakusqankurayku ñawpaqmantaña mana allinkunata yuyaykusqankuraykupiwan. Jesusmi paykunamanta nirqan: “Diospa kamachikuynintan saqerparinkichis kikiykichispa yachachikuyniykichista ruwanaykichispaq”, nispa (Mar. 7:9). Paykunaqa costumbrenkurayku, yuyaykusqankuta mana cambiayta munasqankuraykun Jesuspa nisqanta mana entiendeyta munarqankuchu (leey Mateo 13:13-15). Ñoqanchisri, ¿imatan ruwananchis Jesuspa yachachisqankunata entiendenapaq?

3. ¿Imaraykun Jesuspa qatikuqninkuna yachachikuyninkunata entienderqanku?

³ Ñoqanchisqa Jesuspa qatikuqninkuna hinan huch’uyyaykukuq kananchis. Jesusmi paykunata nirqan: “Kusisamiyoqmi kankichis ñawiykichiswan rikusqaykichisrayku, ninriykichiswan uyarisqaykichisrayku”, nispa (Mat. 13:16). ¿Imaraykutaq paykunari Jesuspa yachachikuyninkunata entienderqanku? Paykunaqa imatapas mana entiendespaqa Jesustan tapukurqanku, kallpachakuqkutaqmi Jesuspa imapunichus nisqanta entiendenankupaq (Mat. 13:36; Mar. 7:17). Hinaspapas manan imachus yachasqallankuwanchu contentakurqanku, aswanpas astawanmi yachayta munarqanku (leey Mateo 13:11, 12). Chaymantataq yachasqankuman hina kawsarqanku, hukkunatapas yanaparqanku (Mat. 13:51, 52).

4. ¿Imakunatan ruwananchis Jesuspa yachachikuyninkunata entiendenapaq?

⁴ Jesuspa yachachikuyninkunata entiendenapaqqa, qatikuqninkunaq ruwasqanta hinan ruwananchis. Ñawpaqtaqa tiempotan hap’inanchis estudiananchispaq yuyaymanananchispaqpas. Chay hinapin allinta t’aqwisun mana entiendesqanchis yachachikuykunata. Chhaynapin Jesuspa yachachikuyninkunamanta yachasun (Prov. 2:4, 5). Hinamantaq qhawarinanchis chay yachasqanchis ñawpaqpi yachasqanchiswan imapi tupasqanta, imaynapi allinninchispaq kasqantapas. Chay hinapin entiendesun (Prov. 2:2, 3). Chaymantataq yachasqanchisman hina kawsananchis. Chay hinapin yachayniyoq runa kasun (Prov. 2:6, 7).

5. ¿Imaynapin mana kaqllachu yachaywan, entiendeywan yachayniyoq kaywan?

⁵ Yachaywan, entiendeywan yachayniyoq kaywanqa manan kaqllachu. Chaypaq kaypi yuyaykuy: Chawpi carreterapin sayashanki hinan huk carro qan ladoman phawamushan. Qanqa rikushankin carroq hamushasqanta, chaytan nikun yachay nispa. Hinamantaq reparanki hinalla sayaqtiykiqa carro sarunasuykita, chay reparasqaykitan nikun entiendey nispa. Chaymantataq usqhaylla ayqenki chaypi kasqaykimanta, chaytan nikun yachayniyoq kay nispa. Biblian nin: “Allin reparayta allin yuyaykukuyta waqaychay”, nispa. Chaykunan wañuymanta salvawasunman (Prov. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16).

6. ¿Ima tapuykunatan ruwasun Jesuspa rikch’anachiyninkunata t’aqwispa? (5 paginapi  recuadrota qhaway.)

⁶ Kay estudiopi qatimuq estudiopiwanmi yachasun Jesuspa qanchis rikch’anachiykuna willasqanmanta. Chaykunata t’aqwirishaspan kay tapuykunata ruwasun: ¿Imatan Jesús chay rikch’anachiypi willarqan? (Chaymi yanapawasun yachananchispaq.) ¿Imaraykun Jesús chay rikch’anachiyta willarqan? (Chaymi yanapawasun entiendenanchispaq.) ¿Imatan yachachiwanchis chay rikch’anachiy? (Chaymi yanapawasun yachayniyoq runa kananchispaq.) ¿Imatan chay  rikch’anachiy yachachiwanchis Jehová Diosmanta Jesusmantapas?

7. ¿Imatan Jesús mostaza muhumanta rikch’anachiypi willarqan?

⁷ (Leey Mateo 13:31, 32.) ¿Imatan Jesús chay rikch’anachiypi willarqan? Mostaza muhuqa Diospa gobiernonmanta allin willakuykunan, predicakusqanrayku iñiq t’aqakunaq yapakusqanpiwan. Mostaza muhuqa “llapa muhumantapas aswan huch’uyllan”, chay hina huch’uyllan 33 watapi cristiana iñiq t’aqapas qallarirqan. Ichaqa predicakusqanraykun pisi tiempollapi hatunyarqan (Col. 1:23). Jesusmi nirqan “phalaq animalkunapas” k’allmankunapi q’esachakusqankuta. Chay phalaq animalkunan rikch’akun allin sonqoyoq runakunawan, paykunan iñiq t’aqapi tarirqanku espiritual mikhunata, llanthuta maypi tiyaykuytapas (tupachiy Ezequiel 17:23).

8. ¿Imaraykun Jesús mostaza muhumanta rikch’anachiyta willarqan?

⁸ ¿Imaraykun Jesús chay rikch’anachiyta willarqan? Chaytan willarqan Diospa gobiernon mostaza muhu hina usqhaylla wiñasqanta rikuchinanpaq, pakaykuq kasqanta rikuchinanpaq, sasachakuykunata atipaq kasqanta rikuchinanpaqwan. 1914 watamantapachan iñiq t’aqakunaqa astawan yapakurqan (Is. 60:22). Chay iñiq t’aqapi kaqkunatan Diospa gobiernonqa pakaykun iñiyninkupi ama waqllipunankupaq (Prov. 2:7; Is. 32:1, 2). Hinaspapas Diospa  gobiernonqa tukuy ima sasachakuykunatan atipan, chaymi mana imapas hark’anqachu iñiq t’aqakunaq mast’arikunantaqa (Is. 54:17).

9. a) ¿Imatan yachachiwanchis mostaza muhumanta rikch’anachiy? b) ¿Imatan chay rikch’anachiy yachachiwanchis Jehová Diosmanta Jesusmantapas?

⁹ ¿Imatan yachachiwanchis chay rikch’anachiy? Yaqapaschá pisi testigokunaq kasqanpi tiyanchis otaq predicacionninchista runakuna mana uyariwanchischu. Ichaqa Diospa gobiernon tukuy sasachakuykunata atipaq kasqanta yuyariymi yanapawasun aguantananchispaq. Edwin Skinner iñiqmasin 1926 watapi India nacionman rirqan, chay tiempopiqa pisichallan chay nacionpi testigokunaqa karqanku. Chayllaraq predicación qallarishaqtinqa manan ruwasqanku rikhurirqanchu, chaymi sasapaq chay llank’ayta qhawarirqanku. Paymi ichaqa predicashallarqan chhaynapin rikurqan Diospa gobiernonqa ima sasachaytapas atipasqanta. Kunanqa India nacionpin 37.000 más testigokunaña kanku, 2013 watapitaq Jesuspa wañupusqanta yuyarina p’unchayman 108.000 más runakuna rirqanku. 1926 watallapitaqmi Zambia nacionpipas predicación qallarisharqan. Kunanqa 170.000 más testigokunañan kanku, 2013 watapitaq Jesuspa wañupusqanta yuyarina p’unchayman 763.915 runakuna rirqanku. Chaymi rikuchin 18 Zambia runakunamanta huk runaq risqanta. ¡May admirakunapaqmi chay hinata Diospa llaqtan mast’arikusqanqa!

10. ¿Imatan Jesús levaduramanta rikch’anachiypi willarqan?

¹⁰ (Leey Mateo 13:33.) ¿Imatan Jesús chay rikch’anachiypi willarqan? Chay rikch’anachiypi harina masaqa lliw nacionkunan, poqosqantaq rikch’akun Diospa gobiernonpa mast’arikusqanman. Ichaqa manan ñawiq rikunanpaq hinachu mostaza muhu hina ratulla wiñan, aswanpas wiñasqanqa qhepamanñan rikukun.

11. ¿Imaraykun Jesús levaduramanta rikch’anachiyta willarqan?

¹¹ ¿Imaraykun Jesús chay rikch’anachiyta willarqan? Chaytan nirqan Diospa gobiernonmanta willakuykuna kay pachaq k’uchunkunakamaraq mast’arikunanta rikuchinanpaq, runakunaq sonqonta cambiananpaq atiyniyoq kasqanta rikuchinanpaqwan (Hech. 1:8). Qallariypiqa manapaschá chay cambiokuna rikukunqachu. Ichaqa askha runakunan Diospa gobiernonmanta willakuykunata chaskikuspa cambiashanku, chay hinapitaq Diosta munakuqkuna yapakushan (Rom. 12:2; Efes. 4:22, 23).

12, 13. Willay Diospa gobiernonmanta willakuykuna imayna mast’arikushasqanta.

¹² 1982 watapi Franz Margit casarasqa iñiqmasikuna Brasil Betelpi llank’ashaspan  huch’uy llaqtachapi predicarqanku. Chaypin tawa wawayoq warmiwan estudiayta qallarirqanku. Hinan 12 watanpi kaq qhari wawan manchali kaspa estudiananku kashaqtin pakakuq. Qhepamanqa chay casarasqa iñiqmasikuna huk ladoman ripusqankuraykun manaña estudiapurqankuchu. Ichaqa 25 watakunaq pasasqanmanmi chay llaqtachaman kutirqanku, hinan 69 predicaqkunaña kasqaku, 13 iñiqkunataq precursor regularkuna kasqaku. Manchali waynachataq umallikunaq llank’ayninpi yanapaq umalli kapusqa. Maytan chay iñiqmasikunaqa kusikurqanku ñawpaqpi predicasqanku runakuna Diosta servishasqankumanta. Chaypin rikunchis levaduramanta Jesuspa rikch’anachiypi nisqan hina, Diospa gobiernonmanta willakuykunaqa tiempowanña rikukusqanta.

¹³ Predicacionta hark’asqanku nacionkunapipas Diospa gobiernonmanta willakuykunaqa runakunaq sonqontan cambiashan, tukuyneqpitaq mast’arikushan. Chaytan yachanchis Cuba nacionpi sucedesqanwan. Chaypiqa 1910 watapin predicación qallarirqan, Russell iñiqmasitaq visitarqan 1913 watapi. Ichaqa pisillaraqmi iñiqkunaqa karqanku. Kunanri, ¿hayk’an Cuba nacionpi iñiqkuna kanku? 96.000 más predicaqkunan kanku, 2013 watapitaq 229.726 runakuna Jesuspa wañupusqanta yuyarina p’unchayman rirqanku. Chayqa 48 runakunamantan huk rirqan. Hinamanpas Diospa gobiernonmanta willakuykunaqa kay pachaq mana yuyaykusqanchis k’uchunkunapiraqmi willakushan * (Ecl. 8:7; 11:5).

14, 15. a) ¿Imatan yachachiwanchis levaduramanta rikch’anachiy? b) ¿Imatan chay rikch’anachiy yachachiwanchis Jehová Diosmanta Jesusmantapas?

¹⁴ ¿Imatan yachachiwanchis chay rikch’anachiy? Chay rikch’anachiymi rikuchiwanchis Jehová Diosmanta runakuna yachanankupaqqa paypuni encargakusqanta. Chaymi mana nishutaqa llakikunanchischu Diospa simin imaynata lliw runakunaman chayananmanta. Ichaqa, ¿imatan ruwashananchis? Biblian niwanchis: “Tutamanta muhuykita tarpuy, ch’isinkamapas llank’ashallaypuni, manan yachankichu mayqenchus aswan allin kananta, ñawpaq tarpusqachus icha qhepakaqchus, icha iskayninchus allinkama kananta”, nispa (Ecl. 11:6). Hinaspapas Diosmantan mañakunanchis predicacionta hark’aq nacionkunapipas allin willakuykuna mast’arikushanallanpaq (Efes. 6:18-20).

¹⁵ Chaymantapas manan pisikallpayananchischu yachachisqanchis runakuna Diosman mana asuykamusqankumanta. Manan pisichananchischu predicación chayllaraq qallarishaqtin “pisillata ruwasqata qhawarispa” (Zac. 4:10). Predicasqanchisrayku qhepaman allinkuna kasqanqa admirakunapaqmi kanman (Sal. 40:5; Zac. 4:7).

16. ¿Imatan Jesús willarqan sumaq perlakunata maskhaq runamanta, pakasqa illamantawan rikch’anachiykunapi?

¹⁶ (Leey Mateo 13:44-46.) ¿Imatan Jesús chay rikch’anachiypi willarqan? Jesuspa tiemponpiqa karutan viajaqku allin perlakunata maskhaqkunaqa. Chay rikch’anachiypi perlakunata rantinanpaq maskhaq runaqa allin sonqoyoq runakunamanmi rikch’akun, paykunan imaymanata ruwanku Diosta reqsinankupaq. Perlakunataq rikch’akun Diospa gobiernonmanta sumaq willakuykunaman. Chay rikch’anachiypi perlata maskhaq runaqa, allintan yacharqan “sinchi” valorniyoq chay perla kasqanta, chaymi llapan kaqninkunata vendespa chay perlata rantikurqan. Jesusmi willallarqantaq huk runa campopi llank’ashaspa “pakasqa” illakuna tarisqanmanta. Ichaqa manan kay runaqa maskharqanchu aswanpas qonqayllan tarirqan. Chaywanpas perlakunata maskhaq runa hinan, “lliw kaqninta vendespa” chay chakrata rantikapurqan.

17. ¿Imaraykun Jesús willarqan sumaq perlakunata maskhaq runamanta, pakasqa illamantawan rikch’anachiykunata?

¹⁷ ¿Imaraykun Jesús chay rikch’anachiykunata willarqan? Payqa rikuchiytan munarqan runakunaqa imaymana formamanta Diosta tarisqankuta. Wakin runaqa Diosmanta cheqaq kaqta yachayta munaspan maskharqanku, chaypaqmi imaymanata ruwarqanku. Wakintaq mana maskhashaspa tarirqanku, yaqapaschá pipas predicasqanrayku. Imaynaña kaqtinpas, rikch’anachiypi runakuna hinan tarisqankuta chaninpaq qhawarispanku manaña kacharikurqankuchu, chaypaqmi imaymanata ruwarqanku.

18. a) ¿Imatan yachachiwanchis chay rikch’anachiykuna? b) ¿Imatan chay rikch’anachiykuna yachachiwanchis Jehová Diosmanta Jesusmantapas?

¹⁸ ¿Imatan yachachiwanchis chay rikch’anachiykuna? (Mat. 6:19-21.) Chaypaq kaykunata tapukusun: “¿Rikch’anachiypi chay iskay runakuna hinachu sinchi valorniyoqpaq qhawarini Diosmanta yachasqayta? ¿Imaymanatachu ruwani cheqaq kaqta mana kacharikunaypaq? Icha, ¿imaymana ruwaykunaraykuchu saqepushani?”, nispa (Mat. 6:22-24, 33; Luc. 5:27, 28; Filip. 3:8). Sichus anchata valorasun Diosmanta cheqaq kaq yachasqanchista chayqa, chayman hinan kawsasun manataqmi ima kaqtinpas qhepamanqa churasunchu.

19. ¿Imakunatan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁹ Kay estudiopin yacharqonchis imatapunichus chay rikch’anachiykunawan Jesuspa yachachisqanta. Ichaqa manan yachayllachu-yachananchis, aswanpas allinta entiendespan chayman hina kawsananchis. Qatimuq estudiopin yachallasuntaq kinsa rikch’anachiykunamanta, imakunata chaykuna yachachiwasqanchismantapas.