1. ¿Imaraykun kusikunchis mana hayk’aq rikusqanchista rikushasunmanpas hina piensay atisqanchismanta? (Kay paginapi fotota qhaway.)

RUNAKUNAQA atinchismi mana hayk’aq rikusqanchista rikushasunmanpas hina piensayta. Maytan kusikunchis chay hinata Jehová Dios kamawasqanchismanta. Chay hina kasqanchisraykun hamuq tiempopi piensasunman, chay hinapitaqmi imatapas ruwananchispaq decidikusunman. Jehová Diosmi Bibliapi prometewanchis qhepa tiempoman sumaqta kawsananchispaq, chaykunapin piensananchis, iñinanchistaqmi chay hinapuni kananpi (2 Cor. 4:18).

2, 3. a) ¿Imakunapin piensananchis? b) ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun?

² Wakin runakunaqa mana ruway atinankupin piensanku. Yaqapaschá huk chikachaqa piensanman mariposa patapipas volashanman hinata, chaytaqa manan hayk’aqpas ruwayta atinqachu. Ichaqa ruway atinanchiskunapipas piensasunmanmi. Chaytan profeta Samuelpa mamanpas ruwarqan. Wawanta sacerdotekunaman apaqtin paykunawan llank’ashanmanpas hinatañan rikusharqan, chayqa  manan yanqa piensayllachu karqan, cheqaqpaqmi chayqa hunt’akunan karqan decidisqaña kasqanrayku. Chay hina kananpi piensasqanmi yanaparqan Diosman prometekusqanta hunt’ananpaq (1 Sam. 1:22). Ñoqanchispas Diospa promesankunapin piensananchis, Diosqa hunt’anqapunin promesankunata; chaymi chaykunapi piensayqa mana yanqa piensayllachu (2 Ped. 1:19-21).

³ Ñawpa tiempopi Diosta serviq askha runakunan Diospa promesankunata rikushankumanpas hinata piensarqanku. ¿Imaynapin chay hina piensasqanku allinninkupaq karqan? ¿Imaynapin allinninchispaq Diospa promesankuna hunt’akunan tiempopi piensasqanchis? Chaykunatan kay estudiopi yachasun.

4. ¿Iman Abelta yanaparqan hamuq tiempopi sumaq kawsayta rikushanmanpas hina qhawarinanpaq?

⁴ Manaraq pi runapas Diospa promesankunapi iñishaqtinmi Abelqa iñirqan. Payqa yacharqanmi Adán Evaq huchapakusqanku qhepaman Jehová Dios kay nisqanta: “Qantawan warmitawanmi cheqninachisqaykichis, mirayniykitawanpas paypa miraynintawanpas, mirayninmi umaykipi t’ustusunki, qantaq talonninpi kaninki”, nispa (Gén. 3:14, 15). Abelqa manan yacharqanchu chay promesa imayna hunt’akunanta, ichaqa sapa kutinchá chaykunapi piensarqan. Yaqapaschá tapukurqan pin mach’aqwaypa kanisqan kananta, runakunata ch’uya kapunankupaq yanapananta. Chaykunapi piensasqanchá yanaparqan hamuq tiempopi sumaq kawsayta rikushanmanpas hina qhawarinanpaq. Payqa Diospa promesankuna hunt’akunanpin iñirqan, chaymi Diosman sacrificiota haywaqtin Diosqa chaskirqan (leey Génesis 4:3-5; Hebreos 11:4).

5. ¿Imaynatan Enocta yanaparqan hamuq tiempopi piensasqan?

⁵ Enocpas Diospa promesankunapin iñirqan. Payqa sinchi millay runakunaq tiemponpin kawsarqan, chay runakunan millaytapuni Jehová Diosmanta rimaqku. Enocqa piensarqanchá hamuq tiempopiqa Diosta adoraq runakunallaña kananpi (leey Hebreos 11:6). ¿Imaynatan chay hina piensasqan yanaparqan? Mana manchakuq kananpaqmi yanaparqan, chay hinapin lliwman willamurqan Diosqa millay runakunata wañuchinanta (Judas 14, 15).

6. ¿Imapin Noé piensanman karqan millp’uq para qhepata?

⁶ Noepas Diospa promesankunapin iñirqan. Chaymi millp’uq paramanta salvasqa karqan (Heb. 11:7). Diospi iñisqanraykutaqmi millp’uq para qhepata Diosman sacrificiokunata haywarqan (Gén. 8:20). Ichaqa yapamantan runakunaqa millayman tukupullarqankutaq. Nimrod sutiyoq runan kamachiyta qallarirqan, hinan lliw runata tanqarqan Jehová Dios contra hatarinankupaq (Gén. 10:8-12, NM). Chaywanpas Noeqa Diospin iñishallarqan, payqa Abel hinachá anchatapuni piensarqan huchatapas, wañuytapas Diospa chinkachipunanpi. Piensarqanchá millay kamachikuqkunapas chinkachisqa kanankupi. Ñoqanchispas chay p’unchay chayamunanpin piensananchis, astawanqa pisi tiempollaña faltasqanrayku (Rom. 6:23).

7. ¿Imapin piensankuman karqan Abrahampas, Isaacpas, Jacobpas?

⁷ Abrahampas, Isaacpas, Jacobpas hamuq tiempopi sumaqta kawsanankupichá piensarqanku. Diosmi paykunaman prometerqan mirayninwan llapa runa bendecisqa kananta, chayraykun paykunaqa chay bendicionkunapi piensarqanku (Gén. 22:18; 26:4; 28:14). Hinaspapas Diosqa prometerqanmi hatun nacionman familianku tukupunanta, hinaspa munay hallp’api tiyanankuta (Gén. 15:5-7). Abrahampas, Isaacpas, Jacobpas manan iskayarqankuchu promesankunata Diospa hunt’ananpi, chaymi piensarqanku chaypiñapas tiyashankuman hinata. Jehová Diosqa tukuy tiempon serviqninkunata yanaparqan Adán Evaq chinkachisqan sumaq kawsayta suyakunankupaq.

8. ¿Iman Abrahamta yanaparqan Diosta kasukushanallanpaq iñishanallanpaqpas?

⁸ Abrahampas hukkunapas Diospa promesankuna manaraq hunt’akushaqtinmi wañukapurqanku. Chaywanpas paykunaqa rikushankumanpas hinan kawsarqanku. Biblian nin: “Iñiyniyoq kaspankun karullamanta chaykunata qhawarirqanku, hinaspa kusikurqanku”, nispa (leey Hebreos 11:8-13). Chaymi Abrahamta yanaparqan Diosta kasukunanpaq, imapiña tarikuspapas Diospi iñishanallanpaq. Payqa yacharqanmi ñawpa tiempopi promesankunata Jehová Dios hunt’asqanta, chaymi mana iskayarqanchu qhepa tiempomanpas hunt’ananpi.

9. ¿Imaynatan Abrahamta yanaparqan Diospa promesankunapi iñisqan?

⁹ ¿Imaynatan Abrahamta yanaparqan Diospa promesankunapi iñisqan? Diospa tukuy kamachisqanta kasukunanpaqmi yanaparqan. Diosta kasukuspan Ur llaqtapi wasinta saqepurqan, manataqmi hayk’aqpas huk llaqtapi wasichakurqanchu. Payqa yacharqanmi qayllanpi kaq llaqtakunaqa Diosta mana servisqankurayku mana wiñaypaqchu kanankuta (Jos. 24:2). Chaymi tukuy sonqowan suyakurqan kay pachata Jehová Dios wiñaypaq gobiernananta. Chay gobiernoqa Diospa allin ‘sayarichisqan allin teqsiyoq llaqta’ hinan (Heb. 11:10). Abrahampas, Abelpas, Enocpas, Noepas Diosta huk serviqkunapas sut’itan yacharqanku kawsarimpuy kananta. Sapa kutinmi rikushankumanpas hinata paraisopi piensarqanku, chaymi iñiyninkuqa aswan-aswanta yapakurqan (leey Hebreos 11:15, 16).

10. ¿Imaynatan Sarata yanaparqan Diospa promesankunapi piensasqan?

¹⁰ Abrahampa esposan Sarapas Diospa promesankunapin iñirqan. Diosmi Abrahamman prometerqan wawayoq kananpaq, esposanmantataq nirqan: “Paytan saminchasaq, hinan suyukunaq maman kanqa, paymantan runakunaq reynin paqarinqa”, nispa (Gén. 17:16).  Saraqa 90 watanpiñan kasharqan manataqmi wawan karqanchu, chaywanpas wawayoq kananpaq Diospa prometesqanpin piensarqan. Piensallarqantaqchá chay wawanmanta hatun llaqta paqarinanpi (Heb. 11:11, 12). ¿Imaynatan chaykunapi piensasqan yanaparqan? Iñiyninpi qaqata sayananpaqmi yanaparqan. Jehová Diospa prometesqanman hinataqmi Saraqa wawayoq kapurqan, Isaacmi sutin karqan. Chaymi Saraqa confiarqan wakin promesankunatapas Jehová Diospa hunt’ananpi. Ñoqanchispas Jehová Diospa lliw promesankunapi piensasun chayqa, iñiyninchispin qaqata sayasun.

11, 12. ¿Imaraykun Moisés sinchitapuni Jehová Diosta munakurqan?

¹¹ Moisespas Diospa promesankunapin iñirqan. Payqa Egipto llaqtamanta faraonpa churin hinan uywasqa karqan. Ichaqa cheqaq tayta-mamanmi Jehová Diosmanta yachachirqanku, willarqankun Diosqa llaqtanta esclavo kasqankumanta kacharichinanta, hinaspa sumaq hallp’api tiyapunankuta (Gén. 13:14, 15; Éx. 2:5-10). Chaykunapi piensasqanmi Moisestaqa yanaparqan Jehová Diosta astawan munakunanpaq. Manan qhapaq kayta nitaq autoridadniyoq kaytapas munarqanchu Jehová Diosta sinchitapuni munakusqanrayku.

¹² Moisesqa manan munarqanchu Egipto reypa churin nisqa kayta Jehová Diospi anchatapuni iñisqanrayku. “Aswanmi Diospa llaqtanwan kuska muchuchisqa kayta yuyaykurqan, pisi p’unchaykunalla huchaq kusichikuyninpi kawsananmantaqa”. Paypaqqa aswan valorniyoqqa karqan Diospa akllasqan kaymi “Egiptopi qhapaq kaymantaqa”. ¿Imarayku? Diospa promesankunata chaskinanpi astawan piensasqanrayku (Heb. 11:24-26).

13. ¿Imaynatan Moisesta yanaparqan Diospa promesankunapi piensasqan?

¹³ Moisesqa anchatachá piensarqan Jehová Dios Israel llaqtanta kacharichinanpi. Yachallarqantaqmi Diosqa runakunata wañuymanta kacharichinanta (Job 14:14, 15; Heb. 11:17-19). Moisesqa Diospa promesankunapin piensaqpuni, chayta ruwasqanmi yanaparqan tukuy tiempo hunt’aq sonqollapuni kananpaq, Diosqa runakunata sinchitapuni munakusqanta entiendenanpaq; chaywantaq astawanraq Jehová Diosta munakurqan, astawanraq paypi iñirqan (Deut. 6:4, 5). Payqa yacharqanmi Jehová Diosqa hamuq tiempopi bendecipunanta, chaymi mana manchakurqanchu Egipto reypa wañuchinantapas (Éx. 10:28, 29).

14. ¿Imatan wakin runakuna piensanku?

¹⁴ Askha runakunan piensanku mana ruway atinankupi. Wakin wakchakunan piensanku qhapaqman tukupuspa manaña imamantapas llakikunankupi. Biblian ichaqa willawanchis kay millay pachapiqa llakikuna sasachakuykuna kananmanta (Sal. 90:10). Hukkunataq piensanku runaq gobiernon tukuy sasachakuykunata tukuchinanpi. Biblian ichaqa willawanchis Diospa gobiernollan chaykunata tukuchinanta (Dan. 2:44). Askha runataq piensan kay pachapi mana allin ruwaykuna mana hayk’aqpas tukunanta, Biblian ichaqa willan  chaykunata Dios tukuchinanta (Sof. 1:18; 1 Juan 2:15-17). Bibliaq yachachisqanman hina mana piensaqkunaqa llakisqan qhepanqaku.

15. a) ¿Imanaqtinmi ancha allinpuni Diospa prometewasqanchispi piensasqanchis? b) ¿Imatan anchata suyakushanki?

¹⁵ Jehová Diosmi prometewanchis sumaq kawsayta. ¿Imanaqtinmi allinpuni chay promesapi piensasqayki? Chaypi piensaspan ancha kusisqa kanki, chaytaqmi yanapasunki payta servishanallaykipaq. Kay pachapi tiyanaykipaqña suyakuyniyki kashan otaq hanaq pachapaqña chaypas, chaypin piensanayki. Sichus kay pachapi tiyanki chayqa piensay amigoykikunawan kuska kay pachata sumaq paraisoman tukuchinaykichispaq llank’anaykichispi. Chay llank’aytan aparichinqaku allinniykita munaq runakuna. Pachantinpin Jehová Diosta munakunqaku imaynan qanpas munakunki hinata. Hinaspapas qhalin kanki, manataqmi sayk’unkichu nitaq imamantapas llakikunkichu. Anchatan kusikunki imakunachus ruway atisqaykiwan Diosta servisqaykimanta, hukkunata yanapasqaykimantapas. Wañusqakuna kawsarimpuqtinkupas yaqapaschá Jehová Diosta reqsinankupaq yanapanki (Juan 17:3; Hech. 24:15). Chaykuna sucedenanpi piensaspaqa manan yanqachu piensanchis, Bibliapin Dios prometewanchis chay hinapuni hunt’akunanta (Is. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22).

16, 17. ¿Imanaqtinmi ancha allinpuni Diospa promesankunamanta hukkunawan rimasqanchis?

¹⁶ Imakunatachus paraisopi ruway munasqanchismanta huk Testigokunawan rimasun chayqa, chaykunatapas ruwashasunman hinañan piensasun. Chaykunamanta rimaspan rikuchisun Jehová Diospa promesankunapi confiasqanchista, ñoqanchispurataq kallpachanakusun imapiña tarikuspapas Jehová Diospaq hunt’aq sonqolla kananchispaq. Chay hinatan ruwarqanku  Pablopas Roma llaqtayoq cristianokunapas (Rom. 1:11, 12).

¹⁷ Diospa promesankunapi piensaspaqa manan sinchitachu piensasun sasachakuyninchiskunapi. Huk kutinmi Pedroqa sinchi llakisqa kaspa Jesusta nirqan: “Ñoqaykuqa imaymanaykuta saqemuspaykun qanwan purishayku. ¿Imataq ñoqaykupaqri kanqa?”, nispa. Jesusqa Diospa promesankunapi piensanankuta munaspan nirqan: “Runaq Churin kamachikuy qhapaq tiyananpi tiyaykuqtin[mi], qankunapas ñoqawan purisqaykichisrayku chunka iskayniyoq tiyanakunapi tiyaykullankichistaq, Israelpa chunka iskayniyoq ayllunta juzgaspa kamachinaykichispaq. Pipas wasintapas, wawqenkunatapas, panankunatapas, taytantapas, mamantapas, wawankunatapas, chakrankunatapas ñoqarayku saqemuqmanqa Diosmi pachak kutitawanraq qopunqa, hinallataq wiñay kawsaytapas qonqa”, nispa (Mat. 19:27-29). Chaymi Pedropas, Jesuspa wakin qatikuqninkunapas piensananku karqan hanaq pachapi Jesuswan kuska kamachikamunankupi, Diospaq hunt’aq sonqoyoq runakunata ch’uya runaman tukupunankupaq yanapanankupipas.

18. ¿Imaraykun piensananchis Jehová Diospa promesankuna hunt’anan p’unchaypi?

¹⁸ Kay estudiopin yacharqanchis Diosta wakin serviqkuna Diospa promesankunapi piensaspanku iñiyninkupi astawan ñawparisqankuta. Abelmi piensarqan Diospa promesankunapi, chaykuna hunt’akunanpin confiarqan chaymi Abelqa Dioswan amigontin karqan. Abrahampas anchatan piensarqan Jehová Diospa miray prometesqanpi (Gén. 3:15). Chayraykun kasukurqanpuni sinchi sasachakuykunapiña tarikuspapas. Moisespas Diospa promesankunata chaskinanpin piensarqan, chaymi yanaparqan Diosta munakunanpaq hunt’aq sonqolla kananpaqpas (Heb. 11:26). Sichus ñoqanchispas piensasun Jehová Diospa promesankuna hunt’anan p’unchaypi chayqa, astawanmi payta munakusun astawantaq paypi iñisun. Qatimuq estudiopin yachallasuntaq imakunapiwan piensananchista.