1. ¿Imata ruwananchispaq hinan Jehová Dios kamawarqanchis?

JEHOVÁ DIOSMI kamawarqanchis hukkunaq sientesqankuta entiendenanchispaq manaña chay hinapichu tarikunchis chaypas. Chaypaqqa chay hinapipas tarikushasunman hinan piensananchis (leey Efesios 5:1, 2). ¿Imaynatan Jehová Dios hina piensasunman chayta ruwaspa? ¿Imaraykun cuidananchis imachus piensasqanchista?

2. ¿Imaynan Jehová Dios sientekun ñak’arisqanchista rikuspa?

² Jehová Diosqa akllasqa cristianokunatan prometerqan hanaq pachapi tiyanankupaq. Wak ovejakunatataq prometerqan wiñaypaq kay pachapi tiyanankupaq, chay tiempopiqa manan imapas ñak’arichiwasunñachu (Juan 10:16; 17:3; 1 Cor. 15:53). Kunan tiempopin ichaqa ñak’arishanchis, chayta rikuspan Jehová Diosqa sonqonwan nanachikun. Biblian willawanchis ñawpa tiempopi Israel llaqtan ñak’ariqtin mayta sonqowan Dios nanachikusqanta (Juec. 10:16). Israel runakuna templota yapamanta perqashaqtinkun enemigonkuna ñak’arichirqanku, chaytan Diosqa rikumurqan. Paymi nirqan pipas serviqninkunata  ñak’arichiqtinqa paypa ñawi ruruntapas llamishankuman hina kasqanta (Zac. 2:8). Payqa anchatan munakuwanchis imaynan huk mamaqa wawachanta munakun hinata, chaymi ñak’arisqanchista rikuspa yanapawanchis (Is. 49:15). ¿Imaynatan Jehová Diospa munakusqanta hina munakusunman? Ñak’ariqkunaq imayna sientekusqankuta hina sientespan (Sal. 103:13, 14).

3. ¿Imanaqtinmi runakunata Jesús khuyapayarqan munakurqanpas?

³ Kay pachapi Jesús kashaspaqa, allintan entienderqan runakunaq ñak’arisqankuta manaña pay kikinchu chay hinapi tarikurqan chaypas. Payqa yacharqanmi religionpi umallikuna runakunata nishuta ñak’arichisqankuta. Paykunaqa runakunatan engañaqku Diospa mana kamachisqanta kamachispa, chaymi runakunaqa manchasqallaña kawsaqku (Mat. 23:4; Mar. 7:1-5; Juan 7:13). Jesusmi ichaqa paykunata mana manchakuqchu nitaq engañachikuqchu. Ichaqa entiendeqmi runakuna imayna sientekusqankuta, mana michiqniyoq ovejakunata hina qhawarispan sinchita llakikuq (Mat. 9:36). Jesusqa taytanmantan yacharqan hukkunaq sientesqankuta hina sientenanpaq, chaymi chay runakunata khuyapayaq munakuqtaq kanpas (Sal. 103:8).

4. ¿Imatan Jesús ruwarqan runakunaq ñak’arisqanta rikuspa?

⁴ Jesusqa taytanmantan munakuq kayta yacharqan. Runakunata anchata munakuspan ñak’arisqankuta rikuspa yanapaykuq. Huk kutinmi Jesuspa apostolninkuna karuta predicaq rirqanku, hinan sayk’usqa kaspanku samanankupaq huk lugarta necesitarqanku. Ichaqa askha runan yachachisqa kayta munaspa Jesusta maskhasharqanku, chayta reparaspan Jesusqa “imaymanata paykunaman yachachiyta qallarirqan”. Chaytan ruwarqan imachus necesitasqankuta entiendesqanrayku (Mar. 6:30, 31, 34).

5, 6. ¿Imaynatan Jehová Diospa munakusqanta hina munakusunman? Ejemplota willay (21 paginapi fotota qhaway).

⁵ Jehová Dios hina munakunapaqqa hukkunaq sientesqankutan sientenanchis. Chayta entiendenapaq kay ejemplopi piensasun. Huk waynan huk kurak iñiqmasita yanapaypi piensashan, chay iñiqmasiqa manan allintañachu rikun, bastonwantaqmi purinpas. Hinan chay waynaqa Jesuspa nisqanta yuyarin, paymi nirqan: “Imaynatachus qankunapaq runakunaq ruwananta munankichis, chay hinallatataq qankunapas paykunapaq ruwaychis”, nispa (Luc. 6:31). Chaymi imatachus ruway munasqanpi piensaspa nin: “Ñoqaqa munayman bola hayt’ayman invitawanankutan”, nispa. Kurak iñiqmasin ichaqa mana phawayta atinñachu nitaq allintañachu rikun, chaypi piensaspataq nin: “Kurakña kayman chayri, ¿imayna yanapawanankutan munayman?”, nispa.

⁶ Chay waynaqa kurak iñiqmasi imayna sientekusqantan yachayta munan. Chaymi kurak iñiqmasiwan parlarin makillataq uyarinpas. Chaypin reparan Bibliata leeypas wasin-wasinta predicaypas paypaq sasa kasqanta. Chaywanmi  yachan kurak iñiqmasin imatachus necesitasqanta. Ñoqanchispas reparananchismi iñiqmasinchiskunaq imaynatachus sientekusqankuta chay hinapi yanapananchispaq, Jehová Dios hina munakuyninchista rikuchinanchispaqpas (1 Cor. 12:26).

7. ¿Imaynatan ñak’ariq iñiqmasikunata yanapasunman?

⁷ Hukkunaq imayna sientekusqankuta hina sienteyqa sasan, astawanqa sasachakuyninkupi mana tarikuspa. Askha iñiqmasikunan sinchi llakisqa otaq llaki onqoywan tarikunku, wakintaq nishu kurakña kanku otaq wawallaraq kaqtinku abusasqa karqanku. Wakinqa wawankutan sapallanku uywanku, hukkunatataq Diosta servinankuta familianku hark’an. Llapanchispas sasachakuyniyoqmi kanchis, chaymi llapanchis sasachakuyninchisman hina yanapayta necesitanchis. ¿Imaynatan ñak’ariq iñiqmasikunata yanapasunman? Makilla uyarispan, paykunaq imayna sientekusqankuta hina sientespan, chay hinapin paykunata entiendesunchis. Hinaspapas yuyarichisunmanmi Jehová Dios paykunata entiendesqanta otaq imapipas yanapasunman. Chaykunata ruwaspan Jehová Dios hina munakusqanchista rikuchisun (leey Romanos 12:15; 1 Pedro 3:8).

8. ¿Iman Jesusta yanaparqan sumaq sonqo kananpaq?

⁸ Jehová Diospas, Jesuspas lliw runakunapaqmi sumaq sonqo kanku (Luc. 6:35). ¿Iman Jesusta yanaparqan sumaq sonqo kananpaq? Imatapas niqtin otaq imatapas ruwaqtin hukkuna imayna sientekusqankupi piensasqanmi yanaparqan. Huk kutinmi mana allinkunata ruwaq warmi Jesuspa chakinpi sinchita waqaykuspa chakintaraq apicharqan. Jesusqa repararqanmi huchankunamanta sinchita pesapakusqanta, phiñakuqtinqa aswan mana allinraq sientekunantapas; chaymi perdonarqan, allin ruwasqanmantataq kusa nirqan. Chaypin kasharqan religionpi huk umalli, paymi ichaqa Jesuspa perdonasqanta mana allinpaqchu qhawarirqan, chaywanpas Jesusqa sumaqtan paytapas rimapayarqan (Luc. 7:36-48).

9. ¿Iman yanapawasun Jehová Dios hina sumaq sonqo kanapaq? Ejemplota willay.

⁹ ¿Iman yanapawasun Jehová Dios hina sumaq sonqo kanapaq? Manaraq rimashaspan piensananchis imaynata  hukkuna sientekunankupi. Apóstol Pablon nirqan cristianoqa “manan ch’aqwaykunapichu purinan, aswanmi llapapaq munakuyniyoq kanan” nispa (2 Tim. 2:24). ¿Imatan ruwawaq jefeyki llank’ananwan mana hunt’aqtin? ¿Ima ninkin unay tiempomanta huk cristianota huñunakuypi rikuspa? ¿Ima ninkin predicashaqtiyki huk runa mana tiempoyoq kaqtin? ¿Ima nispan ninki esposaykita mana payta tapuspa ima ruwanaykichispaqpas decidisqaykimanta? Chay hinakunapi tarikuspan piensananchis imaynata hukkuna sientekusqankupi, imatapas niqtinchis imayna sientekunankupipas. Chaymi yanapawasun sumaqta rimapayananchispaq, chay hinapitaq Jehová Dios hina sumaq sonqo kasun (leey Proverbios 15:28).

10, 11. ¿Imaynatan Jehová Dios hina allin yuyayniyoq kasunman? Ejemplota willay.

¹⁰ Jehová Diosqa allin yuyayniyoqmi, hamuq tiempopi imapas pasanantan yachan. Ñoqanchisqa manan atinchischu yachayta imachus hamuq tiempopi pasananta, chaywanpas atinchismi Jehová Dios hina allin yuyayniyoq kayta. Ichaqa, ¿imaynatan Jehová Dios hina allin yuyayniyoq kasunman? Manaraq imatapas decidishaspan piensananchis imapi tarikunanchista, hukkunapas imayna sientekunankuta. Manan Israel runakuna hinachu kananchis, paykunaqa manan piensarqankuchu Jehová Diosta mana kasukuspa imapi tarikunankuta. Manan valorarqankuchu Jehová Dioswan amigontin kasqankuta nitaq paykunarayku ruwasqankunamanta agradecekurqankuchu. Chayta reparaspan Moisesqa nirqan mana yuyayniyoq kasqankuta. Yuyayniyoq kaspankuqa piensankumanmi karqan imapichus tarikunankuta (Deut. 31:29, 30; 32:28, 29).

¹¹ ¿Imaynatan allin yuyayniyoq kasunman? Sichus novio otaq novia kashanki chayqa, cuerpoykita kamachiymi mayninpiqa sasa kasunkiman. Chhaynaqa, ¿imaynatan allin yuyayniyoq kawaq? Qhelli huchapi urmanaykimanta cuidakuspan. Amapuni Jehová Diosmanta karunchasunaykipaq hinaqa imatapas ruwaychu, Diosqa munan allin yuyaywan imatapas ruwanaykitan. Sichus mana allinta yuyaykuspa imatapas ruwanki chayqa, hatun sasachakuykunapin tarikunki (Prov. 22:3).

12. ¿Imaraykun mana allin piensaykunamanta cuidakunanchis?

¹² Allin yuyayniyoq kasun chayqa, mana allin piensaykunamantan cuidakusun. Piensayninchisqa nina hinan, ninaqa allinmi wayk’ukunanchispaq. Ichaqa  mana yuyaywan utilizaqtinchisqa wasinchistan ruphanman, wañuymanpas apawasunman. Chay hinallataqmi piensasqanchiswanpas, sichus Jehová Diospa yachachikuyninkunapi piensasun chayqa, allinmi kasun. Qhelli huchakunapi piensasun chaytaq cheqaqpaqpuni chayta ruwasunman, chay hinapitaq Jehová Dioswan manaña amigontinchu kapusunman (leey Santiago 1:14, 15).

13. ¿Imapin Eva piensarqan?

¹³ Adantapas Evatapas Jehová Diosmi hark’arqan “allinkaqta mana allinkaqta reqsichiq sach’a ruruta” ama mikhunankupaq (Gén. 2:16, 17). Saqran ichaqa Evata nirqan: “Manapunin wañunkichischu. Diosqa yachanmi chayta mikhuqtiykichis hina ñawiykichis kicharikunanta, hinaspa Dios hina allinkaqta mana allinkaqta reqsiq kanaykichista”, nispa. Chaywanmi Saqraqa nisharqan Evapuni imachus allin imataqchus mana allin kaqta decidinanpaq. Evataq piensarqan chayta ruwaspaqa aswan allin kawsananta, chaymi sach’a ruruta mikhuypi sinchitapuni piensarqan, hinamantaq cheqaqpaqpuni mikhurqan; chaymantataq qosanman qorqan, paypas mikhullarqantaq (Gén. 3:1-6). Chayta ruwasqankuraykun “huchaqa kay pachapi qallarirqan, huchawantaq wañuypas rikhurirqan” (Rom. 5:12). Rikusqanchis hina, Evaqa manan cuidakurqanchu mana allin piensaykunamanta.

14. ¿Ima ninmi Biblia qhelli huchakunamanta?

¹⁴ Evaqa manan qhelli huchapichu urmarqan. Chaywanpas Bibliaqa sut’itan niwanchis amapuni qhelli huchakunapi piensananchista. Jesusmi willarqan sichus huk runa sinchitapuni piensanman mana esposanwan puñuypi chayqa, “sonqonpi” wasanchay huchataña ruwasqanta (Mat. 5:28). Apóstol Pablon nillarqantaq amapuni mana allinkunapi piensananchista (Rom. 13:14).

15. a) ¿Imatan ñawpaqta ruwananchis? b) ¿Imaraykun chayta ruwananchis?

¹⁵ Biblian niwallanchistaq amapuni askha qolqeyoq kaypichu piensananchista, aswanpas Jehová Diospa munasqanta ruwaypi piensananchista. Qolqeqa manan kusi kawsaytachu qowasun (Prov. 18:11). Jesusmi nirqan Diosta qhepaman churaspa qolqetaraq maskhaq runaqa mana allin yuyayniyoq kasqanta, qhapaqña kaspapas Diospaqqa wakchan (Luc. 12:16-21). Ichaqa Diospa munasqantaraq ñawpaqta ruwaspaqa ‘qhapaq kaykunatan hanaq pachapi huñushanchis’ (Mat. 6:20). Chay hinapin kusisqa kasun, Jehová Diostapas kusichisun (Prov. 27:11). Chhaynaqa, Dioswan amigontin kaymi aswan valorniyoq askha qolqeyoq kaymantaqa.

16. ¿Imatan ruwawaq tukuy tiempo llakisqalla tarikuspa?

¹⁶ Sichus kay pachapi qhapaq kayta maskhasun chayqa, imaymana llakikunapin tarikusun (Mat. 6:19). Jesusmi nirqan qolqe ganayllapi piensasun chayqa, mana atisunchu Jehová Dios serviyta (Mat. 13:18, 19, 22). Hukkunataq tukuy tiempo piensashanku ima mana allinpipas tarikunankuta. Ñoqanchispas chay hinata piensasun chayqa, onqosunmanmi hinaspa Jehová Diospi manaña confiasunmanchu. Biblian niwanchis  llakipakuyqa runata ñit’isqanta, sumaq simitaq ichaqa kusichisqanta (Prov. 12:25). Chhaynaqa, ¿imatan ruwawaq tukuy tiempo llakisqalla tarikuspa? Allinta reqsisuqniyki Testigowan rimay. Yaqapaschá rimawaq tayta-mamaykiwan, qosaykiwan, esposaykiwan otaq amigoykiwanpas. Paykunan yanapasunkiku Jehová Diospi confiashanallaykipaq hinaspa thak sientekunaykipaq.

17. ¿Imaynatan Jehová Dios yanapawanchis sinchi llakisqa kashaqtinchis?

¹⁷ Jehová Diosqa allintapunin entiendewanchis, yanapawanchistaq llakikuyninchispi. Pablon nirqan: “Ama imamantapas llakikuychischu, aswanpas tukuy ima necesitasqaykichistapas Diosmanta mañakuychis, rogakuywan mañakuspaykichistaq Diosman graciasta qoychis. Hinan Diosqa thak-kayta qosunkichis runakunaq mana aypay atisqan thak-kayta, chay hinapin sonqoykichistapas yuyayniykichistapas Jesucristopi Diosqa waqaychanqa”, nispa (Filip. 4:6, 7). Sichus sinchi llakisqa kashanki chayqa, Jehová Diosmi yanapasunki iñiq t’aqapi cristianokunawan, umallikunawan, hunt’aq kamachinwan, angelninkunawan, Jesuswanpas. Chay hinatan Jehová Diosqa yanapawanchis paypa amigon kashanallanchispaq.

18. ¿Imapaqmi kay estudio yanapawarqanchis?

¹⁸ Kay estudion yanapawarqanchis Jehová Dios hina piensananchispaq, hukkunaq sientesqankuta entiendenanchispaqpas (1 Tim. 1:11; 1 Juan 4:8). Yacharqanchismi kusisqa kananchispaqqa hukkunata munakunanchista, sumaq sonqo kananchista, allin yuyayniyoq kananchista manataq tukuy tiempochu llakisqalla kananchista. Chhaynaqa paraisopi piensasun, kallpachakusuntaq Jehová Diospa piensasqanta hina piensananchispaq (Rom. 12:12).