1. ¿Imatan askha runakuna piensanku?

ASKHA runakunan Diospa kamachikuyninkunata mana respetankuchu, chaymi sinchi qhelli ruwaykunapi kawsanku. Piwanpas puñurqonallankupaqmi piensanku qhariña warmiña kanman chaypas. Peliculakunapipas, takikunapipas, librokunapipas, propagandakunapipas qhelli ruwaykunan lloqsimun (Sal. 12:8). Ichaqa qhelli ruwaykunaña kay pachapi q’oñirishan chaypas Jehová Diosmi yanapawanchis ch’uyata kawsananchispaq (leey 1 Tesalonicenses 4:3-5).

2, 3. a) ¿Imaraykun usqhaylla umanchismanta mana allin piensaykunata horqonanchis? b) ¿Imamantan kay estudiopi yachasun?

² Llapanchismi pantaq kanchis, chaymi mana allin ruwaykuna gustawasunman imaynan challwakunamanpas kuruchakuna gustan hinata. ¿Imatan ruwasunman mana allin piensaykuna umanchisman hamuqtin? Usqhayllan wikch’unanchis. Mana hinaqa aswan-aswantan saphichakunman, hinaspa huchaman urmachiwasunman (leey Santiago 1:14, 15). Jehová Diospa sonqonpaq hina kayta munaspaqa  usqhayllan umanchismanta mana allin piensaykunata horqonanchis.

³ Chayraykun allinta cuidakunanchis imachus piensashasqanchista, mana hinaqa qhelli huchapin urmasunman hinaspa ñak’arisunman (Gál. 5:16). Kay estudiopin yachasun mana allin piensaykunata atipanapaq kinsa yanapaykunata. Chaykunan: Jehová Dioswan amigontin kasqanchis, Bibliaq yanapaynin, allin yachayniyoq iñiqmasikunaq yanapayninpiwan.

4. ¿Imaraykun Diospa amigon kananchis?

⁴ Jehová Dioswan amigontin kaymi pakaykuwasun mana allin piensaykunamanta. Biblian nin: “¡Makiykichista mayllikuychis [...], sonqoykichista ch’uyayachiychis!”, nispa (Sant. 4:8). Diospa amigon kasqanchisraykun anchata kallpachakunchis ch’uya kaqkunallata ruwananchispaq piensananchispaqpas. Manan hayk’aqpas phiñachiyta munanchischu (Sal. 24:3, 4; 51:6; Filip. 4:8). Chaywanpas pantaq runakuna kasqanchisraykun mana allin piensaykuna umanchisman hamunman. Ichaqa Jehová Diosta mana phiñachinanchisraykun kallpachakunanchis chaykunata umanchismanta horqonanchispaq ch’uya kaqkunallapitaq piensananchis (Gén. 6:5, 6).

5, 6. ¿Imaynatan orakusqanchis yanapawasunman?

⁵ Jehová Diosmi yanapawasun mana allin piensaykunata atipanapaq. Chaymi santo espiritunta mañakunanchis ch’uyalla kananchispaq. Sapa orakuspan nisunman paypa munasqanman hina piensananchispaq yanapawananchista (Sal. 19:14). Ima mana allinpas ñoqanchispi kaqtinqa reparachiwananchista (Sal. 139:23, 24). Hinaspapas yanapaynintan mañakunanchis qhelli huchapi ama urmananchispaq, astawanqa chayta ruwanapaq tentasqa kaqtinchis (Mat. 6:13).

⁶ Yaqapaschá manaraq Testigo kashaspa mana allin ruwaykunapi kusikurqanchis, hinaspa kunanpas chaykuna ruwayta munasunman. Ichaqa Jehová Diosmi yanapawasun imaynan rey Davidtapas yanaparqan hinata. Davidqa casarasqa warmiwanmi puñurqan. Ichaqa sonqomanta pesapakuspan Jehová Diosmanta mañakurqan ‘ch’uya sonqo’, kasukuqpuni kananpaq (Sal. 51:10, 12). Mana allin piensaykunaña tukuy tiempo umaykipi kashan chaypas, Jehová Diosmi kallpata qosunki paytaraq ñawpaqta kasukunaykipaq. Paymi yanapasunki piensasqaykita ruwasqaykitapas controlanaykipaq (Sal. 119:133).

7. ¿Imaynatan Biblia yanapawanchis mana allin piensaykunata atipanapaq?

⁷ Jehová Diosqa Bibliawanmi mañakusqanchisman kutichimun. Bibliapin tarisun Diospa ch’uya yachayninta (Sant. 3:17). Sichus sapa p’unchay leesun chayqa, ch’uya piensaykunawanmi umanchista hunt’achisun (Sal. 19:7, 11; 119:9, 11). Hinaspapas Bibliapiqa kanmi allin consejokuna, kallantaqmi wakin runakunaq kawsayninkupi ruwasqankupas, chaykunan yanapawasun mana allin piensaykunata atipanapaq.

8, 9. a) ¿Imanaqtinmi huk wayna qhelli huchapi urmarqan rabona warmiwan? b) ¿Imakunan mana allin piensaykunaman apawasunman?

⁸ Biblian willan qhelli ruwaymanta ayqenanchista (Prov. 5:8). Willanmi  huk waynamanta, paymi rabona warmiq wasin cercaman ch’isinta purikuq risqa. Chaysi chay warmiqa calle esquinapi kashasqa, waynata rikurqospas payman rispa much’aykun hinaspa imaymanata nin cuerponta q’oñirichinanpaq. Chay waynaqa manas qhelli huchata ruwananpaq piensaspachu risqa, ichaqa mana allin piensaykunata umanmanta mana wikch’usqanraykun huchaman urmarqan. Hinamantaq huchan hawa ñak’arirqan. ¡Reparallanman karqan chay warmiq wasin cercapi puriyqa mana allin kasqanta! (Prov. 7:6-27.)

⁹ Ñoqanchispas chay hinapin urmasunman sichus mana cuidakusunmanchu chayqa. Yaqapaschá ch’isinta televisionta huk-huk canalman cambiasunman imachus qoshasqanta qhawanapaq. Chaypin rikurqosunman qhelli ruwaykunata. Otaq internetpi comunllata imatapas maskhasunman. Manaña qhelli ruwaykunatachu maskhashasunman chaypas, qonqayllan chaykunata rikusunman. Chaykunan mana allin piensaykunaman apawasunman hinaspa Dios contra huchapakusunman.

10. ¿Iman sucedenman 1 Timoteo 5:2 textoq nisqanta mana kasukuqtinchis? (14 paginapi fotota qhaway.)

¹⁰ Biblian yachachiwanchis qharipas warmipas imayna qhawarinakunankuta (leey 1 Timoteo 5:2). Casarasqa Testigoqa manan hukkunataqa esposanta otaq qosanta hinaqa qhawarinanchu. Soltero Testigotaq casarakunanpaq pitachus qhawarishan  payllapi sonqon kanan. Wakin runakunan piensanku iskay runakuna mana llaminakuqtinkuqa asiykachakuypas, q’ewiykachakuypas, esposanta otaq qosanta hina hukta qhawapayaypas allillan kasqanta. Ichaqa pantashankun chhaynata piensaspa, chay ruwayqa mana allin piensaykunatan paqarichin hinaspa huchaman apan. Askha runakunañan chayta ruwasqankurayku qhelli huchapi urmarqanku, ñoqanchispas urmasunmanmi mana cuidakuspaqa.

11. ¿Imatan Josemanta yachasunman?

¹¹ Josemanta yachasun. Jefenpa esposanmi mat’ipayarqan puñunankupaq Josemi ichaqa mana kasurqanchu, chaywanpas sapa p’unchaymi chay warmiqa rimapayashallarqan (Gén. 39:7, 8, 10). Bibliata t’aqwiq runaq nisqanman hinaqa, chay warmiqa sapallanku qhepakunankutan munarqan José tentasqa kaspa paywan puñunanpaq. Josemi ichaqa mana ima kaqtinpas kasurqanchu, chhaynapin mana allin piensaykunamanta ayqerqan. Huk kutinmi chay warmiqa p’achanmanta hap’irqorqan puñunankupaq obligayta munaspa, hinan Joseqa “warmiq makinpi p’achanta saqerparispa” ayqekurqan (Gén. 39:12).

12. ¿Imaynapin yachanchis imachus qhawasqanchis mana allin piensaykunata paqarichisqanta?

¹² Imachus qhawasqanchispas mana allin piensaykunatan paqarichinman. Jesusmi nirqan: “Pipas huk warmita munapakuspa qhawaqqa ñan sonqonpi chay warmiwan wasanchay huchata ruwanña”, nispa (Mat. 5:28). Chaypunin rey Davidwanpas pasarqan. Biblian willan wasi patapi puriykachashaspa, ‘huk sumaq rikch’ayniyoq warmita bañakushaqta rikusqanta’ (2 Sam. 11:2). Chay warmiqa hukpa esposanmi karqan. Huk ladota David qhawananmantaqa kaqllan chay warmita qhawaspa paypi piensarqan. Chay hinapitaq chay warmiwan puñurqan.

13. a) ¿Imapin Jobpa ruwasqan yanapawasunman? b) ¿Imaynatan chayta ruwasunman?

¹³ Job runamanta yachasun. Paymi nirqan: “Ñoqa kikiymi allintapuni yuyaykurqani soltera sipaskunatapas mana munapayanaypaq”, nispa (Job 31:1, 7, 9). Chayta ruwaymi ñoqanchistapas yanapawasun mana allin piensaykunamanta ayqenanchispaq. Ichaqa, ¿imaynatan chayta ruwasunman? Manan hayk’aqpas pitapas qhawapayanachu paywan puñunapaq hinaqa. Hinaspapas manapunin qhawanachu qhelli ruwaykunata otaq q’alalla runakunata televisionpi, almanaquekunapi, revistapi otaq maypiña kaqtinpas. Chaykuna rikhurimuqtinqa huk ladotan qhawana.

14. ¿Imatan ruwananchis ch’uyalla kanapaq?

¹⁴ Yaqapaschá kay estudiowan reparashanki imapipas cambianayki kasqanta. Chhayna kaqtinqa usqhaylla chay cambiokunata ruway. Jehová Diosta kasukusun chayqa, manan urmasunchu qhelli huchaman chay hinapitaq ch’uyalla kasun (leey Santiago 1:21-25).

15. ¿Imaraykun yanapayta mañakunayki mana allin piensaykunawan atipachikuspa?

¹⁵ Sichus mana allin piensaykunawan atipachikushanki chayqa, allin yachayniyoq iñiqmasiq yanapayninta maskhay, paymi Bibliawan consejasunki. Yaqapaschá chhayna piensaykunata willakuyqa p’enqakunapaq kanman ichaqa willanaykipunin (Prov. 18:1; Heb. 3:12, 13). ¿Imarayku? Yanapayta chaskinaykirayku. Yaqapaschá qanllaqa mana reparakunkichu  imakuna ruwasqaykis mana allin piensaykunaman apashasunki chayta. Chaymi allin yuyayniyoq iñiqmasikunaqa reparachisunkiku imakunapichus cambianayki kasqanta. Chay hinapin Jehová Dioswan amigontin kashallanki.

16, 17. a) ¿Imaynatan huk waynata umallikuna yanaparqanku? b) ¿Imaraykun qhelli huchakunata qhawaqkuna yanapayta mañakunanku?

¹⁶ Iñiq t’aqaykipi umallikunan astawanqa yanapasunkikuman (leey Santiago 5:13-15). Brasil nacionpi wayna cristianopas umallikunawanmi yanapachikurqan. Paymi willakun askha watakuna mana allin piensaykunawan atipachikusqanta. Paymi nin: “Piensasqayqa manan Jehová Diospaq hinachu karqan, ichaqa sinchita p’enqakuspan mana pimanpas willarqanichu”, nispa. Aswanmi huk umalli repararqan chay waynaqa yanapana kasqanta, chaymi kallpacharqan umallikunawan parlarinanpaq. Chay waynan parlarisqanmanta nin: “Umallikunaqa entiendewarqankun munakuywantaq rimapayawarqanku, ñoqaqa phiñakuwanankupaqmi piensarqani ichaqa manan chhaynachu karqan. Aswanpas makilla uyariwaspankun Bibliawan yanapawarqanku, ñoqawantaq orarqanku. Chay hina ruwasqankun yanapawarqan consejonkuta kasukunaypaq”, nispa. Watakunaq pasasqanmanmi chay waynaqa nin: “Kunanmi reparani mana allin piensaykunawan sapallanchis maqanakunamantaqa, aswanpas yanapayta mañakuna kasqanta”, nispa.

¹⁷ Sichus qhelli ruwaykunata qhawashanki chayqa, usqhayllan yanapayta mañakunayki. Mana hinaqa qhelli huchapin urmawaq, chhaynapitaqmi familiaykitapas amigoykikunatapas ñak’arichinki astawanqa Jehová Diosmantan mana allinta runakuna rimanqaku. Askha iñiqmasikunan yanapayta umallikunamanta mañakurqanku, chaymi huchapi mana urmarqankuchu. Chhaynapin Dioswan iñiqmasinchiskunawanpas amigontin kashallanku (Sal. 141:5; Heb. 12:5, 6; Sant. 1:15).

18. ¿Imatan ruwashanallanchis?

¹⁸ Askha runaña sinchi qhellita kawsashanku chaypas, Jehová Diosta serviqkunaqa anchatan kallpachakunku ch’uyata piensanankupaq. ¡Maytan Jehová Diosqa chaywan kusikun! Chayrayku kay estudiopi kinsa yanapaykunaman hina kawsashallasun. Chaykunan: Jehová Dioswan amigontin kasqanchis, Bibliaq yanapaynin, allin yachayniyoq iñiqmasikunaq yanapayninpiwan. Chayta ruwaspan kusisqa kasun ch’uya concienciayoqtaq kasun (Sal. 119:5, 6). Hamuq tiempopiqa Saqran chinkapunqa ñoqanchistaq wiñaypaq ch’uya pachapi kawsasun.