1-3. a) ¿Imaynapin yachanchis Diospa rimasqan ñoqanchismanta aswan allin kasqanta? b) ¿Imatan kay estudiopi yachasun?

JEHOVÁ DIOSMI angelkunata runakunatapas kamarqan pay hina kusisqa kawsanankupaq (Sal. 36:9). Ñawpaqtaqa Jesustan kamarqan, paymantan apóstol Juan nin ‘simi’ nispa (Juan 1:1; Apo. 3:14). Jehová Diosqa Jesuswanmi parlaq, willaqtaqmi imachus piensasqanta sientesqantapas (Juan 1:14, 17; Col. 1:15). Apóstol Pablon willan ‘angelkunaq rimayninmanta’, chaywanmi yachanchis angelkunapas rimayniyoq kasqankuta. Ichaqa manan runakunaq rimaynin hinachu rimayninkuqa (1 Cor. 13:1).

² Jehová Diosqa allintan reqsin angelkunata runakunatapas. Llapa mañakusqanchistan uyarimun ima simipiña kaqtinpas, kaq ratollapitaqmi angelninkunatapas rimapayan kamachinpas. Jehová Diosqa llapa chaykunatan ruwayta atin piensasqanpas rimasqanpas ñoqanchismanta aswan allin kasqanrayku (leey Isaías 55:8, 9). Chaymi entiendenanchispaq hinalla rimapayawanchis piensasqankunata yachananchisrayku.

 ³ Kay estudiopin yachasun sut’ita entiendenanchispaq Diospa rimapayawasqanchismanta. Yachallasuntaqmi serviqninkunaq rimasqanku simita cambiasqankuman hina paypas rimayninta cambiasqanta.

4. a) ¿Ima simipin Jehová Dios rimarqan Moiseswan, Samuelwan, Davidwanpas? b) ¿Imamantan Biblia willan?

⁴ Yaqachus hina ñawpa hebreo simipi Jehová Diosqa Adanwan rimanman karqan. Watakunaq pasasqanmanpas chay simipin rimarqan Moiseswan, Samuelwan, Davidwan hukkunawanpas. Paykunamanmi piensasqanta willarqan, paykunataq imaynachus rimasqankuman hina qelqarqanku. Maynintaq qelqarqanku Jehová Dios imaynatachus nirqan kaqchallata, qelqallarqankutaqmi llaqtanpa imachus ruwasqantapas. Ejemplopaq: Biblian willan Diosta serviqkunaq iñiyninmanta, munakuyninmanta, pantasqankumanta, huchapakusqankumantapas. Llapa chaykunatan Dios qelqachirqan yanapawananchispaq (Rom. 15:4).

5. ¿Imaraykun Jehová Dios mana hebreo simillapichu serviqninkunawan rimarqan?

⁵ Tiempowanmi Diosta serviqkunaqa huk simikunata yacharqanku chaymi Jehová Diosqa mana hebreo simillapichu serviqninkunata rimapayaq. Chaymi pasarqan Babilonia llaqtamanta kutimpuq Israel runakunawan, yaqa llapankun arameo simita rimapusqaku. Chaypaschá Danielpas, Jeremiaspas, Esdraspas wakin textokunata arameo simipi qelqarqanku. *

6. ¿Imaraykun hebreo qelqakuna griego simiman t’ikrakurqan?

⁶ Tiempowanmi Grecia nacionmanta rey Alejandro Magno, askha nacionkunata maqanakuypi atipaspa hap’ikapurqan. Chaymi chaypi tiyaq runakuna griego simita rimapurqanku. Judío runakunapas yaqa llapankun chay simita rimapurqanku, chayraykun hebreo simipi qelqakunaqa griego simiman t’ikrakurqan. Chay Bibliaqa primer t’ikrasqanku Biblian, Septuaginta nispataq sutichakurqan. Chay Bibliaqa ancha importanten. Investigaq runakunaq nisqankuman hinaqa 72 runakunas t’ikrasqaku. * Wakinmi t’ikrarqan sapanka palabrata, wakintaq t’ikrarqan imachus yachachisqanta. Chaywanpas Septuaginta nisqataqa Diospa siminta hinapunin qhawarirqanku judiokunapas cristianokunapas.

7. ¿Ima simipin Jesús rimarqan qatikuqninkunawan?

 ⁷ Kay pachapi Jesús kashaspaqa hebreo simitan rimanman karqan (Juan 19:20; 20:16; Hech. 26:14). Arameo simipi reqsisqa palabrakunatapas rimarqanchá. Hinaspapas yacharqanmi Moisespa rimasqan ñawpa hebreo simita profetakunaq rimayninkutapas. Chay simikunatan Jesusqa yacharqan judiokuna sapa semanan huñunakuyninkupi hebreo qelqakunata leesqankurayku (Luc. 4:17-19; 24:44, 45; Hech. 15:21). Chay tiempopiqa rimakullarqantaqmi griego simita, latín simitapas. Biblian ichaqa mana willanchu chay simikunata Jesús rimarqanchus icha manachus chayta.

8, 9. a) ¿Imaraykun Bibliapi wakin librokuna griego simipi qelqakurqan? b) ¿Imatan chay rikuchiwanchis?

⁸ Jesuspa qatikuqninkunaqa hebreo simitan rimaqku. Jesuspa wañupusqan qhepatan ichaqa, huk simita rimaq runakuna cristianoman tukupurqanku (leey Hechos 6:1). Tiempowantaq askha cristianokunaña griego simita rimasharqanku, hebreo simitataq pisillataña. Chayraykun Mateo, Marcos, Lucas, Juan librokunaqa griego simipi qelqakurqan. * Pabloq cartankunapas Bibliapi huk librokunapas griego simipin qelqakurqan.

⁹ Hinaspapas griego simipi qelqaqkunaqa wakin textokunatan hebreo qelqakunamanta copiarqanku, chaypaqmi Septuaginta Bibliamanta horqoqku griego simipiña kasqanrayku. Pantaq runakunaña chay Bibliata t’ikramurqanku chaypas, chay textokunaqa Biblianchispin kashan. Chaymi rikuchiwanchis ima simitaña runakuna rimaqtinkupas Jehová Diospaqqa llapanku kaqlla kasqankuta (leey Hechos 10:34).

10. ¿Imatan Jehová Dios ruwan ñoqanchiswan rimananpaq?

¹⁰ Yachamusqanchis hina, Jehová Diosqa serviqninkunaq rimayninkuman hinan riman. Chaymi payta reqsinapaqqa mana huk simitaraqchu yachananchis (leey Zacarías 8:23; Apocalipsis 7:9, 10). Hinaspapas Diosqa serviqninkunawanmi piensasqanta qelqachirqan, imaynachus rimasqankuman hinalla qelqanankutataq dejallarqan.

11. ¿Imaynatan Jehová Dios piensasqanta willawanchis ima simitaña rimaqtinchispas?

¹¹ Runakunaqa imaymana simitan rimanchis, chaywanpas Diosqa piensasqantan llapanchisman willawanchis. ¿Imaynata? Simin qelqata askha simikunaman t’ikrachispa. Ejemplopaq, Jehová Diosmi Jesuspa yachachisqanta t’ikrachirqan griego simiman huk simikunamanpas, wakillanmi rimasqan simipi  qheparqan (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34). Hinaspapas Jehová Diosqa judiokunawan cristianokunawan iman copiakunata ruwachirqan, chhaynapi Biblia ama chinkananpaq. Chay copiakunamantataq huk simikunaman t’ikrachirqan. Jesuspa nacesqanmanta 400 watakuna hina qhepamanmi huk religioso runa qelqarqan, Jesuspa nisqankuna askha simikunapiña t’ikrasqa kasqanta; chay simikunan karqan Siria, Egipto, India, Persia, Etiopía llaqtakunamanta.

12. ¿Imakunatan ruwarqanku Bibliata chinkachinankupaq?

¹² Tukuy tiempon wakin runakuna Bibliata chinkachiyta munarqanku, t’ikraqkunatapas, rakiqninkunatapas wakintan wañuchirqanku. Ejemplopaq, Jesuspa nacesqanmanta 300 watakuna hina qhepamanmi, Roma llaqtamanta rey kamachirqan llapa Bibliakunata chinkachinankupaq. 1.200 watakuna qhepatataq William Tyndale inglés simiman Bibliata t’ikrayta qallarirqan. Paymi munarqan sacerdotemantaqa huk campesino wayna aswan allinta Biblia entiendenanta. Religionpi umallikuna qatiykachaqtinkun Tyndale runaqa Inglaterra nacionmanta ayqerqan, chhaynapi Biblia t’ikrayta tukuspa runakunaman rakinanpaq. Tiempowanmi ichaqa hap’ispa wañuchirqanku, ninawantaq kanaykurqanku. T’ikrasqan Bibliataqa llapa tarisqankutan ruphachirqanku, chaywanpas wakinqa qheparqanmi. Chaywan yanapachikuspan t’ikrarqanku inglés simipi Versión del Rey Jacobo nisqa Bibliata (leey 2 Timoteo 2:9).

13. ¿Ima nirqankun Bibliaq copiankunata investigaq runakuna?

¹³ Ñawpa tiempopi runakunaqa Bibliamantan askha copiakunata ruwaqku. Chay copiakunata comparaspan tarikurqan wakin palabrakuna mana allin qelqasqa kasqanta otaq huk copiakunawan mana igualchu kasqanta. Ichaqa manan Bibliaq yachachikuyninta cambianchu, chaytan ninku askha copiakunata investigaq runakuna. Chaymi Diosta munakuqkunaqa seguro kashanchis Bibliaqa Diospa siminpuni kasqanmanta (Is. 40:8).

14. ¿Hayk’a simikunapin Biblia kashan?

¹⁴ Tukuy imataña wakin runakuna ruwarqanku  Biblia chinkachinankupaq chaypas, kunanqa 2.800 más simikunapin kashan. Manan ima libropas chhaytukuy simimanqa t’ikrakurqanchu. Bibliaqa yaqa llapa runaq makinpin tarikun, manaña wakin runa Diospi creenchu chaypas. Wakin Bibliakunaqa manan allin t’ikrasqachu kashan otaq sasa leena, chaywanpas Diospa promesankunan chaypi tarikun.

15. a) ¿Imatan hunt’aq kamachi ruwarqan 1919 watamanta tiemponchiskama? b) ¿Imaraykun qelqanchiskuna inglés simipi primerta ruwakamun?

¹⁵ 1919 watapin wakin cristianokuna nombrasqa karqanku allin yuyayniyoq hunt’aq kamachimanta kanankupaq (Mat. 24:45). Chay tiempopiqa inglés simillapin hunt’aq kamachiqa Diospa llaqtanta yachachiq, tiemponchispin ichaqa askha simikunapi yachachishan; 700 más simikunapin qelqakunatapas horqomushan. Imaynan ñawpa tiempopi griego simita askha runa rimarqan, chay hinallataqmi kunanpas inglés simita askha runa riman. Hinaspapas utilizakunmi yachachinapaq negociota ruwanapaqpas. Chaymi qelqanchiskunaqa inglés simipi primerta ruwakun, chaymantañan huk simikunaman t’ikrakun.

16, 17. a) ¿Imatan Diospa llaqtan necesitarqan? b) ¿Imatan ruwakurqan Diospa llaqtanpa necesitasqanta qonapaq? c) ¿Imatan Knorr iñiqmasi munarqan?

¹⁶ Diospa llaqtanqa Bibliamanta yachachiq qelqakunatan ruwamun. Qallariypiqa inglés simipi Versión del Rey Jacobo nisqa Bibliatan astawanqa utilizakurqan. Chay Biblian ichaqa 1611 watapiraq t’ikrasqa karqan, chaymi wakin palabrakunaqa mana entiendekuqchu. Bibliaq ñawpa copiankunapiqa askha kutipin Diospa sutin rikhurin, chay Bibliapin ichaqa pisilla rikhurin, hinaspapas wakin textokunatan mana allintachu t’ikrasqaku wakintataq yapamusqaku. Chhaynallataqmi inglés simipi huk Bibliakunapas.

¹⁷ Chaymi Diospa llaqtanqa necesitarqan k’apaq t’ikrasqa fácil entiendenallapaq Bibliata. Chayraykun wakin iñiqmasikunata akllakurqan Bibliata t’ikranankupaq, paykunan karqanku Traducción del Nuevo Mundo Bibliamanta encargakuqkuna. Paykunan 1950 watamanta 1960 watakunakama Bibliata  horqomurqanku soqta librokunapi. Primer kaq librotan entregakurqan 1950 watapi 2 agosto killapi. Chay p’unchaymi Knorr iñiqmasiqa nirqan Diospa llaqtanqa k’apaq t’ikrasqa Bibliata, fácil entiendenapaq hinallata necesitasqanta. Chhaynapi facil-llata Diosmanta yachanankupaq. Chay mosoq Bibliaqa fácil leenapaq entiendenapaq hinallan kanan karqan, ñawpa tiempopi Cristoq qatikuqninkunaq qelqasqanku hina. Knorr iñiqmasiqa munarqan Traducción del Nuevo Mundo nisqa Bibliawan askha runakuna Jehová Diosta reqsinankutan.

18. ¿Iman yanaparqan askha simikunaman Biblia t’ikrakunanpaq?

¹⁸ Knorr iñiqmasiq munasqanmi hunt’akurqan 1963 watapi. Chay watapaqmi Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas Biblia soqta simikunamanña t’ikrakusqa. Chaykunan alemán, español, francés, holandés, italiano, portugués simikuna. 1989 watapin umalliq t’aqa wakin iñiqmasikunata churarqan pachantinpi Biblia t’ikraqkunata yanapanankupaq. 2005 watapitaq Qhawaq revista t’ikraqkunata nikurqan Bibliata t’ikranankupaq. Chayraykun Traducción del Nuevo Mundo Bibliaqa 130 simikunapi kashan.

19. a) ¿Iman pasarqan 2013 watapi? b) ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁹ Tiempoq pasasqanwanmi inglés simipi Traducción del Nuevo Mundo Bibliaqa revisakunan karqan. ¿Imarayku? Inglés simi cambiasqanrayku. Chaymi 2013 watapi 5, 6 octubre killapi umalliq t’aqaq ruwasqan hatun huñunakuypi entregakurqan inglés simipi Traducción del Nuevo Mundo revisasqa Biblia. Chay huñunakuytaqa 1.400.000 más iñiqkunan uyarirqanku 31 nacionkunamanta. Bibliata chaskispankun yaqa llapa iñiqmasikuna kusikuymanta waqarqankuraq, discurso qoqkunataq chay mosoq Bibliamanta textokunata leemurqanku, chaymi llapanku repararqanku fácil entiendenalla kasqanta. Qatimuq estudiopin yachasun chay mosoq Biblianchismanta, huk simikunaman t’ikrakushasqanmantapas.