1, 2. ¿Imaraykun Biblia nin rimay atisqanchis nina hina kasqanta?

ESTADOS UNIDOS nacionpin 1871 watapi hatun nina rawray karqan, ratochallan 2.000 millón sach’akunata rupharqan 1.200 runakunatataq wañuchirqan. ¿Iman pasarqan nina rawray kananpaq? Yaqachus hina trenmanta nina ch’illu lloqsispa rawrayta qallarirqan. Chaymi yuyarichiwanchis Bibliaq nisqanta, ninmi: “Huch’uy ninallan may hatun sach’a-sach’atapas ruphaykun”, nispa (Sant. 3:5). ¿Imaraykun chayta nin?

² Chaytan nin ‘qalluqa nina hina’ kasqanrayku (Sant. 3:6). Qalluqa representan rimay atisqanchistan. Imaynan ninaqa mana allinninchispaq kanman, chay hinallataqmi qallunchispas mana allinninchispaq kanman. Biblian willawanchis rimasqanchisqa allinpaq otaq mana allinpaq kasqanta (Prov. 18:21). Ichaqa, ¿chayraykuchu manaña imatapas rimasunman? Manan chhaynachu. Piensasun ninapi. Allinta utilizaqtinchisqa serviwanchismi q’oñikunanchispaq, wayk’ukunanchispaq, k’anchakunanchispaqpas. Chay hinallataqmi qallunchiswanpas, allinta rimananchispaqmi utilizananchis. Chaymi kanman Jehová Diosta hatunchanapaq hukkunata yanapanapaqpas (Sal. 19:14).

3. ¿Imakunatan yachananchis hukkunata kallpachanapaq?

 ³ Runakunaqa rimaspan piensasqanchista, sientesqanchista willakunchis, mana rimay atiqkunataq makinkuwan willakunku. Ichaqa, ¿imaynatan rimay atisqanchiswan hukkunata kallpachasunman? (Leey Santiago 3:9, 10.) Chaypaqqa yachananchismi ima ratopi rimayta, ima niyta, imayna rimaytapas. Chaykunamantan kay estudiopi yachasun.

4. ¿Ima ratokunapin upallakunanchis?

⁴ Biblian nin “kanmi upallakuna tiempo” nispa (Ecl. 3:7). ¿Ima ratokunapin upallakunanchis? Hukkuna rimashaqtinku. Mana respetoyoq kaymi pipas rimasqanta tatichisparaq rimayqa (Job 6:24). Chaymantapas mana willanakunata yachaspaqa manapunin hukkunaman willananchischu (Prov. 20:19). Hinaspapas ch’inllan kananchis phiñakunanchispaq hina pipas rimapayawaqtinchisqa (Sal. 4:4).

5. ¿Imaynatan Jehová Diosta agradecekunchis rimay atisqanchismanta?

⁵ Biblian nillantaq ‘kanmi rimana tiempopas’ nispa (Ecl. 3:7). Amigonchispa regalo qowasqanchistaqa utilizanchismi, chhaynapin rikuchinchis agradecekusqanchista. Chhaynallataqmi rimay atisqanchiswanpas. Chaywanmi Jehová Diosta hatunchanchis, hukkunata kallpachanchis, sientesqanchista necesitasqanchistapas willakunchis. Chhaynapin Dios agradecekusqanchista rikuchinchis (Sal. 51:15).

6. ¿Imaraykun yachananchis ima ratopi rimayta?

⁶ ¿Imaraykun yachananchis ima ratopi rimayta? Biblian nin: “Qolqepi ch’olqochisqa qori manzana hinan tiemponpipuni rimasqa simiqa”, nispa (Prov. 25:11). Qori manzanaqa ancha munaymi ichaqa aswan munaymi qolqemanta ruwasqa adornowan churasqa kaspaqa. Chay hinallataqmi rimayninchiswanpas, yaqapaschá pitapas sumaqta rimapayayta munashanki. Ichaqa ima ratopi rimapayanaykita allinta qhawarinki chayqa, aswan allinraqmi chay simikuna paypaq kanqa.

7, 8. ¿Imaynatan Jesuspa ruwasqanta hina ruwarqanku Japón nacionmanta Testigokuna?

⁷ Mana rimana tiempopi rimasun chayqa, runakunan mana entiendewasunmanchu otaq mana uyariwasunmanchu (leey Proverbios 15:23). Ejemplopaq, 2011 watapin Japón nacionpi pacha chhaphchiy kasqanwan, lamar qochaq phoqchimusqanwan ima 15.000 runakuna wañurqanku. Wakin Testigokunaq familiankupas amigonkupas wañupurqankun, chaywanpas runakunatan Bibliawan yanaparqanku. Ichaqa manan willarqankuchu kawsarimpuymantaqa. ¿Imarayku? Chaypi kaq runakuna Bibliaq willasqanmanta mana yachasqankurayku. Paykunaqa yaqa llapankun budismo religionmanta kanku. Chaymi Testigokunaqa willarqanku imarayku mana allin cosaskuna pasasqanmanta hinaspa consolarqanku.

⁸ Jesusqa yacharqanmi ima ratopi rimayta ima ratopitaq mana chayta (Juan 18:33-37; 19:8-11). Payqa yacharqanmi  qatikuqninkunaman hayk’aq imakunatapas yachachiyta (Juan 16:12). Japón nacionmanta Testigokunaqa Jesuspa ruwasqanman hinan ruwarqanku, chaymi tiempoq pasanantaraq suyarqanku kawsarimpuymanta rimanankupaq. Chay desgracia pasasqanmanta iskay wata kuskanmanmi rakirqanku huk qelqata, chaymi karqan ¿Kanqachu kawsarimpuy wañupuqkunapaq? nisqa tratado. Askha runakunas chaskikusqaku hinaspas thak sientekusqaku chay tratadota leespa. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Ñoqanchispas yachananchismi predicasqanchis runakuna imapi creesqankuta, imayna costumbreyoq kasqankutapas. Chhaynapin yachasun ima ratopi paykunawan rimayta.

9. ¿Imakuna kaqtinmi mana rimananchischu otaq pacienciakunanchis rimananchispaq?

⁹ Chaymantapas upallakunanchismi phiñakunapaq hina pipas rimapayawaqtinchis. Sichus usqhaylla kutichisun chayqa yaqapaschá qhepaman pesapakusunman. Chaymi manaraq rimashaspa piensananchis: “¿Sinchi mana allinpunichu chay niwasqan icha perdonaymanchu?”, nispa. Sichus mana nishuchu chayqa aswanpas upallakusun, mana aguantanapaq hina kaqtintaq rimananchis ichaqa thak kasqanchis ratopi (leey Proverbios 15:28). Hinaspapas pacienciawanmi suyananchis mana Testigo kaq familianchiskunaman predicanapaq. Manaraq rimashaspan allinta piensananchis imachus ninanchista, hinamantaq reparana ima ratopi rimananchista.

10. a) ¿Imaraykun allinta piensananchis manaraq rimashaspa? b) ¿Ima palabrakunatan cristianokuna mana rimananchischu?

¹⁰ Rimasqanchiswanmi hukkunata kallpachasunman otaq k’irisunmanpas, chaymi manaraq rimashaspa allintaraq piensana (leey Proverbios 12:18). Askha runakunan mana khuyapayakuq kaspa k’iriq simikunata ninku, chayqa espadawanpas otaq flechawanpas k’irishankuman hinan (Sal. 64:3). Chhayna rimaytan yachanku peliculakunapi otaq televisionpi. Cristianokunaqa manan chansallapipas rimananchischu hukkunata k’irinapaq hinaqa. Asinapaq simikunata niyqa manan huchachu, ichaqa manan hukkunata asichinaraykuchu wakinmanta burlakunanchis otaq phiñachinanchispas. Biblian willawanchis millay palabrakunata amapuni rimananchista, aswanpas hukkunata yanapanapaq hina rimananchis kasqanta (Efes. 4:29, 31).

11. ¿Iman yanapawasun hukkunawan sumaqta rimananchispaq?

¹¹ Jesusmi nirqan: “Imachus sonqopi hunt’a kashan chaytan simiqa riman”, nispa (Mat. 12:34). ¿Ima ninantaq chayri?  Rimasqanchismi rikuchin sonqonchispi imachus kasqanta, hukkunamanta imachus piensasqanchistapas. Sichus runakunata sonqomanta munakusun khuyapayasunpas chayqa, sumaqtan paykunawan rimasun.

12. ¿Imakunan yanapawasun sumaqta rimanapaq?

¹² Salomón reyqa ancha yuyaysapan karqan, chaywanpas allintaraqmi piensarqan k’apaq sumaq palabrakunata qelqananpaq (Ecl. 12:9, 10). Chaymi yachachiwanchis allin palabrakunata rimanapaqqa kallpachakunanchis kasqanta. ¿Iman yanapawasunman? Bibliata, qelqanchiskunata leeymi. Mana reqsisqanchis palabrata tarispataq, hukkunata tapukunanchis entiendenanchispaq. Hinaspapas Jesuspa rimasqanmantan yachasunman, payqa Jehová Diospa yachachisqanraykun sumaq palabrakunawan ñak’ariqkunata rimapayaq (Is. 50:4). Sichus manaraq rimashaspa allinta piensasun chayqa, manan rimayninchiswan pitapas k’irisunchu (Sant. 1:19). Piensananchismi: “Kayta niqtiy, ¿imatan entiendenqa? ¿Imaynan sientekunqa?”, nispa.

13. ¿Imanaqtinmi entiendenapaq hinata rimananchis?

¹³ Ñawpa tiempopi Israel llaqtaqa cornetakunatan tocaqku imatapas willanankupaq. Mayninqa huñukunankupaqmi tocaqku, maynintaq soldadokuna huk llaqtaman phawaykunankupaq. Cornetata sut’ita mana tocaqtinkuqa soldadokunan mana yachankumanchu ima ruwaytapas. Chhaynallataqmi imata rimaqtinchispas. Sasa entiendenapaq rimaqtinchisqa runakunaqa manan yachanqakuchu imatachus nishanchis chayta. Biblian niwanchis fácil entiendenallata rimananchispaq. Chaymantapas mana k’irinapaq hinan rimayninchis kanan, respetowantaq kananpas (leey 1 Corintios 14:8, 9).

14. ¿Iman rikuchiwanchis Jesús facil-llata yachachisqanta?

¹⁴ Jesusqa fácil entiendenallapaqmi rimaq. Chaypaq yuyarisun orqo patapi rimasqanmanta (Mat. 5-7). Chaypiqa manan hatunchakunanpaq hinachu rimarqan, nitaq hukkunata phiñachinanpaqchu. Aswanpas entiendenankupaq hinan yachachirqan. Ejemplopaq, qatikuqninkunatan nirqan sapa p’unchay mikhunamanta ama llakikunankuta. Chayta yuyarinankupaqtaq nirqan phalaq animalkunata qhawanankupaq, imaynatas Jehová Dios sapa p’unchay mikhuchisqantapas. Chaymantataq nirqan: “¡Qankunaqa phalaq animalkunamantapas aswan chaniyoqmi kankichis!”, nispa (Mat. 6:26). Chhayna facil-llata yachachispan qatikuqninkunata kallpacharqan.

15. ¿Imaraykun sumaqta rimananchis?

¹⁵ Yachamusqanchis hina, allintan piensananchis ima simikunatachus ninanchista, ichaqa piensanallanchistaqmi imayna rimaytapas. Jesusqa sumaqtan rimaq, chaymi runakunaqa mayta uyariyta munarqanku (Luc. 4:22). Ñoqanchispas sumaqta rimasun chayqa, runakunan uyariwasun (Prov. 25:15). ¿Iman yanapawasun sumaqta rimanapaq? Hukkunaq piensasqanta  sientesqanta respetaymi. Chhaynatan Jesuspas ruwarqan. Huk kutinmi runakuna maskhasharqanku yachachisqanta uyarinankupaq, chaymi payqa sumaqta yachachirqan (Mar. 6:34). Runakuna k’amiqtinkutaq mana paykuna hinachu kutichirqan (1 Ped. 2:23).

16, 17. a) ¿Imaynatan Jesús hina rimasunman familianchiskunawan amigonchiskunawanpas? (17 paginapi fotota qhaway.) b) ¿Iman pasarqan wayna wawayoq cristianawan sumaqta rimasqanrayku?

¹⁶ Llapanchismi munakunchis familianchistapas amigonchiskunatapas. Chaymi paykunawanqa confianzawan rimanchis, ichaqa manapaschá sumaqtachu rimasunman hinaspa sonqonkuta k’irisunman. Jesuspa rimasqanpi piensasun, payqa amigonkunatan respetowan rimapayaq. Huk kutinmi pichus aswan allin kasqankumanta discutishaqtinku sumaqllata consejarqan. Huk erqechata pusamuspan qatikuqninkunata entiendechirqan piensayninkuta cambiananku kasqanta (Mar. 9:33-37). Umallikunapas Jesús hinan sumaq simikunawan consejota qonanku (Gál. 6:1).

¹⁷ ¿K’iriq simikunata pipas niwasunman chayri? Chhayna kaqtinpas sumaq simiwanmi kutichinanchis (Prov. 15:1). Chaymi pasarqan wayna wawanta sapallan uywaq cristianata. Chay waynachaqa mana allinkunatan pakallapi ruwasharqan, chayta yachaspan huk cristiana mamanwan parlasqa. Kallpachayta munaspan nisqa: “¡Maytan llakikuni qanmanta! Manamá allintachu wawaykita yachachisqanki”, nispa. Chayta uyarispan wawayoq cristianaqa allintaraq piensarqan kutichinanpaq. Hinamanmi sumaq simiwan nirqan: “Arí wawayqa manan allinchu kashan, ichaqa Armagedonkaman kallpachakusaqraq yanapanaypaq”, nispa. Chhaynata kutichisqanraykun kaqlla amigantin karqanku, wawantaq chayta uyarispa repararqan mamanpa munakusqanta, chaymi mana allin amigonkunata saqepuspa bautizakurqan, tiempowantaq Betelpi llank’arqan. ¿Imatan chay yachachiwanchis? Familianchiswanña, amigonchiskunawanña otaq mana reqsisqa runawanña rimaqtinchispas, rimakuyninchisqa “kachiwan kachichasqa hina” kachun. ¿Ima ninantaq chayri? Chayqa respetowanpuni rimaymi (Col. 4:6).

18. ¿Imaynatan Jesuspa rimasqanta hina rimasunman?

¹⁸ Jehová Diospa regalonmi rimay atisqanchisqa. Chaywanmi imachus piensasqanchista sientesqanchista hukkunaman willakunchis. Chayraykun Jesusmanta yachananchis ima ratopi rimananchispaq, ima niyta, imayna rimaytapas. Tukuy tiempon sumaq simiwanpuni rimananchis, hukkunata kallpachanapaq hina, Jehová Diosta kusichinapaq hinapuni.