Jehová Diospa Siminqa kawsaqmi

Lucas qelqamanta akllasqa yachachikuykuna

MATEO qelqaqa judío runakunapaqmi qelqasqa karan, Marcos qelqataq mana judío runakunapaq. Lucas qelqan ichaqa lliw runakunapaq qelqasqa karan. Lucas qelqaqa 56 watamanta 58 watakama qelqakuran, hunt’asqatan willan Jesuspa kawsayninmanta predicasqanmantapas.

Lucasqa allin médico kasqanraykun ‘qallariyninmantapacha allintapuni t’aqwispa’ qelqaran, kinsa chunka phisqayoq watakunapi sucedesqantan willan, 3 watamanta manaraq Jesús hamushaqtin 33 watakama Jesuspa hamusqan qhepata (Lucas 1:3). Lucaspa qelqasqan willakuykunaqa kuskanmanta aswanraqmi mana tarikunchu huk Evangeliokunapi.

JESUSPA PREDICASQAN QALLARIN

(Lucas 1:1–9:62)

Lucasqa Bautizaq Juanpa nacesqanmanta, Jesuspa nacesqanmantawan willasqan qhepamanmi willaran Bautizaq Juanpa predicasqanmanta, Bautizaq Juanmi predicayta qallariran chunka phisqayoq wataña Tiberio César kamachishaqtin, chayqa karan 29 watapi Jesuspa bautizakusqanmanta soqta killa ñawpaqta (Lucas 3:1, 2). Chaymanta soqta killa qhepamantaq Bautizaq Juan Jesusta bautizaran (Lucas 3:21, 22). 30 watapin Jesusqa Galilea provinciaman kutiran sinagogakunapitaq yachachiyta qallariran (Lucas 4:14, 15).

Galilea provinciapi predicayta qallarispa runakunaman kayta niran: “Huk llaqtakunamanpas Diospa qhapaqsuyunmanta allin willakuykunataqa willamunaymi”, nispa (Lucas 4:43). Challwaq Simonta huk yachachisqankunatawan pusaran, paykunata niran: ‘Kunanmantaqa runakunata challwaqmi kankichis’, nispa (Lucas 5:1-11). Iskaykaq kutipi predicaqtintaq chunka iskayniyoq apostolninkunawan riran (Lucas 8:1). Kinsakaq kutipitaq chunka iskayniyoq apostolninkunata kamachin “Diospa qhapaqsuyunmanta willamunankupaq, onqosqakunata qhaliyachimunankupaqwan” (Lucas 9:1, 2).

Bibliamanta tapuykuna kutichiykunapiwan:

1:35. ¿Imarayku Jehová Dios Jesuspa kawsayninta Mariaq wiksanman churaran? Jehová Diospa nisqan hina, Jesusqa Abrahanpa, Judapa, Davidpa mirayninmanta hamunan karan, chaymi Jehová Diosqa Jesuspa kawsayninta Mariaq wiksanman churaran (Génesis 22:15, 18; 49:10; 2 Samuel 7:8, 16). Jehová Diosqa santo espiritunwanmi Churinpa ch’uya kawsayninta hanaq pachamanta Mariaq wiksanman astamuran (Mateo 1:18). Jesuspa kawsaynintaqa santo espiritun sumaqta p’istuykuran Mariaq huchanwan ama qhellichakunanpaq, chaymi mana huchayoq naceran.

1:62. ¿Roqt’umanchu upamanchu Zacarías tukupuran? Manan, upayapullaranmi. Wakin runakunaña Zacariasta ‘makinkuwan’ tapuranku churinman ima sutita churananpaq chaypas, manan roqt’uyapusqanraykuchu chhaynata tapuranku. Payqa yaqapaschá uyariran esposanpa nisqanta. Chaypaschá runakunaqa makiwan Zacariasta tapuranku esposanpa nisqan sutita wawaman churanankupaq. Bibliaqa upayapusqanmanta qhaliyasqallantan willan, chaywanmi yachanchis mana roqt’uyapusqanta (Lucas 1:13, 18-20, 60-64).

2:1, 2.  ¿Imaynatan yanapawasunman ‘runa yupayqa chayllaraq qallarirqan’ nisqa rimay Jesuspa hayk’aq nacesqanta yachanapaq? César Augusto kamachikushaqtinqa iskay kutita runakunata yupakuran: ñawpaqkaq apakuran 2 watapi manaraq Jesús hamushaqtin (Daniel 11:20 textoq nisqanman hina), iskaykaqtaq apakuran 6 otaq 7 watapi Jesuspa hamusqan qhepata (Hechos 5:37). Siria llaqtapi Quirinio kamachikushaqtinmi iskaynin runa yupay apakuran, chaywanmi yachanchis iskay kutipi Quirinioq  kamachikusqanta. Lucaspa qelqasqan hina chayllaraq runa yupayqa karan 2 watapi manaraq Jesús hamushaqtin, Jesustaq chay watapi naceran.

2:35. ¿Imaynapin llakikuy Mariaq sonqonta ‘espadawan hina’ t’urpunan karan? Jesustaqa yaqa llapa runakunan mana chaskirankuchu Mesiasta hina, chaymantan Mariaqa anchata llakikunan karan. Hinaspapas anchatan llakikuran churinpa wañusqanta rikuspa (Juan 19:25).

9:27, 28. Jesusmi yachachisqankunata nisqa: kaypi kaqkunamanta wakinniykichisqa ‘kawsashankichisraqmi’ Diospa Reinonta rikunaykichiskama nispa, Lucaspa nisqan hina, chaymanta ‘pusaq p’unchaymanta hina’ Jesuspa rikch’aynin huknirayman tukusqa. Mateowan Marcoswanñataq ichaqa ninku, ‘soqta p’unchaymanta’, nispa. ¿Imarayku huknirayta willanku? (Mateo 17:1; Marcos 9:2.) Lucasqa iskay p’unchaymantawanmi willashan: yachachisqankunaman Jesuspa prometesqan p’unchaymanta, Jesuspa rikch’aynin huknirayman tukusqan p’unchaymantawan.

9:49, 50. ¿Imaraykun Jesús mana hark’aranchu huk runata supaykunata qarqonanpaq manaña paywan kuskachu puriran chaypas? Chay tiempopiqa manaraqmi cristiana congregación karanchu, chaymi Jesusqa mana chay runata hark’aranchu. Chayraykun chay runaqa mana Jesuswan kuskachu purinan karan Jesuspa sutinpi iñinanpaq supaykunata qarqonanpaqpas (Marcos 9:38-40).

Yachananchispaq:

1:32, 33; 2:19, 51. Mariaqa allintan sonqonpi waqaycharan profeciakunaq willasqanta repararantaqmi hunt’akusqantapas. ¿Ñoqanchispas allintachu reparashanchis ‘p’uchukay’ tiempokunamanta Jesuspa nisqanta, tupanachishanchischu kay p’unchaykunapi sucedesqanwanpas? (Mateo 24:3.)

2:37. Anaq ruwasqanmi yachachiwanchis Jehová Diosta yupaychashanallanchispaq, ‘mañakushanallanchispaq’, ‘ama huñunakuyninchista saqenanchispaqpas’ (Romanos 12:12; Hebreos 10:24, 25).

2:41-50. Joseqa Diospa munayninta ñawpaqta ruwaran, allintataqmi llank’aran familianta uywananpaq Diosmantapas yachachiranmi. Chaymi payqa allin ejemplo familia umalliqkunapaq.

4:4. Sapa p’unchaymi Diosmantaqa yachashanallanchis.

6:40. Diospa Siminta yachachiqqa yachachisqanman hinan kawsanan, chhaynapin estudiachisqanpas paypa ruwasqanta ruwanqa.

8:15. ‘Diospa Siminta waqaychaqkuna [...] hinaspa pacienciawan ruruq’ kananchispaqqa, allinta Diospa Siminta entiendenanchis, ancha chaniyoqpaqmi qhawarinanchispas. Bibliata, qelqakunata leenapaqqa Diosmanta mañakunanchis leesqanchispipas yuyaymanananchis.

P’UCHUKAYPI JESUSPA PREDICASQAN

(Lucas 10:1–24:53)

Jesusqa 70 yachachisqankunata ñawpachiran Judá suyuq llaqtankunaman, ayllunkunamanwan rinankupaq (Lucas 10:1, NM). Chaymantataq Jesús yachachispa riran ‘llapa llaqtakunata huch’uy llaqtakunatawan’ (Lucas 13:22).

33 watapi, phisqa p’unchayraq Pascua fiestapaq kashaqtinmi Jesusqa malta asnopi sillaykusqa Jerusalén llaqtaman haykuran. Ñan tiempo chayamunña yachachisqankunaman Jesuspa willasqan simi hunt’akunanpaq, paymi niran: ‘Runaq Churinqa sinchitan ñak’arinqa. Kurak runakunan, sacerdote umallikunan,  kamachikuy simita yachachiqkunan cheqnikuspa wañuchinqaku, ichaqa kinsa p’unchaymanta kawsarimpunqa’, nispa (Lucas 9:22, 44).

Bibliamanta tapuykuna kutichiykunapiwan:

10:18. ¿Imatan Jesús nisharan 70 yachachisqankunaman: “Ñoqan rikurqani Satanasta rayo hina hanaq pachamanta urmaykamushaqta”, nispa? Jesusqa manan chay tiempopi Satanaspa wikch’uykamusqa kasqanmantachu rimasharan. Satanasqa 1914 watapiraqmi hanaq pachamanta wikch’uykamusqa karan, chay watapin Cristo kamachikuyta qallariran (Apocalipsis 12:1-10). Jesusqa hamuq tiempopi hunt’akunanmantan rimasharan.

17:34-37. ¿Pikunan kanku ‘kunturkuna’ otaq ankakuna? ¿Iman ankakunaq huñukusqan “wañusqa” cuerpopas? “Apasqa” kaqkunata otaq qespichisqa kaqkunata rikch’anachikun karumanta allinta rikuq ankakunawan. Ankakunaq huñukusqan “wañusqa” cuerpotaq rikch’akun Cristoq qayllaykamusqanwan Jehová Diosmanta espiritual mikhuna chaskisqanchismanwan (Mateo 24:28).

22:44. ¿Imaraykun Jesús sinchita llakikuran? Imaymanan llakichiran. Jesusqa yacharanmi suwata hina wañuchiqtinku Taytanpa llakikunanta, chhayna wañuchisqankumanta Taytanpa sutin saruchasqa kanantapas, chaymi anchata llakichiran. Chaymantapas wiñay kawsaynin runakunaq kawsayninpas paymanta karan, chaypaqqa wañunankama hunt’aq kanan karan.

23:44. ¿Intiq wañusqanraykuchu kinsa horata tutayaran? Manan, Intiqa wañun mosoq killa rikhurimullaqtinmi, pura killa kaqtinqa manan wañunchu, Pascua fiestapiqa pura killa karan. Jesuspa wañusqan p’unchay tutayayqa Diospa milagro ruwasqanmi karan.

Yachananchispaq:

11:1-4. Kay textopi nisqan simikunaqa tupanmi Orqo Patapi mañakuymanta Jesuspa yachachisqanwan, —chaytaqa yachachiran huk wata kuskan ñawpaqta— chaywanmi yachanchis mana kaqllatachu mañakuspa rimananchista (Mateo 6:9-13).

11:5, 13. Jehová Diosña mañakuyninchista kutichimunqa chaypas, mañakushanallanchispuni (1 Juan 5:14).

11:27, 28. Cheqaq kusikuyqa manan familianchiswan imayna kawsasqanchismantachu nitaq qhapaq kaymantachu, aswanpas cheqaq kusikuyqa hamun tukuy sonqowan Diospa munaynin ruwasqanchismanta.

11:41. Contribucionkunataqa tukuy sonqomantan churananchis.

12:47, 48. Pikunachus askha llank’ayta chaskikuspa mana hunt’aqkunaqa aswan huchachasqan kanqa, imayna llank’anankuta mana yachaqkunamantaqa.

14:28, 29. Imachus kapuwaqnillanchiswanmi kawsananchis.

22:36-38. Jesusmi yachachisqankunata niran, espadata apaychis nispa, ichaqa manan hark’akunankupaqchu apananku karan. Jesusta hap’inanku tuta espada apasqankuqa kayta yachanankupaqmi karan, paymi yachachisqankunata niran: “Espadawan maqanakuqkunaqa espadawan wañuchisqallataqmi kanqaku”, nispa (Mateo 26:52).

[31 paginapi dibujo]

Joseqa allin ejemplo karan familianta umallispa

[32 paginapi dibujo]

Lucasqa hunt’asqatan qelqaran Jesuspa kawsasqanmanta predicasqanmantapas