¿Imaraykun Dios Noeta allinpaq qhawariran? ¿Imaraykun chayta yachananchis?

ALLIN noticiakunataqa manan qonqanchischu, aswanpas yuyarillanchismi maypi chay noticiakuna uyarisqanchista, imata ruwashasqanchista, imayna sientekusqanchistapas. Ñawpaq tiempopin Jehová Dios Noeman willaran huk ancha allin noticiata, niranmi: “Llapan kawsaqtan p’uchukachipusaq”, nispa. Noeqa manan hayk’aqpas chaytaqa qonqanmanchu karan. Jehová Diosmi Noeta kamachiran ancha hatun arcata ruwananpaq, chaymanmi Noepas, familianpas, animalkunapas haykunanku karan mana wañunankupaq (Génesis 6:9-21).

Diospa willasqanta uyarispa, ¿kusikuranchu Noé icha rimapakuranchu? ¿Imaynatan familianman willaran? Bibliaqa manan chaykunamanta willanchu, ichaqa kaytan nin: “Noetaq Diospa tukuy kamachisqanman hina ruwarqan”, nispa (Génesis 6:22).

Noeqa Jehová Diospa llapa kamachisqantan kasukuran, chaymi Diospa khuyapayasqan otaq allinpaq qhawarisqan karan (Génesis 6:8). ¿Imaraykupiwanmi Noé Diospa sumaq qhawarisqan karan? Chaytaqa yachananchismi Diospa sumaq qhawarisqan kananchispaq. Noé hina kasunchis chayqa manan wañusunchu Diospa phiñakuynin p’unchay chayamuqtin. Ñawpaqtan ichaqa yachasunchis imaynan kawsay karan Noepa tiemponpi chayta.

Supaykunaq kay pachaman hamusqan

Noeqa ñawpaq tiempopiraqmi kawsaran, Adán kamasqa kasqanmanta waranqa wata qhepallata. Noepa tiemponpi runakunaqa yachayniyoqmi karanku, chaymi fierromanta broncemanta herramientakunata ruwaranku. Chaykunawanpaschá Noeqa arcata ruwaran. Chaymantapas yacharankun tocanakuna ruwayta. Runakunaqa kay tiempopi hinan casarakuranku, familiankuta uywaranku, chakrata llank’aranku, uywankupas karan; chaymantapas imaymanata venderanku rantiranku ima (Génesis 4:20-22; Lucas 17:26-28).

Ichaqa chay tiempopi runakunaqa aswan unaytan kawsaqku ñoqanchismantaqa. Pillapas chayallaqmi 800 watamanqa. Noeqa kawsaran 950 watakama; Adantaq 930 watakama, Noepa abuelon Matusalentaq 969 watakama (Génesis 5:5, 27; 9:29). *

Chaymantapas chay tiempopiqa askha angelkuna runaman tukuspa kay pachaman hamuranku. Chaymantan Génesis 6:1, 2 texto nin: “Kay pachapin runakuna mirayta qallarirqan, chaymi paykunaq warmi wawankuna nacerqan. Hinan Diospa wawankunaqa runakunaq ususinkunata sumaq rikch’ayniyoq kasqanta qhawarispa, lliwmanta akllarikuspa pi munasqankuwan  casarakurqanku”, nispa. Chay “Diospa wawankunaqa” runaman tukuq angelkunan karan. Chaykunaqa manan Diospa kamachisqanchu hamuranku, nitaq runakunata yanapaqchu, aswanpas “hanaq pacha tiyanankuta [saqespa]” kay pachapi sumaq rikch’ayniyoq warmikunawan puñuyta munaspan hamuranku. Chhaynapin paykunaqa Saqraq supayninkunaman tukupuranku (Judas 6).

Chay angelkunaqa millay mana kasukuq, qhellikunata ruwaq, sinchi yuyaysapa, kallpasapa ima kaspankun lliw runakunata mana allinman tukuchiranku. Yaqapaschá runakunata kamachiyta qallariranku, tukuy munasqankutataq ruwachirankupas. Paykunaqa manan pakallapi huchapakuq runakuna hinachu millay ruwayninkutaqa ruwaranku, aswanpas lliwpa qayllanpin mana p’enqakuspa Diospa contranpi imaymanata ruwaranku.

Chay angelkunaqa warmikunapi churiyaranku sinchi kallpasapa qhari wawakunata, paykunan hebreo rimaypi nefilim nisqa sutiwan reqsisqa karanku. Biblian nin: “Diospa wawankunan runakunaq ususinkunawan tiyaspanku, qhari wawakunata churiyarqanku. Hinan chay tiempopipas qhepamanpas kay pachapi hatuchachaq runakuna [nefilim] karqan. Chaykunan ñawpaqmantapacha kallpasapa mentasqa qharikuna karqanku”, nispa (Génesis 6:4). Chay nefilim runakunaqa sinchi manchanan karanku. Nefilim sutiqa “urmachiqkuna” ninanmi, paykunaqa runakunatan urmachiqku, wañuchiqku ima. Paykunamantapunichá wakin cuentokunapas willashan.

Chanin runakuna sinchita llakikuranku

Noepa tiemponpi runakunaqa sinchi mana allinkunata ruwasharanku, chaymantan Biblia kayta nin: “Señor Diosmi rikurqan kay pachapi runakunaq sinchi mana allin kasqanta, sonqonkuq lliw yuyaykusqanpas mana allinllapuni kasqantawan [...], kay pachantinpitaq lliw mana chanin-kaypas q’oñirirqan [...], lliw runan kay pachapi puriyninpi waqllipurqan”, nispa (Génesis 6:5, 11, 12).

Chhayna millay runakuna ukhupin Noeqa tiyaran. Chaywanpas “Noeqa karqan chanin qharin [...], payqa Diospa munayninta ruwaspallapunin kawsarqan” (Génesis 6:9). Chanin runapaqqa sasan mana chanin runakuna ukhupi kawsayqa. ¡Maytachá llakikuran runakunaq ruwasqanta rikuspa, uyarispa ima! Millp’uq Para unu chayasqan qhepamanmi huk chanin runapas Noé hina sinchita llakikuran runakunaq ruwasqanta rikuspa. Chay runaq sutinqa Lotmi karan, payqa Sodoma llaqtapin tiyaran. Sinchitan llakikuran chay llaqtapi “waqllisqa runakunaq millay kawsayninkuwan”, chaymi “millay mana chanin ruwasqankuta rikuspa uyarispa ima maytapuni sapa p’unchay sonqonpi llakikuspa kawsarqan” (2 Pedro 2:7, 8). Chhaynatan Noepas llakikunman karan.

¿Llakikunkichu pachantinpi runakunaq mana allinkuna ruwasqanta rikuspa uyarispa ima? Chhayna kaqtinqa entiendenkin Noé imarayku llakikusqanta. Noeqa soqta pachak watatan mana chanin runakuna ukhupi kawsaran, chaymantañan Diosqa chay runakunata unuwan millp’uchiran. ¡Sasachá paypaq karan chaytukuy watakuna  chay runakunawan kawsay! ¡Maytachá suyakuran millay kawsay tukukunanta! (Génesis 7:6.)

Anchatan kallpachakuran mana paykuna hina kananpaq

Biblian nin: “Noeqa karqan chanin qharin, wiñaymasinkuna ukhupi allin kawsaq”, nispa (Génesis 6:9). Noeqa Diospa qhawarinanpaqmi allin kawsaq karan, wiñaymasinkuna qhawarinanpaq ichaqa hukniray karan. Noeqa manapunin paykunawan huñukuranchu, paykuna hina yuyaykuranchu, nitaq mana allin ruwayninkutapas ruwaranchu. Arca ruwaypi llank’asqanta qhawarispaqa maytachá chay runakuna asipayaranku. Manachá uyariqpas tukurankuchu Noepa willasqantaqa.

Noeqa manan upallakuranchu Diosmanta willaytaqa; Bibliaq nisqan hina payqa ‘chanin kawsaymanta willaqmi’ karan (2 Pedro 2:5). Ichaqa yacharanmi runakuna paypa contran hatarinankuta. Abuelonpa taytan Enocqa chanin runan kasqa, paymi willasqa Jehová Dios millay runakunata ch’usaqyachinanta. Chayta willasqanraykun payta wañuchiyta munasqaku, Jehová Diosmi ichaqa Enocta pakaykusqa mana wañuchinankupaq (Génesis 5:18, 21-24; Hebreos 12:1; Judas 14, 15). Noepa contranpipas askhan kasharanku: Satanás, supaykuna, nefilim runakuna, mana uyarikuq runakunapas, chayraykun anchata kallpachakunan karan mana pisipananpaq, mana iskayaspataq Diosman hap’ipakunan karan.

Diosta mana manchakuqkunaqa imaymanamantan Jehová Dios serviqkunataqa hark’ayta munaranku. Jesucristotapas qatikuqninkunatapas cheqnirankun (Mateo 10:22; Juan 15:18). Noeqa Diosta mana manchakuq runakuna ukhupin Jehová Diosta serviran. Paypaqqa Diospa allin qhawarisqan kaymi aswan allin karan runakuna allin qhawarinanmantaqa. Chaymi Jehová Diosqa allinpaq qhawariran.

Noeqa kasukuranmi

Qhawasqanchis hina Noeqa tukuy sonqowanmi predicaran. Runakunan ichaqa mana kasukurankuchu. Biblian nin: “Runakunata manaraq unu millp’ushaqtinmi, mikhusharqanku, ukyasharqanku, casarakusharqanku, casaranankupaq rimanakusharqanku Noepa arcaman haykusqan p’unchaykama, manataq imatapas repararqankuchu [kasukurankuchu] millp’uq unu chayamuspa llapanta millp’unankama”, nispa (Mateo 24:38, 39).

Jesusqa nillarantaqmi Noepa tiemponpi hina kay tiempo runakuna mana kasukuq kanankuta. Jehová Diospa testigonkunaqa pachak watata hinañan predicashanku Jehová Dios kay pachamanta mana allin kawsay tukuchinanta. Chhaynapin kay pachapi tukuy imapas chaninkama kanqa. Wakinña chay willakuyta kasukushanku chaypas, waranqanpi runakunan mana kasukunkuchu. “Paykunaqa yanqan mana yachaqman tukunku”, paykunamanqa manan imapas qokunchu Jehová Dios Noepa tiemponpi runakunata unuwan millp’uchisqanqa (2 Pedro 3:5, 13).

Noeqa kasukuranmi Jehová Diospa nisqanta, chaymi mana wañuranchu millay runakunawan kuska. Apóstol Pablon qelqaran: “Iñiywanmi Noeqa manaraq rikusqakunamanta Dios willaqtin hina, manchakuywan kasukuspa arcata ruwarqan llapa familiantin qespichisqa kananpaq [mana wañunanpaq]”, nispa (Hebreos 11:7).

Noé hina kasun

Noepa ruwasqan arcaqa sinchi hatunmi karan, bola hayt’ana hatun estadio hina, sayayninmantaq phisqa pisoyoq wasi hina. Runakunaq aswan hatun ruwasqan barcomantaqa 30 metro aswan hatunraqmi karan. Ichaqa arcataqa manan barcokuna hina lamar-qochanta purinanpaqchu ruwakuran, aswanpas tuytunallanpaqmi ruwakuran. Chaywanpas allin yachaywan ruwasqan  karan, chaymantapas hawanpas ukhunpas breawanmi llut’asqa karan. Noeqa phisqa chunka watapi hinan arca ruwaytaqa tukunman karan (Génesis 6:14-16).

Chaymantapas Diosqa Noeta kamachiran arcapi mikhunata huñunanpaq, chaytan familianpas animalkunapas watantin mikhunanku karan. Diosqa kamachillarantaqmi: ‘Animalkunata arcaman haykuchiy’, nispa. ¿Kasukuranchu Noé Diospa kamachisqanta? Biblian nin: “Hinaqtinmi Noeqa Señor Diospa tukuy kamachisqanman hina ruwarqan”, nispa. Diospa kamachisqanta llapantaña hunt’aspa, ¡maytachá Noeqa kusikuran Jehová Dios punkuta wisq’aqtin! (Génesis 6:19-21; 7:5, 16.)

Hinaspataq Jehová Diosqa tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawan parachimuran, arcapi kaqkunataq watantin chaypi qhepakuranku unu ch’akinankama (Génesis 7:11, 12; 8:13-16). Llapan Diosta mana manchakuq runakunan wañuranku, Noewan familiallanwanmi mana wañurankuchu, pachantinpitaq manaña millay kawsay karanchu.

Bibliaq nisqan hina, Diosqa runakunata unuwan millp’uchiran “chay qhepata kawsaq millay runakuna wananankupaq[mi]”. Biblian nin: “Kunan kashaq hanaq pachawan kay pachawanmi ichaqa Diospa kikin siminwan ninapaq waqaychasqa kashan, hinaspan hatun taripay p’unchaypi [otaq Diospa phiñakuynin p’unchaypi] ninawan ruphaykachisqa kanqa, Diosta mana manchakuq runakunaq muchunan chayamuqtin”, nispa. Ichaqa Noepa tiemponpi hina manan lliwchu wañunqaku. “Chaywanpas Señorqa yachanmi payta manchakuqkunata sasachakuymanta qespichiyta” (2 Pedro 2:5, 6, 9; 3:7).

Noeqa Dios sonqo chanin runan karan, millay ruwaq runakuna ukhupitaq kawsaranpas. Runakunaña cheqniranku burlakuranku chaypas, Diospa tukuy kamachisqantan kasukuran, allin kaqtataq ruwaranpas. Sichus Noé hina kasun chayqa ñoqanchispas Diospa allin qhawarisqan kasun, pisi tiempollamantataq kay pacha paraisoman tukuqtin wiñaypaq chaypi kawsasun (Salmo 37:9, 10).

[Uranpi willakuy]

[4 paginapi willakuy]

Nefilim runakunamantan askha cuentokuna rikhuriran

[6 paginapi dibujo]

Noé hina kasun chayqa Diosmi allinpaq qhawariwasun

[4 paginapi kaq fotota horqorqan]

Alinari/​Art Resource, NY