Familiakunapaq sumaq yachachiykuna

¿Imaynatan wawakunata uywana?

Johnmi * khaynata willakun: “Huch’uyllaraq kashaqtiy imatapas mana allinta ruwaruqtiyqa, tayta mamayqa allintaraqmi tapuwaqku imarayku chaykuna ruwasqayta, chaymantañan soq’awananku kaqtinqa munayllata soq’awaqku. Chaytan ñoqapas ruwani wawaykunawan. Señoray Alisonmi ichaqa, hukniray uywasqa kasqa. Paypa tayta mamankunaqa imamantapas castigaqkupachas wawankunata. Señoraypas mayninpiqa chhaynatachus hina ruwan wawaykunawan”, nispa.

Carolmi khaynata willakullantaq: “Pisqa watallaypiraq kashaqtiymi papayqa saqepuwaranku, payqa manan hayk’aqpas qhawariwarankuchu. Chaymi ñoqaqa mamitay llank’ashanankama sullk’aykunata cuidaq kani. Ñoqaqa kuraq runakunaq ruwanantan ruwaq kani, chayraykun mana huk wawakuna hinachu wiñarani. Chaychá kunanqa phiñasqa hinalla kani. Wawaykuna imatapas mana allinta ruwaruqtinkupas nishutan phiñakuni, nishutataq tapupayani llapachanta willawanankukama. Qosay Marcosmi ichaqa, mana chhaynachu. Payqa munayllatan imatapas ruwan. Papanqa munayllatas payta uywasqa, señorantapas munakuywansi cuidaq kasqa. Chaychá qosaypas wawaykuna ima mana allintapas ruwaqtinkuqa munayllata wanachin”, nispa.

CHAY tayta mamakunaq willakusqanmi rikuchiwanchis, sapankapas imaynachus uywasqa kasqanman hina wawankuna uywasqanta. Arí, wasipiqa sapanka tayta maman wawanku imatapas mana allinta ruwaqtinqa imaynatachus payta wanachiranku chhaynata wanachiyta munanqa. Chhaynata sapankapas munasqanman hina wawata uywayta munanqa chayqa, yaqapaschá paykuna pura phiñachinakunkuman.

Wawayoqkunaqa allintan yachanku wawa uywayqa sasa kasqanta. Chaymantapas wawakunataqa sapa p’unchaymi qhawarishanalla, chaywanmi tayta mamakunaqa sinchita sayk’uspa astawanraq phiñachinakunkuman. Joanna sutiyoq cristianamanta rimasun, payqa qosan Davidpiwanmi uywaranku iskay ususinkuta. Joannan nin: “Anchatan munakuni wawaykunataqa, mayninpin ichaqa umayta wasapawaqku.  Puñunankupaq kamachiqtiyqa manan puñuyta munaqkuchu, mayninpiqa puñushallaqtiykuraq hatarispan mana puñuchiwaqkuchu. Chaymantapas manan uyariwaqkuchu rimapayasqayta. Zapatonkuta, p’achankuta, pukllanankutapas comuntan maypipas saqerpariqku. Mantequillatapas manan waqaychaqkuchu”, nispa.

Jackmanta yachallasuntaq. Paypa señoranmi onqokusqan qhepallaman depresión posparto nisqa onqoyniyoq kapusqa. Jackmi khaynata willakun: “Mayninpiqa sayk’usqallañan llank’anaymanta lloqsiq kani, wasiyman chayaspaytaq tutakama qholla wawachayta cuidaq kani. Chhaynapi tarikusqaykuwanmi mayninpi mana allintachu kuraq wawaykuta wanachiq kayku. Payqa nishutan sullk’anmanta envidiakuq, manan munaqchu sullk’a wawaykuta nishuta atiendenaykuta”, nispa.

Tayta mamakuna chhaynapi tarikuspankuqa yaqapaschá phiñachinakunkuman wawankuta imayna uywanankumanta mana allinta rimanakuspanku, hinaspa simipura hap’inakunkuman. Chaykuna kaqtin manachus sumaqta parlanqaku chayqa, manapaschá ni rimanakuytapas munanqakuñachu. Chayta rikuspankun wawakunapas munasqankuta ruwachinkuman tayta mamankuta. ¿Iman yanapanman tayta mamakunata hukllachasqa kanankupaq, wawankutapas allinta uywanankupaq?

Iskayniykichispaq tiempota t’aqaychis

Diosqa ñawpaq warmi qharitaqa, manaraq wawayoq kashaqtinkun casarachiran, chaymi kay tiempopi warmi qharikunaqa casarakunankuraq kuska tiyanankupaq, wawayoq kanankupaqpas. Wawakuna wiñaspa ripuqtinkupas kuskallan kashananku. Casado warmi qharimanta rimashaspan Biblia khaynata niran: “Chayrayku, runaqa Diospa hukllachasqantaqa ama t’aqachunchu”, nispa (Mateo 19:6). Chayta nisqan ñawpaqllatan Bibliaqa willallarantaq “runaqa taytantapas mamantapas saqepun[anmanta]” (Mateo 19:5). Rikusqanchis hina, warmi qhariqa manan wawakunaraykullachu kuska tiyananku, aswanmi allin hukllachasqa kasqankurayku. Chayraykullataqmi tiempotapas t’aqananku wawankuta uywanankupaqqa.

Chhaynaqa, ¿imatan tayta mamakuna ruwananku hukllachasqalla kanankupaq? Paykunapuran tiempota hap’inanku huk ratullapas iskaynillanku kanankupaq, chhaynapin tiemponku kanqa paykunamanta wawankumantawan rimanankupaq, kuska sumaqta parlanankupaqwan. Mayninpin ichaqa sasa kanman chaykunata ruway. Alisonmi khaynata willakun: “Qosaywan kuska sapallayku parlayta qallarishaqtiykun, qonqaylla sullk’a wawachayku waqayta qallarin, mayninpiqa kuraq wawaykuñataq imapas karunman hinaraq waqaspa hamuwanku colorninkuna chinkarusqallanmanta”, nispa.

Joannawan Davidwanpas sapa p’unchaymi kaq horallapi wawankuta puñuchiqku, chhaynapi tiemponku kananpaq. Joannan nin: “Wawaykutan niq kayku ima horatachus sapa p’unchay puñunankuta. Puñuruqtinkuñan tiempoyku karan chayraq thak kaspa iskayllayku imallamantapas rimanaykupaq”, nispa.

Tayta mamakuna chhaynata ruwaspankuqa manan paykunallapaqchu allin kanqa; wawankutapas yanapashankun ‘ama aswan allinpuni kasqankuta yuyaykunankupaq, aswanpas paykuna kikinku imaynachus kasqallankuta yuyaykunankupaq’ (Romanos 12:3). Chhaynapin wawakuna yachanqaku mana paykunallatachu ñawpaqtaqa qhawarina kasqanta. Chaymantapas yachanankun mana paykunaq munasqallantachu ruwana kasqanta, aswanpas paykunan ruwananku tayta mamankuq kamachisqanta.

¿IMATAN RUWAWAQCHIS? Wawaykikunata niy ima horatachus sapa p’unchay puñunqaku chayta, kasukuchunkutaq chay nisqaykita. Mayninpiqa yaqapaschá aschatawan qhepakuyta munankuman unuta ukyanankupaq otaq imata ruwanankupaqpas, chhayna kaqtinqa qhepakullankumanmi. Ichaqa manan sapa kutichu chayta ruwananku. Sichus: “Pisqa minutotawanyá qheparukusaq”, nispa nisqankuta uyariyta munanki chayqa, relojniykita qhawaspa pisqa minutollata qhepachiy, chay tiempo tukukuqtintaq nisqaykita hunt’achinayki. Chhaynapin, Bibliaq nisqan hina, “arí” nisqayki “arí” nisqallapuni kanqa, “manan” nisqaykipas, “manan” nisqallapuni kanqa (Mateo 5:37).

 Wawaykikunan yachananku huklla kasqaykichista

Biblian nin: “Churilláy, uyariy taytaykiq yachachiyninta, kasukullaypuni mamaykiq yachachisqasuykita”, nispa (Proverbios 1:8). Chay textoq nisqan hina, tayta mamakunaqa iskayninkun wawankuwan kasuchikunanku. Ichaqa, iskayninkuña allin uywasqa karanku chaypas, wawakunata wanachina kaqtinqa, manapaschá kaqllatachu imatapas ruwayta munanqaku. Chhayna kaqtinqa, ¿imatan ruwankuman?

Johnmi nillantaq: “Wawaykuta wanachinayku kaqtinqa, manaña igualtachu piensayku chaypas, manan chay ratochu chayta ninakuyku. Mayninpin ichaqa sasa hukpa nisqanta yanapay. Manaña rimariykuchu sapankapas imayna piensasqaykuta chaypas, wawaykuqa ratullan imatapas reparan”, nispa.

Chhaynaqa, ¿imatan ruwanku Johnwan Alisonwan wawankuta wanachinanku kaqtin? Alisonmi nin: “Sichus mana allinpaqchu qhawarishani imaynatachus qosay wawayta anyasqanta chayqa, waway ripuqtinñan payman chayta willani. Manan munanichu waway munasqanman hinalla imatapas ruwakunanta. Sichus reparan sapankaykupas huknirayta piensasqaykuta chayqa, allintan nini llapaykupas Jehová Diospa kamachisqanta kasukunayku kasqanta. Chaymantapas willallanitaqmi papantaqa umalliqniyta hina respetasqayta, paytaq iskayniykuta kasuwananku kasqantawan”, nispa (1 Corintios 11:3; Efesios 6:1-3). Qosan Johnmi nillantaq: “Iskayniyku wasipi kashaqtiyku wawaykuna imatapas mana allinta ruwaqtinkuqa, ñoqan paykunataqa rimapayani. Imachus pasasqanmanta señoray allinta yachaqtintaqmi, payta nini wawakunata rimapayananpaq, ñoqataqmi yanapani kasukunankupaq. Sichus señoraypa ima nisqantapas mana allinpaq qhawarini chayqa, huk ratopiñan chayta nini”, nispa.

Chhaynaqa, tayta mamakuna, ¿imatan ruwawaqchis huk yuyayllawan imatapas ruwanaykichispaq, wawaykichiskunapas respetanallasuykichispaq?

¿IMATAN RUWAWAQCHIS? Semanapi huk p’unchayta akllaychis wawaykichista imaynatachus uywashankichis chaymanta rimanaykichispaq, chay ratopin rimallawaqchistaq imakunatachus mana allinta qhawarishankichis chaymanta. Allinta uyarinakuychis, chaymantapas sapankaykichismi wawaykichiswanqa huknirayta apanakunkichis, chaytan respetanakunaykichis.

Wawata kuska uywayqa allintan hukllachan warmi qharita

Kaypi yachasqanchis hina, wawa uywayqa sasapunin, chaymi mayninpiqa sayk’uwaqchis wawata uywaspa. Ichaqa manan wiñaypaqchu wawakunataqa uywankichis, maypachachus paykunapas familiayoq kapunqaku chayqa, astawanmi iskaynillaykichispaq tiempo kanqa. Chay tiempo chayamuqtinqa, ¿aswan hukllachasqachu kashankichis wawaykichista uywasqaykichismanta? Chaypaqmi kunanmantapacha ruwanaykichis Eclesiastés 4:9, 10 textoq nisqanta, chaypin nin: “Aswan allinmi iskay runa huk runallamantaqa, aswan allintan llank’asqankumanta chaskinqaku. Hukkaqchus urman chayqa hukkaqninmi sayarichin”, nispa.

Sichus iskayniykichis yanapanakunkichis chayqa, allinkaman kapusunkichis ima ruwasqaykichispas. Qallariypin rimaranchis Carolmanta, paymi khaynata nillantaq: “Manaraq wawaykuna kashaqtinpas qosayqa allin runapunin karan, ichaqa aswan allintan chhayna kasqanta rikurani may munakuywan wawaykuta uywasqanpi, chaymi kunan astawan payta respetani munakuni ima”, nispa. Alisonpa qosan Johnpas nillantaqmi: “Señorayqa munakuywanmi wawaykunata uywaran, chaymi paytaqa aswan-aswanta munakuni respetani ima”, nispa.

Sichus tiempota t’aqankichis kuska kanaykichispaq, wawaykichistapas huk yuyayllawan allinta uywankichis chayqa, wawaykichiskuna wiñasqanman hinan astawan qankunapura hukllachanakunkichis. Chayta ruwaqtiykichisqa allin ejemplon kankichis wawaykichiskunapaq.

[Uranpi willakuy]

TAYTA MAMAKUNA, TAPUSAYKIKU:

▪ ¿Hayk’a tiempotan sapa semana t’aqankichis iskaynillaykichis kanaykichispaq?

▪ Wawakunata wanachina kaqtin, ¿imaynatan yanapanakunkichis?