¿Yacharqankichu?

¿Bibliamantapas kanchu huk qelqakuna Jesusmanta rimaqkuna?

▪ Arí, kanmi. Jesuspa tiemponpi kawsaq askha historiadorkunan paymantaqa rimarqanku. Cornelio Tácito runapas Cristomanta rimarqanmi Roma llaqtamanta qelqaspa. 64 watapi Roma llaqta ruphaykusqa kasqanmanta qelqaspan Tácito willan “cristiano” sutichakuqkunaman hatun kamachiq Nerón tumpasqanmanta, ichaqa wakinkunaq nisqanman hinaqa, chay kamachikuqsi ruphaykachinman karqan. Willallantaqmi: “[Cristianokunaqa] ‘cristiano’ nispa sutichakurqanku Cristorayku; paytataq wañuchisqa kamachikuq Poncio Pilato, Romapi rey Tiberio kamachikushaqtin”, nispa (Anales, XV, 44).

Historiador judío Flavio Josefo runapas rimallarqantaqmi Jesusmanta. Judeapi kamachikuq Festo 62 watapi hina wañupurqan, paypa rantinpitaq Albino kamachikuq kapurqan, chaymanta rimaspan Josefoqa khaynata nirqan: “[Anán sutiyoq uma sacerdoten] huñurqan umalli runakunata. Waqyachirqantaqmi Cristo sutiyoq Jesuspa wawqen Jacobota [Santiagota]”, nispa (Antigüedades Judías, libro XX, cap. IX, sec. 1, [200])”.

¿Imaraykun Jesusta “Cristo” nikullantaq?

▪ Evangelio librokunaq nisqanman hina, huk angelmi Mariaman rikhurispa nirqan: ‘Wiksallikunkin, hinaspa huk qhari wawata onqokunki, Jesús sutitataq churanki’, nispa (Mateo 1:31). Chay tiempopiqa askha judiokunan chhayna sutiyoq karqanku. Historiador judío Josefopas willanmi chunka iskayniyoq runakuna chhayna sutiyoq kasqankumanta, paykunaqa manan Bibliapi rikhurinkuchu. Mariaq wawantaqa “Nazaret llaqtayoq Jesús” niqkun, chay llaqtapi tiyasqanrayku (Marcos 10:47). Chaymantapas reqsillarqankutaqmi “Cristo” otaq “Jesucristo” nispankupas (Mateo 16:16). Yachasunchis imaraykun chhaynata nirqanku chaymanta.

“Cristo” simiqa hamun griego rimaypi kjristós simimantan, hebreo rimaypitaq maschíaj ninmi, chayqa “mesías” ninantan nin. Iskaynin simikunapas “hawisqa” otaq “akllasqa” ninanmi. Moisesta, Aaronta, rey Davidta, hukkunatapas “hawisqakuna” nikurqanmi, paykunaqa Diospa akllasqanmi karqanku allin llank’anakunata chaskinankupaq, paypa rantinpi imatapas kamachinankupaqwan (Levítico 8:12; 2 Samuel 22:51; Hebreos 11:24-26). Jesusqa Diospa akllasqanmi paypa rantinpi imatapas ruwananpaq, chayraykuchá paytaqa ‘kawsaq Diospa Churin Cristo’ nikunpas (Mateo 16:16; Daniel 9:25).

[15 paginapi dibujo]

Flavio Josefo