¿Iman yanapanman viudakunata?

CASARAKUY p’unchaypiqa warmi-qharin prometenakunku wañupunankukama munanakunankupaq. Chhaynata prometenakuspaqa pisillachá piensaykurqanku hukninku hayk’aqllapas wañukapunanta. Chaywanpas wañuyqa chayamunpunin hukninku sinchita kurakyapuqtin, onqoqtin, accidente kaqtin, otaq imapas kaqtin. Arí, qonqayllan hukninku sapallan rikukunman khuyay llakikuypi (Eclesiastés 9:11; Romanos 5:12).

65 watayoqmanta wichayman kaq warmikunamantaqa yaqa kuskanninsi viuda kanku, viudokunamantaqa kinsa kuti masraqsi kanku. Chaymi wakin runakunaqa warmikunalla viuda kanankupaq piensanku. Ichaqa qharikunapas chhayna llakikuypin tarikunku. Yaqapaschá qanpas viudo otaq viuda kashanki.

Chhayna kaqtinqa, ¿iman yanapasunkiman chay llakikuyniykita aguantanaykipaq? ¿Biblia yanapasunkimanchu? ¿Imatan wakin viudokuna otaq viudakuna ruwarqanku? Chaykunamantan qatiqninpi yachasunchis. Bibliaq yachachikuyninkunaqa yanapasunkimanmi aguantanaykipaq, manaña lliw llakikuyniykita tukuchinmanchu chaypas.

Sasan viuda-kayman yachakuyqa

Wakinmi ninku: “Manan waqanachu, pisi kallpakunallapaqmi chayqa, mana allinniykipaqmi kanman”, nispa. Ichaqa huk psicóloga viudan nin: “Waqayqa yanapasunkin amaña sinchita llakikushanaykipaq”, nispa. Chhaynaqa waqayqa pisiyachinmi llakikuyta, allinniykipaqtaqmi kanmanpas. Chayrayku ama p’enqakuychu waqayta. Yuyariy Abrahamta, payqa Dios sonqoña, amigonña karqan chaypas, esposan wañupuqtinqa ‘llakikuspan waqarqan’ (Génesis 23:2).

Allinmi kanman wakin ratokunapi sapallayki kanaykipaq hukkunamanta t’aqarikuyqa, chaywanpas  manan nishutaqa t’aqakunaykichu. Biblian nin: “Payllapaq kawsaqqa [lliwmanta t’aqakuqqa] munaynillantan maskhan”, nispa (Proverbios 18:1). Chhaynaqa confianza amigoykikunawan familiaykikunawan ima kay. Chaypaqmi allin kanman Jehová Diospa llaqtanpi kaqkunawan huñukuy, chaypiqa tarinkin Dios sonqo runakunata, paykunan yanapasunkiman kallpachasunkiman ima (Isaías 32:1, 2).

Chaymantapas wakinqa kallpatan hap’inku llapa qelqaqninkunaman qelqaspa. Chaytan qanpas ruwawaq. Hinallataq huk cuadernopi k’askachiwaq wakin fotokunata, cartakunata ima, qelqallawaqtaqmi qosayki (otaq esposayki) allin runa kasqanmanta, imakunata ruwaspan kusikurqankichis chaytapas.

Chayllaraqchus viuda otaq viudo kashanki chayqa, manapaschá ima ruwaytapas atishankichu, chinkasqa hinapaschá sientekushankipas. Chhayna kaqtinqa imachus ruwanaykita ruwashallay. Ñawpaqpi hina kaq horallata puñuy, hatariy, mikhuypas. Ñawpaqmantaña yuyaykuy sábado domingokunapi imakuna ruwanaykita, hayk’aqchus casarakusqayki p’unchaypi ima ruwanaykitapas, chay p’unchaykunapin astawan hamun llakikuy. Diospaq ruwanaykikunatapas ruwashallay (1 Corintios 15:58).

Sinchi llakikuypi kaqkunaqa mayninpiqa mana allinta piensaykuspan imatapas ruwanku, chayraykun cuidakunayki ama comunta imatapas ruwanaykipaq. Wakinqa allinnillankuta maskhaspan nisunkiman wasiykita vendenaykipaq, hatun negociota ruwanaykipaq, huk wasiman astakunaykipaq, wakmanta casarakunaykipaqpas. Chhayna kaqtinqa yuyariy Bibliaq nisqanta, chaypin nin: “[Allinta llank’aqpa] yuyaykusqankunaqa allinmankaman tukun, usqhayllata qhapaqyayta munaqtaqmi wakchayapun”, nispa (Proverbios 21:5). Chhaynaqa, ima ruwaytapas qallariyta munashanki chayqa, suyaykuyraq sonqoyki allinta tiyaykunankama.

Unay watakunaña tiyarqanki chayqa, sasapaschá kanman wañuqpa mayqen cosasninkunatan wasipi hap’illanki mayqenkunatataq mana chayta decidiy. Ichaqa ruwanaykipunin chaytaqa, mana chayqa llakikuyniykin yapakunqa (Salmo 6:6). Wakinqa sapallankun chaytaqa ruwanku, wakintaq hukwan compañachikunku, willankutaq chay cosasninkuna ima yuyarichisqanta. Chaymantapas huk confianza amigoykita otaq familiaykitan niwaq ima trámite nisqatapas ruwapunasuykipaq. Paymi yanapasunkiman certificado de defunción nisqata horqonaykipaq, autoridadkunaman bancokunamanpas willanmanmi qosaykiq (otaq señoraykiq) wañupusqanmanta, yanapallasunkimantaq título de propiedad nisqata cambianaykipaq, pensión por viudez nisqata chaskikunaykipaq, otaq hampikunamanta debesqaykita paganaykipaqpas.

Chaymantapas, sapallaykitaq kawsashanki chayqa, cuidakunaykin qhelli huchapi puriq runakunamanta. Yuyariy apóstol Pabloq nisqanta, paymi nirqan: “Aswanpas sapankaykichis yachaychis imaynatachus [...] ch’uyatapuni [...] kawsayta. Ama Diosta mana reqsiq runakuna hinaqa millay munapayaykunapi kawsaychischu”, nispa (1 Tesalonicenses 4:4, 5). Chayta kasukunaykipaqqa cuidakunaykin warmi-qhari munanakuymanta rimaq peliculakunamanta, librokunamanta, takikunamantawan.

 Llakikuyniyki pisiyananpaqqa unay tiempon pasanan. Huk revistan willan: “Viuda otaq viudo runakunaqa 18 killamanta hinaraqmi allinyamun”, nispa. Chaykamari, ¿imatan ruwawaq? Diosmantan mañakuwaq kallpata, paymi santo espiritunwan yanapasunkiman (Gálatas 5:22, 23). Mana aguantay hinaña llakikuyniyki kanman chaypas, pisi-pisimantan allinyanki.

¿Iman wakinta yanaparqan?

Annamanta yachasun. 40 wataña qosanwan tiyashaqtinmi qosan wañukapurqan. Paymi willakun: “13 wataypi kashaqtiymi mamitay wañukapurqan. Chaymanta papay, iskay turaykuna, hinallataq ñañaypas wañukapullarqantaq. Qosaypa wañupusqanwanmi ichaqa astawan llakikurqani, imaytapas kuchurqowankuman hinan sientekurqani”, nispa. ¿Imatan ruwarqan aguantananpaq? Huk cuadernomanmi churasqa amigonkunamanta chaskisqan cartakunata, tarjetachakunata ima. Chay cartakunapin amigonkuna qelqasqaku qosanta anchata munakusqankumanta, hinallataq ancha allin runa kasqanmantapas. Chaykunawanmi payqa kallpachakurqan, chaymi nirqan: “Jehová Diospas yuyarishanchá qosaytaqa, hinaspa kawsarichimpunqa hamuq tiempopi”, nispa.

88 watayoq Esther sutiyoq viudapas ninmi: “46 watañan qosaywan tiyarqani, chaymi pay wañukapuqtin sinchi llakisqa karqani sapallay rikukuspay. Ichaqa tukuy atisqaytan ruwarqani Diospaq ruwanaykunata hunt’anaypaq, chaymi ñoqataqa yanapawarqan. Manan saqerqanichu huñunakuyniykunata, Diosmanta hukkunaman yachachiyta, Biblia leeytapas. Amigoykunapas anchatan yanapawarqanku. Manaña tukuy tiempochu rimaywan kallpachawarqanku chaypas, ñoqawanpunin kasharqanku”, nispa.

Robertpa señoranmi cáncer onqoywan wañukapurqan 48 wataña paywan tiyashaqtin. Chaymantan Robert nin: “Maytapunin llakikurqani señoray wañukapuqtin. Paymi karqan  parlapayawaqniy, uyariwaqniy, maytapas puriysiwaqniy, imatapas ruwanaypaq yuyaychawaqniy. Paywanmi sumaqta parlaq kani p’unchaypi imakuna ruwasqaymanta. Chaywanpas manan llakikuywan atipachikusaqchu, aswanmi kallpachakusaq allinta kawsanaypaq. Chaypaqmi allinta yanapawashan allin llank’aq-kay, estudiay, hinallataq Diosmanta mañakuypas”, nispa.

Atiwaqmi kusisqa kawsayta

Maytaña llakikunki qosayki (otaq esposayki) manaña qanwan kasqanmanta chaypas, imaymanataraqmi qanqa ruwawaq. Sapallaykiñataq kashanki chayqa, askhan tiempoyki kanqa ñawpaqpi mana atisqaykita ruwanaykipaq. Viajawaqmi maytapas chhaynapi kusirikunaykipaq. Wakinqa kallpachakunkun Diosmanta hukkunaman astawan yachachimunankupaq. Chayta ruwaspankun hatun kusikuyta tarinku. Señorninchis Jesusmi nirqan: “[Aswan kusikuqqa] qoqmi chaskiqmantaqa”, nispa (Hechos 20:35).

Atiwaqmi wakmanta kusisqa kawsayta. Jehová Diosqa manan hayk’aqpas saqerparisunkichu payman hap’ipakuqtiykiqa. Rey Davidpa nisqan hina, Diosmi “viudatapas uywan” (Salmo 146:9). Payqa “khuyapayakuq Yayan”, tukuy imapi consuelo qoq Diostaq. ¡Ancha munakuqmi payqa! Bibliaq nisqan hina, Jehová Diosqa ‘makinta kicharispan llapa kawsaqkunata munasqankuwan saksaykachin’ (2 Corintios 1:3; Salmo 145:16). Arí, payqa liston kashan llapa waqyakuqninta yanapananpaq. Chhaynaqa, Diosman hap’ipakuy ñawpaq tiempopi Israel runakuna hina, paykunan takirqanku: “Orqokunata qhawarispaymi nini: ¿Pitaq yanapaykuwanqa? nispa. Señor Diosmi yanapaykuwanqa, paymi hanaq pachata kay pachata kamaqqa”, nispa (Salmo 121:1, 2).

[29 paginapi willakuy]

Waranqanpi runakunan sapallankuña kashanku, ¿chhaynapichu qanpas tarikunki?

[31 paginapi recuadro]

¿Allinchu kanman wakmanta casarakuy?

Bibliaq nisqan hinapas, casado kawsayqa tukupun hukninku wañupuqtinmi, kawsashaqqa munaspaqa wakmantan casarakapunman (1 Corintios 7:39). Chayta ruwananpaqqa paymantañan kanqa. Ichaqa, allinmi kanman wawakunaman willay, chhaynapi paykuna atisqankuman hina yanapanankupaq (Filipenses 2:4). Andresmanta yachasun. Qallariypiqa manan munarqanchu papan wakmanta casarakunanta. Sinchitan payqa mamanta munakuq, chaymi mana munarqanchu pipas mamanpa rantinpi kananta. Ichaqa repararqanmi papanpaq wakmanta casarakuy allin kasqanta. Chaymi nin: “Papaytaqa kusisqatan rikurqani wakmanta casarakuqtin. Ñawpaqpi hinan kunanqa maytapas viajan. Señoranqa munakuywanmi payta cuidan, chaymi ñoqatapas kusichiwan”, nispa.

[30, 31 paginakunapi fotokuna]

Imatapas ruwashallay, Diosmantapas mañakushallay kallpata hap’inaykipaq