Familiapaq allin yachachikuykuna

Chayllaraq wawayoq tayta-mamakunapaq yanapaykuna

Carlos * nin: “Esposay Mariawanmi ancha kusisqa suyasharqayku wawayku nacenanta. Nacesqan killakunapin mana puñurqanichu, hinaspapas manan imayna cuidanaykupaq atiendenaykupaq rimanakusqaykuman hinachu imapas karqan”, nispa.

María nin: “Ususiy nacesqanmantaqa pay atiendeyllapiñan tiempo pasawarqan. Biberonninta preparaypi, pañalninta cambiaypi puñuchiypi ima. Manan imapas kaqñachu karqan. Qosaywanpas cambiarqanin tiempowanñan allinqa karqani”, nispa.

ASKHA runan wawayoq kayta kusikunapaq qhawarinku. Biblian nin: “Diospa qosqanmi wawakunaqa, paypa saminchanmi naceqkunaqa”, nispa (Salmo 127:3). Carlos María hina chayllaraq tayta-mama kaqkunaqa yachankun casado kawsayninku hukniray kapusqanta. Yaqapaschá mamaqa wawanta atiendeypi kanqa, wawan waqaqtin imayna atiendesqanmanta imayna sientekusqanmantataq admirakunqa. Taytaqa esposan wawanta ancha munakusqanmantan admirakunman, ichaqa yaqapaschá qonqasqa hina sientekullanmantaq.

Phiwi wawaq nacesqanqa yaqapaschá warmi-qharita sasachakuykunaman churanman. Imaymana ruwananku kasqanraykun sayk’usqa tarikuspa mana allin sientekunkuman, chhaynapitaq sasachakuyninku yapakunman.

Chhaynaqa, ¿imaynatan chayllaraq wawayoq tayta-mamakuna wawaq nacesqan killakunapi imaymana ruwanankuman yachakunkuman? ¿Imatan ruwankuman huk hinalla kawsanankupaq? ¿Imatan ruwankuman wawata imayna cuidanankumanta mana tupachiqtinku? Qhawarisunchis imaynatan chaykuna allichayta Biblia yanapanman.

 1 SASACHAKUY: Wawallapaqña kawsay.

Mamaqa tukuy tiempontan qon wawanta atiendenanpaq allinta ruwananpaqtaq yuyaykun, ichaqa yaqapaschá qosan wikch’usqa sientekunman. Brasilmanta Manuelmi nin: “Esposayqa wawaykupin nishuta yuyaykuq, chaymi ñoqapaq sasa karqan. Ñawpaqpiqa iskayniykupin yuyaykuq chaymantan ichaqa qonqaylla cambiarqan”, nispa. ¿Imaynatan chayta allichankuman?

▪ Kaymi yanapasunkichis: Pacienciakuychis. Biblian nin: “Munakuqqa muchukuqllan, sumaq sonqollan manan payllapaq kanantachu munan, manan phiñakunpachachu”, nispa (1 Corintios 13:4, 5). ¿Imaynatan tayta-mamakuna chay yuyaychaykunaman hina ruwankuman?

Allin yuyaykuq qosaqa munakuynintan esposanman rikuchin warmikuna onqokusqanku qhepaman imaynapi tarikusqankumanta yachaspa. Chaykunamanta wakinmi allin kashasqankumanta huknirayman tukuyninku otaq yanqamanta phiñasqa kayninku. * Franciamanta Adam nin: “Mayninpiqa sasan esposayta entiendey kawan, sasachakunitaqmi pacienciayoq kanaypaqpas, ichaqa yuyarinaymi mana ñoqawanchu phiñasqa kashasqanta aswanpas imaymana ruwanayoq kasqanrayku”, nispa.

Qosa, ¿phiñakunchu esposayki yanapasqaykiwan? Chhayna kaqtinqa, ama sientepakuychu (Eclesiastés 7:9). Aswanpas pacienciakuy hinaspa esposaykiq munasqantaraq ñawpaqman churay, chhaynapin mana phiñakunkichu (Proverbios 14:29).

Allin yuyayniyoq esposaqa qosantan kallpachan ñawpaqpi mana ruwasqanta ruwananpaq. Iskayninkumantan wawata cuidanqaku pacienciawantaq yachachinqa imaynatas pañalninta cambianan biberonninta preparanan chaykunata, qallariypiqa manaña allintachu ruwanman chaypas.

Helena maman 26 watawoq, payqa kallpachakurqanmi qosanta mana sientechinanpaq, paymi nin: “Yachanaymi karqan ama ñoqallachu wawa hap’ikuyta, ñoqa hina mana atiendeqtinpas ama phiñakunayta”, nispa.

KAYTAN RUWAWAQCHIS. Esposa, sichus qosayki mana qan hinachu wawata cuidan chayqa, ama criticaychu nitaq qechuychu ruwananta, aswanpas allin ruwasqanmanta “kusa” niy. Chhaynapin qosaykiqa manaña manchakunqachu wawa cuidayta, hinaspapas mañakuypuni yanapayninta. Qosa, mana importante ruwanaykikunata huk ladoman churariy esposaykita tukuypi yanapanaykipaq, astawanqa wawa naceqtin primer killakunapi.

2 SASACHAKUY: Manaña hukllachasqachu kawsanku.

Askha tayta-mamakunan sayk’usqa tarikunku mana allinta samasqankuwan qonqaylla ima sasachakuypas kasqanpiwan, chhaynapitaq karunchanakunku. Francia nacionpi tiyaq Viviane nin: “Qallariypiqa esposa kasqaytan mana hunt’asharqanichu mama kaspa imaymana ruwanayoq kasqayrayku”, nispa.

Qosaqa yaqapaschá mana reparanchu esposan onqoq kaspa kallpan pisiyasqanta imayna sientekusqantapas. Kunanqa wawamanmi tiemponta kallpantapas qopun, chaymi manaña ñawpaqpi hinachu esposa kayninta hunt’anman. ¿Imatan ruwankuman munasqa wawachanku casado kawsayninkupi ama karunchachinanpaq?

 ▪ Kaymi yanapasunkichis: Munanakusqaykichista ninakuychis. Casarakuymantan Biblia nin: “Runaqa taytantapas mamantapas saqepunqa, hinaspan warminman hukllachaykakapunqa, huk aychallataq kapunqaku”, nispa (Génesis 2:24). Jehová Diosmi nirqan wawakuna huk p’unchay wasinkumanta ripunankuta casado kawsayninkupitaq mana pipas t’aqananta (Mateo 19:3-9). Arí, chayta entiendeymi chayllaraq wawayoq tayta-mamakunata yanapanqa imataraq ñawpaqman churanankuta.

Vivianne nin: “Génesis 2:24 textopi yuyaymanaspaymi entienderqani qosaywan ‘huk aychalla’ kasqayta manataq wawaywanchu. Repararqanin matrimonioy allin takyasqa kananqa ancha importante kasqanta”, nispa. Theresan nillantaq: “Sichus qosaymanta karunchakushani chayqa, kallpachakunin huk ratollapas payta atiendenaypaq”, nispa.

¿Imatan qosa ruwanman matrimonion allin takyasqa kananpaq? Esposantan ninman ancha munakusqanta ruwasqanwantaq chayta rikuchinman, tukuy atisqantan ruwanan esposan munakuyninmanta ama iskayananpaq. 30 watayoq Sarah sutiyoq maman nin: “Warmiqa munasqa, valorasqa kaytan necesitan, manaña cuerpon antes hinachu chaypas”, nispa. Alan sutiyoq taytan iskay wawayoq, Alemania nacionpin tiyan, payqa ancha allinpaqmi qhawarin esposan kallpachayta, ninmi: “Esposay llakisqa sientekuqtinqa chaypipunin kashani sonqochanaypaq”, nispa.

Wawa naceqtinqa manan kaqllachu kanqa warmi-qhari puñuyninku, chaymi sapankanku parlarinanku kanqa ima necesitasqankumanta imayna sientekusqankumantapas. Biblian willan casadokuna warmi-qhari puñuyninkuta cambiaspaqa ‘iskayninku rimanakunankumanta’ (1 Corintios 7:1-5). Yaqapaschá imayna uywasqa kasqaykiman hina otaq may llaqtamanta kasqaykiman hina sasachakuwaq qosaykiwan otaq esposaykiwan chaykunamanta parlayta, ichaqa ancha importanten, chhaynapin tayta-mama kasqaykichista allinta hunt’ankichis. Qankunapura paciencianakuychis sut’itataq imatapas rimaychis (1 Corintios 10:24). Chayta ruwaspaqa allintan entiendenakunkichis astawantaq munanakunkichis (1 Pedro 3:7, 8).

Casadokunaqa agradecido kaspan munakuyninkuta rikuchillankumantaq. Allin yuyayniyoq qosaqa reparanqan esposan wasipi tukuyta ruwananpaq kallpachakusqanta. Vivianne nin: “P’unchay tukuytaqa manapas imatapas ruwaymanchu hinan karqan, tukuy tiempoña wawata atiendesharqani chaypas”, nispa. Allin yuyayniyoq esposaqa imaymana ruwanayoqña chaypas, manan pisichanqachu familiata yanapananpaq qosanpa ruwasqanta (Proverbios 17:17).

 KAYTAN RUWAWAQCHIS: Mamakuna, wawaykichis puñushanankama qankunapas huk rato samariychis, chhaynapin kallpata hap’inkichis qosaykichiswan pasarinaykichispaq. Taytakuna atispaqa tuta hatarispa wawata cambiaychis otaq biberonninta qoychis esposaykichis samananpaq. Munakusqaykichista rikuchiychis papelchakunapi qelqaspa, celularpi mensajeta apachispa otaq telefonopi waqyaspa. Tiempota hap’iychis parlanaykichispaq. Qankunamanta parlaychis amataq wawallamantachu. Kallpachakuychis allin amigontin kanaykichispaq, chhaynapin preparasqa kankichis tayta-mama ruwayniykichiswan hunt’anaykichispaq.

3 SASACHAKUY: Sapankapas huknirayta yuyaykuqtin.

Mayninpiqa hukniray uywasqa kasqankuraykun mana entiendenakunkuchu. Japonmanta Asamin Katsuro qosanwan chhaynapi tarikurqanku. Asamin nin: “Ñoqaqa creerqanin qosay ususiykuta nishuta luylunanpaq paytaq yuyaykusqa ñoqa nishuta imamantapas phiñakushanallaypaq”, nispa. ¿Imaynatan chayta allichankuman?

▪ Kaymi yanapasunkichis: Parlanakuychis yanapanakuychistaq. Salomonmi qelqarqan: ‘Uma hoqariyqa ch’aqwaytapunin paqarichin, yuyaychaykuyta chaskikuqqa [iskayninku yuyaychanakuqkunaqa] yachayniyoq-kaytan rikuchinku’, nispa (Proverbios 13:10). ¿Yachankichischu imaynatan qosayki otaq esposayki yuyaykun wawa uywaymanta? Sichus wawa manaraq naceshaqtin chaykunamanta mana rimankichischu chayqa, iskayniykichismanta ima sasachaytapas allichanaykichismantaqa phiñachinakuwaqchismi.

Parlarirqankichischu kaykunamanta: “¿Imaynatan wawata yachachisunchis allin mikhuna mikhuyta allinta puñuytapas? ¿Sapa waqaqtinchu puñunanmanta hoqarisun? ¿Hayk’aqmi wawata yachachisun bacín utilizayta?”. Chaykunamantan sapanka casarasqakuna ima ruwanankuta yuyaykunanku. Iskay wawayoq Ernesto taytan nin: “Chaykunamantan kuska rimarina huk yuyayllayoq kanapaq, chhaynapin iskaymantaqa allinta wawata atiendekunqa”, nispa.

KAYTAN RUWAWAQCHIS: Wawaykichista yachachinaykichispaqqa yuyaykuychis imaynatas tayta-mamaykichis uywarqasunkichis chayta, hinaspa allin ruwasqankuta qatikuychis ichaqa ama mana allin ruwasqankutaqa. Chayta willanakuychis.

Cambiokuna allinpaq kasqan

Imaynan iskay tocaqkuna tocasqankuta tupachinankupaqqa tiempota pacienciatawan necesitanku, chhaynallatataqmi chayllaraq wawayoq tayta-mamakunapas tiempota necesitanku mosoq ruwayninkuta hunt’anankupaq. Tiempowanqa allintan ruwanqaku.

Wawakunata uywayqa warmi-qhari hukllachasqa kasqankutan t’aqanman, hinaspapas manañan hayk’aqpas ñawpaq hinaqa kawsanqakuchu. Ichaqa allinkunatan yachanqaku. Sichus Bibliaq yuyaychasqanman hina ruwanqaku chayqa, Kenneth taytaq nisqan hinan kanqa, paymi nin: “Wawakunata uywasqaykuqa anchatan yanapawarqanku, kunanqa manañan ñoqallaykupichu yuyaykuyku, aswan munakuq sumaq sonqon kapuyku”, nispa. Chhayna cambiokunaqa allinmi casado kawsaypaq.

[Uranpi willakuykuna]

KAYKUNAPIN YUYAYKUWAQ

▪ ¿Imatan casarasqamasiypaq kay semanakunapi ruwarqani agradecekusqayta rikuchinaypaq?

▪ ¿Hayk’aqmi ñoqaykumanta parlarirqayku wawakunamanta mana rimaspalla?