Maqanakuy tukuytan Elá wayq’oqa ch’in kashan. Sumaqllata wayrarimuqtinmi soldadokunaq carpanpi telakunaqa maywikushan, rey Saultaq wakin soldadonkunata juñushan kuraq churin Jonatanta ima. Oveja michiq juj waynataq imachus ruwasqanta kusisqa willakushan. Chay waynaqa Davidmi, mana mancharikuq jinataqmi allinta rimashan. Saulqa makillan uyarishan Davidpa rimasqanta. Ichaqa ¿imatan piensan Jonatán? Jehová Diospa sutinpi maqanakuspan Jonatanqa enemigonkunata askha kutipi atiparqan, chay p’unchaymi ichaqa mana paychu atiparqan, aswanpas chay waynan. Davidmi wañurachirqan jatun karay Goliat-ta. ¿Envidiakushanmanchu Jonatán allin reqsisqaman David tukupunanmanta?

 Jonatanpa imayna piensasqanqa admirakunapaqpaschá kanman. Bibliapi willasqan jina, David rimayta tukusqan qhepallamanmi, iskayninku allin amigontin kapurqanku, Jonatanqa pay kikinta jinan Davidta munakapurqan. Chaymi maqanakuna pach’anta qorqan. Qollarqantaqmi flechana arcontapas, chayqa allin regalon karqan, Jonatanqa allin flechaqmi karqan. Chaymantapas, Jonatanwan Davidwanqa rimanakuspan prometenakurqanku amigontin kanankupaq, paykunapura yanapanakunankupaq (1 Samuel 18:1-5).

 Chhaynapin qallarirqan Bibliapi willasqan jujnin allin amigokunaq kausaynin. Diospi iñiq runakunapaqqa allinpunin amigokunayoq kayqa. Sichus allinta ajllakusun amigonchiskunata noqanchispas junt’aq sonqo kaywan yanapasun paykunata chayqa, iñiyninchistan kallpachasun munakuypa chiriyapusqan kay tiempokunapi (Proverbios 27:17). Chhaynaqa qhawarisun imaynatan Jonatán yachachiwanchis allin amigo kayta.

 ¿Imaynapin Davidwan Jonatanwan ratulla amigontin kapurqanku? Imapichus munanakuyninku saphichakusqanraykun. Yuyaykusun Jonatanpi, payqa llakisqan kasharqan. Watakunaq pasasqanman jinan papanqa, rey Saulqa cambiapurqan. Ñaupaqpiqa juch’uyaykukuq runan karqan, kasukuq junt’aq sonqo iman karqan, chaymantan ichaqa jatunchakuqman mana kasukuqman tukupurqan (1 Samuel 15:17-19, 26).

 Saúl chhaynaman tukupusqanqa nishutacha llakichirqan Jonatantaqa, payqa yachasqan karqan papanman (1 Samuel 20:2). Jonatanqa yaqapaschá yuyaykurqan imaynatachus Jehová Diospa ajllakusqan llaqtata Saúl ñak’arichinman chaypi. ¿Reypa mana kasukusqan jawa urmanmanchu karqan mana allin ñanman Israel llaqta, chhaynapitaq Jehová Diosta phiñachinkuman karqan? Allin iñiyniyoq Jonatanpaqqa sasan chay tiempokunaqa karqan.

 Chaykunata yachaymi yanapawanchis imaraykuchus Jonatán Davidpa amigon kayta munarqan chayta entiendenanchispaq. Jonatanqa repararqanmi Davidqa allin iñiyniyoq kasqanta. Davidqa manan Saulpa soldadonkuna jinachu, jatun karay Goliat-ta mancharikurqan. Yuyaykurqanmi allin armakunayoqña Goliat karqan chaypas, Jehová Diospa sutinpi maqanakuq rispaqa aswan kallpayoq kananpi (1 Samuel 17:45-47).

 Ñaupaq watakunapin, Jonatanpas chay jinata yuyaykurqan. Seguron kasharqan iskay runakunalla, paywan arma apaysiqninpiwan askha soldadokunata atipanankumanta. ¿imaraykun seguro kasharqan? Jonatanmi nirqan: “Señor Diospaqqa manan sasachu, askhawanpas pisiwanpas atipachiyqa”, nispa (1 Samuel 14:6, Diospa Simin Qelqa). a Chhaynaqa Jonatanwan Davidwanqa yaqa kaqllatan piensarqanku, iskayninkun allin iñiyniyoq karqanku, anchatan munakurqanku Jehová Diostaqa. Chaypin amigo jina munanakuyninkupas saphichasqa kasharqan. Jonatanqa reypa churinmi karqan, 50 watanpi jinañan kasharqan, Davidmi ichaqa oveja michiq karqan, manapasraqchá 20 watanmanpas chayarqanraqchu, chaykunaqa manan jark’arqanchu amigontin kanankupaq. b

 Prometenakusqankun yanaparqan amigollantin kashanankupaq. ¿Imaynapi? Yuyarisun, Davidqa yacharqanmi imatachus Jehová Dios munarqan paypaq chayta: Paymi Israelpi rey kanan karqan. ¿Pakarqanchu chayta Jonatanman? Manan. Paykuna jina allin amigontin kaqkunaqa manan imatapas pakanakunkumanchu ni llullanakunkumanpaschu. ¿Imaynan sientekunman karqan Jonatán David Israelpi rey kapunanta yachaspa? ¿Sichus Jonatán piensashanman karqan pay kikin rey kaspa papanpa mana allin ruwasqanta allichaypi chayri? Bibliaqa manan willawanchischu imata Jonatán piensasqanta, ichaqa willawanchismi junt’aq sonqo allin iñiyniyoq kasqanta. Jonatanqa repararqanmi Davidtaqa Jehová Diospa espiritun yanapashasqanta (1 Samuel 16:1, 11-13). Jonatanqa junt’arqanmi prometesqanta, chaymi amigonta jinallapuni Davidtaqa rikurqan manan contranta jinachu. Jonatanqa munarqanmi Jehová Diospa munaynin ruwakunanta.

 Chhayna amigontin kasqankuqa may allinpunin karqan. ¿Imatan yachasunman Jonatán allin iñiyniyoq kasqanmanta? Diosta serviqkunaqa valorananchismi amigonchiskunataqa. Manan wiñaymasillanchischu otaq noqanchis jina uywasqakunallachu amigonchiskunaqa kanman, ichaqa allin iñiyniyoqmi kananku. Jonatanwan Davidwanqa askha kutipin kallpachanakurqanku. Iskayninkun chaytaqa necesitarqanku sasachakuykunapi tarikusqankurayku.

 Saulqa munakurqanmi Davidta qallariypiqa, chaymi soldadonkunata umallinanpaq churarqan. Ichaqa qhepamanmi Saulqa envidiakuq kaywan vencechikurqan. Davidqa Israel llaqtaq enemigon filisteokunatan askha kutipi atiparqan. Chaymi paytaqa alabarqanku. Wakin Israel warmikunapas khaynatan takirqanku: “Saulmi waranqa runata wañuchimun, Davidtaq chunka waranqa runata wañuchimun”, nispa. Saulmanqa manan gustarqanchu chhaynata takisqankuqa. Biblian willan Saulqa chay p’unchaymantapacha Davidpi manaña confiasqanta (1 Samuel 18:7, 9). Manchakurqanmi rey kayninta David qechunanmanta. Ichaqa manan allinchu karqan chhaynata piensasqanqa. David yacharqanña rey kapunanta chaypas, manan jayk’aqpas Saulmantaqa rey kayninta qechuyta munarqanchu, yacharqanmi Jehová Diospa churasqan rey kasqanta.

 Saulqa munarqanmi guerrapi David wañunanta, ichaqa manan chhaynachu karqan. Davidqa atipashallarqanmi guerrakunapi, astawantaqmi paytaqa runakunapas munakurqanku. Qhepamanmi Saulqa wasinpi kaq llapa kamachinkunawan kuraq churinwan ima rimanakuyta munarqan Davidta wañuchinanpaq. Imaynan sientekunman karqan Jonatán chaykunata papan ruwaqtin (1 Samuel 18:25-30; 19:1). Jonatanqa munakurqanmi papanta, munakullarqantaqmi amigon Davidtapas. ¿Imatan chhaynapi tarikuspa ruwanman karqan?

 Jonatanqa mana manchakuspan papanta nirqan: “Reyníy, ama ima mana allintapas Davidtaqa ruwaychu, payqa manan ima mana allintapas qanpaqqa ruwanchu, aswanmi allintakama ruwarqasunki. Hinallataq wañuyta mana manchakuspa Filistea runatapas wañuchirqan, chay hinapitaq Señor Diosqa Israel llaqtata hatun atipaywan qespichirqan. Chayta rikuspataq kusikurqanki, chayri, ¿imamantataq Davidta yanqa wañuchiwaq mana huchanmantari?”, nispa. Chay kutipin Saulqa churinta uyarirqan, jurarqanraqmi kanpas Davidta mana wañuchinanpaq. Ichaqa manan rimasqanta junt’arqanchu. David guerrapi astawan atipasqanta rikuspan Saulqa sinchita phiñakurqan envidiakurqan ima, jinan juj lanzawan Davidta yaqa ch’antirurqan (1 Samuel 19:4-6, 9, 10). Laq’orachispanmi Davidqa ayqekurqan.

 ¿Jayk’aqllapas Jonatán jina tarikurqankichu? May sasan kanman chhaynapi tarikuyqa. Yaqapaschá pipas nisunkiman familiaykin aswan importanteqa nispa. Jonatanmi ichaqa yacharqan mana chhaynatachu piensanan kasqanta. ¿Imaynapin papanman sayapakunman karqan Davidqa junt’aq sonqowan kasukuywan Jehová Diosta serviq kashaqtin? Jonatanqa Jehová Diospaq junt’aq sonqo kaspan allinta decidikurqan. Chayraykun Davidta defienderqan. Diospaq junt’aq sonqo kayña Jonatanpaq aswan importante karqan chaypas, junt’aqllataqmi karqan papanpaqpas, sumaqllatan aconsejarqan. Llapanchispas Jonatán jinan junt’aq sonqo kananchis.

 Jonatanqa jujmantan papanta rimapayarqan Davidwan allipunananpaq, Saulmi ichaqa mana uyarirqanpaschu. Davidqa Jonatanwan tupaqmi rirqan pakallapi, willarqanmi wañuchisqa kananmanta llakikusqanta. Nirqanmi amigonta: “Wañuy patallapiñan kashani”, nispa. Jonatanqa imatas papan ruwayta munasharqan chaytan yachamunan karqan, willananmi karqan Davidman imachus yachamusqanta. David pakakunanpi kashaqtinmi Jonatanqa flechana arconwan juj señalta ruwaspa willanan karqan imatas Saúl piensasharqan chayta. Jonatanqa juj promesallatan Davidpa junt’ananta munarqan, nirqanmi: “Khuyapayawankin wañukapusaqña chaypas, wawaykunataqa qhawaripullawankipunin, hinaña Señor Dios chinkachinqa llapan awqaykikunata ch’ulla-ch’ullamanta chaypas”, nispa. Davidtaq prometerqan Jonatanpa familianta tukuy tiempo cuidananpaq yanapananpaq ima (1 Samuel 20:3, 13-27).

 Jonatanqa allintan Davidmanta Saulman rimapayarqan, reymi ichaqa sinchita phiñakurqan. Jonatantan nirqan: “¡Yaw, mana chanin warmiq wawan! [...] hatun p’enqaytan kaytaqa ruwashanki qanpaqpas mamaykipaqpas”, nispa. Chaymantataq munapayachiyta munarqan, nirqanmi: “David kausashallanqapuni chayqa, manan qanpaq rey kayniykipas kawsanaykipas yachakunchu”, nispa. Chay simikunata mana kasuspan Jonatanqa papanta tapurqan: “¿Imatataq ruwarqan, chaytaq wañunqari?”, nispa. Saultaq sinchitapuni phiñakurqan. Machuña kasharqan chaypas, allin maqanakuqllan kasharqan. Juj lanzatan churinman chanqarqan, ichaqa manan jap’ichirqanchu. Jonatanqa pisichasqan sientekurqan, jinan phiñasqa ripurqan (1 Samuel 20:24-34).

 Qhepantin p’unchaymi Jonatanqa rirqan maypichus David pakakusharqan chay qayllaman. Jinan rimanakusqankuman jina flechata wach’irqan Saulqa wañuchiytapuni munasqanta David yachananpaq. Chaymantataq Jonatanqa kamachinta llaqtaman kachapurqan, Jonatantaq Davidwan rimarqan. Iskayninkun waqarqanku, jinan Jonatanqa llakisqa amigonmanta despidikurqan, chhaynapin Davidqa ayqekuspa-ayqekuspa kausarqan (1 Samuel 20:35-42).

 Jonatanqa manan urmarqanchu imaymanayoq kay allin qhawarisqa kay trampamanqa, aswanpas junt’aq sonqon karqan. Diosta serviqkunaq enemigon Satanasqa, maytachá munarqan Jonatanpas Saúl jina payllapi piensaspa jatunchakunanta. Satanasqa munan noqallanchispi piensaspa imatapas ruwananchistan. Chaypin urmachirqan ñaupa tayta-mamanchis Adán Evatapas (Génesis 3:1-6). Jonatantan ichaqa mana urmachiyta atirqanchu. Chaywanqa phiñasqachá kasharqan Satanasqa. ¿Qanpas cuidakunkichu chay trampaman ama urmanaykipaq? Kay kausasqanchis pachapi runakunaqa paykunallapin piensanku (2 Timoteo 3:1-5). ¿Jonatán jinachu kasun junt’aq sonqo kaspa, noqallanchispi piensaytataq juj ladoman wijch’uspa?

 Tiempoq pasasqanman jinan Saulqa astawan cheqnikurqan Davidta. Loco jinan reyqa comportakurqan, chaymi juj ejercitota juñurqan suyuntinta maskhamuspa Davidta wañuchinankupaq, Jonatanqa manan imatapas ruwayta atirqanchu (1 Samuel 24:1, 2, 12-15; 26:20). ¿Yanapakunmanchu karqan Jonatán Davidta jap’imunankupaq? Bibliaqa manan willanchu Davidta qatiykachaypi yanapakurqanchus icha manachus chaytaqa. Manapunin chaytaqa ruwanmanchu karqan, payqa junt’aq sonqon karqan Jehová Diospaq, Davidpaq, allin amigo kananpaq premetesqanpaqpas.

 Wayna amigontaqa munakushallarqanmi. Chaymi qhepaman Davidwan tupallarqantaq. Chay kutipiqa “Sach’a-sach’a parte” nisqa Horespin tuparqanku, Horesqa ch’in lado orqo-orqopin kasharqan, yaqapaschá Hebronpa inti lloqsimuy uray ladonpi kasharqan. ¿Imaraykun Jonatán chaypi maskhamurqan amigonta? Bibliapin willashan Diospi suyakuyninta aswanta kallpachanapaq risqanta. Arí, David astawan Jehová Diospi confiananpaqmi yanaparqan (1 Samuel 23:16). ¿Imaynatan Jonatán chayta ruwarqan?

 Chay wayna amigontan nirqan: “Ama manchakuychu”, nispa. nillarqantaqmi: “Manan taytay Saulqa tarisunkichu”, nispa. ¿Imaraykun chaymanta seguro kasharqan Jonatán? Payqa allintan iñirqan Jehová Diosqa promesankunata junt’ananpi. Chaymantapas nirqanmi: “Qanpunin Israelpi reyqa kanki”, nispa. Jehová Diosmi chaytaqa prometerqan ñaupaq watakunallata profeta Samuelpa chaupinta, Jonatanmi kay kutipiqa Davidman yuyarichisharqan Jehová Diospa nisqanqa junt’akuqpuni kasqanta. ¿Jonatanwanri imataq pasanan karqan? Paymi nirqan: “Ñoqataq qanman qatiq kamachikuq kasaq”, nispa. ¡May juch’uyaykukuqmi karqan! Jonatanqa kusisqan kashanan karqan chay 30 wata sullk’an runata kasukuspa, paña makin jinan kanan karqan. Chaymantapas Jonatanqa nirqanmi: “Taytaypas yachanñan chaytaqa”, nispa (1 Samuel 23:17, 18). Sonqon ukhupiqa yacharqanmi Saulqa yanqapaq kallpachakusqanta, qatimuq rey kananpaq Jehová Diospa ajllasqan runa contran maqanakusharqan.

 Qatimuq watakunapiqa, yuyarirqanchá Davidqa amigonwan tupasqantaqa. Chay kutillatañan tuparqanku. Jonatán Davidpa paña makin jina kayta munasqanqa manan junt’akurqanchu.

 Jonatanqa papanwan kuskan maqanakusharqan filisteokunawan, paykunan karqanku Israel llaqtaq enemigon. Jonatanqa allin concienciawanmi chayta ruwarqan, papanña pantarqan chaypas Jonatanqa Jehová Diostan servishallarqan. Imaynan ruwallaqpuni jinatan mana manchakuspa junt’aq sonqo kaspa maqanakurqan, chay kutipin ichaqa mana atiparqankuchu Israel runakunaqa. Saulqa nishutan t’aqakapurqan Jehová Diosmanta, mana allin espiritukunawan rimaq warmimanraqmi risqapas wañuqkunata tapunanpaq, chay ruwayqa jatun juchan karqan kamachikuy simiq nisqanman jinaqa. Reytaqa manañan Jehová Diosqa bendecirqanñachu. Chayraykun kinsantin churinkunapas maqanakuypi wañurqanku, jujninmi karqan Jonatán. Saulpas k’irisqa tarikuspan pay kikin wañuchikurqan (1 Samuel 28:6-14; 31:2-6).

 Chayta yachaspan Davidqa sinchi llakisqa kasharqan. Allin runa khuyapayakuq kasqanraykun imaymanata ruwaspa ñak’arichiqnin Saulmantapas llakikurqan. Davidmi qelqarqan juj llaki takita Saulpaq Jonatanpaqwan. Yaqapaschá astawanqa munasqa amigonmanta sonqo nanasqa kaspa kayta qelqanman karqan: “Wawqey Jonatán, anchatan qanmanta llakikushani, ñoqapaqqa ancha sumaqpunin karqanki, munakuyniykipas warmikunaq munakuyninmantaqa aswan sumaqpunin karqan”, nispa (2 Samuel 1:26).

 Davidqa manan qonqarqanchu Jonatanman prometesqantaqa. Chaymi watakunaq pasasqan qhepaman maskharqan Jonatanpa wawan Mefiboset-ta, payqa such’un karqan, Davidqa paytan yanaparqan (2 Samuel 9:1-13). Davidqa allintan yacharqan allin kaqta ruwaq junt’aq sonqo Jonatanpa ejemplonmanta, Jonatanqa manan sasa tiempokunapipas amigonta saqerparirqanchu. ¿Noqanchisri? ¿Jonatán jina amigokunatachu maskhashanchis? ¿Pay jina amigochu kasun? Chhayna kayta munanchis chayqa, amigonchiskunatan yanapananchis Jehová Diospi astawan iñinankupaq. Chaymantapas Diospaq junt’aq sonqo kayninchistan ñaupaqman churananchis, manan noqanchispa allinnillanchispichu piensananchis. Chhaynapin Jonatán jina allin iñiyniyoq runa kasun.