Agllashca temata ricungapaj

Temacunata ricungapaj

Notacuna

Notacuna

 1 JEHOVAPA YACHACHISHCACUNA

Jehovapa yachachishcacunami, Jehová imata pensajta, imashina sintirijta intindichin. Shinallata, na tucuipa shuj ley tiajpipash, Jehovapa yachachishcacunami Jehová imata pensajta ali intindishpa decidichun, alita rurachunbash ayudan.

Capítulo 1, párrafo 8

 2 CAZUNA

Jehovata cazuna nishpaca, ñucanchi munai paipa mandashcata pactachinatami shina nin. Jehová Diosca paita juyaimanda cazuchunmi munan (1 Juan 5:3). Jehová Diosta juyashpa, paipi confiashpaca, shinlli cajpipashmi paipa consejocunata uyashpa siempre cazushun. Jehovata cazushpaca cunanbillatami cushilla causashun. Shamuj punllacunapipash ashtaca bendiciongunatami chasquishun (Isaías 48:17).

Capítulo 1, párrafo 10

 3 IMA ALI CAJTA, IMA NALI CAJTA RICUSHPA AGLLANA

Jehová Diosca cada uno, imata ruranata agllai ushachunmi rurashca. Máquina robotcunatashnaca na rurashcachu (Deuteronomio 30:19; Josué 24:15). Chaimandami alita ruranata agllai ushanchi. Na aliguta pensarishpaca, nali decisiongunatarami agllanchiman. Shinaca, imata ruranata agllai ushashcamandami, Jehová Diosta cazunata agllashpa paita ciertopacha juyashcata ricuchi ushapanchi.

Capítulo 1, párrafo 12

 4 LIMPIO CAUSAITA CHARINA

Ñucanchicuna imashina causanata yachachunmi Jehová Diosca, huaquin cosascunata mandashca. Bibliapimi, Jehová Dios imata mandajta, chai mandashcacunata cazuna imamanda ali cajta, Jehovapa ñaupajpi ali ricuringapaj imata ruranatapash ricuchin (Proverbios 6:16-19; 1 Corintios 6:9-11). Jehovapa mandashcacunami, Jehovapa ñaupajpi ima ali cajta, ima nali cajta yachachun ayudan. Shinallata, shujcunata juyachun, respetohuan tratachun, ali decisiongunata agllachunmi ayudan. Cai mundopi gentecuna nali cosascunata alitashnalla ricujpipash, Jehovapa mandashcacunaca na cambiashcachu (Deuteronomio 32:4-6: Malaquías 3:6). Jehovapa mandashcacunata cazushpaca, ñucanchi cuerpopipash, yuyaicunapipashmi ali sintirita ushashun.

Capítulo 1, párrafo 17

 5 CONCIENCIA

Concienciami ima ali cajta ima nali cajta cuenta japichun ayudan. Jehová Diosca cada unomanmi shuj concienciata cushca (Romanos 2:14, 15). Ali concienciata charingapaca, Jehovapa mandashcacunatami yachajuna capanchi. Shinami Jehová Dios alicachishca decisiongunata agllai ushashun (1 Pedro 3:16). Nali decisionda agllagrijujpica, ñucanchi concienciami nalita ruragrijujta cuenta japichun ayudan. Cutin nalita rurajpica, concienciami nali sintichin. Ñucanchi conciencia ashata pandarijujpica, Jehovami cutin ali concienciata charichun ayudaita ushan. Ali concienciata charishpami ñucanchillata tranquilo, ali sintirishun.

Capítulo 2, párrafo 3

 6 JEHOVÁ DIOSTA MANLLANA

Jehová Diosta manllana nishpaca, paita ninanda juyaimanda, respetaimanda alitalla rurashpa, paita na llaquichinatami shina nin (Salmo 111:10). Shinallata, Jehovata manllaimandami, pai imata nijta aliguta uyanchi, paiman imata nishcatapash pactachinchi. Ashtahuangarin, Jehovata manllaimandami, ali cosascunapi pensarinchi, shujcunata ali tratanchi, cada punlla ali decisiongunatapash agllanchi.

Capítulo 2, párrafo 9

 7 ARRIPINTIRINA

Arripintirina nishpaca, nalita rurashcamanda ninanda nali sintirinatami shina nin. Jehová Diosta juyajcunaca, imapash nalita rurashcata cuenta japishpaca, Jehovapa mandashcata na pactachishcanichu yashpami ninanda llaquirin. Nalita rurashca cashpaca, Jesús paipa causaita cushcapi feta churashpami, Jehovataca perdonahuai nishpa rogana capanchi (Mateo 26:28; 1 Juan 2:1, 2). Tucui shunguhuan arripintirishpaca, nalita ruranataca saquinami capanchi. Chaimi Jehová Dios perdonanataca seguro caita ushapanchi. Pundacuna imata rurashcamandaca ñana yapata llaquirinachu capanchi (Salmo 103:10-14; 1 Juan 1:9; 3:19-22). Nalita rurashca cashpapash, cutinga chaicunata ama rurangapaj, ama yapata llaquirijungapaj, Jehová mandashcashna causangapami esforzarina capanchi.

Capítulo 2, párrafo 18

 8 EXPULSANA

Jatun juchata rurashca jahua na arripintirishpa, Jehovata ñana cazungapaj munajcunaca congregacionmandami expulsai tucun. Pitapash expulsajpica, ñana paihuanga tandanajunachu capanchi, parlaitallapash ñana paihuanga parlanachu capanchi (1 Corintios 5:11; 2 Juan 9-11). Expulsana arregloca Jehová Diospa shuti limpio cachun, congregacionbash limpio cachunmi ayudan (1 Corintios 5:6). Expulsajpimi, juchata rurajpash arripintirishpa, Jehovaman tigrana cashcata cuenta japita ushan (Lucas 15:17).

Capítulo 3, párrafo 19

 9 ALI ÑANDA RICUCHINA, INTINDICHINA, CONSEJANA

Jehová Diosca ñucanchita juyaimanda, ayudangapaj munaimandami ali ñanda ricuchingapaj, intindichingapaj, consejangapaca Bibliatapash, ñaupaman pushaj huauquicunatapash cushca. Juchayucuna caimandami Jehová ayudachun minishtinchi (Jeremías 17:9). Ñaupaman pushaj huauquicunata aliman cazushpaca, Jehovata respetangapaj, cazungapaj munashcatami ricuchinchi (Hebreos 13:7).

Capítulo 4, párrafo 2

 10 JARIYANA, HUMILDE CANA

Juchayucuna caimandami huaquinbica ñucanchipilla pensarishpa jariyanchi. Shinapash Jehová Diosca, ñucanchicuna humilde cachunmi munan. Jehová Dioshuan compararishpami, yangalla cashcata cuenta japi ushanchi (Job 38:1-4). Humilde cangapaca, ñucanchipilla pensarinapa randica shujcunapa ima ali cajtami ricuna capanchi. Jariyashcacunaca, ñucami shujcunamanda mejor cani yashpami pensanlla. Humildecunaca, huaquin cosascunapa ali cashcata, cutin huaquin cosascunapa na ashta ali cashcatami yaipi charin. Pandarishcanimi disculpahuai ninatapash na manllanllu. Shujcuna consejajtapash uyanllami. Jehovapi confiashpami, pai imata nishcatapash cazungapaj munan (1 Pedro 5:5).

Capítulo 4, párrafo 4

 11 AUTORIDADTA CHARINA

Autoridadta charina nishpaca, mandaita o decisiongunata agllaita ushanatami shina nin. Jehová Diosca tucuita ruraimanda, tucui ushaita charimandami cielopipash, cai Alpapipash tucui autoridadta charin. Shinapash, shujcunata ayudangapami munan. Jehová Diosca, taitamamacunaman, congregacionbi ancianocunaman, gobiernopi trabajajcunamanbashmi huaquin autoridadta cushca. Chaimandami, paicunata respetachun Jehová Diosca munan (Romanos 13:1-5; 1 Timoteo 5:17). Shinapash gentecunapa leycuna Jehovapa mandashcacunata huashaman saquichijujpica, Jehovatami pundapica cazunchi (Hechos 5:29). Jehová churashca gentecunapa autoridadta respetashpaca, Jehovapa decisiongunata respetashcatami ricuchinajupanchi.

Capítulo 4, párrafo 7

 12 CONGREGACIONBI ANCIANOCUNA

Ancianocunaca experienciata charij huauquicunami can. Paicunatami Jehová Diosca congregacionda cuidachun churashca (Deuteronomio 1:13; Hechos 20:28, NM ). Chai huauquicunami ñucanchitaca, Jehová Diosman ashtahuan quimirichun, Jehovata tranquilo aliguta adorachun, aliguta organizarishpa sirvichunbash ayudan (1 Corintios 14:33, 40, NM ). Ancianocunaca, Bibliapi requisitocunata pactachishca caimandami espíritu santohuan agllashcacuna can (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Pedro 5:2, 3). Jehovapa organizacionbi confiashpa apoyaimandami, ancianocunatapash cushijushpa apoyanchi (Salmo 138:6; Hebreos 13:17).

Capítulo 4, párrafo 8

 13 FAMILIATA ÑAUPAMAN PUSHANA

Jehová Diosca taitamamacunamanmi huahuacunata cuidana responsabilidadta cushca. Shinapash Bibliapica ninmi, cusami familiataca ñaupaman pushana can nishpa. Taita na tiajpica mamami familiataca ñaupaman pushana can. Cusami familiamanga micunaguta, churajuna ropaguta, maipi causana pushtugutapash cuna can. Ashtahuangarin, Jehovata ali adorachunmi familiataca ayudana can. Chaimandami cusaca, paipa familiahuan na faltashpa tandanajuicunaman ringapaj, villachingapaj, tandanajushpa Bibliamanda yachajungapapash ricuriana can, decisiongunatapash agllana can. Jesuspa chaquita catishpami, familiataca juyaihuan aliguta ñaupaman pushana can, nunca na maltratashpa llaquichinachu can. Shinami familiapica tucuicuna ali sintiringa, Jehovamanbash ashtahuan quimiringa.

Capítulo 4, párrafo 12

 14 CUERPO GOBERNANTE

Cuerpo Gobernantepi huauquicunaca cieloman rina esperanzata charij huauquicunami can. Paicunatami Jehová Diosca, cai Alpapi Jehovapa sirvijcunata ñaupaman pushachun churashca. Apostolcunapa punllacunapica, Jesusta catijcuna aliguta adorachun, villachichunmi Jehová Diosca cuerpo gobernanteta churarca (Hechos 15:2). Cunan punllacunapi Cuerpo Gobernantepashmi Jehovapa sirvijcunata ñaupaman pushanajun, ali ñanda ricuchinajun, cuidanajunbash. Imapash decisionda agllashpaca, Bibliapi imata nijujta, espíritu santo imata yachachijujtami catin. Paicunatami Jesusca nirca, ‘aliguta cazushpa, aliguta yarishpa sirvij’ esclavomi can nishpa (Mateo 24:45-47).

Capítulo 4, párrafo 15

 15 UMATA TAPARINA

Huaquinbica congregacionbi huauquicuna rurana cosascunatami shuj paniguca rurana tucun. Shina pasajpica, umata taparishpami chai paniguca, Jehová churashca autoridadta respetashcata ricuchin. Shinapash ¿ima casocunapillata umataca taparina can? Shuj ejemplota ricupashun. Cusahuan o shuj bautizarishca huauquihuan cumba tucushpa, Bibliamanda yachachingapaj rishpaca, chai paniguca umata taparinami can (1 Corintios 11:11-15).

Capítulo 4, párrafo 17

 16 POLITICA COSASCUNAPI NA CHAPURINA

Política cosascunapi na chapurina nishpaca, ni maijan partido politicota na apoyanatami shina nin (Juan 17:16). Jehovata sirvijcunaca paipa Reinotami apoyanchi. Jesuspa chaquita catishpami, cai mundopa ruraicunapica na chapurinchi.

Jehová Diosca mandanmi: ‘Llactata mandajcunata, pueblopi mandajcunatapash, aliguta cazushpa causanguichi’ nishpa (Tito 3:1, 2; Romanos 13:1-7). Na huañuchinachu canguichi nishpapashmi mandan. Chaimi Jesusta catijcunaca, cuartelmanbash na rinchi, guerracunamanbash na rinchi. Cuartelman rinapa randi gobiernopa imapash trabajota ruranalla cajpica, concienciapi imashina sintirinata ricushpami, rinata o na rinataca cada uno decidinchi.

Ñucanchita rurashcamandami Jehová Diostalla adoranchi. Respetashpapash, banderataca na saludanchichu, himno nacionaltapash na candanchichu (Isaías 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Corintios 10:14). Jehovata sirvijcunaca Jehovapa Reinotalla apoyanata decidimandami, ni maijan partido politicomanda na votanchi (Mateo 22:21; Juan 15:19; 18:36).

Capítulo 5, párrafo 2

 17 CAI PACHAPA ESPÍRITU

Cai mundoca Diablopa yuyaicunatami yachachin. Diablopa yuyaicunata catinajuj gentecunaca Jehovataca na juyanllu, paipa ejemplotapash na catingapaj munanllu, paita cazungapapash na munanllu (1 Juan 5:19). Diablopa yuyaicunata, ruraicunatami Bibliapica cai pachapa espíritu nin (Efesios 2:2). Jehovata sirvijcunaca cai pachapa espíritu mishachunga na saquinchichu (Efesios 6:10-18). Chaipa randica, Jehovapa mandashcacunata alicachishpami, pai pensashcashna pensangapaj esforzarinchi.

Capítulo 5, párrafo 7

 18 CONGREGACIONMANDA CARUYASHPA PANDATA YACHACHIJCUNA

Congregacionmanda caruyashpa pandata yachachijcunaca, Bibliapi yachachishcacunataca na catingapaj munanllu. Jehovata, Diospa Reinopi mandana Rey Jesustapash na cazungapaj munanllu. Shujcunapash paicunapa yuyaicunata catichunmi imacunatapash nin (Romanos 1:25) Jehovata sirvijcunapash ishcai shungu tucuchunmi munan. Jesusta cati callarishca punda congregacionbipashmi huaquingunaca shina carca (2 Tesalonicenses 2:3). Jehovata tucuipi cazungapaj munashpaca, chai gentecunapa yuyaicunata yachangapaj munaimandalla, o shujcuna atichijpillaca na imacunatapash liishunllu, ricushunllu, uyashunllu. Jehovatalla juyashpa, cazushpami paitalla adoranchi.

Capítulo 5, párrafo 9

 19 JUCHACUNATA PERDONANA

Moisesman Cushca Leypica Jehová Diosca mandarcami, cangunapa juchacunata perdonachunga, granocunata, aceiteta, animalgucunata ofrecishpami, ñuca templo huasipi ñucaman cuna canguichi nishpa. Shinami israelitacunaca, llactapa juchacunata, cada unopa juchacunatapash Jehová Dios perdonangapaj munashcata yarin carca. Jipa huatacunamanga, Jesusmi gentecunapa juchacunamanda paipa causaita ‘shuj viajella’ curca. Chaimandami Jehovaman imacunatapash ofrecishpa caranaca ñana minishtirirca (Hebreos 10:1, 4, 10).

Capítulo 7, párrafo 6

 20 ANIMALCUNAPA CAUSAITA RESPETANA

Moisesman Cushca Leypi mandashca shinaca, micungapaj, Jehovaman carangapami animalgucunataca huañuchinalla carca (Levítico 1:5, 6). Shinapash, animalgucunata maltratanaca prohibidomi carca. Ashtahuangarin, animalgucunata cuidachunmi Jehová Diosca mandarca (Deuteronomio 22:6, 7; Proverbios 12:10).

Capítulo 7, párrafo 6

 21 FRACCIONES DE SANGRE, PROCEDIMIENTOCUNA

Fracciones de sangre. Glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma nishca chuscu importante partecunatami yahuarca charin. Chai chuscu partecunamanda ashagutalla japishpami, fracciones de sangre nishcacunata ruran. *

Jesusta catijcunaca, yahuartapash, yahuarpa chuscu importante partecunatapash na chasquinchichu. Shinapash, fracciones de sangre nishcacunata ¿chasquita ushanchichu? Bibliapica na imatapash ninllu. Chaimandami Jesusta catijcunaca, fracciones de sangre nishcacunata chasquinata o na chasquinataca, Bibliapi yachajushca shina, concienciapi ali sintirinata ricushpa, cada uno decidina capanchi.

Huaquingunaca, animalcunata huañuchishpami yahuartaca alpapi talina canguichi nishpa israelitacunaman mandashcata yarishpami, fracciones de sangre nishcacunataca nimata na chasquingapaj munan (Deuteronomio 12:22-24).

Cutin shuj huauquipanicunaca, fracciones de sangre nishcacunaca ñana gentecunapa causaita ricuchijunllu nishpami, concienciapi ali sintirishpa fracciones de sangre nishcacunataca chasquinlla.

Fracciones de sangre nishcacunata chasquinata o na chasquinata decidijushpaca pensaripai:

  • Tucuilla fracciones de sangretami na chasquini nishpaca ¿huaquin jambicunatapash o sangrado ama tiachun jambicunatapash na chasquinichu nijushcataca alichu intindini? nishpa.

  • Huaquin fracciones de sangre nishcata imamanda chasquinata o na chasquinataca ¿imashinata doctormanga intindichisha?

Procedimientocuna. Jesusta catijcunaca na ñucanchi yahuartaca pimanbash cunchichu. Operajuj ratopi ocupangapaj nishpa, yahuarta llujchishpa alichichunbash na saquinchichu. Shinapash, operajuj ratopillata yahuarta llujchishpa cutin cuerpoman tigrachijuj tratamientocunapash tianmi. Nara operarishpallata, nara examengunata rurashpallata, nara shuj tratamientota catishpallatami ñucanchi yahuarhuan imata ruranataca decidishcalla cana capanchi. (Ashtahuan yachangapaj munashpaca, La Atalaya del 15 de octubre de 2000 revistapi, página 30, 31​ta ricupangui).

Huaquin ejemplocunata ricupashun. Hemodilución nishcata rurashpaca, ña operagrinajushpami yahuartaca shuj ladota cachashpa, expansor del volumen sanguíneo nishcahuan yahuarta mirachishpa, operajuj ratopi o ashaguta jipamanga cutin chai yahuartaca pacientepa cuerpoman tigrachin.

Recuperación de sangre nishcata rurashpaca, operarijujpi yahuar llujshishcandimi, chai yahuartaca tandachishpa, limpiashpa, operarijuj ratopillata o ashaguta jipaman pacientepa cuerpoman tigrachin.

Huaquin doctorcunaca, chai procedimientocunatallata rurashpapash shuj shuj formapimi ruran. Chaimi, nara operarishpallata, nara examengunata rurashpallata o nara shuj tratamientota catishpallata, ñucanchi yahuarhuan doctorcuna imata ruragrinajujtaca ali yachana capanchi.

Quiquinba yahuarta utilizashpa imapash procedimientocunata doctorcuna ruragrinajujpica tapuripai:

  • Ñucapa asha yahuarta cuerpomanda llujchishpa, jipallaguman ñucapa cuerpomanllata tigrachijpica ¿ñuca cuerpopillata cashcatashnami sintini, yahuarta “alpapi talina” nishcataca pactachijunimi, concienciapipash tranquilomi sintirini nita ushaimanllu? nishpa (Deuteronomio 12:23, 24).

  • ¿Imapash procedimientota rurajuimanda, ñucapa yahuarta llujchishpa, ima jambihuanbash chapushpa cutin ñuca cuerpopillata churajpica, concienciapi ali sintirita ushashachu? nishpa.

  • Ni maijan procedimientopi na ñuca yahuarta utilizachun munanichu nishpaca ¿máquina o bomba de circulación extracorpórea nishcata na utilizachun munashcata, yahuar examengunata, hemodiálisis nishcatapash na rurachun munanichu nijushcataca alichu intindini? nishpa.

Fracciones de sangre nishcacunata, o ñucanchi yahuarta utilizaj procedimientocunata agllanata nara decidishpallatami, Jehovata mañashpa informacionda mascana capanchi (Santiago 1:5, 6). Chai jipami, ñucanchi concienciapi ali sintirishpa imatapash decidina capanchi. Imata decidinataca na pitapash tapujunachu capanchi, shujcunapash imata ñucanchi decinataca na nijunachu can (Romanos 14:12; Gálatas 6:5).

Capítulo 7, párrafo 11

 22 LIMPIO RICURINA

Limpio ricurina nishpaca imata pensashpa, nishpa, rurashpapash Jehovapa ñaupajpi limpio ricurinatami shina nin. Jehová Diosca, huainayana juchamanda caruyachunmi mandan (Proverbios 1:10; 3:1). Nara imapash tentacionbi cashpallatami, Jehovata cazuna munaita charina capanchi. Chaimi limpio pensamientocunata charingapaca, Jehovata ayudahuai nishpa mañariana capanchi. Huainayana juchapi urmana tentaciongunamandapashmi caruyana capanchi (1 Corintios 6:9, 10, 18; Efesios 5:5).

Capítulo 8, párrafo 11

 23 PINGAIPA MILLANAI RURAICUNA, MAPA RURAICUNA

“Pingaipa millanai ruraicuna” nishpaca, Jehovata nimamanda na cazungapaj munashpa, nimata na pinganayachishpa imatapash parlanata o ruranatami shina nin. Pingaipa millanai ruraita rurajcunaca Jehová Diospa leycunata na respetashcatami ricuchin. Pingaipa millanai ruraita rurashca cajpica, shuj comité judicialmi imata ruranata ricungapaj tandanajun. “Mapa ruraicunaca” tauca juchacunami caita ushan. Grave cajpica, imapacha cashcata ricungapami, tal vez shuj comité judicial tandanajunga (Gálatas 5:19-21; Efesios 4:19; ashtahuan yachangapaj munashpaca “Preguntas de los lectores” nishcata La Atalaya del 15 de julio de 2006 revistapi ricupangui).

Capítulo 9, párrafo 7; Capítulo 12, párrafo 10

 24 PAICUNAPATALLATA JAPIRINA

Jehová Diosca cusahuarmicuna juyarimanda igual puñushpa ali sintirichunmi munan. Shinapash, huarmihuan jarihuan puñujunshnallata ali sintiringapaj munaimanda paipa charishca partecunatallata jacurijcunaca nalitami ruranajun. Chaita rurana costumbreta charijcunaca, Jehovapa amigo canatami huaglichinajun. Ashtahuangarin, jarihuan, huarmihuan canatapash na amishpa, imapash ashtahuan mapacunata rurangapami munan (Colosenses 3:5). Chai nali ruraita saquina shinlli cajpica ama desanimaripanguichu (Salmo 86:5; 1 Juan 3:20). Jehová Diosta ayudahuai nishpa tucui shunguhuan mañapangui. Mapa pensamientocunata ama charingapaca, pornografiatapash, shuj nali cosascunatapash ama ricupanguichu. Jehovapa mandashcacunata respetaj huauquihuan, o Testigo taitamamata charishpaca paicunahuan parlapangui (Proverbios 1:8, 9; 1 Tesalonicenses 5:14; Tito 2:3-5). Tucuipi limpio cangapaj esforzarijujta Jehová alicachishpa ricujujtaca, seguromi cana capangui (Salmo 51:17; Isaías 1:18).

Capítulo 9, párrafo 9

 25 TAUCA HUARMICUNATA CHARINA

Tauca huarmicunata charina nishpaca, taucahuan cazarashca canatami shina nin. Jehová Diosca shujlla jari, shujlla huarmihuan cazaranatami churarca. Punda israelitacunataca tauca huarmicunata charichunmi Jehová Diosca saquirca. Shinapash callaripica shujlla jari, shujlla huarmihuan cachunmi munarca. Cunanbipash, shujlla huarmita, shujlla cusata charichunmi Jehová Diosca munan (Mateo 19:9; 1 Timoteo 3:2).

Capítulo 10, párrafo 12

 26 DIVORCIARINA, PARTIRINA

Jehová Diosca cusahuarmicuna na partirishpa igual causachunmi munan (Génesis 2:24; Malaquías 2:15, 16; Mateo 19:3-6; 1 Corintios 7:39). Cusa o huarmi shujhuan juchapi urmajpillami divorciarichunga saquin. Shinapash, divorciarinata o na divorciarinataca juchapi na urmashca huarmi o cusa decidichunmi saquishca (Mateo 19:9).

Huarmi o cusa na shujhuan juchapi urmashca cajpipash, cai cosascunamandami huaquingunaca partirinata decidishca (1 Corintios 7:11):

  • Cusa paipa familiata na mantiningapaj munashpa, culquitapash, micunagutapash, minishtirishca cosasgucunatapash na cujpi (1 Timoteo 5:8).

  • Yapata maltratajpi, huarmipa o cusapa causai peligropi cajpi (Gálatas 5:19-21).

  • Ninandapacha jarcashpa, Jehová Diosmanda caruyachingapaj munajpi (Hechos 5:29).

Capítulo 11, párrafo 19

 27 FELICITANA, ANIMANA

Tucuicunallatami shujcuna felicitachun, animachun minishtinchi (Proverbios 12:25; 16:24). Shujcunataca imapash ali shimigucunata nishpami, cushichishpa animaita ushapanchi. Chaimi paicunaca llaquicunata aguantashpa, Jehovata sirvishpa cati ushanga (Proverbios 12:18; Filipenses 2:1-4). Pipash desanimarishca cajpica, pai imata nijujta aliguta uyashpami, paita intindingapaj esforzarina capanchi. Shinami imata ninata, ruranata yachai ushashun (Santiago 1:19). Shujcuna imashina sintirinajujta intindingapaj esforzarishpami, paicunata aliguta rijsishpa, cushichij Jehová Diospa ayudata mascachun ayudai ushashun (2 Corintios 1:3, 4; 1 Tesalonicenses 5:11).

Capítulo 12, párrafo 16

 28 CAZAMIENTO FIESTACUNA

Bibliapica cazamiento fiestacuna imashinapacha canataca na ninllu. Llactacunapa costumbrecuna, leycunapash shuj shujmi can (Génesis 24:67; Mateo 1:24; 25:10; Lucas 14:8). Cazamientopica, noviocuna Jehovapa ñaupajpi compromitirinami ashtahuan importante can. Ashtaca noviocunaca, Jehovapa ñaupajpi compromitirijujta uyachun, cumbachunmi familiacunata, amigocunata invitan. Bibliamanda shuj discursota cuchunbashmi shuj ancianota agllan. Noviocunami cazamiento fiestata ruranata o na ruranata, imashina ruranatapash ricuna can (Lucas 14:28; Juan 2:1-11). Fiestata ruranata o na ruranata decidishpapash, tucuimi Jehovata alabangapaj cana can (Génesis 2:18-24; Mateo 19:5, 6). Jehová Dios imata pensajta ricushpami, ali decisiongunata agllaita ushan (1 Juan 2:16, 17). Fiestapi imapash vino tianata noviocuna decidishpaca, pipash chaipi ricuchunmi churana can (Proverbios 20:1; Efesios 5:18). Música o imapash programa tiana cajpica, Jehová alicachishca cosascuna cajtami seguro cana can. Noviocunaca, chai punllapash, jipa punllacunapash Jehová Diospa amigo cashpa catinata, cusahuarmi ali causashpa catinatami pundapica churana can (Proverbios 18:22; ashtahuan informacionda munashpaca La Atalaya del 15 de octubre de 2006 revistapi “Bodas honorables a la vista de Dios y los hombres” “Cómo hacer de su boda una ocasión digna y feliz” temacunata ricupangui).

Capítulo 13, párrafo 18

 29 ALIGUTA DECIDINA

Jesusta catijcunaca, Jehová Dios imata pensajta ricushpami imatapash decidinchi. Shuj ejemplota ricupashun. Na Testigo cusa o huarmica, mundopa fiesta punllapi familiacunahuan micugringapaj invitashcanman. Quiquin cashpaca ¿imatashi rurapanguiman? Concienciapi ali sintirishpa ringapaj munashpaca, tal vez intindichita ushapanguimanmi, chai fiestapi imapash nalicunata rurajpica na participashachu nishpa. Shinallata pensarinami capangui, chai fiestaman rishpaca ¿shujcunata nitijachigrijunichu? nishpa (1 Corintios 8:9; 10:23, 24).

Quiquinba jefe, Navidadmanda o imapash fiesta punlla chayamushcamanda culquita o imagutapash carajpica ¿japinguimanllu, o na ninguimanllu? Chaipaca pensarinami capangui ¿cai regalota chasquijpica Navidadpi participajunmi yanmanllu? ¿O trabajomanda agradicishpallachu carajun? nishpa. Regalota nara chasquishpallatami, chai cosascunapi shuj cosascunapipash pensarina capangui.

Huaquingunaca Navidad punllacunapi imagutapash carashpami tal vez ninga: “Navidadta na rurajta yachashpapash, carangapaj munaimandallami carani” nishpa. Shinapash chai fiestapi participachun munaimanda carajujpi, o quiquin imata rurajta ricungapajlla carajujpica ¿imatata rurai ushapangui? Japinata o na japinataca aligutami pensarina capangui. Japishpa o na japishpapash concienciapi ali sintiringapaj, Jehovata tucuipi cazushcata ricuchingapami munana capanchi (Hechos 23:1).

Capítulo 13, párrafo 22

 30 NEGOCIOCUNA, ABOGADOCUNAHUAN RICUNATA CHARIJ COSASCUNA

Imapipash na de acuerdo cashpa uchalla aliman arreglajpica, na jatun problemacuna tianllu (Mateo 5:23-26). Jesusta catijcunaca, Jehovata alabanata, tucuicunahuan tranquilo ali canatami pundapica churana capanchi (Juan 13:34, 35; 1 Corintios 13:4, 5).

Negociocunamanda imapash problemata charishpaca, abogadocunapaman nara rishpallatami aliguman arreglangapaj esforzarina can. Chashna problemacuna tiajpi imata ruranata yachachunmi, apóstol Pabloca 1 Corintios 6:1-8​pica nirca, shuj huauquita juezcunapaman apajcunaca Jehovapa shutitami mapayachinajun, congregaciondami nalipi quedachinajun nishpa.  Mateo 18:15-17​pi nishca shinaca, yangamanda juchachishpa, o umachishpa shuhuashcamanda jatun problemacuna tiajpica, cai quimsa cosascunatami rurana capanchi: 1) Problemata charijcunaca paicunalla chai problemata arreglangapami esforzarina can. 2) Na arreglai ushashpaca, chai problemapi ayudaita ushana shuj, o ishcai huauquicunapa ayudatami mascana can. 3) Chai jipapash na arreglai ushashpaca, congregacionbi ancianocuna ayudachunmi mañana can. Chaimi ancianocunaca, Jehová Dios imata pensajta huaquin textocunapi ricuchishpa, problemata charij huauquicunataca aliguman arreglachun ayudanga. Chai problemata charijcuna Bibliapi imata nijta na pactachingapaj munajpica, tal vez ancianocunaca shuj comité judicialtami ruranga.

Huaquinbica, divorciarinamanda, huahuacuna pihuan quedanata ricunamanda, alimentota mañanamanda, segurota paganacunamanda, testamentocunata reclamanamandami, abogadocunapaman, juezcunapaman rina tucun. Chaicunata aliguman arreglajushpaca, apóstol Pablopa consejotaca na pactachijunichu nishpaca, na preocuparijunachu capanchi.

Pitapash abusana, macana, llashajta shuhuana, huañuchina, shuj huahuata violanaca jatun delitocunami can. Shuj huauqui chaicunata autoridadcunaman denunciashpaca, apóstol Pablopa consejota na pactachijunichu nishpaca na preocuparijunachu can.

Capítulo 14, párrafo 14

 31 DIABLOPA TRAMPACUNA

Diabloca callarimandapachami gentecunata pandachingapaj munashca (Génesis 3:1-6; Apocalipsis 12:9). Nalita rurachingapami ñucanchi pensamientocunata mapayachingapaj munan (2 Corintios 4:4; Santiago 1:14, 15, NM ). Paipa yuyaicunata yachachingapaj, chai yuyaicuna alishnalla ricurichunmi Diabloca, politicatapash, religiongunatapash, negociocunatapash, diversiongunatapash, estudianatapash, shuj cosascunatapash utilizan (Juan 14:30; 1 Juan 5:19).

Diabloca ashalla tiempo faltajujta yachashpami, ashtaca gentecunata, ashtahuanbachaca Jehovata sirvijcunata pandachingapaj munan (Apocalipsis 12:12). Na cuidadota charijpica, asha ashami Diabloca ñucanchi yuyaicunata pandachita ushan (1 Corintios 10:12). Shuj ejemplota ricupashun. Jehová Diosca cazarashcacuna na partirishpa igual causachunmi munan (Mateo 19:5, 6, 9). Shinapash gentecunaca, partirinallami can yanmi. Ashtaca peliculacuna, programacunami chaicunata yachachin. Ñucanchicunaca na chai yuyaicunata catinachu capanchi.

Pitapash na cazunachu cani nishpa pensachunmi Diabloca munan (2 Timoteo 3:4). Na cuidadota charishpaca, Jehová Dios churashca huauquicunapa autoridadtaca na cazungapaj munanchimanllu. Shuj ejemplota ricupashun. Shuj huauquica tal vez ancianocunapa yachachishcatami na catingapaj munai callarinman (Hebreos 12:5). O shuj paniguca, cusapa autoridadtami na cazungapaj munai callarinman (1 Corintios 11:3).

Ñucanchi pensamientocunata Diablo pandachichunga na saquinachu capanchi. Jehová Dioshna pensashpami, ‘jahua pachapi tiajtalla yarishpa’ causangapaj munana capanchi (Colosenses 3:2; 2 Corintios 2:11).

Capítulo 16, párrafo 9

 32 TRATAMIENTOCUNA

Tucuicunallatami sano cangapaj munapanchi. Ungushpapash doctorcuna ali atindichun, ali jambichunmi munapanchi (Isaías 38:21; Marcos 5:25, 26; Lucas 10:34). Doctorcunapash, shuj gentecunapashmi, shuj shuj jambicuna, tratamientocuna tiajta villan. Ima tratamientota catinata agllajushpaca, Jehová Dios imata pensajtami yarina capanchi. Diospa Reino mandajpillami, tucuipi sano caitaca ushashun. Ñucanchi sano cangapaj munaimanda Jehová Diosta adoranataca, na ladoman saquinachu capanchi (Isaías 33:24; 1 Timoteo 4:16).

Ayacunahuan ricunata charij tratamientocunata na agllangapami cuidadota charina capanchi (Deuteronomio 18:10-12; Levítico 19:31). Shinaca, shuj tratamientota nara agllashpallatami, chai tratamiento imashina cajta, imata yachachijtaca alipacha yachana capanchi (Proverbios 14:15). Na cunganachu capanchi, Diabloca ayacunahuan ricunata charij tratamientocunata agllachunmi munan. Ayacunahuan ricunata charij tratamientoshnalla cajpica, chai tratamientotaca na agllanachu capanchi (1 Pedro 5:8).

Capítulo 16, párrafo 18

^ Huaquin doctorcunaca ninmi, glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma nishcacunaca na yahuarpachachu can, fracciones de sangre nishcacunallami can nishpa. Chaimandami doctorcunamanga, yahuartapash, yahuarpa chuscu importante partecunatapash na chasquinchichu nishpa huaquinbica ali intindichina tucunchi.